>> HOMEpage
BRIEVEN AAN
DE CURATOR VAN DE
UNIVERSITEIT VAN FRANEKER
JOHANNES SAECKMA (1572-1636)
| Uitgave van de Codex Saeckma en de brieven van 12 overeenkomstige correspondenten uit de verzameling Gabbema door M.H.H. Engels |
Deze
html-tekst (december 2001) volgt de paginering en regelopmaak van de papieren uitgave 1995.
De afgebroken woorden zijn onafgebroken, in typemachineletter en verborgen toegevoegd (maart 2005), zodat er ook
naar gezocht kan worden.Neolatinists, please inform me of possible deficiencies in this text!
I: tekst brieven
aan resp.
van SaeckmaII: noten en
inleiding, literatuur, correspondenten
Inventaris correspondentie Saeckma
Vanuit de tekst naar dit begin via de toets "Home"; zoeken in de tekst via de toetscombinatie "Ctrl F"
| CS | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10- | 27 |
| 28 | 29 | 30 | 31 | 32 | 33 | 34 | 35 | 36 | 37 | 38 | 39 |
| 40 | 41 | 42 | 43 | 44 | 45 | 46 | 47 | 48 | 49 | 50 | 51 |
| 52 | 53 | 54 | 55 | 56 | 57 | 58 | 59 | 60 | 61 | 62 | 63 |
| 64 | 65 | 66 | 67 | 68 | 69 | 70 | 71 | 72 | 73 | 74 | 75 |
| 76 | 77 | 78 | 79 | 80 | 81 | 82 | 83 | 84 | 85 | 86 | 87 |
| 88 | 89 | 90 | 91 | 92 | 93 | 94 | 95 | 96 | 97 | 98 | 99 |
| 100 | 101 | 102 | 103 | 104 | 105 | 106 | 107 | 108 | 109 | 110 | 111 |
| 112 | 113 | 114 | 115 | 116 | 117 | 118 | 119 | 120 | 121 | 122 | 123 |
| 124 | 125 | 126 | 127 | 128 | 129 | 130 | 131 | 132 | 133 | 134 | 135 |
| 136 | 137 | 138 | 139 | 140 | 141 | 142 | 143 | 144 | 145 | 146 | 147 |
| 148 | 149 | 150 | 151 | 152 | 153 | 154 | 155 | 156 | 157 | 158 | 159 |
| 160 | 161 | 162 | 163 | 164 | 165 | 166 | 167 | 168 | 169 | 170 | 171 |
| 172 | 173 | 174 | 175 | 176 | 177 | 178 | 179 | 180 | 181 | 182 | 183 |
| 184 | 185 | 186 | 187 | 188 | 189 | 190 | 191 | 192 | 193 | 194 | 195 |
| 196 | 197 | 198 | 199 | 200 | 201 | 202 | 203 | 204 | 205 | 206 | 207 |
| 208 | 209 | 210 | 211 | 212 | 213 | 214 | 215 | 216 | 217 | 218 | 219 |
| 220 | 221 | 222 | 223 | 224 | 225 | 226 | 227 | 228 | 229 | 230 | 231 |
| 232 | 233 | 234 | 235 | 236 | 237 | 238 | 239 | 240 | 241 | 242 | 243 |
| 244 | 245 | 246 | 247 | 248 | 249 | 250 | 251 | 252 | 253 | 254 | 255 |
| 256 | 257 | 258 | 259 | 260 | 261 | 262 | 263 | 264 | 265 | 266 | 267 |
| 268 | 269 | 270 | 271 | 272 | Codex Saeckma (brief) nummer | ||||||
1. Statuten / 2. Schoolorde (druk) / 3. Poincten / 4. Alumnen / 5. Privilege / 6. Paardrijkunst / 7. Promotiereglement / 8. Curatorium / 9. Inschrijving / 10-26. drukken / 27. Tiara / 28-56. Lubbertus / 57-85. H. Schotanus / 86-96. B. Schotanus / 97-126. M. Schotanus / 127. Veen / 128-142. Sixtus v. Amama / 143. Sixtinus Amama / 144. Sixtus v. Amama / 145. Sixtinus Amama / 146. Sixtus v. Amama / 147. Borchers / 148-149. Sixtinus Amama / 150. C. Schotanus / 151. Lycklama / 152. M. Winsemius / 153. P. en M. Winsemius / 154. M. Winsemius / 155-182. Lycklama / 183. Notulen / 184-189. Pasor / 190-191. Metius / 192. S. Arcerius / 193. J. Arcerius / 194. Herbajus / 195-196. Adama / 197-199. Cluto / 200-201. Sopingius / 202. Cloppenburch / 203. Wissenbach / 204-209. J. Hachting / 210. R. Hachting / 211. Lasius Johannis / 212. Cluto / 213. Handelingen / 214. Verhel (erfenis) / 215. Verhel (druk) / 216. Borchers / 217-221. Leontius / 222. Memorie / 223-224. Rectoraat / 225. Sixtinus Amama / 226-246. Reifenberg / 247-252. Amesius / 253. Borchers / 254. Maccovius / 255. Voorstellen / 256-258. Borchers / 259. Pijnacker / 260. Acronius a Buma / 261. Rhala / 262. Bouricius / 263-264. Rhala / 265-266. Coccejus / 267-268. Schultens / 269. Hugh Peter(s) / 270. Radijs / 271-272. Meijer
>> begin
* Brieven AAN Johannes Saeckma van (verwijzing naar pagina van de uitgave):
J. Arcerius jr. 1 - M. Lycklama [-1610] 2 - G. Sopingius 20 - H. Schotanus 23 - J. Gruterus 92 - L. Adama 115 - Th. Leontius 118 - Sixtinus Amama 123 - S. Arcerius 164 - B. Schotanus 165 - M. Schotanus 174 - Chr. Schotanus 209 --- Noten (= deel II)
* Codex Saeckma: Inventaris overige brieven en stukken (p. 211) en zoekschema
* Brieven VAN Johannes en van/aan Theodorus Saeckma: Inventaris p. 383
p. 1] Johannes Arcerius junior
Leiden, [oktober] 1593. - Johannes Arcerius schrijft na lange tijd aan zijn vroegere klasgenoot Saeckma over de Leidse universiteit. (Saeckma 193: origineel)
Ioanni Sickema S.D.P.
Ad reliquos amicos scribens mi Ioannes tui me venit in mentem, qui inter
amicissimos iure locum obtines. Non potui non te meis literis interpellare,
atque nostram veterem amicitiam, quae consuetudine confirmata, et longo
5] temporis intervallo stabilita est, iam scriptionibus quasi renovare. Veteres
amicos, qui ut aurum vetus et vinum praestantissimi sunt, longe soleo praefer~ praeferre
re novis, ac recentibus. Tu mihi inter vetustissimos es quos habeo in Frisia
sodales, nam εξ ονυχων απαλων mihi notus es, et amicus, et sub eodem prae~ praeceptore,
ceptore, et in eadem classe nostra tyrocinia posuimus. Denique mores, et doc~ doctrinam
10] trinam, qua praeditus es (absit adulationis suspicio) non solum admiratione, ve~ verum
rum imitatione dignissimam iudicavi. Et adfectum, quem erga me geris, tuum,
et avunc[u]li tui viri humanissimi multis modis perspicere potui. Quare testan~ testandae
dae voluntatis, et gratitudinis mihi saepe animus fuit, et erit, dum ero. Ut tibi
quoque constet mi sodalis quicquam de rebus nostris, aut quo pacto studia hic
15] floreant, alterum ex aliorum literis ut Godefridi, etc. cognosces. Alterum ex
me habe breviter.
Doctissimos totius Europae viros hic habent. In literis divinum illud inge~ ingenium
nium Scaligeri. In theologia nobilem eruditione virum Franciscum Iunium, item
Carolum Clusium herbarium praestantissimum, sed quadrupedem, duobus fulcris
20] enim incedit, ita ut talium virorum causa undique conflueret magnus studioso~ studiosorum
rum numerus nisi caritas annonae illos deterreret. Quis mediocris facultatis hic
ducentos florenos singulis annis pro victu numerare posset? Profecto in patria
nostra aureum est saeculum, ubi studiosus tam vili pretio vivere lautissime
datur. Vale amicorum charissime Ioannes, huic celeri scriptioni boni consule; vix
25] nauta scribere permittebat, ita ut relegere mihi non fuerit integrum. D. Scota~ Scotanum
num saluto plurimum, et alios. Iterum vale. Lugduni Batavorum anno 1593
mens.
Tuus ex animo Ioannes Arcerius Theod. fil. //
30] [Adres:] Doctrina et moribus ornato iuveni Ioanni a Sickema iuris utriusque
Baccalaurio in alma Frisiorum Academia, amico et sodali suo charissi[mo].
Franekeram.
p. 2] Marcus Lycklama 1
[Franeker, zaterdag] 19 en [woensdag] 23 januari 1594. - Marcus Lycklama bericht Saeckma na diens vertrek uit Franeker over het verloop van de examens en promoties, met de uitreiking van prijsboeken, in aanwezigheid van afgevaardigden van Gedeputeerde Staten van Friesland; een van laatstgenoemden, Abel Frankena, zal enige tijd aan de universiteit blijven om te assisteren met colleges in de Instituten. (Saeckma 151: origineel)
S.P. Ioanni S. amico suo A.A.
Literas tuas 13 Ian. accepi, ex quibus te iamdudum meas literas expectasse
intelligo. Quod autem qua de causa sit factum paucis habeto. Non enim ante
finitam promotionem et quae inde subsequerenter scribere constitueram, ut si
5] tum de omnibus te certiorem facerem. Tum etiam quod ea quae apud nos
adhuc sunt, munda non essent, quae si prius fuissent facta, iamdudum ad te
literae pervenissent. Et quantum ad promotionem ita sese omnia habent.
D. Ord. Frankena, Donia et D. Rombertus 8 die qui erat Martis sub ves~ vesperum
perum huc venerunt; altero statim die examen institutum, primum ab Arcerio,
10] deinde a Lydio, qui etiam examine finito haec adiecit: amp. D. Ordines aliqua
ex parte horum iuvenum profectum audiverunt, et paucos ex tanto numero huic
studio operam dare viderunt. Aut si huc se conferant, correpti semel, ad iuris
aut medicinae studium animum applicant, atque ab illis tempore stipendii exi~ exigendi
gendi testimonium petunt. Alii vero omnino non redeunt. Unde maximum certe
15] ecclesiae damnum metuendum, idoneis qui praeesse possunt deficientibus minis~ ministris.
tris. Quare si amp. D. Ord. eccl. aliquando bene velint consultum, huic rei re~ remedium
medium faciendum est, et quod praeteritis hisce annis introductum erat, resu~ resumendum.
mendum. Quod etiam curae fore amp. D. Ord. spero. Hac ille. A meridie a
medico, Adama, Antonide.
20] Sequenti die 8 hora D. Franckena ad 3 fere pomeridianam horam disputabat,
et acriter a multis res acta est. Inter quos D. Wicheringe primus, 2. Schagius,
3. Sibrandus Meilema, qui et tunc primum in facultate iuridica gradum accepit,
hunc seq. D. Hottinga. Deinde etiam professores omnes, praeter med. et Arcer.,
antagonistas habuit acerrimos, et plerosque de eo, an iudex secundum con~ conscientiam
25] scientiam debeat iudicare, quam sententiam D. Lydius, postquam de ea dispu~ disputasset,
tasset, multis commendavit. D. vero Antonid. admodum dicebat pericolosam.
Nam si hoc concedatur tum impiis ad maxima peccata fenestram aperiri, et ta~ tales,
les, quales D. Scot. fingebat perpaucos reperiri iudices. Postremo quoque D.
Bijma mirum in modum de hac contendit, contra//riam omnino sustinens sen~ sententiam
30] tentiam, adeo ut disputando nihil proficerent, sed suam quisque mordicus de~ defenderet
fenderet sententiam. D. Scotanus enim non tantum hanc praeferebat, verum ad
mortem usque in ea se perseveraturum dicebat, eisdemque Bijma suum confir~ confirmabat
mabat propositum. Sequenti altera die D.D. Scotanus orationem a 9 usque 11
habuit. Et nulla prorsus solemnia hic observata. Post meridiem nos examinati
35] sumus.
Altera septimana die Mercurii 15 Ian. 8 hora nos in curia convenimus, et
p. 3] Deput. Franckena et Donia; D. Rombertus enim ante Harlingam profectus erat,
unde redire propter hyemem non poterat. Ubi inspector quaedam ex Hebraeo,
ut puto, psalterio, quaedam ex Valerio Max. exponenda proposuit. His pactis D.
40] Frank. mandatum de magnif. Drusio colendo, etsi legittime propter publicas
occupationes non esset renuntiatus, dedit, et etiam de observando inspectore.
Tunc abire iussi a meridie revertimur, et praemia a singulis fere professoribus
bina, excepto D. Scotan., distributa sunt omnibus, exceptis iuris, studiosis, inter
quos est Meinsma, Aisma, Ioa. Sibrand. et Horatius (D. Clant hic non recenseo,
45] eo quod stipendio ut dicunt privatus sit. De adimendo Aisma etiam constitue~ constituerant,
rant, sed puto ipsum retinuisse, nam D. Scot. et Adama de perpetuo illi impe~ impetrando
trando stipendio egerunt), nisi quod ego sanctis Pagnini biblia a D.D. Henrico
Anton. acceperim, qui et me etiam th. studiosum putabat, ut postea dixit.
Attamen nos etiam ornandos D. Scot. alio tempore dicebat, partim propter
50] nostrae facultatis inopiam librorum, tum etiam quia sub iudice adhuc lis esset,
quinam essent praeferendi. Libros autem quosdam omnino esse compactos
constat, inter quos est D. Goth. Corpus, quod D. Aisma accepturum putant,
nam ille optime inter nos respondit; alter est ut dicunt Briso[nii] Formulae.
Verum ne propter librorum praestantiam dubites, aut vix verisimile existimes,
55] scies multo maioris pretii donatos, ut Testamentum Bezae cum comment. et
biblia Trimelii, Testamentum autem Graecolatinum Bezae inter // omnia erat
minimum, et cui hoc in premium cessit, adhuc alio est donatus.
De his omnibus te volui certiorem, quodsi forte in his commemorandis
prolixior fuerim te boni consulturum spero, non enim succinctius de his agere
60] potui. Quantum autem ad excusationes tuas, respondit D. Scot. se hoc nequa~ nequaquam
quam voluisse, ut si alio alia te vocarent negotia, huc venires, nec tali mente
hoc a te petiisse. Mitto tibi praeterea quae hic esse puto, quibus et Praxin D.
Gothefredi adiunxi, quam D. Scot. etiam vidit, et Donellum. Salutant te hospes
et hospita.
65] M. Lyck.
Tu tuos meo nomine multam impertire salutem. Vale, 19 Ian. 1594.
Tuus M.L. 1594.
Frankena hic aliquamdiu est mansurus et interim aut Institutiones aut etiam
70] alia, prout studiosis visum fuerit, explicaturus. Salutat te D.D. Scotanus pluri~ plurimum,
mum, et voluit me etiam scribere D. Deputat. tuam absentiam boni consuluisse,
teque ab omnibus valde fuisse laudatum et commendatum.
Misissem tibi iamdudum, mi Iohannes, omnia, et quidem ante priores has
scriptas literas, sed nunc hoc nunc illud praetexente nauta quo minus naviga~ navigaret
75] ret, tandem omnino praerepta fuit occasio, ne tamen diutius incertus esses,
literas tibi imprimis mitto. Caetera, simulac occasio detur, ut habeas diligen~ diligen[ter]
[ter] curabo. Vale. Anno 1594, 23 Ian. //
[Adres:] Virtute pariter ac eruditione ornatissimo iuveni Ioanni Saeckma.
80] Doccetum.
p. 4] Marcus Lycklama 2
Franeker, [vrijdag] 22 februari 1594. - Afscheidsgedicht van Marcus Lycklama voor Johannes Saeckma, die een peregrinatio academica gaat maken. (Saeckma 155: origineel)
DNO IOANNI SAEKEMA
S.P.D.
M.L.N.
5] Saeckema si valeas (quo nil ardentius opto)
Si tibi sit praesens ad tua vota Deus,
Laetor et ex animo laetor, nec plura requirens
Ocia securae plena quietis agam.
Sed quoties abitum tanti considero amici,
10] Quantus eras, possum non meminisse tui.
Illud et ut noscas: Amor hoc tibi mittere carmen,
Et quae nos iunxit, suasit amicitia.
Quid quid necto moras? cur non te Saeckema scriptis
Prosequor, et cur non te mea musa canit?
15] Tempus adest tempus. Patriam patriosque penates
Mutas. O tristes dic Elegeia modos.
Te ne Deus nobis nil tale timentibus aufert
Et procul amotas mandat adire plagas?
Non abitu tristes tantum redduntur amici,
20] Tristior est abitu turba novena tuo.
Ecce Themis veneranda dolet, neque cantat Apollo,
Sed querulos moesto fundit ab ore modos.
Nec te sola Themis, neque solus Phoebus ademptum,
Sed sibi te ablatum docta iuventa dolet.
25] Illi charus eras, illam per compita ducens
Ad sacra monstrabas culmina montis iter.
Abiice Phoebe lyram, deponite serta sorores
Tutrices Frisicae ponite serta Deae.
Quam solide docto Schola vestra carebit alumno,
30] Quo nec erat nec vix doctior alter erit.
Nam latices hausit Latios, fontesque Pelasgos,
Et didicit quicquid Iustinianus habet.
Hei quoties illum fuit admirata iuventus,
De dubiis quoties disserit, urget, ovat. //
35] Hic dilatabit Frisicae pomeria famae,
Et magnus patriae est ille futurus honor.
Si mea (quod spero) quid habent praesagia veri,
Ille suae patriae commoda multa feret.
O utinam patrias redeat modo sospes ad oras,
p. 5] 40] Illius et vitae parcere Parca velit.
O si longaevae tribuantur tempora vitae,
Quantus erit, generis gloria quanta sui.
Postquam non deceat didicisse fideliter artes,
Atque parum contra moribus esse piis.
45] Et pietas Saeckmam et morum commendat honestas,
Nec varia tantum cognitione nitet.
Macte tua virtute animi, mi Saeckema salve.
Quod tibi do Marcus Lyclema, carmen habe.
Is discessuro felicia cuncta precatus
50] Optat iter foelix, propiciumque Deum.
Ille tuis faveat coeptis, ducatque reducat.
Et tibi det votis omnia fausta tuis.
Vive memor nostri, sterilis quae vena profudit,
Maxime amicorum consule quaeso boni.
55] His ita perscriptis colophonem imponere cogor,
Dicere vix possum corde dolente vale.
Franequerae, 22 Februarii
1594.
60] Tibi ex animo addictissimus
Marcus Lyclema. //
[Adres:] Honestissimo eruditissimoque iuveni D. Iohanni Saeckma, amico suo
longe charissimo, hae literae tradi curentur.
65] Per amicum.
Marcus Lycklama 3
Heidelberg, [woensdag 30] juni [of donderdag 1 juli] 1596. - Marcus Lycklama heeft na een lange vermoeiende reis besloten zijn peregrinatio academica niet voor de herfstboekenbeurs voort te zetten; onderweg is hij bij zijn verwant Vomelius in Spiers geweest; ook heeft hij Janus Gruterus opgezocht; hij vraagt naar nieuws over Oostende en Groningen; volgens Bogerman bevindt zich Camminga in Lausanne; Pacius is met Wiarda en Aysma naar Genève gegaan; meer kan Saeckma in de brief lezen, die Marcus onlangs aan zijn broer Laelius Lycklama heeft geschreven. Deze brief wordt meegenomen door Aegidius Radaeus. (Saeckma 157: origineel; aan bovenzijde gehavend, helemaal zwak door waterschade)
Doctissime domine Doctor Ioan. Saeckema, domine, patrone et fautor pluri~ plurimum
mum colende,
Simulatque scribendi occasio sese nobis vel prima offerret, rem nostro
amori consentaneam nequaquam facerem, si per literas te salutare negligerem.
p. 6] 5] Scio equidem quanta rerum novarum (eas intelligo quae in oris procul a te
dissitis et tamen cognitis aut peragratis geruntur) cognoscendarum tenearis
desiderio. Doleo autem quod de rebus laetis si alicubi quaedam gestae fuerint
dignae quae tibi communicarentur, certiorem te reddere nequeam. Laetor vero
econtra quod etiam nihil triste vel nunc iam vel alibi perpetratum facinus sig~ significare
10] nificare tibi opus habeam, cum tale quid ad aures nostras nondum fuerit alla~ allatum.
tum. Ad me igitur amicorum optime quod attinet, scies bene me agere hoc est
valere ut soleo, et vivere in Academia in qua tu vixisti Heidelbergensi. Nam di~ diuturna
uturna profectione fatigatus nec non ob alias causas satius esse iudicavi hic
manere quam ulterius ante nundinas progredi. Praesertim cum laudabilis studi~ studiosorum
15] osorum hic sit concursus et professores sedulo ut mihi adhuc videtur, pergant,
et tres numero Spartam suam in Institutionibus, Digestis et Codice certatim
ornare contendant. Audivit, credo, vel etiam scivit Dn Doctor ante regressum
patriam suffectum esse in locum Pacii consiliarium quondam Principis huius
Freherum, qui agit antecessorem primarium et utilissima certe proponere cen~ censetur
20] setur. Disputavit iam insignis SS. theologiae candidatus pro summo in sacra
facultate gradu tibi forte notus, Gallicae, credo, ecclesiae tempore tuo hic
minister. Idem fecerunt in nostra facultate ante adventum meum quamplurimi
et faciet strenue quidam Pomeranus Borstenborstel Stralsund, quorum omnium
actum et promotionem brevi puto nos visuros. Professores deinceps ut haec
25] addam satis mihi se gessere familiares, praecipue intelligo D. Tossanum et Ian.
Gruterum, qui tibi an scripserit iam latet, prima tamen // oblata occasione
scripturum, eum scio, quippe qui iam scripsisset, si cum litterae tuae illi tra~ traderentur,
derentur, domi fuisset nec alio profectus. Adsciscetur brevi etiam professor
iuris canonici ambiunt professionem multi, puto electionem electores eius in
30] adventum Principis dilaturos, qui nescio quo profectus iam dudum fuit ut
aliquot ecclesias Lutheranismo infectas convertat et reformet.
Summatim nihil sinistri hic auditur nisi quod Spirae ubi per decem dies
apud cognatum nostrum Doctorem Vomelium haesi, varia afferrentur tum Colo~ Colonia
nia tum Antverpia de rebus gestis cardinalis Alberti et gerendis in oppugnatio~ oppugnatione
35] ne munitionis illius nostrae munitissimae Oesteinde, quam fama ferebat illum
omnibus copiis obsedisse. Nescio quid etiam rumor non admodum pridem de
mutatis et affectis contra nos animis Groningensium hic et alibi sparserit, de
quibus omnibus fiam, ut spero, tum per tuas tum fratris literas certior.
Denique quod attinet ad literas quas mihi tradideras a me mittendas amicis
40] illis tuis et meis, excusatum, rogo, me habeas, nondum neque Arnoldus Teb~ Tebbing
bing cui unas commiseras, occasionem nactus fuit neque ego. Dixit Bogerman~ Bogermannus
nus se certo scire Cammingam Losannam secessisse commorandi illic ad tem~ tempus
pus gratia. Profitetur Genevae Pacius qui hic Heidelbergae fuit, et comes Wiar~ Wiardae
dae et Aysmae eo ivit. Plura non scribo, non dubitans quin caetera ex literis ad
45] fratrem datis nupere, omnia cognoveris. Valebis clarissime domine Doctor,
amice amicissime constantissime et eo deinceps quo prosecutus fuisti, amore
me prosequens salutem quaeso nomine meo nuncies dilectissimae matri tuae
nec non avunculis tuis, Martino Fockens eiusque uxori. Iterum vale et amantem
te redama. Rescribas semper. Raptim Heidelbergae 31 Iunii 1596.
p. 7] 50] Tibi in omnibus et per omnia devinctissimus Marcus Lycklema a Nyholt.
Festinavi, boni consules, alioqui descripsissem, sed urgebat dominus Aegidius,
nec res ferebat moram. Vale. //
55] [Adres:] Clarissimo consultissimoque viro domino Iohanni Saeckma, I.U.D. et
coram supremo Frisiorum tribunali advocato disertissimo, domino et fautori
meo maximo.
Lewguerdiam.
Marcus Lycklama 4
IJzendijke, [dinsdag] 24 april 1604. - Lycklama, die als lid van de Staten Generaal aanwezig is bij de belegering van IJzendijke, vraagt zijn boezemvriend Saeckma voor hem de kansen op het hoogleraarschap rechten te Franeker waar te nemen; eventueel kan Willem Lodewijk ingeschakeld worden, die Lycklama welgezind is. (Saeckma 158: origineel)
V.Cl. domino et amico medullitus colende,
Quanquam non opus ut moneam Dign. T. ne negligatur occasio qua domini
praesentes sint futuri et faciles in causa mea: ignosces tamen si moneant hae
meae, securus esse omnino qui possim? Nescio quid mali animus praesagiat de
5] magistratu urbis in qua Academia. Dixit quidem ille E.I. se plus facturum quam
vellet promittere aut dicere. Interim non fido et vereor ne suam in sententiam
collegae sint abituri qua urbani. Sed bono me animo esse iussit Dign. Tua. Vi~ Videro
dero et potiar aut patiar, prout res ceciderit, me compositurus. Non aliter ac
cum sollicitaveram domicellam illam A.R., quae uxoris (nisi fallor) tuae cogna~ cognata
10] ta est. Fuit cum viderer omnes superasse difficultates. Atat iam iam ovaturus
repulsus sum positusque extra spem, cum rem istam tentarem prout nosti.
Multa profecto in hac causa quam prone agis pro me faciunt, quid si tamen
aliter visum Deo? Ferenda repulsa etiam haec, si illa prior. Atque haec tamen
nolim ita accipiantur quasi sordere incipiat conditio illa quam peto; sed cum
15] omnia feceris, si successus negetur, ut scias me facturum in posterum nihil
amplius aut petiturum. Porro significare Dig. Tuae volui quod quam diu colle~ collegium
gium Ordinum Generalium hic haeserit, non eo me forte hoc est in patriam sim
transportaturus, nisi praesentiam meam iudicaveris ibi necessariam.
De progressu belli scripsi quid sentiam, sed quia malorum nolim esse au~ author
20] thor rumorum, parce scribo. Propugnacula sat multa cupimus sed de retinenda
possessione speramus magis quam adfirmamus. Fulminamus iam ad Isendijck.
Propugnaculum est magnae commoditatis. Interim Ostenda adhuc laborat quam
dehinc utinam possemus iuvare. Spero adhuc sed spero saltem parvam spem.
Orandus Deus ut nostris ducibus tum animos inspiret maiores tum certiores
25] faciat de vitando periculo in quo versantur. Non eo ultra, quia media inter
classica non possim dicere quae debeam, nec sinunt occupationes. Itaque raptim
p. 8] haec et currente calamo effusa, rape mi Saeckma in partem bonam. In de
vloote voir Isendijck 24 Aprilis 1604.
Tuus M. L.
30]
Mitto quoque literas Comitis; excusavit cur non probet longiores, et quando~ quandoquidem
quidem expeditioni intentus nimis erat cum peterem, non institi ut daret meli~ meliores.
ores. Dixit se alias daturum si peterem, adeo de voto ipsius certus sum, sed in
scribendo parcior esse vult quam faciendo. Utere si consultu, si non, retine. //
[Zonder adres]
Marcus Lycklama 5
Franeker, [woensdag] 29 augustus l604. - Na aankomst in Franeker heeft Lycklama zijn bibliotheek geordend om zich voor te bereiden op zijn colleges donderdags, te beginnen de volgende dag; een probleem is het uur waarop hij college wil geven, het achtste, dat al door Schotanus is ingenomen in de plaats van Sande; of Arumaeus komt, is niet duidelijk. (Saeckma 159: origineel)
Amplissime et clarissime senator domine et amicorum maxime
Adventus noster in hanc urbem fuit die Mercurii praeterita. Ab eo tempore
dispositio bibliothecae me occupatum habuit tum cura ut me quam primum ad
legendum praepararem. Adeoque hodie statueram affixo monere die Iovis cum
5] bono Deo me incepturum. Sed audi obsecro quid me impedierit ut differendum
putarim.
Accessi heri dominum Scotanum et ubi aperuissem hoc ei meum propositum
cum interrogatione num mea authoritate liceret affigere mihi ea me docturum
hora qua is, in cuius locum et ius successi, docuerat; subierit se inaudivisse,
10] quod dominus Antonides se et me turbaret quam maxime nec ullo modo decla~ declarasset
rasset se velle connivere cum multis minis de rumpenda amicitia. Quaesivi
porro ecquaenam hora mihi igitur esset danda, si arbitrio professorum res
terminanda videretur: respondit nullam esse vacuam nisi septimam, primam et
quintam. Quid hoc rei? Septima hora iam per quindecim annos docuit Antoni~ Antonides
15] des, quam defuncto iam Arcerio occupat authoritate sua; prima hora docuit
hactenus D. Raphael, et iam primum nescio quo iure occupavit octavam. Octava
autem docuit Sandius, et quamvis duo iam ea hora docerent professione diversi
a nostra secta, sustinui in eo nullum alicuius versari praeiudicium, quominus et
ego eadem hora doceam. Hic unus obstat Antonides tanta vehementia quae
20] nullum rationis frenum admittat. Et tu ne inquit, quem semper colui, amavi,
defendi in omnibus et etiam in ultima hac causa, mihi mandebis horam illam,
in qua ex iuris studiosis mihi sunt auditores? Quin age inquit, doce hora nona,
qua docent Auletius et Lubbertus. Quid faciam? Provocatur ad Ordines. Et
cessandum mihi donec videro an per intercessiones res possit componi ex animi
25] utriusque sententia et accommodatione. Certe hora septima mihi non placet nec
p. 9] ulla pomeridiana. Et quod magis est, si octavam reliquero, occupabitur ab Aru~ Arumaeo;
maeo; quod ipsum et dixi. Atque haec in tuum sinum; si roges quo fine, non
dubito quin quaesiturus sis an inceperim cumque causam ignorares, ne meam
tarditatem aut otium posses suspectum agere, in tempore excusandum me
30] putavi et quoque ut si remedium nosses, quo me accommodarem et foro et in
mea non peccarem commoda, dignareris communicare respondendo.
De Arumaeo // respondent consules in literis ad se patere eum venturum,
in literis vero ad senatum Academicum paucis et non ita clare. Conclusio nam~ namque
que in iis haec est. In contrarium tamen conspirans et clementissimi mei prin~ principis
35] cipis et soceri mei viri magni voluntas iam tum etiamnum retinet; quorum si
perfringi rationibus meis opinio potest, faciam intelligatis et gratitudinem
meam et observantiam vobis olim praeceptoribus exhibitam nunc collegis adsti~ adstitit
tit honoris et amoris argumento conduplicatam esse. Valete etc.
Atque haec hoc tempore ad T.D., posthac Deo volente de aliis. Interea gra~ gravissime
40] vissime senator et domine tu vale cum tua et me ama. Raptim Franekerae 29
Aug. 1604.
Tuus Marcell. Lycklema.
Ne offendam Antonidem, qui rogat per iura divina et humana ut eius horae
45] velim parcere, quid si nonam eligerem. Puto Lubbertum non se oppositurum? //
[Adres:] An den E. erentphesten hoochgeleerden wyesen voorsienigen heere
mijn heere Joh. Saeckma, raedt ordinaris in den Hove van Frieslant, tot Lee~ Leewerden
werden.
50] Die bode is betaelt.
Marcus Lycklama 6
Franeker, [zondag] 2 september 1604. - Lycklama legt zich neer bij het door de Staten bepaalde negende uur om colleges te geven; hoewel het gerucht gaat dat Arumaeus uit Jena vertrokken zou zijn, gelooft Lycklama net zoals Saeckma niet dat hij naar Franeker komt. (Saeckma 160: origineel)
V. C.
Pro responsione tua benivola, quamdiu nondum aliud potero, quid debeam
nisi gratias? De purgatione morae, qua uteris, cesset quaeso in posterum men~ mentio.
tio. Scribam forte pluries sed nunquam ea mente ut velim responderi ab occu~ occupato
5] pato. Iam vero ad rem istam quod attinet inter me et Antonidem convenit
facillime nec noram hominis ingenium tam esse candidum. Et quamvis de vehe~ vehementia
mentia verborum scripserim, ex relatu fuit. Non inter me et ullum ex illis
ullum verbum asperum, ut mox, ubi meae ad te evolassent, poenituerit. Ce~ Cedere
dere namque mihi omnino propositum erat. Quod nunc faciam eo magis quod
10] tuis monitis confirmatus. Itaque statui cum bono Deo ad diem Iovis praefatio~ praefationem
nem indicere et deinceps pergere, vix potero aut velim citius. Eo die introduc~ introductio
p. 10] tio facta est, tum, quod caput est, videro ut paulatim componatur animus ad
hic morandum. Laboro sed proficio minus quod illa et alia me turbent. Tempus
autem tollet aegritudines. Itaque quod non dixi, hora nona ut tentem resolutio
15] est unanimis, si de oppositione intellexero quod nemo putat, parebo tuis con~ consiliis.
siliis. De Arumaeo aliter sentis quam hic fama est: aiunt illum iam iam adfutu~ adfuturum,
rum, immo Ienam discessisse; sed vix et ego crediderim, etsi quicquid evenerit,
nullo in discrimine habiturus. Atque ita hic finio cum prece ut ametur et excu~ excusetur
setur tuus Marcus Lycklema.
20] Raptim Franekerae 2 7bris 1604.
Si non patiares a me solvi literas, quas T.D. ad me in posterum dare volet,
non scribam aut rarius. //
25] [Adres:] Erentphesten hoechgele[erden] wyesen ende seer voorsienige heere
mijn heer Joan. Saeckma, raedt ordinaris in den Hove van Frieslant, tot Leeu~ Leeuwerden
werden.
Francq.
Marcus Lycklama 7
Franeker, [dinsdag] 27 november 1604. - In de herfstvakantie heeft Lycklama Saeckma niet thuis aangetroffen; in de Kerstvakantie komt hij weer naar Leeuwarden; hij wil graag de drukproeven van de eerste drie boeken van zijn Membranae terug; als Saeckma of Herbaius iets heeft over verpanding van erfdienstbaarheden, dan houdt hij zich aanbevolen; hij stuurt twee disputaties mee. (Saeckma 161: origineel)
V. C.
Nupere bis terve immo amplius frustra fui, dum T.D. compellare ardebat
animus. Sed quia nihil haberem quod foret de necessitate ut cum domino con~ conferrem,
ferrem, abii. Ergo tuum erit in bonam id rapere partem. Adero iterum si place~ placeat
5] at Deo, in proximis feriis. Petitio mea pro hoc tempore fuerit ut mihi digneris
mittere tres illos semicoctos opinionum libros; mutavi et delevi in iis paginam
unam aut alteram, maxime ultimam libri tertii, quae festinanti nimis exciderat.
Et quia ad manum nulla habeo exemplaria, gestio tamen scire quid in iis potis~ potissimum
simum scripserim. Quod si vero illa a T.D. habere possim, fiet brevi, ut tuum
10] meus labor adeat tribunal integer; ita tamen ut quaedam tum ante tituli im~ impressionem
pressionem tum de a1iis amaturus sim T.D. exquirere priusquam colophon ei
imponatur. Si T.D. aut D. Herbaium quaedam habeant, de oppigneratione servi~ servitutum
tutum aut de alia quaedam materia, peterem quoque ut fierem particeps; quia
adhuc tempus est. Hisce vale ab occupato. Raptim Franekerae Marco Lycklema.
15] 27en Novembris 1604.
Mitto exempla duo mearum disputationum, unum exercitii ordinarii, alterum ex~ extraordinarii
p. 11] traordinarii. //
20] [Adres:] Amplissimo et clarissimo viro domino domino Iohanni Saeckma, ICto
et senatori gravissimo, domino ut et amico.
Marcus Lycklama 8
Franeker, [zaterdag] 29 juni 1605. - Niet zo lang geleden heeft Lycklama tweemaal een brief gekregen van Arumaeus, die de Staten van Friesland, het Franeker stadsbestuur en de universiteit hoop heeft gegeven, dat hij binnen een bepaalde tijd zal komen; van zijn broer Laelius heeft Marcus over een besluit in deze vernomen; aan het eind van de komende week begint de vakantie; indien gewenst komt Lycklama naar Leeuwarden, anders gaat hij rechtstreeks naar Zevenwouden; hij stuurt drie disputaties mee en doet de groeten aan Thomas Herbaius. (Saeckma 162: origineel)
Vir amplissime,
Duplices non ita pridem pervenere ad me literae abs Arumaeo nostro. Ecce
praecipuarum T.D. facio copiam, quibus adeo non obstantibus scribit tamen et
spem maximam facit in suis publicis ad Ordines, magistratum huius oppidi, et
5] Academiam se intra tempus praestitutum venturum. Quicquid sit, non quidem
curem nisi luderet et mihi spes minueretur consequendi stipendium eius, cui
successi. Tu vero amicorum asylum videris pro me data occasione et quidem
placet consilium, cuius me frater meus paucos ante dies fecit participem. Nec
addo de studiis quorum ut ratio T.D. constet, suo tempore in feriis coram
10] confabulabimur. In feriis dico, quae in fine huius hebdomadae et ita de more
vestras antevertent. Quod si igitur aliquid fuerit, cuius intersit mea, notitiam
ut habeam, ante Veneris significandum est, sin minus, recta hinc in sylvas co~ cogito.
gito. Interim valere amplissimum dominum et salvere iubeo cum sua et suis.
Raptim Franekerae 29 Iun. 1605.
15] Tuus M. Lycklema.
Mitto tres disputationes; plures misissem, quia duae adhuc excusae sunt, sed
propter absentiam respondentium nondum prodiere. Salutetur D. procur. gene~ generalis.
ralis. //
20]
[Adres:] Amplissimo viro honestissimo senatori clarissimoque ICto D. Iohanni
Saeckma, domino ut et amico.
Leoverdiae.
Marcus Lycklama 9
[Franeker, woensdag] 26 februari l606. - De voortgang van Lycklama's p. 12] werkzaamheden wordt gehinderd door de onzekerheid of er een collega komt; Lycklama is er niet gerust op, dat Johann Joachim von Leiningen, die in Franeker gepromoveerd is tot het licentiaat in de rechten, met steun van andere studenten wellicht tot hoogleraar in de Instituten benoemd zal worden; sommige professoren vinden dat een Fries aangesteld moet worden; Lycklama doet de groeten aan Thomas Herbaius. (Saeckma 163: origineel)
Amplissime vir, clarissime senator, domine in maioribus observande,
Monitis tuis non ita pridem de procudenda nostri nominis fama incitatus,
admovere tum coepi manum tabulae, sed coepi. Tardant interim occupationes,
sollicitumque reddunt nescio quae ex indiciis pericula. Videro tamen, num cor~ correctionis
5] rectiones expedire ita possim, ut tuo prius stent cadantque examine, quam
mittantur. Sic causam habes scriptionis, sed, inquies, tarde satis et quam raro.
Nec me excusem, qui nil possim aliud quam accusare naturam ad scribendum
amicis minus diligentem. Quod dico, ne unum esse te putes, quem non salutent
nostrae. Posthac cautio erit, ut vacem cum religione familiaribus, si licebit.
10] Enimvero iterum ita dico, ne occupationibus modum praescribam quem vix
est ut recipiant hoc tempore, quo spes incerta de collega. Quin ergo hac de re
si quid habeas, fac ut sim certior; aut ego per hasce consilium requisiero
tuum. Emendicavit nescio quorum studiosorum hic furtim nomina Germanus ille
Licentiatus, quem alias dixi hic praesidere privato collegio. Homo est in iuris~ iurisprudentia
15] prudentia mediocriter versatus et hic promotus, sed moribus iis, qui a nemine
nostrum probentur sive vitam spectes, sive conversationem. In summa nemi~ neminem
nem nostrum tolerat et tamen clanculum ei studium nobis se adiungendi, infi~ infimamque
mamque ad minus hoc est Institutionum cathedram accipiendi. Interim, quae
pro illo illic spes qua apud dominos curatores, qua Ordines, haeremus, speran~ sperantes
20] tes solummodo nihil actum iri nobis inauditis. Iam vero dum haec aguntur,
sunt inter nostros, qui urgeant aliquem hac occasione ex hac patria a nobis
debere nominari, quem dominis curatoribus et Ordinibus recommendemus et sic
fore maius negotium huic Germano quam putet. Quicquid sit, et hic ego solli~ sollicitus
citus sum: velim omnino ut aliquis sit, quis enim non cuperet labores minui?
25] At interest, quem recommendare debeamus, ne myrata sit nostra nominatio, vel
minus ex re scholae. Quare cum integrum erit, (esse optem quam primum) de
hisce verbulum rogo ne ad nos perscribere dedigneris. De caeteris alias. Nunc
vale V. Cl. et salve cum tua et familia. Salutato D. Herbaio unice, quem fere
est ut credam horum conscium esse. Rapt. 26 febr. 1606.
30] A tuo M. Lycklema. //
[Adres:] An mijn heer mijn heer Joh. Saeckma, raedt ordinaris in den Hove van
Frieslant, tot Leeuwerden.
Francq.
p. 13] Marcus Lycklama 10
Franeker, [donderdag] 3 april 1606. - Voortdurend hoort Lycklama dat de gewenste Dionysius Gothofredus niet komt. Eigenlijk zijn er drie nieuwe hoogleraren nodig: deze als primarius naast hem, nog een, derde, hoogleraar in de rechten en een hoogleraar geneeskunde. Von Leiningen, Faber, Eckius e.a. zullen volgens Lycklama door sommigen worden voorgedragen; een derde hoogleraar rechten, d.w.z. in de Instituten, tegen een jaarsalaris van ongeveer gulden, een idee van Saeckma, daarvoor is volgens Lycklama in Friesland niemand te vinden, wel echter Paulus Busius uit Zwolle. (Saeckma 164: origineel)
Amplissime vir,
Constans hic et passim iam fama est, non venturum hominem quem hacte~ hactenus
nus tanto desiderio desideravimus. Urgemur proinde tum a magistratu, hic tum
a nostris, ut quam primum immo vel hisce Comitiis per dominos curatores hac
5] in parte rei Academicae consuli procuremus. Nec alia mihi quoque vel mens,
vel vota. Interim haeret aqua, qua via negotium hoc debeamus aggredi et quas
personas velle. Petitur autem unus, qui in nostra cathedra primis gauderet,
alter, qui in tertiis consisteret, tertius qui rem medicam tueretur. Vocatio ita
trium necessaria, de quibus die Saturni Deo volente conferendi nobiscum, copi~ copiam
10] am impetravit magistratus. Confugio ad T.D. eamque rogo ut, si quid habeat
consilii, cuius mea intersit, ne sim expers, ante tempus, quod dixi, commu~ communicare
nicare dignetur; cum exceptione tamen, si occupationes permittant et quatenus.
Suspicione ducor, censorem illum, de quo nupere inter nos, et cuius cog~ cognomini
nomini Favet haec maiuscula, a nonnullis propositum iri, a nonnullis etiam Ec~ Eckium
15] kium nostrum et nescio, quem non et alium. Ego memor nuperi nostri collo~ colloquii,
quii, in quo T.D. dicebat huiuscemodi tertium quadringentis aut circiter vocari
expedire, vereor, ne ex patria talem exspectaturi simus frustra. Itaque propono
T.D. Busium illum Zvollanum; hic certe velit et quidem eo stipendio. Pro Insti~ Institutionum
tutionum professione satis celebris est, et dicere ausim non solum in scribendo
20] sed et legendo longe diligentissimum fore. Mores novi et affectum immo et
peritiam eius in theoria. Sed libere haec; committamus rem, mea stat sententia,
dominis curatoribus; mihi placebunt, qui illis vel tibi. Sic vale et salve domine
senator a tuo M. Lycklema.
Franek. 3 April. 1606. //
25]
[Adres:] An mijn heer mijn here Joh. Saeckma, raedt ordinaris in den Hove van
Frieslant, tot Leeuwerden.
Die schipper is betaelt.
Marcus Lycklama 11
Franeker, [donderdag] 15 januari 1607. - Toen hij vier dagen geleden (zondag) op verzoek van zijn broers in Leeuwarden was, is Lycklama aangesproken door p. 14] zijn leerling de advocaat Sebastiaan Pruissen om voor hem bij Saeckma te vragen naar een vacant ambt bij het Hof van Friesland; Lycklama beveelt hem aan, o.a. vanwege zijn mooie handschrift. (Saeckma 165: origineel)
Amplissime vir,
Excurreram eo nudiusquartus a fratribus evocatus; ea occasione dum ad
T.D. tenderem, incidit in me Sebastianus Pruyssen, Doctor et in Curia vestra
advocatus. Qui, cum intelligeret me T.D. invisurum, instanter petere, ut sese
5] pro iure nostrae familiaritatis tibi insinuarem commendaremque, quo consequi
posset nescio quid munus, apud vos quod vacaret. Et quando hanc petitionem
non iniquam potui iudicare, promisi id me, quantum in me, facturum. Quare
peterem hisce ut dominus illum sibi qua a me commendari non solum patiatur,
sed ut de meliore nota, praesertim si in alium non inclinet, commendatum
10] habere velit. Vir est tum calographus tum probus et non indignus meo iudicio
qui promoveatur, nisi aliter sapientissimis iustitiae antistitibus videatur. Sic va~ vale
le et me ama. Raptim Franekerae 15 Ianuarii 1607.
M. Lycklema. //
15] [Adres:] Amplissimo clarissimoque viro D.D. Iohanni Saeckma, ICto et senatori
provincialis nostrae Curiae prudentissimo, domino ut et amico.
Leovardiae.
Francq.
Marcus Lycklama 12
Franeker, [zaterdag] 11 april 1607. - Een brief van Saeckma heeft Lycklama opgebeurd; de Paasvakantie was te kort om naar Leeuwarden te komen; Lycklama stuurt een tweede gedeelte van zijn Membranae; over de opdracht van de uitgave wil hij binnenkort met Saeckma overleggen; hij vraagt Saeckma het boek bij de Gedeputeerden Eysinga en Jongestal aan te bevelen voor een subsidie. (Saeckma 166: origineel)
Amplissime vir,
Impatientius ego nupere ad Amplitud. Tuam quam par forte: non me poeni~ poenitet,
tet, suberat doloris causa non iniusta. In ea iam tum statim Deus benignis
oculis me adspicere, per tuas literas humanissimas erigere iacentem dignatus
5] fuit. Venire autem ad vos statueram hisce feriis. Brevitas earum me retinuit et
telam meam absolvendi desiderium, cuius pars nupere missa est: ecce iam
alteram, in qua itidem invenies menda quae vel sensum aliquando laedant. Nec
mirum; homine αναλφαβητωι utor: mihi somnus praesertim in meis facile obre~ obrepit,
pit, dum aliter et rectius saepenumero lego, quam extet. Quod ad dedicationem
10] attinet aliaque nonnulla, in proximis cum Amplit. Tua agere mihi decretum et
non sine tuo consilio quicquam.
p. 15] Interea haec mea nunc, si auderem, petitio esset, ut dominus dominis D.
Eysinga et D. Iongestallio et si qui praeterea sint sui, me dignaretur commen~ commendare
dare meamque causam consequendae semel ordinantiae (ita loquar) apud eos
15] promovere. Iam siquidem tempus illud solemne est, et utinam semel supplican~ supplicandi
di hac molestia liberatus essem, haberet patria, quem sua in cute se continere
conspiceret, suaque sorte contentum mores et honores politicos despicere.
Quod autem praesens eorum manus contingere et cur morer? Causam praetexas
non unam. Tum etiam pro tua prudentia facile removeris difficultatem illam
20] quae obstatura est, quod, nimirum, in Comitiis approbatio tentata minus suc~ successerit.
cesserit. Factum hoc esse, non quod domini Ordines tam improbarint, quam ne
et aliorum votis satisfaciendis qui innumeri essent, eo ipso obligarentur etc.
Hic claudo Deumque omnipotentem precor ut quam diutissime Amplit. Tuam
sospitet. Datae rapt. Franek. 11 April. 1607.
25] T. Amplit. cliens M. Lycklama. //
[Adres:] An mijn heer mijn heer Joh. Saeckma, raedt ordinaris in den Hove van
Frieslant, tot Leeuwerden.
Met dit bijgaende boeck.
30] Die brenger is betaelt.
Marcus Lycklama 13
Franeker, [donderdag] 16 juli 1607. - Omdat Lycklama er tegen opziet allerlei mensen af te lopen, zijn oom afwezig is en zoals al eerder in het geheim vernomen Jongestal evenals Saeckma naar Den Haag zal gaan, vraagt hij Saeckma om Gedeputeerde Sappema en rekenmeester Reinalda te benaderen voor de subsidie voor de uitgave van de Membranae. Met het boek van Bender kan hij Saeckma niet van dienst zijn; opmerkingen m.b.t. het voorwoord van de Membranae zijn welkom. (Saeckma 167: origineel)
Amplissime vir,
Ad literas tuas respondeo tardius; praeter opinionem. Excurrere animus fuit
et voce responsum loqui et ferre. Nunc iniecta mora facit, ne Dominationem
Tuam morer diutius. Primum de caussa ista mea quod scribis, fateor in ea me
5] negligentiorem fuisse non tamen tam sponte quam quod animus ab istis cursi~ cursitationibus
tationibus abhorreat. Commisi rem avunculo commendavique, spem dedit colle~ collegarum
garum opt. opis. Sed et negligentior ipsus est, abiisse istinc intelligo, rediisse
nondum. Interea conciliandi nobis domini rationales, inter eos si mihi faventem
reddere potes dominum Reinalda tuum, in vado erit meo iudicio negotium, etsi
10] tardiuscule prorepat. De abitu domini Iongestallii ut et tuo iam inaudieram, sed
reverso nondum avunculo quid faciam? Venire ad vos etiam hac adhuc septima~ septimana
na faciente Domino stat sententia, si tunc fieri aliqua via aliquid possit, ten~ tentandum
tandum est, sin minus ingratiis exspectandum. Quod si T.D. discedendum sit,
priusquam accessero, rogo, domino Sappema, et domino Reinalda nos insinues.
p. 16] 15] Bendero, doleo, quod caream, nec possim gratificari. Meos istos recepi ex~ exceptis
ceptis Hedemanni disputationibus. In studiis pergo, et omnino iudicium tuum
super praefationibus meis expiscari lubebit, manumque praetoriam adiuvandi
supplendi corrigendique requirere. Quod rarius scripserim, et hoc in causa fuit;
iam mitterem, sed ea celeritate currit prelum ut non sim meus; mittam tamen.
20] Quapropter finio, Deumque altissimum rogo ut nobis amicis tuis praestitem te
diu esse duat et quo, soles, animo faventem.
Sic salve a tuo M. Lycklema.
Raptim Franek. 16 Iulii 1607. //
25] [Adres:] An mijn heer mijn heer Joh. Saeckma, raedt ordinaris in den Hove van
Vrieslant, tot Leeuwerden.
Francq.
Marcus Lycklama 14
Franeker, [maandag] 11 april 1608 - Om zoals gevraagd op reis naar Den Haag te lezen, kan Lycklama nu eindelijk Saeckma de eerste exemplaren sturen van zijn Membranae: de drukker had veel fouten gemaakt en was traag; de lijkrede op Clingbijl en promoties aan de lopende band waren ertussen gekomen; bovendien is Lycklama van nature traag en ziekelijk. Een van beide exemplaren voor Saeckma had een opdracht moeten bevatten; iets dergelijks hoopt Lycklama over enkele weken te kunnen sturen. Het derde exemplaar is bestemd voor stadhouder graaf Willem Lodewijk, wiens naam door Saeckma was genoemd. (Saeckma 168: origineel)
Amplissime domine,
Amicissimis illis tuis nuperis et in quibus cura etiam pro me tam benevola
tuum animum subierat ut novitate meae opellae taedia profectionis ephoro illi
nostrarum musarum detergerem, quod non respondere potuerim, tum dolebam,
5] nunc etiam quod mora tam longa fuerit, ut nec vobis satisfecerim, aut negli~ negligentia
gentia in medium protrahenda est mea, aut in excusiones eundum defensio~ defensionesque
nesque ampliores. Sed ad quid operosa haec intentio, ubi res mihi tecum est
mi domine et amice, qui stricto iure non admodum soles actiones nostras
metiri. Stabat sententia, eo tempore, quo monebas, exemplaria mittere, sed
10] tempus quod praescribebatur, angustum profecto erat nimis, nullumque ad
manus ego habebam. Tum typographus in indice erat, in cuius coniunctione
turpissime cum lapsus foret, suis quod sumptibus illum reparare cogerem,
tarditate sua meam voluntatem elusit, vestrum fefellit desiderium. Successit
mox memoria funebris collegae, iussu collegii mihi imposita, ut non dicam de
15] promotione, quae iam me sine respiratione requireret. Omnibus hisce defunctus
nonnullae etiam negligentiae culpam agnosco. Quid enim negem? Natura partim
tardior mihi sorte obtigit, tum etiam constitutio valetudinis, de qua etsi non
conquerar, imbecillior tamen illa est, quam ut continuis laboribus par sit aut
p. 17] non offendatur. Plane ut et ad hanc mihi circumspiciendum sit, nec liceat
20] semper efficere, quod velim serio.
Iam tandem habe, quae mitto: princeps illud exemplar tibi sit, ut agnoscas
inter meos familiam te ducere. Unum ad usus tuos habe, ut si forte ex tuis
quis sit qui videre amet, communices, aut habere, tua liberalitate dones. Terti~ Tertium
um noster ille C. R.N. ut ex iuris nostri notis a Magnone collectis eum lubet
25] isto titulo beare. Ipsum dico, cuius a te nisi mentio ingesta foret, iam primori
tamen loco meminissem. Utrumque vestrum exemplar inscriptione scio, deberet
clarescere, sed consulto id factum, spero siquidem paucis ab hinc septimanis
tale aliquod mittere, ut quod explendo desiderio iam misi, minus prohibeamini
alienare. Ergo impresentiarum utere mi patrone et fruere. Faxit Deus, ut carum
30] mihi est, quicquid tuum est. Ita diu tuis superstes sis, tibi, ut soleo, amatissi~ amatissimus
mus sim. Et hic vale. Franek. 11 Apr. 1608.
Tuus M. Lycklema. //
[Adres:] An mijn heer mijn heer Joh. Saeckma, raedt ordinaris in den Hove van
35] Frieslant, tot Leeuwerden.
[Is] betaelt.
Marcus Lycklama 15
Franeker, [woensdag] 22 juni 1608. - Lycklama feliciteert Saeckma met diens benoeming tot buitengewoon afgevaardigde ter Staten Generaal; hij is erkentelijk voor het feit dat Saeckma een van beide exemplaren van zijn Membranae heeft gegeven aan Hillama, die daarvoor al schriftelijk bedankt heeft; Saeckma's huisdienaar krijgt ook een brief voor Hillama mee. Voor de Frankfortse herfstboekenbeurs hoopt Lycklama de laatste twee, de belangrijkste stukken van de Membranae gepubliceerd te hebben, die apart verkocht zullen worden; Lycklama zal zich deze keer niet laten afbrengen van zijn voornemen ze van een voorwerk met een opdracht aan Saeckma te voorzien; Saeckma, indien nog aanwezig, of Herbaius moet de opdracht toch eerst maar zien. Tijdens de Leeuwarder jaarmarkt wil Marcus Lycklama bij broer Laelius logeren. (Saeckma 169: origineel)
Amplissime domine,
Excusatione, qua tuae hesternae intermissam scriptionem interpretabantur a
tua parte, non erat, ut utereris, mihi sane utendum est. Debui non tam diu
siluisse. Volui saepius scribere. Nondum feci, mora ex mora ad hunc usque
5] diem contracta. Bonum factum, quod morantem excites. Ergo primum gratulor
nomen legati et honorem: laudo morem, quo ratio haberi incipit personarum,
facta est tui. Deinde gratias ago pro officio, qui negotium gerere meum bono
meo non dubitaris oblatis domino Hillama meis Membranis. Et ecce scripsit vir
humanissimus se factum participem. Rescribo, petoque ut famulus tuus hasce
10] ei deferat.
p. 18] Mandato caruisse te non scripsi neque dicam. O vera amicitia. Interim vinc~ vinctus
tus ego tot et tantis beneficiis quid rependam tibi? Opes habes, non accipies,
animum meum non dedi iam diu sed devovi tibi. Sines ut vel ante instantes
nundinas Francofurtenses tuo nomine insigniam frontispicia librorum duorum,
15] quos iam sub prelo habeo, qui erunt umbilicus Membranarum. Cum quibus et
in iis finio scriptionem Academicam; ut absoluto hoc opere ad graviora me
conferam. Habebunt hi duo libri multo insigniora, quam in praecedentibus sunt
tractata. Et sunt iam ultra sedecim folia impressa. Vendentur separatim. Neque
dedicationem hanc mibi dissuadebis, quia facere eam statutum est mihi. Diffi~ Difficultas
20] cultas iam haec est quod ipsam dedicationem nolim imprimi a te non visam.
Hac in re consilia admittam tua. Si visum fuerit mittam domino procuratori, ut
ille examinet. Aut si ad finem septimanae subsistas, mittam forte, si id intel~ intellexero.
lexero. Sic vale et salve mi domine et patrone, salutato domino procuratore et
amicis. Raptim. Franek. 22 Iunii 1608.
25] Tuus M. Lycklema.
Exemplar unum atque alterum si et quandocunque velis Membranarum pro tuis,
pete ab eo, qui quod habet, fatetur tuum esse. Si fratri Laelio occurses, salu~ salutem
tem illi nuncia, et in nundinis Leoverdiensibus hospites nos ipse ut exspectet. //
30]
[Adres:] Amplissimo viro domino Ioh. Saekma, Ordinum Frisiae faciendae paci
deputato, in senatu Frisiae senatori integerrimo, domino ut et amico suo, Leo~ Leoverdiae
verdiae.
Francq.
Marcus Lycklama 16
Oldeberkoop, [vrijdag] 30 november 1610. - Door zijn vertrek uit Franeker heeft Lycklama het contact met de universiteit verloren: hij weet niet of Paulus Busius is gekomen. Hij wil Edo, de zoon van Saeckma's overleden oom Eylert Reinalda helpen; vraagt Saeckma bij diens boekhandelaar voor hem een boek van Kaspar Schieferdecker te laten kopen of bestellen; stuurt vier patrijzen en een vijg als geschenk. (Saeckma 170)
Amplissime vir,
Solemniter petiisti, ut intra sylvas hasce abditus commercia literarum dese~ desererem.
rerem. Ergo igitur ut promissis maneam, primus ibi tuo merito occurristi cui
hasce mitterem. Non tam ut scires, quid agerem aut quo successu iret haec
5] nostra mutatio quam intelligeres, nihil a me aeque exspectari ac literas a te, in
quibus aliquid imperes parere omnibus modis cupidissimo aut significes scire
sitienti, si quid sit, quod rempubl., literas aut in parte sua me tangere possit.
Sane ab eo tempore, quo hic fui, omnia istinc loca mihi siluere. Nondum scio,
utrum Busius advenerit, necdum loco me movi, tantum abest, ut in alia dili~ diligentius
10] gentius inquisiverim. Scio, nimium te fore occupatum, et tamen (iuva audaciam)
quando integrum erit, rescribe. Rescribe, num aliqua in parte utilis esse queat
p. 19] mea opera, in adiuvando piae memoriae avunc. fil. Optarem equidem res illi po~ potius
tius irent secundae quam ulli. Crede rationes habenti et coram dicturo non
unas.
15] Deinde si non gravem, per famulum, quaeso cures, mihi emi a bibliopola
vestro si habeat, aut commodato mitti aliunde (nec enim sperem exemplar nu~ nuperum
perum perditum), ad paucos dies Casp. Schifordegerum: mox pretium bibliopo~ bibliopolae
lae remittam. Pluviosis hisce diebus meditari aliquid iuvaret, quod errores illi~ illius
us et mea Benedicta spectaret. Literas tuas et illum credas tuto nautae vant
20] Heerenfeen harum lateri a quo per famulum meum faciam mihi adferri. Modo
quam primum res tuae ferant, ut hac in re nobis gratificari non prohibearis.
Utinam maiora mittendi occasio praestantior ad manum esset, mitto xenioli lo~ loco
co tibi perdices hasce 4 et 1 grossum. Salutem domino Herbaio ac amicis. Salve
medullitus amate domine. Raptim Oldebercopen ult. 9br. 1610.
25] Tuus M. L. //
[Adres:] An mijn heer mijn heer Johan. Saeckma, raedt ordinaris in den Hove
van Frieslandt, tot Leeuwerden.
Is betaelt.
p. 20] Godefridus Sopingius 1
Achlum, [maandag] 19 januari 1596 - Godefridus Sopingius zal het predikantenambt van Tjerkwerd bij Bolsward aanvaarden; verder stelt hij Saeckma een vraag over oud Romeins recht. (Saeckma 200: origineel)
Iohanni Saeckma suo S.,
Cum a te nuper discederem, mi Saeckma, tuas literas prior promiseras, sed
menses abeunt, et neque tantillum. Quid cogitem, ipsus facile apud te coniec~ coniectare
tare poteris. Sane non solum incertum, sed (fateor) dubium etiam me isthaec
5] mora facit. Dixeras enim et te vocationem istius pagi mihi brevi procuraturum.
De quo nihilo magis certior iam, quam tunc eram. Quidquid certe remorate,
hoc mihi unice persuasum est, non tuo studio, et diligentia illud adscribi debe~ debere,
re, aut posse. Illa enim adeo clare reipsa ostentasti, ut certiorem, et veriorem
amicum alium nunquam compererim. Tua enim solius interpellatione et prensa~ prensatatione
10] tione hoc obtinui, quod ipsorum dominorum rogatu, et interventu antea impe~ impetrare
trare non potui. Qua causa pluris tuam amicitiam unam in animo radicitus
insidentem facere par est, quam aliorum amicitias επιπολαιους, et in ore tantum
natantes. Suffecerint igitur tibi nunc, mi frater, gratiae, quas tibi ex animo
etiam adscribo, donec referre plenius pro meo modulo tibi eas datum fuerit.
15] Interea nollem te maiore studio pro me ad istum, quem dixeras, locum vocando
incumbere. Iam enim nunc vocatio quaedam alia pagi Tzerckweert proximi
Bolswerd., Deo solo ita omnia disponente, et moderante, obtigit. Quam accipe~ accipere,
re, non cunctabor. Essent, quae dehortarentur argumenta: sed cui ex voto
unquam omnia contigerunt. Et prodest causas aliquas Deum solicite orandi
20] nobis relinqui. Interim tamen scire aveo: quid in causa, aut mora tibi et illis
fuerit.
Contulissem tecum de loco quodam Lampridii, sed tempore, et otio desti~ destituor.
tuor. Interim, ne vacuus ad te veniam, hoc a te peto, ut si quae ex libris
vestris de more secandi in partes debitoris legeris et colligeris, mecum com~ communices
25] munices. De hoc enim Tertullianus clare ingerit, Apologus C. 4: Sed et iudica~ iudicatos,
tos, (inquit), in partes secari a creditoribus leges erant; consensu tamen publi~ publico
co crudelitas postea erasa est, et in pudoris notam capitis poena conversa est
bonorum adhibita proscriptione. Unde paret quid prisco Quiritium iure usitatum
fuit, quid novo. Tuum est, qui assidue in antiquitatib. iuris versaris, haec plana
30] mihi facere. Vides quam libere tecum agam, sed tamen amice, et candide. Tu
vicissim, si quid quaestionis literariae habeas, age mecum quoque communica.
Neque enim prius ullo labori, aut studio parcam, quam cum illo clamare pos~ possim,
sim, ευρηκα, ευρηκα. Si quid rerum novarum apud vos sit, nec hoc scribere
intermitte. Tuum Suetonium ad tempus pace tua meo usui reservo. Vale caris~ carissime
35] sime frater, et scribe, si me amas. Literas tuas mitte ad Arcerium.
Achlumii MDXCVI, XIX Ian. stil. nostro.
Tuus quem nosti Godefredus Sopingius. //
[Adres:] Pietate et eruditione ornatissimo Iohanni Saekma, I.U. Doctori dignis~ dignissimo
p. 21] 40] simo, amico carissimo.
Leowerdiam.
Godefridus Sopingius 2
Tjerkwerd, [dinsdag] 6 juli 1596. - Godefridus Sopingius schrijft Saeckma over een rechtskundige vraag en over Gellius Snecanus' interpretatie van Romeinen 9. (Saeckma 201: origineel)
Ioh. Saekma S.,
Binas a te, mi Saeckma, accepi, ad quas nihil me respondisse fateor aliud,
quam nihil. Quas alii silentii talis excusationes obtendere solent, easdem et
ego possem, sed an tibi istiuscemodi frivolis cavillis satisfiat, nescio. Itaque
5] quas veras causas habeo, tibi ultro in os adfero; socordiam, et baiuli inopiam.
His si adscripseris, quidquid a me omissum est, ego scilicet culpa omni libera~ liberabor.
bor. Si tamen adhuc in me derivare illam pergas, hoc epistolio confutare te
liceat. Nam nunc quasi a veterno excitatus alacris ad scribendum surgo. Et
copia baiuli nunc oblata, officio meo deesse diutius nolui: etsi illi ex parte
10] satisfactum mea nupera praesentia putem.
Quae mihi examinanda proposuisti, lubens intellexi, et didici; quod tamen
tibi respondeam, nihil mihi est. Multa quidem de iudicibus mihi lecta et con~ conlecta:
lecta: ne γρυ tamen de cinctis audivi alibi. Quinam sunt, facile tecum video ex
istis, quae adfers. Sed unde nominati, et quo authore, necdum mihi liquet.
15] Multo minus de poena ista metallica alibi repperi. Vellem tamen ex aliquo,
quidnam istud esset, discere. Amplius dispiciam, ubi otium erit. Tu si interim
aliquid didicisti, quod istis lucem faciat, communices mecum velim. Habeo
interea et ago gratias maximas, quod istorum me monueris. Malo enim quaes~ quaestiones
tiones quae solvi difficiles sunt, ut, quibus me subinde fatigem et exerceam,
20] suppetat. Si quae plura habeas, ne scribere ideo detrecta, quod respondere
nequeam. Sed ut sciam, quid nesciam; ut et saltem, quod discere possem,
habeam. Mihi iam nihil occurrit, quod tibi proponam. Essent quidem alia maio~ maioris
ris momenti, sed in aliud tempus illa differre malo.
Quaestionem dico illam, quae nunc adeo agitatur, et vexatur, ut quosdam
25] merito pudere debeat. Edidit enim nuper doctiss. ille senex Gellius Snecanus
amicus et collega patris mei quondam Leowardiae observantiss. interpretatio~ interpretationem
nem noni capitis ad Rom., in qua ita suam sententiam aperuit toti mundo, ut
nihilo tamen minus tecta manserit, vel saltim non ita vulgatam vellem. Sed
fortasse ego fallor, neque enim satis illius mentem percipere in omnibus pos~ possum
30] sum. Hoc vero displicet, quod nostrorum sententiam cum sua confundit, aut
miscet, cum diversum ab illis sentire certissimum est. Sed de hisce scribendi
alia melior commoditas dabitur. Boni tamen accipe, mi frater, quod nunc scri~ scribo,
bo, sed tibi tantum, ut amico certo, et fido. Vale, et quamprimum poteris,
rescribe. Poteris autem per hunc virum, qui hic habitat, aut per alium nautam
35] Bolswerdianum. Inscribes mihi literas, sed mittes ad pharmacopaeum quemdam:
aen Lyckle apteeker etc.
p. 22] Tzerckwerdiae MDXCVI prid. Non. Iul.
Tuus Godefredus Sopingius. //
40] [Adres:] Eruditione et pietate ornatissimo viro D. Iohanni Saeckma, U.I. Doctori
dignissimo, amico et fratri suo observando.
Leuwerden.
p. 23] Henricus Schotanus 1
Franeker, [dinsdag] 20 januari 1596. - In afwachting van besluiten van de landdag (d.i. Statenvergadering) over de uitbreiding van de juridische faculteit geeft Schotanus aan Saeckma een opsomming van zijn inspanningen van de afgelopen jaren. (Gabbema 6: origineel)
- D. Gellii senis nostri reverendi votis et desiderio ad verbum εκλεγομαι re~ respondebo.
spondebo. Eius me D. Cammiga monuit, qui et te tuosque officiose salutat.
Tuas literas avide expecto de progressu Comitiorum, quando commodum fore
speres, etc. -
5]
Clarissime vir, domine et amice colende,
Facile colligo, quid caussae sit, quod hactenus non responderis; nempe oc~ occasionem
casionem non satis commodam se offerre, ut agamus, quod agimus. Hoc qui~ quidem
dem prudenter. Verum enimvero et id advigilandum ne Comitia quoque finiuntur
10] sine aliquo fructu et effectu nostri propositi, ne post festum veniamus et sero
cum Phrygibus sapiamus. D. Kammiga et ego nos mutuo vellicamus aures, licet
isthoc pacto nihil proficiatur. Quod nuper significabas id quovis Apollinis ora~ oraculo
culo verius est, quosdam ex nostris nimis cupide urgendo littus araturos, nec
immerito, quia aliquibus nihil satis est. Equidem multos etiam in ipsis Comitiis
15] gratia Dei habeo, qui calcar et animum addunt, et deberi mihi honorificis prae~ praedicant
dicant verbis. Quid futurum sit, eventus docebit. Et nihil quoque, pendente
communi nostro vel potius fervente, molirer, si res coepta non esset. Itaque
multa cumulo argumenta ad meam caussam exornandam et commendandam,
exemplo Vasquii tui in praerogativa regis Hispaniarum asserenda. Et doceo
20] breviter (ut tibi quoque prima quaedam lineamenta ducam), quae varie a tua
benevolentia illustrari et exaggerari, et suppleri pluribus possunt. Non hoc ago,
ut ullo quod absit ut cogitem sim superior, sed ne inferior, non deteriore aliis
sim conditione.
In bene constitutis rebuspub. antiquissimus quisque quibusdam quasi prae~ praerogativis
25] rogativis gaudebat et potior maiorque censetur, nedum reliquis impar, atque
adeo laboribus, diligentia et fidelitate par. Tum certe discrimen facultatum in
Academiis observatum et per manus traditum omnes sani fatebuntur, ut iuridica
prae reliquis semper in precio habita fuerit; et splendidissima et stipendio et
honore non vilissima extiterit. Et profecto ordinem illic inversi necesse est, et
30] confusionem envehi ubi distinctio facultatum et dignitatum miscetur et muta~ mutatur,
tur, ubi famuli, ancillae et pedissequi imperant et dominis et heris suis sunt
digniores et praestantiores. Deinde onerum et curarum, quae cuique incumbunt,
non negligenter habita fuit ratio, ut melius, et facilius vacare suae functioni
posset non districti alienis ab ea negotiis, aliter atque aliter subventum. Hinc
35] ius illud apud Romanos 3, 4 et 5 liberorum, de quo tu, si // quisquam certis~ certissimus.
simus. Qui praestantioribus, dignioribus, maioribus praeest, solet anteponi aliis
minoribus praefectis.
Ex mea schola et auditorio prodeunt, qui reipub. clavo statim in variis et
p. 24] diversis vitae generibus adhibentur. In armata militia qui res praeclare gessis~ gessisset
40] set, ignavis praestabat et magis citiusque ad honores et opes provehebatur,
equidem, quod nolim arroganter dictum videri, baccalaureos, licentiatos, docto~ doctores
res renunciavi, creavi, quorum non sine dedecore id fit, ut haec professio ad
ima subsellia in Curia ab illis detrudatur. Quorum interest et suum professo~ professorem
rem et promotorem tueri et beare. Crescit annonae caritas, nulla aliunde sup~ suppetunt
45] petunt adminicula, numerosa est proles, ut sine famula (quo sumptibus parca~ parcatur)
tur) decem quotidie ad minimum accumbamus, nobis tot honeste vivendum,
cultus nobis parandus elegantior. Unde haec suppeterent, nisi aliquid amplius
hisce durissimis temporibus adiiciatur.
Praeterea cum hoc et diligenti et bono patri fam. sit spectandum, ne post
50] obitum suum liberi omni praesidio destituti videantur. Adde unus aliis potuit
obtinere, impetrare, et extorquere, et tot proh dolor amici, patroni, patriotae,
domini, discipuli nihil vellent, deberent et possent exorare in gratiam sui Sco~ Scotani?
tani? Praeterea alienigenis tribuitur, quibus tantis impensis ad obeundam suam
vocationem non est opus, qui fere circa prima rudimenta versantur et haerent,
55] an non cum patriae quoque ignominia illis ipse posthabetur, qui humanae so~ societati,
cietati, et tranquillitati utiliora, magisque salutaria tractat? Nefas profecto,
inhumanum, ne dicam iniurium. Forte refellent illud et infirmate conantur hac
ratione, quod isti monumentis suis, aut saltem aliqui etiam consulant et servi~ serviant
ant posteritati. At mea sane sententia non minus de genere humano mereri
60] videntur, qui se totos componunt, et ad erudiendam iuventutem omne otium et
negotium conferunt ad quem finem et usum vocati sunt, ut pro uno multos
relinquant et reddant. Et hi ipsi, nisi suae gloriae salutem suae fidei commis~ commissorum
sorum anteferrent, non minus elaborare et praestare, si admolirentur manus,
neque se totos suis exponerent, possent. Porro nec inter caetera te illud igno~ ignorare
65] rare, aut quemquam non usque adeo literis etiam tinctum aut excultum latere
puto promotos cum summa contumelia et ignominia non promotis non esse
postponendos. Quo ipso sapiens et salutare maiorum institutum, testimonia
artificum, examina, specimen editum, peregrinationes, gradus et dignitates in
universum omnes in contemptum adducuntur, vituperantur, confunduntur et
70] plane conculcantur. Quorsum igitur Academiae? Facessant. //
Postremo et hoc mihi triste et luctuosum, ut qui solus tot annos durissi~ durissimam
mam hanc provinciam sustinuerim, in qua ubique terrarum plures occupantur,
atque ego omnibus omnia fuerim, ut omnibus prodessem et servirem, omnes ad
virtutis et eruditionis privatim nunc hos nunc illos exercuerim lectiones, repe~ repetitiones
75] titiones instituerim, publice omni et animi et corporis contentione diversa pro~ proposuerim,
posuerim, ut utrique et maiores, et minores, tyrones et veterani exercerentur;
cuius rei gratia duo iam vigent collegia: unum Institutionum quae iam ad finem
perductae sunt, alterum Digestorum qui in hoc iamdudum 32 librum disputando
absolverunt. Ut singulis quodammodo septimanis plures horas impendam et
80] exigam in disceptando et conferendo, idque extra ordinem, quam illi docendo,
quibus aeris tamen auctum est me praeterito. Gaudeo illorum vicem et ita
gaudeo ut mihi negatum quam illis quidquam detractum cupiam, doleam interim
quoque vicem meam et ringor. Et hanc prudentiam in brabeutis et agonothetis
p. 25] commendo desidero, imo aequitatem, et animi mei aegritudinem testor: mise~ miserandi
85] randi et deplorandi alia forte dabitur occasio. Nulla Hercle respub. florere
possit, ubi promiscue omnibus aequalia praemia, et munera et ubi nulla geome~ geometrica
trica distribuuntur proportione, desidibus et industriis patria honoraria, atque
adeo illis ampliora. Quid hoc est, si non a laboribus avocare, et ad ignaviam
invitare? Et animis diligentibus et fidelibus adimere, et ad desperandum laces~ lacessere?
90] sere? Nosti illud: Honos alit artes, et iacent studia quae improbantur.
Haec in sinum tuum clarissime et charissime Saeckma effudi, ut tu pro tua
prudentia et benevolentia ad communem (quia et tua res agitur) utilitatem pro
re nata exponas, et potissimum cum clariss. D.D. cognato tuo Hannia, ut tanto
instructior sit ad publice commendandum negotium, si usus fuerit. Vobis non
95] minus bene factum, quam mihi, ex animo cupio, et idem mihi contra vicissim~ vicissimque
que promitto. Hoc adhuc superioribus subiicio, quod indigenis et nostratibus
confertur, non perire sed per consequentiam accedere patriae, in eam tandem
redundare, ut iis erudiendis, in quibus tanquam in herba spes reipub. sita est,
toti vacare possimus, neque distringamur aliunde circunspiciendis adiumentis
100] vitae. Quo nihil praestantius, melius et utilius patriae praestari (o si intellige~ intelligerent)
rent) posset. Raptim. Franekerae 20 Ian. 1596. Deus vos omnes totamque fami~ familiam
liam diu servet incolumem.
Tui studiosissimus Henricus Scotanus. //
105] [Adres:] Doctissimo ornatissimoque viro D. Ioanni Saeckma, Doctori U.I. claris~ clarissimo,
simo, domino et amico suo intimo.
Franc.
Henricus Schotanus 2
Franeker, [maandag] 1 maart 1596. - Schotanus heeft in Leeuwarden Gellius Snecanus bezocht; het resultaat van de Statenvergadering is nog niet bekend: twee juridische hoogleraren of één erbij?; wat zal Schotanus positie worden?; Lubbertus heeft vaak en lang met burgemeester Tarquinius/Tjerk Rijuerds Bants gedelibereerd. (Gabbema 7: origineel)
Clarissime D. Doctor, amice integerrime et domine colende,
Promiseram quidem me te insalutato non discessurum, verum comitum et
sociorum nimia festinatio passa non fuit ut fidem servarem, quod te boni con~ consulturum
sulturum fretus tua humanitate etiam atque etiam confido. Nam quod solum ad
5] D. Gellium deflecterem et valedicerem illa mora quantulacunque remorati nostri
nonnihil mihi offensi videbantur: adeo ut cum D. Gellius aliquid Tuae Benevo~ Benevolentiae
lentiae suggestione nunciaturus videretur illum audire et intelligere quid hoc
ipsum esset non potuerim. Ideo ad ipsum authorem recurrendum putavi, ut ab
eo certior fiam an quid sit quod te et me scire interest nostra.
10] In Comitiis quid profectum et effectum sit, plane ignoro adhuc, sed omnes
bona spe nos implent et refocillant. Ex te quid bonae rei affulgeat resciscere
p. 26] et discere aveo, quod nolim tantum accipi de caussa mea privata, verumetiam
de publica. Quae non minus mihi cordi et curae est. Ex vestris consiliis pru~ prudentia
dentia et dexteritate singulari conceptis me rationem suscipiendarum et ineun~ ineundarum
15] darum deliberationum inire oportet. Si duo vocandi fuerint, successurum quod
agimus et nos voti fore compotes dubitare non possumus; sin unus nec adhuc
desperare licet re diligenter et fideliter insinuata et commendata. Quid non fa~ facit
cit idolum illud, celebritas, quasi nemo recte ad talem functionem provehendus
sit, nisi qui scriptis editis innotuerit? // Non raro videre est quosdam monu~ monumentis
20] mentis ingenii variis divulgatis claros minus felices in docendo, contra etiamsi
quidam illustre et celebre nomen non quidem teneant, ad enarrandum tamen
ius minus idonei deprehenduntur.
Quid multis? Opinionibus regitur et decipitur mundus. Unum vehementer
contenderem et (si quid votis et benevolentia possem) apud te, ut supplex
25] meus libellus cum altero illo scripto, cui nomina aliquot auditorum meorum
subiecta sunt, proferretur et mihi restitueretur. Praesertim quoniam usui am~ amplius
plius esse nequeat. Ego hactenus nihil certi resciscere potui, cum tamen quid
de me futurum sit, certum iam et decretum esse putem. Ad haec facias, quae~ quaeso,
so, sciam quid sperare de pluribus seu augendis professoribus sperare liceat;
30] accelerata profectio occasionem et facultatem de his et inquirendi et percon~ percontendi
tendi mihi abstulit, et quod deest, id te pro tua humanitate praestiturum etiam
atque etiam confido: vel ob hoc indagandum diligentius ut si quae spes afful~ affulserit,
serit, ego praeparem et ad bonum et optatum exitum consilia mea instituam et
dirigam.
35] Iniunxeras (nisi fallor) aliquid D. Gellio nostro, quod mihi abiturienti dice~ diceret;
ret; coeperat dicere, sed an quid significaverit, an parum attento et ad alia
properanti dixerit, haereo; saltem me nihil intellexisse affirmare possem, neque
meminisse, neque animo recolere posse. Itaque quid idipsum sit discere et cog~ cognoscere
noscere cupio, si non grave fuerit. Viden' quae impudentia et improbitas mea,
40] et quid ausim apud te? Noveris rogo, non oderis. // Fac quaeso hoc saltem
sciam, an iam recto placuerit unum vocandum esse ICtum, et quid de me sit
statutum, de eo certior factus fundamentum hic nostri instituti fideliter iaciam,
omnia faciam, et praeparabo, ut superstruere postea liceat. Si de me concordi~ concordibus
bus suffragiis aliquid decretum fuerit, iam supervacaneus erit supplex libellus
45] cum altero illo, cui D. Lycklema et quidam alii ex meis auditoribus sua nomina
antequam mihi offerretur subsignassent, id erui et restitui mihi optarem. Haec
si praestes, rem magnam praestas, et magnopere mihi gratificaberis: scribam de
hac eadem re ad D. Eysinga, qui mihi quoque idem promisit. Etiamsi nihil
scripserim, quam quod res est, tamen, quia veritas (proh dolor ut ille dixit)
50] odium parit, interdum etiam pie et prudenter aliquid dissimulari potest. Prae~ Praesertim
sertim cum non vergat tacitum et occultatum in alterius praeiudicium. Video
quosdam aliquid alere monstri, concurrere, consusurrare; quid sit, eventus
docebit, forte ut obsint, et si quid intellexerint mihi indultum, ut revocetur,
evertant et impediant. Quod D. Deus avertat. Raptim Franekerae 1596 ferrei
55] seculi ips. Calend. Mart.
Commenda commendandus et commendatus me tuis communibus et magnis pa~ patronis
p. 27] tronis, quorum ego et tu, si aura fruamur aliquantisper aetherea, meminerimus.
Tuae Dignitatis studiosiss. Henricus Scotanus.
60] Noster Sib. Lub. saepissime et diutissime cum Tarquinio contulit, quod quor~ quorsum
sum tendat, tandem apparebit et ipse se prodet. //
[Adres:] Ornatissimo doctissimoque viro domino Ioanni Saeckma, I.U. Doctori
clarissimo et advocato coram supremo Frisiae tribunali disertissimo, fidelissi~ fidelissimo
65] mo domino et amico suo colendo.
Franc.
Henricus Schotanus 3
[Franeker, maandag] 8 maart 1596. - De Fries Beyma, hoogleraar te Leiden, is tot tevredenheid van Schotanus ter benoeming in Franeker voorgedragen; als deze weigert of juist tot raadsheer wordt benoemd, kan Schotanus, zo schrijft hij, advocaat Saeckma aanbevelen; Oldendorp, Zasius en andere rechtsgeleerden zijn immers ook pas later hoogleraar geworden. (Gabbema 8: origineel)
Clarissime doctissimoque domine Saeckma, amicorum intime et integerrime,
Etsi multa contigerunt tua tuorumque benevolentia, opera, fide et studio,
quae modis omnibus deberent et possent animum exhilarare et refocillare me~ meam,
am, tamen unum illud (quod nosti) valde me contristavit, quod tui prima fronte
5] carendum adhuc sit. Ingemui (quod tibi bona conscientia confirmo), tanquam
turtur vidua aeria in ulma. Sed tamen opinione melius cecidit, quod et ille no~ nominatim
minatim designatus sit, et hic voti simus compotes, pro quo obtinendo ali~ aliquando
quando certatim laboravimus. Meministi, opinor, quomodo, cum hic adhuc
ageres, me toto pectore et viribus omnibus in illo ipso commendando et lau~ laudando
10] dando iuveris. Et hoc in parte felicitatis pono, quod ille quem olim speravimus,
semper amavimus, de quo bene sensimus, quem hactenus desideravimus pro
quo cominus eminus pugnavimus, qui nostras est primum vocandus sit. Atque
utinam mihi legatio illa iniungeretur, ut si forte recusaret, ego tum tui com~ commendandi
mendandi nactus occasionem. Hoc optime praestare possem, et in eam omnes
15] nervos ingenii. Congrueret vel maxime mihi cum quia rector, Frisius, tum quia
collega futurus, si Deus illeque volent. Adhuc spem retine, etiamsi successerit.
Quis novit, quam diuturna aut longa utriusque vita futura sit, ego sive vivam
sive moriar tui testimonium et eulogium locupletissimum relicturus. Exercitium
illud fori intermixtum et coniunctum et incredibile quam promoveat et exornet
20] susceptam postea professionem, videre est in epistola Viglii ad Geor. Sabinum.
Exempla in promptu sunt: Oldendorpius, Zasius et excellentissimi quique ICti.
Intelligis quam prospiciam etiam in posterum, et memineris quod vaticinor,
quod mens praesagit, id, si salva patria, omnino statuere et tibi praestituere
possis.
25] Dum haec scribo, incredibilis et inusitata tuorum avunculorum mecaenatum
p. 28] meorum perpetua mihi observantia // colendorum occurrit prudentia, consilium,
gravitas, dexteritas, ut qui nihil aperiri, indicari voluerint, nisi tum cum spes
affulgeret. In quo tacitus admiror eorum solertiam, quia quod iam molestum
est, id tum manifestum scilicet futurum fuisset longe molestissimum. Ita cogi~ cogita,
30] ta, spes mea superest, servor melioribus, ut alludam ad rerum humanarum vi~ vicissitudinem
cissitudinem.
Si Deus ipse volet, fies de consule rhetor;
si volet ille idem, fies de rhetore consul.
Ego profecto ex vocali muta evasi propter hunc casum D. Teetlum superioribus
35] Comitiis diserte mihi significabat, nos oleum et operam perdere, quod omnes
agerent ut senator esset. Ecce tibi hunc eventum praeter sententiam illorum et
studium; ego valde haereo. Tempus docebit, nec ausim quod profecturi simus in
hanc vel illam partem pronunciare. Auguror.
Vale animae dimidium meae; et tuum tuorumque omnium officiis et benefi~ beneficiis
40] ciis summis esse servum addictissimum et deditissimum, non minus quam nexu
mancipium est domini: quibus omnibus quid praestem nescio, gratias agendo
defungi non possum, nedum referendo; interim me gratum et memorem ad ex~ extremum
tremum vitae spiritum declarabo, quod possum. Quibus et illud et salutem
plurimam annuncies etiam atque etiam rogo. Raptim 8 Id. Mar. 1596 ferrei se~ seculi.
45] culi.
Tui studiosissimus, tuus H. Scotanus.
D. Marco cras volente Deo respondebo.
50] [Adres:] Clarissimo viro D. Ioanni Saeckma, I.U. Doctori dignissimo, domino et
amico suo intimo et colendo.
Henricus Schotanus 4
[Franeker, na 3 juli 1596]. - Henricus Schotanus schrijft Saeckma over professor Roggius, die na zijn ontslag als inspecteur van de burse heeft aangekondigd zijn colleges te hervatten; het bevel van Gedeputeerde Staten in deze heeft de bemiddelingspoging van de senaat tussen voor- en tegenstanders van Roggius doorkruist. (Saeckma 76: origineel)
Clarissime vir, D. Doctor colende et integerrime amice,
Miraris procul dubio, quid caussae sit, quod nos remoretur, ut ex alterutro
neutrum a nobis fiat, et nec compareant quidam ex nostris vel saltem non re~ respondeamus.
spondeamus. Et merito miraris. Iam inter nos convenerat, qui ablegarentur ist~ isthuc
5] huc vigilanter et fideliter curatum, ne quid detrimenti Academia pateretur, sed
inopinato mittuntur, imo traduntur Deputatorum literae, quae conatus et studi~ studium
um nostrum, non dico, impediunt, sed omnino obrumpunt. Quibus duo mandan~ mandantur,
tur, unum oeconomo alterum nobis iniunguntur: illi ut claudat omnibus in uni~ universum
versum studiosis, qui praesentes sunt, oeconomiam tantisper, donec omnibus et
p. 29] 10] singulis, imo Roggio quoque per omnia satisfecerint, de iis quae a tertio Iulii
ad hoc usque tempus commissa sint; neque antea ab oeconomo ad mensa re~ recipiantur,
cipiantur, quam ad unum omnes testentur vel quod se purgaverint et insontes
ostenderint, vel quod poenas dederint et meliora promiserint, vel denique ut
certa spe, hac vel illa lege, sub conditione, quae improbetur a nullo: equidem
15] mihi persuaseram αμνηστιαν et oblivionem praeteritorum omnium interpositam
fuisse, et hoc prima legatione prima fronte prae se ferebant, effectum fuisse.
Quid multis? Malum malo medicamur, non Laerna, sed Labyrinthus malorum
est; neque satis est semel laesisse fortunam nec (ut in proverbio est) unum
malum solum; ut profecto iam irretiti teneamur nec exitum prospiciamus, nisi
20] Deus απο μηχανης illucescat et appareat et patres patriae finem imponant. Nunc
spero, nunc despero: inter spem et metum dubius et sollicitus pendeo; verius
(ut ille) quam virum lupum quem tenemus auribus; inter Scyllam et Charibdim
agitamur, iactamur. Poenis omnia sunt expianda: an aliquid indulgendum sit
iusto dolori et calori iracundiae ob sodalis caedem nescio. Hoc consilio viden~ videntur
25] tur voti compotes facti et rem (ut verbo dicam) acu tetigisse, quia quem Rog~ Roggius
gius non probat, indignus censebitur mensis. Favorem itaque vel ab invitis ex~ extorsuri
torsuri videntur et benevolentiam ipsi conciliaturi, ut sive velint sive nolint co~ coguntur.
guntur. Sed an diuturnum sit hoc futurum, valde dubito: quod regnum stabilius
dicitur amicitia quod adiungitur quam quod vi. Haec in sinum tuum effudi, ut
30] scias nobis quodammodo compedes iniectas et severe mandatum, ut e vestigio
huius executioni incumbamus, ut pedem // hinc efferre non liceat. Roggius
passim praedicat, etiamsi sibi altera pars hominum obsisteret, se nihilominus
rediturum ad lectiones, nedum hoc posset multis et plerisque ex Frisiis obni~ obnitentibus;
tentibus; neque nos invidemus, si sine maiore tumultu et clade possit succede~ succedere.
35] re. Raptim et tibi soli haec.
Tuae Dignit. et Amplificationis et Felicitatis amans et studens, tuus Hen. Sco~ Scotanus
tanus.
[Adres:] Ornatissimo doctissimoque viro, D. Ioanni Saeckma, I.U. Doctori cla~ clarissimo,
40] rissimo, domino et amico colendo.
Die bode is betaelt.
[Daartussen door andere hand:] In Minnemahuys bij den Franciscuspijpe.
Henricus Schotanus 5
[Franeker, maandag] 6 september 1596. - In deze alleen voor Saeckma bestemde brief doet Schotanus uitvoerig verslag van de toestand van de universiteit ten gevolge van de kwestie Roggius, met voorbeelden van elders door studenten/scholieren niet geaccepteerde hoogleraren/onderwijzers. (Gabbema 9: origineel)
- Tibi soli, et non ulli alii mortalium. Salutabis omnes avunculos, consobrinos,
D.D. Hannia, patronos et mecaenates ex me quam officiosissime; alio avocor et
diluxit. -
p. 30] Clarissime domine Doctor, amicorum integerrime,
5] Tristissimum nostrum et communem Academiae casum dubio procul intelle~ intellexisti
xisti et non sine animi tui aegritudine et te angi magnoque dolore et moerore
nobiscum affici dubium non est. Hoc est quod semper metuimus, hoc exposui~ exposuimus,
mus, de eo protestati sumus, sed surdis fabulam recinimus; imo quis hiscere
de his vel mutire ausus fuit? Nam statim audiebat corruptor iuventutis, et im~ impunitatem
10] punitatem studiosis ad delinquendum promittere. Si tuorum avunculorum viro~ virorum,
rum, me Hercle, gravium et in re Academica exercitatorum valuisset decretum,
nunquam in hanc calamitatem incidissemus. Sed quia paucorum plus valent
violenta et insidiosa consilia, hinc illa clades. Dixi aliquando ipsi, si isthic
essem, me malle alibi quacumque conditione vivere, quam propter me sacra
15] profanis misceri, Academiam periclitari, consistoria turbari, cives cum civibus,
consules cum consilibus, studiosos cum studiosis, magistratus cum magistratu
contendere et committi, atque adeo totam patriam (quam credo ille non mag~ magnopere
nopere curat) laborare. Nonne tot ante datae tragoediae semper illius conscien~ conscientiam
tiam exagitabunt? Nonne haec funera ob oculos versabuntur? At de his ne
20] verbulo quidem licet conqueri. Tanti quidem mihi res momenti, ut vel cum
Solone furorem simularem, quo Academiae consulere possem. Si Croesi filio
patris periculum linguae vinculum solverit, quanto magis ego praesertim apud
te fidissimum libere et tuto loqui pro salute Academiae debeo. Odium ille sui
propter dicta et facta superiorum temporum superba satis ad summum creve~ creverat,
25] rat, ut se invisum et ingratum sciret, et sibi infestos omnes aut plerosque.
Ita paucos ante dies, quam a magistratu introduceretur, offenderat studio~ studiosos,
sos, quod cum publico programmate invitasset omnes, et ingredientibus illis,
quos nollet, a quibus abhorreret, vel qui illum sola praesentia terrerent, statim
obmutuit nec verbum addidit ullum, et interrogatus postea, cur noluisset per~ pergere,
30] gere, sardonium risit atque sine responso reiecit. Quo videbantur non parum
offensi. Ita narrant, ille forte aliter: ego nihil hic habeo praeter auditum; acci~ accidit
dit postea ut isti redirent, et irritati cum strepitu discederent, quod ille ad
magistratum et rectorem detulit, ita ut rector illis interdixerit lectionibus
primum privatis. Et hinc initio animi utrinque exulcerati: hoc rerum statu ipse
35] voluit auspicari lectiones publicas, suadentibus nobis, ut iis aliquantisper su~ supersederet,
persederet, donec nos rem illam composuissemus, et studiosos sedassemus,
ipsique reconciliassemus. Omnia frustra haec, proh dolor, homicidia perpetrata
esse oportuit, ut nullam ille in posterum gratiam, aut benevolentiam sperare
posset.
40] Professi sumus nuper adhuc nos ipso in cathedram restituto timere magnas
miserias, quas nollemus in nos redundare; quia impedire nullo consilio nec
possemus, neque praestare deberemus, ut satis indicaremus eum sine periculo
retineri vix posse. Etenim malevolentia haec semel adversus illum concepta vi~ videtur
detur // ab uno ad alium propagari et transferri, et per manus quasi tradi.
45] Quotusquisque eorum superest, quos ille tum (ut illi quiritabantur) bursa pro
sua libidine temere exegerat, et interdum nulla caussa per ludibrium laeserat;
non tamen minus qui post longum tempus accesserunt, in eandem offensam
successisse perspicimus. Hanc scilicet lampada discedentes transmittunt ad
p. 31] novitios, et ad posteros, vel per cives quoque, et quoscunque qui supersunt. Ut
50] profecto qui Academiam non sanguine redundare, aut sacrosanctum illud domi~ domicilium
cilium non caedibus violari et profanari velit, alt[er]utrum horum faciat opor~ oportet,
tet, ut vel eum dimittant, vel Academiam aboleant. Nam studiosos ad unum
omnes expulisse non satis est, nec ea ratione malum sopietur. Memoria siqui~ siquidem
dem facile servabitur, etiamsi nemo studiosorum supersit. Ipse locus, in quo
55] caedes commissa, area, aedificia, tota denique Academia admonent, et obiiciunt,
et hanc refricant calamitatem, ut recordationem eius ne quidem mors Roggii
delere queat. Quid igitur consilii, quid remedii dixerit quis? Ut hae aerumnae
Academicae desinant, ac cessent.
Repeto principium, quia semel ab universis adhibitum fuit remedium et po~ potissimum
60] tissimum ab avunculis tuis, et hoc, nescio, cuius interpretationis praetextu et
colore neglectum, hinc illae lachrymae, et hinc vere lachrymae. Ipsa experientia
nos crebro docuit, quod cum ille abesset vel ruri latitans, vel alibi haerens, hic
fuerint alcedonia, quies, pax, tranquillitas; et simulatque rediisset, eventus ali~ aliud
ud ostendit, ac veluti nimbo immisso iactabantur, ferebantur, volvebantur et
65] rapiebantur cuncta; statim tumultus, factiones, partes, pugnae, iniuriae, convicia
et factiones extiterunt. Quae non possunt non esse Academiae exitio: haec sunt
effecta consiliorum violentorum, calidorum et periculosorum, quae (teste Cice~ Cicerone)
rone) multis quietis et cogitatis splendidiora et maiora videntur. Sed miretur
iterum quis, quomodo ego haec ausim proferre, cui fulmen excommunicationis
70] non brutum, hinc inde timendum sit? Iamdudum et hoc ipso usu didici, qui ex
animo Academiae consulat saluti, nisi minas et caedes spiret, eum impunitate
quasi promissa eos ad delinquendum sollicitare, petulantiamque studiosorum
fovere. Quis, quaeso te, etiamsi unus et alter professorum assidue intersit
praelectionibus ipsius (hoc onus Aethna gravius) posset perpetuo observare
75] turbatores et pulsatores, si vel Argi sint vix adhuc authores deprehenderint,
sunt mille artes, mille technae, sexcentae exceptiones quibus effugiant et
evadant, habent pallia, quibus manus occultent et moveant nemine conspiciente;
si huc coniecerint oculos, alibi excitatur strepitus; si illuc aciem et aures
intendas arrigasque, iam hic tumultuantur. Quidsi omnes simul, quod per con~ coniurationes
80] iurationes et conspirationes efficitur, quomodo punire posses? Iuxta illud: Per
populum multum peccatum transit inultum.
Non quod quisquam ita hoc dictum accipiat, quasi maleficia et delicta pro~ probentur,
bentur, sed quod magis expediat publice ita fieri maiorum incommodorum vi~ vitandorum
tandorum gratia. En viden' in quo Labyrintho verseris? Inter Scyllam et Charyb~ Charybdim
85] dim premeris, et tanquam in acie mucrone ambulans // atque per extentum
funem, apud utramque partem male audis, si ab una tyrannus Nero, crudelis,
Phalaris, Demea, ab altera Mitio, mollis indulgens, licentia corrumpens, atque
nunquam utrique places, aut satisfacis. Quid igitur reliquum, ne plures in asylo
ipso et dum disputando iuventus exercetur, ubi ex 45 tres tantum sunt sontes,
90] occumbant? Flagranti domui adhibere manus oportet, et dare operam, ne latius
serpat pergatque incendium. Prudens nauclerus non semper rectum cursum
tenet, sed velit nolit cogitur saepenumero obsequi ventis, et procellis cedere.
Bonus et diligens paterfa[milias] si plurium utatur ministerio, atque experiatur
p. 32] omnes certatim fideles, diligentes et sedulitate praestantes, et tamen una
95] existat Helena, propter quam semper et quotidie lites alantur, contendatur,
operae et officia singulorum officia interpellentur et impediantur, nonne potius
unam suo abdicaret servitio, quam ferret indesinentes illas rixas, et iurgia
alterna, ne dicam mutua homicidia?
Profecto ita faciet, si sapit, praesertim cum sciat eam ipsam propter dis~ dissensiones
100] sensiones et contentiones, quibus multum impenditur temporis, et occasio rei
bene praeclareque gerendae varia pereat, idque vergat in dispendium patrimonii
eoque magis si id profiteatur, quod nec callet, nec percepit, quemadmodum li~ literis
teris etiam Heydelberga nescio a quo, et ad quem missis, inter studiosos spar~ sparsum
sum fuit. Quis talem aurigam cuius imperitia atque imprudentia equi vel in
105] cursum praecipitarentur, aut currus everteretur, vectores laederentur, vel eodem
fracto non possent progredi, sed subsisterent, vellet? Quoties auditoria clausa
ob tumultus eius gratia concitatos? Quoties siluerunt professores? Ne docente
illo aliquid turbarum daretur. Quoties eadem de caussa feriae vel prorogatae,
vel anticipatae? Quoties, non dico, dies, septimanas, menses, sed trimestria imo
110] semestria vacavimus inquisitioni, cognitioni, probationibus, executionibus con~ controversiarum
troversiarum illius occasione institutis, ut prae illius una lectio[ne], si illa
successerit, quinque non raro aliorum professorum rectoris scilicet et assesso~ assessorum
rum vel omnino cessaverint, vel minus feliciter habitae fuerint, quod in ipso
tuendo, in continendis adversariis et compescendis occuparemur et toti distrin~ distringeremur.
115] geremur. Hac inita et considerata ratione, et collatione ad calculum vocata,
quanta ex eo utilitas patet.
Verum hic multi Catones et Aristarchi corrugata fronte et contracto naso
severiusculi urgent et ad ravim declamitant indignum, iniquum et absurdum a
suo proposito vel latum unguem discedat ob rebelles et contumares insoles~ insolescentesque
120] centesque iuvenes, quorum est obtemperare non imperare, qui missi sunt non
ad docendum, regendum, sed discendum et obediendum. Fateor graviter recte~ recteque
que philosophari, ut talis obstinata pervicacia memorabili supplicio sit expianda.
Id videtur prima fronte non ficulneum; sed magni ponderis et momenti esse
argumentum et praecipuum efficacissimumque. Sed diligentius explorandum,
125] penitiusque inspiciendum, quomodo hoc temperandum sit. Platonis est hoc
verius quam Apollinis oraculum, omnino eos, qui reip. profuturi et praefuturi
sunt, ut duo teneant praecepta. Unum, ut utilitatem civium sic tueantur, ut
quidquid agant, ad eam referant, obliti commodorum suorum. Alterum, ut
totum corpus reip. curent, ne dum partem aliquam tueantur, reliquas deserant.
130] Ut enim tutela, sic procuratio reip. ad utilitatem eorum, qui commissi sunt,
non eorum quibus commissa est, gerenda est.
Si debet magistratus, quemadmodum revera debet, salutem et commodum
subditorum spectare, maiorem habebunt populi quam sui rationem. - Salus po~ populi
puli potestas et authoritas magistratus. - Magistratus propter populum non
135] populus propter magistratum, sicut sabbathum propter hominem, ut magistra~ magistratus
tus et quicunque praefectus, si suaserit publicum bonum et commune, debeat
fasces, sceptra, et secures ponere, et suam honorem et dignitatem multorum
utilitate metiri. // Qui hoc nolit et detrectet aut non intelligat indignus pro~ pro
p. 33] fecto qui rerum habenas teneat et penes quem sit summa rerum. Oportet eum
140] valde crudelem et inhumanum, imo immanem esse, qui praetextu contemptus et
honoris elevati nolit parcere multorum hominum vitae, et multos mavult truci~ trucidare
dare et interfici propter suam solius honoris conservationem.
Laudatur illud Alexandri et merito laudatur βασιλικον εστι ευποιουντα κακως
ακουειν. Et Scipio malebat unum civem servatum, quam mille hostes occidere,
145] et leges, quae sunt nostrarum actionum civilium regulae, malunt nocentem
dimittere, quam innocentem punire. Quando multitudo concordibus animis ali~ aliquid
quid vel recusat, vel flagitat potius cedendum quam omnia pro iure agenda.
Iniuncta fuit pie ab Ambrosio poenitentia Theodosio, quod multitudini promis~ promiscue
cue non pepercisset, etiam tum cum tria gravissima scelera admissa essent,
150] stuprator impune dimissus, seditio propter hoc turpissimum facinus; praefectus,
quod hunc punire non dimittere vellet, occisus.
Quidsi rusticus bubulco, subulco, agasone et opilione utatur infausto, cuius
cura boves, sues, oves, asini non crescant aut pinguescant, sed attenuentur et
macrescant, atque etiam moriantur, sane, nisi ego fallor, removebit illum.
155] Quidsi quis colonum aut hortulanum habeat, qui quidem omnem movet lapidem,
ut arboribus frugiferis et optimis hortum instruat et exornet, quae tamen con~ contra
tra votum non solum non grandescunt ac adolescunt, verumetiam exarescunt,
aut denique ferant hortus virulenta poma, et ager noxias herbas, nonne prae~ praestaret
staret utrumque cessare, quam vere iuxta proverbium, oleum et operam perde~ perdere?
160] re? Item si quis equisonem, sibi commendatum, quem in deliciis et precio (si~ (sicut
cut solent magnates) habeat, attamen si perpetuo huius experiatur artem et
institutionem infelicem, non amplius volet, si diligens paterfam[ilias] sed repu~ repudiabit
diabit illum, aliumque adsciscet, qui ea, qua oportet dexteritate, tractet equos,
et non minori voluptate. Sed regesserit quis, neque bruta neque arbores sunt
165] homines? Verum in his quid simile, et similium idem iudicium, imo addo, si
hoc in plantis et belluis obtinet, multo magis in ingenuis liberis, in quibus
tanquam in herba spes reipub. sita est; ut fere non quos alii velint, etiamsi
optimi sint, ipsis praeesse, ipsi praesint illis invitis, et ipsorum malo; sed
quem ipsi diligunt, hic si idoneus fuerit, deligatur. Hinc Erasmus et Fabius
170] praestantissimi docendi artifices utrumque requirunt, ut praeceptor patris af~ affectum,
fectum, discipulus contra filii erga praeceptorem induat, et illa benevolentia
tantum habet ad discendum momenti, ut frustra quis sit habiturus magistrum,
nisi et eundem habeat amicum.
Id si hic fuisset observatum, non iam tota laboraret patria, non nos hanc
175] cladem miseraremur, et conditionem nostram. Quoties vidimus patres, suo mu~ munere
nere abdicare paedagogos, et dimittere quantumlibet aptissimos, si ipsis cum
liberis non conveniret, aut minus gratos intelligerent, quanto magis tam mag~ magnae
nae turbae et frequentiae aliquid indulgendum? Inauditum esse clamant, ut tan~ tantum
tum sit petulantiae effrenium iuvenum indulgendum, ut in illorum gratiam ali~ aliquis
180] quis sit sua destituendus functione. Scio periculosum esse in vulgus haec spar~ spargere,
gere, et haec adolescentibus innotescere, ne forte, ut sunt ad mala proclives et
proni, aemulentur; neque ea cuivis, sed tibi exempla, ut pro re nata quando
opportunitas invitat, et circunstantiae patiuntur, varia demonstrabo et sugge~ suggeram
p. 34] ram, et plurium quoque gnaro, et experto plura. //
185] Accidit paulo ante nostram aetatem, ut affulgente primum luce evangelii
Doctor Albartus Hardenbergius monachus in Adwert, sumptibus abbatis, sive
monasterii Lovanium studiorum caussa ablegatus saepius neque sine genio aut
ingenio concionaretur, ac cum purioris religionis gustum percepisset, id et con~ conciones
ciones sapiebant. Itaque cum illud magistri nostri zelo praepostero accensi per~ percepissent,
190] cepissent, illum odisse coeperunt, atque etiam insidiari, ut demum per promo~ promotorem
torem apprehensus et in carcerem deductus fuerit. Hic cum in summo ac prae~ praesentissimo
sentissimo versaretur discrimine, ut mox alio videretur abripiendus et ad ignem
abducendus. Nostrates concordibus animis et viribus rem magnam tentant, et
heroe Romano dignam, valida trabe quanta poterunt vi in ostium impacta, illud
195] effregerunt, et Albartum fremente toto clero liberaverunt, qui certo certius
brevi ultimo fuisset afficiendus supplicio, atque igni (ut in cineres redigeretur)
mancipandus. Hic ipse postea singularis instaurator evangelii et Bremae et
Emdae extitit. Crimen hoc erat laesae maiestatis et non expiandum morte, et
abiit cum maximo dedecore Bruxellanae aulae impunitum, cum illo tempore
200] nullum crimen gravius fingi, dici, aut audiri posset. Ita adverus iuventutem non
omnia pro suo iure magistratus agit, quam sine caede et nece multorum repri~ reprimi
mi et impediri non posset quod magna iudicii infirmitate, et consilii fragilitate
stultitia quadam contemptis periculis omnibus atque adeo ipsa morte, aggredi~ aggrediuntur,
untur, ut in poenalibus semper imprudentiae habeatur ratio. Quare cedendum
205] interdum, et concedendum, ne quid peius eveniat.
Quoties in ipsa urbe Groningensi diversis temporibus diversa videre est
exempla. Gerardus Loppersum vir singulari praeditus eruditione, quem Lova~ Lovaniensis
niensis Academia admirabatur et suspiciebat, succedebat Regnero Praedinio, viro
facundia naturali, gratia et aliis egregiis donis praestanti, sed quod Doctor Ni~ Nicolaus
210] colaus Sascherius tertianorum tunc temporis in illa schola lector, et ipsis cha~ charus
rus praeceptor neglectus et praeteritus esset, et huic (qui iamdiu docuerat,
ideoque ascendere gradatim deberet) posthabitus, hinc grex ille discipulorum
tantum concepit odium, ut non ante vexare Gerardum cessaverint, quam illum
fractum et fessum magistratu licet prohibente, edicente et nunc hunc nunc
215] illum puniente, exturbaverint et cedere atque discedere coegerint. Et magistra~ magistratus
tus ex duobus malis minus eligens, unum potius dimittendum, quam multorum
honestorum parentum liberos, qui ecclesiae Dei et reip. nati sunt, dissipandos
censuerunt. In scholis non satis est doctum esse didasculum, sed oportet
insuper singulari quadam gratia, favore, dexteritate pollere. Et ille vir bonus
220] suo et discipulorum bono migrare maluit, quam in ea vocatione nullo fructu
discipulorum et suo periculo diutius in ea perseverare, expertus et certus
temere se contra niti, et nihil aliud quam calcem adversus stimulum iactare, et
contra ventos spirare.
Postea et nostra tempore Ennius Elchius medicinae Doctor citra controver~ controversiam
225] siam // expertissimus, poeta (praefixit Damhouderio carmen) insignis, multa~ multarum
rum linguarum apprime peritus. Rector eiusdem scholae invidiam scholasticorum
sibi conflabat, tum quod arte quadam priorem rectorem Nicolaum Naupegum
scilicet removisset, et se quasi supplantando subiecisset, tum quod more carni~ carnificis
p. 35] ficis civis filium pluribus, non una virga cecidisset, quae adeo animum pubis
230] adversus illum concitaverunt et exacerbaverunt, ut mille modis carminibus, dia~ dialogis,
logis, cantilenis eum lacessiverint, afflixerint, irritaverint, atque defatigaverint,
neque ante finem fecerint, quam illum profligaverint, et minante magistratu et
terrente et nequicquam tentante omnia, nihilominus tandem tot iniuriis victus
abstinere schola cum suo non minus probro, quam detrimento compulsus fue~ fuerit.
235] rit. Nam citius locusta Lucam peperisset, quam illum studiosi tolerassent.
Obiecerit quis, in schola triviali ista perpetrata sunt, at Academicos oporteret
esse modestiores, qui aetate et eruditione praestant. Fateor quidem, si recta
magis ratione regerentur, quam impetu et inconsulta quadam temeritate rape~ raperentur
rentur.
240] Neque proh dolor id in Academiis novum est, cum studiorum caussa Duaci
morarer, Arnoldus Baert, I.U. Doctor, vir undequaque splen[di]dissimus, opu~ opulentus
lentus et (si recte memini) nobilis, hic vicarias lectiones pro Ioanne Wendevilio
primario iuris C. professore obibat et cum docendi solertia veteranos novitius
adhuc doctor a tergo relinqueret, atque nulli secundus haberetur, progressu
245] temporis Wendevilius in secretum principis Parmensis consilium adscitus, pro~ professioni
fessioni renunciavit; atque tum D.D. Baert hactenus vicarius ambiit esse prima~ primarius,
rius, inque ipsius ius locumque succedere antiquioribus et in eo prioribus prae~ praeteritis.
teritis. Quod facile tum per Wendevilium tum per propinquos claros et divites
facile effecit, ut diploma impetraret. Id cum ad aures studiosorum pervenisset,
250] ut cum ad illum usque diem omnibus amicissimus fuerit, confestim coepit esse
invisissimus, ad quem audiendum confluxerant, hunc destituebant, atque adeo
fores praecluserunt, ut nec Rex ipse, neque Curia Bruxellana eum contra talem
insolentiam (abominandam profecto) tueri potuerint, nec tamen militem ad
propugnandum eum conscribebant. Hoc ille exemplo Icari et Phaetontis ob
255] nimiam superbiam ferebat.
Quid contigit Docceti, ubi paucus et pusillus erat coetus discentium, et
cum eidem Guilhelmus Winsem[i]us, vir doctus et moderatus, designatus esset
rector, neque Graeca eo modo, quo superior rector, pronunciaret, pueri illum
sua improbitate et importunitate explodebant et exibilabant, ut et his magis~ magistratus
260] tratus obediverit et obsequium praebuerit // alium scilicet in locum eius sur~ surrogando.
rogando. Quotidiana et crebra exempla sunt in ecclesia Dei, in qua non solum
spectatur, ut minister sit vita et doctrina eximius, sed ut multos Christo lucri
faciat, et copiosam messem in horreum Domini colligat, si displiceat, ut si
absque fructu moretur, ut e concionibus propter aliquam offensam emaneant,
265] aut si ingressi potius turbent quam audiant, aut uno ore foeminae obstrepant,
quod ille ipsis non sit idoneus praeco. Quid hic magistratus trahet ille foemi~ foeminas
nas obtorto collo in carcerem? Adferet manus violentas? Alet simultates?
Arcebit a templo? Relinquet et ministrum? Et illis non prospiciet de alio, quo
se indignas fecisse videntur? Non faciet pius magistratus, sed illinc honeste
270] dimissum aliis commendabit, hisque de alio providebit, qui placeat pelliceatque.
Hoc accidit Doesburgi D. Gysbarto nostrati, viro religione, vitae integritate,
et eruditione probatissimo. Hic summus, medius et infimus magistratus semper
potius connivendum et concedendum aliquid iudicavit, quam summo et stricto
p. 36] iure agendum iuxta illud: Ut pax servetur, legis moderamen habetur, et faciunt,
275] quod in Chironio medici solent ulcere, imitanturque aurigas, qui quando monti~ montibus
bus ex altis descendunt, ne praecipites ruant, rotas ultimas, ne volvantur, sis~ sistunt,
tunt, et ligant traiecto baculo: ita adhuc praestat recurrere, quam pergere at~ atque
que utinam cum non licuit esse Prometheus, simus saltem Epimethei. Pericula
nautae, aurigae antevertunt; quidam ex nostris in tranquillo tempestates adver~ adversas
280] sas saepe, impotenterque optaverunt, captaverunt, quod dementium esse Cicero
tradit; et procellis non nisi naufragio facto subvenire potuerunt. Atque o si
piscatores toties icti saperemus, et clade accepta vel sero imitaremus consilium
et obstipum caput flecteremus, nec video exitum nisi illo liberemur, posteriora
prioribus deteriora comperiemus, et quod Deus avertat peccata cumulabimus,
285] ipsoque restituto unum malum multis medicabimur, hydram secabimus, pro uno
pluribus obnoxii erimus, de fumo ad flammam procedentes. Non quod seditio~ seditiones,
nes, factiones, conspirationes et coniurationes non ex toto pectore detestemur,
sed quod Diomedea quadam necessitate coactis cedere interdum utile est. Novi~ Novimus
mus illud sapientissimi: cum rebellibus, fili mi, ne miscearis, quia repentinus il~ illorum
290] lorum venit interitus; neque laudo ista exempla, etiamsi adferant aliquid quod
tam fugere quam amplecti possimus. Vidi huiusmodi domi et peregre, sed nun~ nunquam
quam vel dicto, vel aliquo facto iuvi, neque interfui, neque praefui, sed pro vi~ virili,
rili, si salutaribus consiliis locus fuisset, mederi conatus fui.
Nollem haec in cuiusquam venire manus, imo ne conspectum quidem, sub
295] omni lapide dormit scorpius, et cupio suo mihi reddi tempore. Equidem, mi do~ domine,
mine, ob certam caussam haec congessi, ut non a me, sed ab aliis iis os obtu~ obturetur,
retur, quibus non suffecit nos toties ob illum calamitosos fuisse, nisi insuper
heu et sanguine pollueremur. Sit finis, et satis superque litatum authoritati, ne
nobis funesta fiat amplius Academia et ne casus et delicta in detrimentum rei
300] sub sole praestantissimi cedant et vergant. // Tibi tantum, mi D. Saeckma,
historiam vel potius tragoediam paucis accipe.
Cum Roggius iam tertium introducendus esset, atque de eo ipso rector ur~ urgente
gente hoc ipsum consule ad nostrum senatum retulisset, ut ea toties repetita
inauguratio quam commodissime fieri posset, consules Ordinum delegatorum
305] mandato velle ut omnes adessent professores, interminantes quidquid huius
fieri sese Deputatis significaturos. Quod nobis novum et inauditum visum fuit,
et mirabamur, quomodo tam acriter et vehementer id agerent.
Acciderat paucos ante dies, ut nova aliqua simultas in privatis eius lectio~ lectionibus
nibus extiterit, quod cum omnes affixa schedula invitasset, quibusdam tamen
310] ingressis taceret, et diserte responderet, se nolle pergere; hinc inter ipsos con~ contentio,
tentio, et malevolentia, et deinceps turbatio aliqua, de qua ille apud rectorem
questus fuerat. Itaque ob hoc iam grassans et suppullulans dissidium senatui
Academico videbatur studio ipsius et publici boni consultum, ut sua lectione in
diem 7m aut 8um differret, ut interea haec lis componeretur, atque omnes ipsi
315] conciliarentur, atque nos daturos operam ut bona cum gratia auspicaretur lec~ lectiones.
tiones. De quo ut rector graviter ipsius tantum caussa cum ipso et consule
communicaret, Academicus senatus e re non minus ipsius quam Academiae
statuebat et hoc decreverat, ne offensis et exulceratis studiosorum animis
p. 37] lectiones infelicius succederent. Quemadmodum et experientia docuit, et even~ eventus
320] tus stultorum magister probavit.
Hoc senatusconsultum aperuit rector consuli, qui illud repudiat et contem~ contemnit
nit addens ita omnino placuisse, ut pergere et progredi vellent. De hora et die
convenit. Vocati sunt omnes professores ad hanc introductionem inopinato, at~ atque
que procedentes in curiam offenderunt illic nobiles Botniam et Roussellium
325] cum magistratu. Ubi inter alia potissimum etiam de poenis turbatoribus infli~ infligendis
gendis statim ante meum adhuc adventum sermones miscebantur.
Tandem agimus quod agimus et mox ubi ego venissem, deducimus illum et
comitamur in auditorium, illic diu multumque considentibus et spectantibus
studiosorum nemo sequitur. Hic nos conticuere omnes intentique, quorsum res
330] evaderet, ora tenebamus et altum agebamus silentium. Rectorem admonet D.
Sibrandus ut invitet et compellat studiosos intrare. Stabant hi foris in ambu~ ambulachris
lachris et passim ambulabant. Rector ad illos exit, hos illos compellans ut au~ auditores
ditores esse velint Roggii, redit re infecta. Verum primus adcurrit maior natu
Lydius, et postea adhuc unus et alter, deinde plures, pauci tamen, quorum
335] quidam etiam iterum discedunt et aliquo modo tumultuanter. Atque hoc initi~ initium,
um, ut ex eo liceret etiam successum colligere: neque postea ulla lectionum,
quas paucas habuit, quieta aut tranquilla fuit, ita tamen ut suos observatores
Corycaeos, et vigiles opportunis stationibus, qui pulsatores notarent et defer~ deferrent,
rent, dispositos haberet. Hi fecerunt strenue officium, et rector ipse nunquam,
340] nisi semel, fuit in eius lectione desideratus, ut quantum posset sua praesentia
cohiberet et omnes in officio contineret. Sed frustra. Unde accusationibus,
delationibus, testimoniis audiendis, cognitioni interea temporis ab ortu ad occa~ occasum
sum vacabamus, et illius auditorium tumultibus, curia nostra litibus personuit.
Nos assessores cum rectore ab omnibus a fronte et tergo // invadebamur et
345] impetebamur.
Rector nobis ignorantibus in curiam a magistratu evocatus non amanter,
sed amarulenter fuit exceptus, et indignis modis tractatus, exprobante quod
sciret auctores, nec eos puniret, ita ut res non sine conviciis perageretur.
Quemadmodum ille non sine querimonia et aegritudine nobis exposuit: imo oc~ occinebant,
350] cinebant, ut narravit non semel, nisi compescerentur magistratum manus alla~ allaturum,
turum, vel potius iniecturum; usque adeo cum propter hanc caussam occupare~ occuparemur
mur indesinenter, et ille nos coegisset, rursus vocatur a magistratu, quod Rog~ Roggius
gius iam adesset atque ibi praestolaretur. Rector fugitans congressuum non
placidorum et amabilium cum Roggio praesertim coram magistratu, detrectavit
355] et subterfugiit maxime cum iam nos adessemus, cum quibus de retundendis
auctoribus conferret, idque ad salutem Academiae, et respondit apparitori sibi
ob componendas controversias et sedandos tumultus integrum non esse.
Magistratus in eo rectoris responso non acquievit, sed submisit confestim
secretarium suum, et nomine magistratus postulavit, ne quid in negotio Roggi~ Roggiano,
360] ano, aut lite studiosorum propter Roggium decerneremus, nisi consulto magis~ magistratu.
tratu. Quod cum insolens quibusdam videretur, visa fuit res digna quae ad de~ deliberationem
liberationem vocaretur, et paulo plenius excuteretur, et penitus exploraretur.
Quare rector secretarium rogavit ut paulisper secedere vellet, ut cito dispicere~ dispicere
p. 38] mus, quid facto opus esset; re igitur hac nova consultata secretarium revocavi~ revocavimus
365] mus atque statutorum atque privilegiorum Academicorum libro prolato ostendi~ ostendimus
mus magistratus nullam esse cognitionem, sed me[ram] Academicam esse, sed
executionem remotionis ab Academia duntaxat ad magistratum pertinere, atque
literas exhibuit, quibus hoc negotii a DD. Deputatis magistratui datum esse
declarabat, quas ille eadem opera recitebat. Rector auditis illis, quibus manda~ mandabatur
370] batur aut committebatur magistratui, ut caussae Roggii manus admoliretur,
rogatis suffragiis voluntatem DD. delegatorum ad superius responsum restrin~ restringendum
gendum esse, et si domini nostri aliter accepissent, nos illud latere non volu~ voluissent,
issent, et saltem verbo significassent. D. secretarius urgebat, de aliis in genere
id intelligendum esse, sed speciale esse in hac Roggii caussa. Sustinuit rector
375] et in eo perseveramus, et simul commendavimus scholam secretario, et uno ore
obtestati sumus magistratui suasor esset, nobis relinquerent res Academicas,
nos pro virili bona fide et conscientia sic rem gesturos et administraturos, ut
ipsis et omnibus piis satisfaceremus. Et sic D. secretarius a nobis dimissus
fuit. Et haec pridie cum postridie caedes illa nefanda perpetraretur.
380] Quapropter diligenti instituta investigatione, et magna contumacia, et rec~ rectore
tore semper aut plerunque oculato teste, cum primum privatim in Roggium in~ insurrexissent,
surrexissent, et domi eum suae (quae cuique tutissimum debet esse receptacu~ receptaculum)
lum) offendissent, deinde saepius publice atque illis tantum lectionibus Roggii
interdictum esset, et tantisper donec ipsis ad eas redeundi a nobis fieret copia,
385] nulla alia multa vel poena irrogata, et hoc plerique cessis et iunctis dextris
promisissent vel stipulato, ne possent gravari, aut culpari magis, levem hanc
// esse poenam, quam sola abstinentia vel quiete magno suo bono, nullo de~ detrimento
trimento sufferre possent. Et quia non bene de ipsius iudicarent studiis optime
ipsis consuli. Quam interdictionem adeo moleste tulerunt, ut passim discursan~ discursantes
390] tes et vociferantes palam iactitarent se inhonestos censeri nolle, neque posse
abesse salvo suo honore, se nullum facinus perpetrasse atque rector pridie
nominatim sub interminatione carceris interdixerat, si vel redirent. Ipsi pro[h]
dolor posita omni reverentia et auctoritate rectoris non solum non reversi
sunt, sed conspiratione et coniuratione quadam ad unum omnes ne quis ingre~ ingrederetur
395] deretur auditorium prohibuerunt, praesente, spectante et vetante rectore. Et
cum rector religionis (si recte memini ab illo me audire) iurisiurandi quod
praestitissent admonuisset, illi simpliciter ne quisquam Roggium audiret, nisi et
ipsis permitteretur, impedituros, quibus et reliqui acclamavere. Roggius solus
ingrediebatur et substitit sine auditore ullo, ut ultima lectione ne quidem
400] auditore uno cohonestatus fuerit, sed eo quo dixi modo omni auditorio desti~ destitutus
tutus abierit. Ille rem (sicut dicitur) ad magistratum, rector ad suum senatum
refert, consilium et auxilium in rem praesentem efflagitans: quo intellecto et
circumstantiis diligentius consideratis professores neque solum assessores rele~ relegatione
gatione aliqua temporali opus esse iudicabant, ut isthoc pacto experiremur, an
405] non semel Roggianis miseriis liberari possemus, existimabant paucos coryphaeos
esse. Urgebat magistratus, ut superius declaravi; instabat Roggius apud eundem
et per eundem; stimulabant alii extra senatum nostrum, mandatum DD. mag~ magnum
num calcar addebat.
p. 39] Studiosorum crescebant factiones, ut etiam quidam Roggiani vocarentur. His
410] et ipsi adversantium maximus erat numerus. Tandem in has angustias redacti,
et multorum calumniis tot annos expositi, ut inquisitiones etiam in nos fuerint
institutae, numne nos studiosorum aleremus petulantiam impunitate (si quid
adversus Roggium committerent) promissa. Nos igitur gnari, quo in statu et
periculo versaremur, viam omnium expeditissimam, qua et turbae sedarentur, et
415] iis consuleretur, hanc esse ex toto pectore existimavimus, ut ad tempus ab
Academia cum propter illa quae perpetrata essent, tum ne quid peius comme~ commerentur,
rentur, abessent atque ad suos parentes secederent. Quod iam antea p.m. La~ Laqueart
queart mihi promiserat, imo se nihil admissurum quod parentes male habere et
contristare posset. //
420] Verum horum parum memor et magis magisque fide data et iuramento in~ interposito
terposito (ut aiunt) se involvit et obligavit. Et cum inter statuta Academiae et
hoc unum sit, ut qui a nobis submoventur ab Academia, eos magistratus in ur~ urbe
be non toleret, placuit ut hoc ipsum magistratui quam mollissime indicaretur,
qui Roggii gratia convenerant, et volebant, cupiebant sententiam (quemadmodum
425] ex secretario intellexeramus) cognoscere, verum cum secretarius nobis occurre~ occurreret,
ret, et iam consules discesserant, ipsi explicavit, quid a nobis praestitum esset.
Quid postea consecutum fuerit non ante quam a mag. rectore accersitus
essem perceperam, et vocabamur ad aedes D. Arcerii, et foras statim progres~ progressus
sus uxore nova puerpera et ad aedes D. Arcerii progressus offendi ante fores
430] illum, et vidi magnam hominum frequentiam, re non perspecta quid sibi vellet.
Dum proprius accederem occurrunt duo, tres, 4ve baiuli quaerentes ligna ad ef~ effringandas
fringandas valvas Academiae, et erant in promptu eo loci trabes, quas in eum
finem auferre vellent. Hic ego illos compellabam reliquis omnibus tacentibus,
quo iure quave iniuria id machinarentur, respondebant sibi hoc iniunctum, equi~ equidem
435] dem contra protestabar, et vociferabar nunquam hoc ipsos probaturos, testibus
multis civibus; et cum illi tamen pergerent et ego comitatus ad reliquos qui
iam ferreo aliquo tormento maxima vi in ostium Academiae impacto illud quo~ quodammodo
dammodo perruperant, me contuli, et valde increpui, quomodo id ausint, dice~ dicebam
bam promotori ipsi eius facti reddendam esse rationem (et iam bombarda in
440nostrum Laquart erat soluta, ut mirum sit non plures occubuisse) itaque pro~ prohiberet
hiberet illam violentiam, teneri studiosos clausos, non ita eos abripiendos, et si
quod homicidiam me imputaturum ipsi impediret reliquos. Omnes hastis, bom~ bombardis
bardis mihi cincto et resistenti uno ore obstrepebant, se publice consulum
mandato facere, quod facerent. Ego contra. Nemo consulum hoc agnoscere
445] volet, nescitis in quam praesens discrimen vos coniiciatis; hoc communi saluti
et tranquillitati largimini, et vestro id fit bono.
Interea non cessabatur neque ab illis, neque a studiosis. Lachrymabantur
studiosi qui foris erant et prodigi vitae in obvia tela irruebant; intus multo
plures erant numero. Impero et iubeo promotori ut adductum curet consulem,
450] et magno impetu, quod facit, et quaero clara voce num consul hoc mandasset,
obtestatus sum, ut huiusmodi homicidia averteret. In quo mecum pro virili tum
laboravit, ut illos homines a valvis pariter repulerimus. Advenerat etiam rector,
qui nec ipse suo deerat officio. Illic mi domine Saeckma experiebar plusquam
p. 40] fraternum animum studiosi erga studiosum ut omnes dixisses Orestes et Pyla~ Pylades,
455] des, parati ad pugnandum et moriendum, omnes mecum lachrymantes, neque
sine lachrymis haec. Quae haec barbaries? Ubi tres solum sontes, magnus
coetus insontium in ipsa disputatione, qui nihil commeruerant, ob quas // illo
loco, illo tempore, res vel differenda fuisset, vel abstinendum. Sed quid non
facit zelus pro Roggio, et studium uni atque alteri gratificandi quibus idolum
460] est sua ipsius voluntas, et dominandi libido.
Hinc ad consulem cum rectore regressus sum, et dixi diserte: D. consul,
responderunt tuo mandato haec admissa esse. Ille subiecit, possuntne mentiri.
Convenimus evestigio et placuit ut ad curiam ubi magistratum iam esse perce~ perceperamus,
peramus, recta iremus, et quaeretur, anne iussissent tam violenter et immaniter
465] rem aggredi, violare sacrosanctum illum locum et sub ipsa disputatione, ubi
plerique omnes innocentes periculum vitae intentaretur. Advocatus fuit et in~ intromissus
tromissus promotor, et secretarius nomine magistratus sciscitatus hoccine
mandasset, et quomodo, et cum ille pluribus dissereret, secretarius repetiit
formulam mandati, quod tale fuisset: ad fores Academiae accederent, observa~ observarent,
470] rent, et dum egrederentur, illos tres apprehenderent, nullam bombardam solve~ solverent,
rent, non sanciarent, et non nisi extrema necessitate urgente quenquam laede~ laederent,
rent, et tum non mucronibus, neque cuspidibus agerent, sed baculis arma ex~ excuterent.
cuterent. Agnovit promotor generale illud esse, sed sibi speciale postea seor~ seorsum
sum iniunctum, de quo inter ipsum et alium consulem non satis conveniebat.
475] Rogavimus magistratum in posterum non huiusmodi telis et bombardis impete~ impeterent
rent studiosos, neque Academiam a suis asylum studiosorum paterentur oppug~ oppugnari,
nari, nedum expugnari.
Haec breviter et hac nocte. Nolo in cuiusquam mortalium veniat manus, ar~ argumentum
gumentum tene, authorem ignorabis. Et cupio haec ad me suo tempore redire,
480] et cum ita geratur res, an non et ego mihi timere possem. Raptim. 6 7bris
1596.
Tui studiosissimus et omni amicorum Henricus Scotanus.
[Adres:] Clarissimo doctissimoque viro D. Ioanni Saeckma, I.U. Doctori dignis~ dignissimo
485] simo et advocato coram summo tribunali disertissimo, domino et amico suo
integerrimo.
[Andere hand:] Ten huyse van Minnema bij den Franciscuspijpe. Die schipper is
betaelt. [Penoefeningen in het Frans, Grieks, Latijn en Nederlands van onbekende].
Henricus Schotanus 6
Franeker, [dinsdag] 7 september 1596. - Henricus Schotanus schrijft Saeckma over de toestand aan de universiteit in verband met het ontslag van Roggius als inspector bursae en over de gebeurtenissen in en rond Artois; hij doet de groeten aan Gellius Snecanus. (Saeckma 61: origineel)
Clarissime D. Doctor Saeckma, amice intime et colende,
p. 41] Dedi nudius tertius ad te per nautam Cyrum literas; acceperis nec ne, non
scio, sed permagni mea interest hoc scire. Ubique sunt Corycaei; qui nobis
haec intriverunt, solito mitiores sunt; et tamen nondum videntur quiescere
5] neque zelo ipsorum, non secundum scientiam, satisfactum, nisi principium ma~ malorum
lorum omnium repetant et veterem illam camerinam foveant et moveant. Adeo
indulgent affectibus, ut malint omnia sacra profanis misceri, sursum deorsum
volvi, labefactari et aboleri cuncta quam non magno fastu pervenire quo ten~ tendunt,
dunt, non penetrare, non perrumpere, adeo privata publicis sunt potiora, ut vi~ videantur
10] deantur publicam profuisse et privatam sumpsisse personam atque omnia metiri
suo voto, desiderio, voluntate, ad hanc explendam per fas et nefas eluctantur.
Sapiamus vel sero cum Phrygibus et adhuc recurrere multum est, alioqui (quod
Deus avertat) iuxta proverbium nimium emungendo sanguinem eliciemus. Iam
tertium experti sunt infausta cuncta, ut saturos calamitatum nihil amplius oc~ occipere
15] cipere deceret. Hactenus etiam inter se potissimum commissi esse videntur, in
posterum unum dicis devotum obiicient et praesentissimum in discrimen addu~ adducent,
cent, et omnium ordinum homines (quos ego quidem consultare de hac re au~ audivi)
divi) mallent una summis mutari quam ut illo in pristinum honorem restituto
occasiones tantarum et diuturnarum miseriarum iterum recrudescerent. Imo
20] multi et propinqui ne quidem conspectum ferre vellent et possent; sunt qui ip~ ipsius
sius superbiam ad tartara usque detestantur et pessime ipsi ominantur, si huc
pedem retulerit. Spero meliora, deteriora timeo.
Tu, mi domine, advigila pro tua nutricula Academia. Diabolus et omnia ipsi~ ipsius
us organa sexcentis instructi legionibus eam velis et et quadrigis evertere co~ conantur,
25] nantur, ac tanquam dracones flammas evomant exitiumque machinantur. At huic
licet felicitatem et salutem patriae et ecclesiae Dei augurari, si pluris machi~ machinellum
nellum et artes diabolicas mille technis adversus Academiam, gloriam Dei, aedi~ aedificationem
ficationem ecclesiae, propagationem et conservationem syncerae doctrinae in~ instructam
structam faciant quam praestantiam illam dignitatem, honestatem et decus li~ literarium,
30] terarium, nequitiam et malitiam male feriatorum hominum actum est de patria
deque omnibus rebus salutaribus, et ire licet; omniaque tristia prae foribus
esse monstrant. Deus Op. Max. per te tuos avunculos viros summos patriae,
ecclesiae, scholarum literarum amantes et nutricios haec propulsabit et dissi~ dissipabit
pabit monstra, et Christophoros, rumpantur ut ilia diabolis, se praestabunt.
35] Valde cupio cognoscere, num integras meas videris literas, qui sermones et
iudicia πλεοδυνατων de hoc facinore, de statu Academiae, de professoribus in
Comitiis, quae de meipso, qui in sacco et cinere deploro nos unquam quidquam
in gratiam eius, qui opinionibus de sese vanissimis inflatus vellet cum illo hu~ humani
mani generis portento omnes in universum nos unum habere collum, ut simul
40] uno ictu omnes perimere et trucidare possit, quam altas suas cervices, et into~ intolerandi
lerandi fastus spiritus vel tantillum dimittere // vel de proposito latum disce~ discedere
dere unguem; neque solus ille habet qui calcar adderet, imo oleum camino, ut
fructus numquam non suam arguunt arborem. Cano receptui. Et stipulor, ne
pro literis etiam propter me exaratis et quibus me consolaris, obulum exponas,
45] gratia Dei, est animus, et est, ut te mei studio occupatissimum nolim praeterea
impendere.
p. 42] Novorum hic nihil, nisi quod narrent Regem oppidum S. Paulo dedicatum et
ab eo appellatum eripuisse Hispano; vidi, est in finibus Artesiae, confinis Galli~ Galliae.
ae. Dicitur et exercitus eius aliquot oppidula cepisse in Luxenburgensi ducatu,
50] quo et Austriacus suos deduxit et ad expellendum et ad prohibendum, ne pro~ progrediantur
grediantur longius; imo commemorant Navarrorum et Gallorum regem supplici~ supplicium
um de Guysiis, D. Aumale duabus sumpsisse, quorum vicem multi non luge~ lugebunt,
bunt, si ita est. Haec ea fide trado, qua accepi ex secretario nostro, homine
minime vano. Et has literas una cum reliquis suo tempore pro nostro candore
55] mutuo recipere (quod scio non mali consules) velim. Bonis omnia in bonum et
omnia tibi in aurem fiducia mutuae amicitiae neutiquam caducae. Deus Op.
Max. diu te patriae, ecclesiae, Academiae servet incolumem. Commendes me
tuis queis ego mallem quam Boeotis mille placere. S.T. Raptim Franekerae, 7
Septembris 1596.
60] Tui studiosiss. Henricus Scotanus.
Senem nostrum, cum detur opportunitas, officiose digneris salutare nosque illi~ illius
us commendare precibus.
65] [Adres:] Ornatissimo doctissimoque viro D. Ioanni Saeckma, I.U. Doctori cla~ clarissimo,
rissimo, advocato coram summo tribunali disertissimo, domino et amico suo
unice colendo.
Die schipper heb ick tevreden gestelt.
Henricus Schotanus 7
Franeker, [zaterdag] 19 maart 1597. - Henricus Schotanus stuurt exemplaren van zijn "carmina" aan Saeckma, om deze te verdelen onder ooms en vrienden. (Saeckma 60: origineel)
Clarissime Doctor, amice integerrrime et colende,
Hanc nactus opportunitatem et occasionem committere nolui, ut hic tuus
(sicut spero) futurus cliens pauper quidem attamen probus sine epistolio aut
alio aliquo monimento coram vobis compareret. Mitto eadem opera carmina (si
5] Diis placet) talia, qualis est auctor et qualia occupationes nostrae (tibi non
prorsus incognitae) ea esse permittunt. De iis nullum verbum addam, nisi quod
te quam possim officiosissime rogem, ut non dedigneris ea tuis avunculis cha~ charissimis,
rissimis, dominis et patronis meis perpetua mihi colendis observantia offerre et
tantum in hac studiorum et negotiorum mole hanc levidensem meam opellam
10] excusare, quantumlibet se, me, vobisque aliis indignam et hoc pro benevolentia,
qua me prosequeris peculiari et summa, imo incomparabili, pro gratia, qua apud
eos vales, efficere, ut velint aspicere, boni consulere, inque partem optimam
meam temeritatem interpretari. Atque meo desiderio satis abundeque factum
fuerit, si voluisse suffecerit, et intellexero non tam magnopere ipsis quam mihi
15] displicere. Dabitur in posterum (sicut mihi persuadeo) melior occasio ad tes~ testandam
p. 43] tandam et declarandam erga vestram familiam gratitudinem pro tam multis et
variis tum officiis tum beneficiis.
Heri disputavi, praesidebo et die Sabbathi. Inclamat nauta, nec angustia
temporis patitur, ut iam pluribus tecum agam. Deum Op. Max. supplici mente
20] precor, ut pacem suam omnibus ad Comitia congredientibus donet, qua facta et
constabilita amabili concordia unum omnes in rep. (quae praebet ecclesiae Dei
hospitium) tuenda et gubernanda velint nolint, gloriae Dei ex animo studeant,
evangelii doctrinam puram et illibatam ad posteris transmittant, ad haec con~ conspicent
spicent omnes amice, amen.
25] Reliqua posses quoque pro tuo arbitrio, sed emendata (viden' imperium et
onus quod impono Aethna gravius) distribuere, ex his compactis tibi exemplar
servato, cedat D. Doctori Hannia, Martino meo, vel potius vestro unum, et
nostro communi amico D.D. Lycklema; reliqua teneant avunculi nostri maecena~ maecenates.
tes. Hic mihi esto (quemadmodum confido) magnus Apollo et alter Mercurius.
30] Deus Op. Max. te cum chariss. matre et dulcissima sorore et denique tota
familia vestra amplissima diu sospitet servetque incolumem et florentem. Rap~ Raptim,
tim, Franekerae, 19 Mar. 1597.
Tui studiosiss. Henricus Scotanus.
Unum est necessarium. //
35]
[Adres:] Clarissimo ornatissimoque viro D. Ioanni Saeckma, I.U. Doctori dig~ dignissimo,
nissimo, amico et domino suo colendo.
Par amis.
Henricus Schotanus 8
[Franeker, voorjaar 1597]. - Henricus Schotanus schrijft Saeckma, dat de tot raadsheer benoemde van Beyma reeds afscheid van hem heeft genomen en dat Sibrandus Lubbertus hen en hun plannen, benoeming van Saeckma tot hoogleraar, welgezind is. (Saeckma 70: origineel)
Mi Saeckma,
Iacta est alea et ferrum iam candet, igitur cudendum; velis equisque cuncta
maturanda: omnes propinqui, socii, amici, patroni, familiares et sodales in sub~ subsidium
sidium sunt adhibendi: omnia tentanda, non ante est supersedendum, quiescen~ quiescendum,
5] dum, succumbendum et parcendum quam vel hoc vel illud obtinuerimus. Cam~ Cammiga
miga noster vere strenuus et generosus nobilis nihil non aget, ut coniungamur
utque mutua et amica nostra consuetudine delectetur et fruatur: utrumque
amore singulari prosequitur utrumque provehere, ornare studet. Omnia sunt
posthabenda huic instituto, quia alia pleraque negotia tantum semel iuvant,
10] commodant, haec vocatio perpetuo proderit et beabit.
D.D. Beyma iam mihi valedixit et ad vos cogitat etiam hoc die. Itaque illi
gratuleris adventum et omnia felicia in nova dignitate preceris; eademque opera
gratias ageres pro singulari favore et studio tui, quod te adhuc ignoto et igno~ ignorante
rante erga me declarare dignatus fuerit, non mihi alienum (etsi hic sus Miner~ Minervam)
p. 44] 15] vam) ab officio videretur. Imo et D. Sibrandum bene de te sentire adfirmavit
atque id comprobare, quod agimus, hocque ipsius commendatione et meo iudi~ iudicio:
cio: in eo et se tibi gratificatum intelligat. D. Franciscum auctorem ordinum
mendicantium dicere solitum perhibent: Non refert qua, sed quo, id quando ho~ honeste
neste fit in proposito nostro et nobis curae sit. Postquam res coepta est, om~ omnibus
20] nibus modis perficienda, atque interdum hi, interdum illi salutandi sunt, ne vel
oblivio obrepat vel alius surrepat. Multum multi tribuunt avunculis tuis D.D.
Riskio Ringhie, D. Renalda, D. Thetmans, qui si vehementer velint, omnino
successurum confidunt. His vellices auriculam oportet. Scripsissem citius, nisi
hodierna me remorata fuisset disputatio. Quid actum sit et quae spes affulgeat
25] aveo vehementer scire. Has literas ad D. Marcum Lycklema perferendas cures.
Raptim.
Tuus Henr. Scotanus. //
[Adres:] Ornatissimo doctissimoque viro D. Ioanni Saeckema, I.U. Doctori cla~ clarissimo,
30] rissimo, domino et amico colendo.
Die schipper is betaelt.
Henricus Schotanus 9
Franeker, [Pasen, 27 maart 1597]. - Henricus Schotanus deelt Saeckma mede, dat hij hem, gezien ook van Beyma's stille aanbeveling, als opvolger voor deze zal voordragen bij professoren en stadsbestuur; dinsdag wil hij naar Leeuwarden komen voor nader overleg. (Saeckma 77: origineel)
Clarissime integerrimeque D.D. Saeckema, amice colende,
Heri cum D.D. Iulio Beyma multis egi de deligendo et dispiciendo mihi col~ collega,
lega, qui non solum doctus et scholastica hac palaestra versatus esset, verum~ verumetiam
etiam qui pius, qui concordiae et pacis amans. Et cum diceret se publice Goed~ Goeddeum
5] deum et Vulteium commendasse atque privatim apud aliquem, qui huius no~ nomine
mine civitatis hoc agit, ut mox mox ipsi D.D. Beyma successor surrogetur et
substituatur, te decorasse, non aliunde notum quam quod multis encomiis et
praeconiis eorum, quos Heidelbergae exercueras ipsi mirum in modum probatus
et laudatus esses. Hac occasione data coepi statim serio idipsum urgere idque
10] pluribus exaggerare, quod si id contingere posset, fore magnopere cum ex usu
reipub. huius, tum quoque re scholae nostrae et uno hoc beneficio se me bea~ beaturum
turum obstricturumque esse perpetuo. Id si saltem redderet et praestaret pro
mea erga eum adhuc absentem fide, benevolentia, officiis et meritis, (quorum
tu vel potissimum conscius es atque meministi) satis superque mihi satisfactum
15] iri. Quae ipsa tamen circuitu quodam verborum non tam indicabantur quam
significabantur aut potius designabantur. Atque tandem post longum colloqui~ colloquium
um stipulata et promissa fideli ipsius opera et dextris in eam rem iunctis
discessimus.
Hodie iterum convenimus a templo digressi et in eo, quod heri placuerat,
p. 45] 20] non conquiescendum putavi. Sed ubi insinuatione usus essem, quaesivi postea
consilium suggereret, quo rem prudenter utiliterque coeptam ad optatum finem
et exitum perducere possemus. Ille confestim suadebat et rem celerrime confi~ confici,
ci, // et nullo meliore modo aut via p[r]ocedi posse arbitrabatur quam si pro~ propinqui
pinqui te D. Deputatis commendarent et provocarent ad D.D. Iulii Beyma et
25] meum testimonium, quod nos honestissimum (neque aliud possemus) perhibituri
essemus, atque ita successurum non dubitabat. Equidem hoc agam, ut profes~ professores
sores (si quid valeam) omnem lapidem nobiscum moveant; adibo quoque nos~ nostros
tros consules, quibus valde haec res curae et cordi est, et multis solidisque
rationibus ostendam permagni propter Academiam et civitatis ipsorum interesse,
30] ut tu in hac vocatione reliquis omnibus praeferaris; et spero te stipendium
obtenturum amplum et par nostrae professioni seu facultati, quia difficilior et
sumptuosior est caeteris.
Optarem de his omnibus tuos omnes avunculos faceres certior, qui si velint
mecum manum admoliri, erimus voti sine dubio compotes. Ego meditor et co~ cogito
35] gito scribere literas ad tuum avunculum nostrum patronum D. Renalda, ut sal~ saltem
tem pro virili nos iuvet propter suum unicum et charissimum filium, quem tibi
in gremium tradat, quemadmodum Philippus Macedonius Alexandrum Aristoteli,
quanti ipsius intersit, equidem verbis exprimere nequeam.
Die Martis volente Deo ad vos veniam, ut coram consultemus: interim non
40] cesses omnia adminicula in subsidium adhibere, quae adiumento esse queant;
neque hic parcas laboribus. Est enim tale genus vitae, in quo (nisi me omnia
fallant) felix et fortunatus esse posses. Responde, si quid sit, quod me scire
tua interesse possit. Raptim Franequerae.
Tui studiosiss. Henricus Scotanus.
45]
Salutabis, si non molestum fuerit, quam officiosissime D.D. Hannia consobri~ consobrinum,
num, senatorem prudentissimum, cui omnia prospera precor optoque: et ut hoc
saxum nobiscum volvat, etiam atque etiam hortare. //
50] [Adres:] Clarissimo viro D. Ioanni Saeckema, I.U. Doctori dignissimo, domino et
amico integerrimo.
Nautae solvi.
Henricus Schotanus 10
[Franeker, vrijdag] 3 juni 1597. - De dag gloort waarop Saeckma door zijn ooms met een professoraat vereerd en zodoende Schotanus gelukkig gemaakt kan worden. Schotanus verwacht wat dit betreft alles van mecaenas Reinalda, oom van Saeckma. Hij kan niet voor woensdag naar Leeuwarden komen; doet de groeten aan Gellius Snecanus en stuurt gedrukte theses. (Gabbema 10: origineel)
Clarissime D. Doctor, amice ex animo colende,
p. 46] Iam dies illuxit ille, quo tui te avunculi cohonestare et ornare, atque nos
beare possunt. Atque o si tandem huius voti possimus esse compotes in Domi~ Domino
no gauderemus, et in hoc lachrymarum et miseriarum regno iucunde viveremus.
5] Doctus es, studiis literarum delectaris, palaestram aliam, neque magis idoneum
theatrum, in quo te cum voluptate exerceas, in quo celebre nomen, imo famae
et laudis immortalitatem pares, desiderare vix queas. Me novisti, et quod vehe~ vehementer
menter cupiam mihi dari occasionem degendae tecum vitae, exploratum habes.
Miror collegam meum tam cito et nescio quomodo a nobis discedere vel defi~ deficere
10] cere potius, cum multos annos (cuius si quispiam tui conscius et testis es)
laboraverim (quibusdam hic quoque reluctantibus) ut nobis ad communem hanc
Spartam obeundam adiungeretur. De communi nostro mecaenate D. Renalda
mihi promitto omnia. Quid non faciet in filii charissimi gratiam, ut eum tibi
commendare et committere posset. Hic iam move omnem lapidem, intende
15] nervos ingenii, ut succedat quod iamdiu optavimus. Statueram cras venire Leo~ Leowardiam,
wardiam, ut plenissime de omnibus tecum communicarem, sed tam publicis
actionibus, quam studiorum occupationibus distractus, non possem ante diem
Mercurii. Nemo est nostratium, qui iam nunc non de te mentionem fecerit. Tu
saltem hoc una age et simul manum move; et hic vellem etiam quamprimum de
20] tua voluntate certior fieri, et Harpocrati dictum puta, quod sciam, nesciam.
Ego interea succenturiatus hic et ubique adero. Raptim 1597, 3 Non. Iunii.
Tui studiosissimus Henr. Scotanus.
Si dominus Beyma vicissim officium praestaret atque me commendaret quod re~ reliquum
25] liquum foret facile effectum daremus.
Salutes quaeso senem et hanc partem thes. (si non grave) tradas. Nostro patri
conferas unam. //
[Adres:] Doctissimo ornatissimoque viro D. Ioanni Saeckma, I.U. Doctori cla~ clarissimo,
30] rissimo, domino et amico suo unice observando.
De schipper is betaelt. [Door Gabbema:] Henricus Scotanus
Henricus Schotanus 11
[Franeker, dinsdag] 21 juni [1597]. - Schotanus deelt Saeckma mede, dat Lubbertus, hoewel diens geschreven aanbeveling eerder na- dan voordelig lijkt, en Beyma zijn benoeming tot hoogleraar willen steunen. (Saeckma 81: origineel)
- Ego mallem te has literas ad D. Beyma perferre, et forte intelligeres aliquid,
quod scire nostra interesset. -
Clarissime D. Doctor, amice integerrime,
5] Omnem quidem lapidem moveo, quid promoveam, facile perspicis. Hoc ad~ adscriptum
scriptum Doctoris Sibrandi iudicium ego ita interpretatus sum, et ipsi praesenti
vel vicies, quod magis obfuturum quam profecturum foret. Et conatus sum
p. 47] ostendere, prius vel tollere prorsus vel elevare posteriora. Quid multis? Ille
neutiquam induci potuit, ut mutaret, et urgenti mihi (ut emendaret) respondit
10] iterum atque iterum, crede mihi ita praestat, sic magis commodabit. Quid
facerem? Subieci me velle delere et expungere, quae in primo membro sine
clausula praeter duos superiores versiculos superessent. Dixit se non aegre
pati, imo velle prae se ferre, quasi a se deleta essent, atque dissimulare, atque
ideo scripsisse in sequenti pagina, ut si displiceret, auferri posset, quod tibi
15] cogitandum relinquo. Itaque totum hesternum diem et partem antecedentis his
impendi et (ne dicem) perdidi. Verum hoc tandem multis promisit, ut si vel tibi
vel mihi commendationibus suis et testimoniis consulere posset, se non grava~ gravatim
tim Leowardiam profecturum esse, aut si id nollemus, se literis effecturum, in
utrumque (ut nos provehat) sese paratum esse praedicat. Expende et statue
20] apud animum tuum, an tuae expectationi satis fiat. Magistratus quoque nihil
adversus nostros conatus et institutum tentabit. Quare si putes isthic operam
et studium ipsius magni momenti et ponderis fore, significes vel verbo, ego
porro experiar.
D. Iulius Beyma, ante collega, iam senator amplissimus, excusabat se, cum
25] isthic essem, se quidem adhuc tum nullum compellasse, sed postquam a me
iam interpellatus esset, se aditurum et D. Econem secretarium et D. Sytzma,
cum quibus sibi tantum intercedere noticiam affirmabat. Haec hodie raptim et
ante tertiam ipso diluculo et vix excusso somno. Raptim 21 Iunii.
Tuus Scotanus.
30]
Deferas (quaeso) quamprimum ad mag. D. rectorem illique causam tuam com~ commendes.
mendes. //
[Adres:] Ornatiss. doctissimoque viro D. Ioanni Saeckma, I.U. Doctori clariss.,
35] domino et amico multo integerrimo.
Par amy.
Henricus Schotanus 12
[Franeker, zomer 1597]. - Henricus Schotanus bericht aan Saeckma, dat Beyma zijn huis (het zogenaamde Ockingha-huis) in Franeker verkocht heeft en dat inzake diens opvolger de collegae Lubbertus en Lydius en het statenlid Camminga achter zijn plan staan, om Saeckma tot hoogleraar rechten te Franeker benoemd te krijgen; Schotanus is al een tijd geleden aan zijn negende disputeercollege begonnen. (Saeckma 82: origineel)
Clarissime vir, domine et amice integerrime,
Literas etiam postremas accepi, quae et gratissimae et iucundissimae fuere,
tum quod intelligam ex iis rem bonis auspiciis geri, tum plerosque propicios et
benevolos experiamur, ut certam spem concipiam nos non prorsus Delia (ut lo~ loquuntur)
5] quuntur) invita venari. Etsi non multum argumenti suppetit ad scribendum, ta~ tamen
p. 48] men hac occasione oblata quaedam significanda putavi.
Fuit hic superioribus diebus D.D. Beyma atque aedes suas vendidit consuli
Eponi Iuckema, et cum forte postea domum D.D. Sibrandi praeterirem, ille me
digito intento advocabat, et cum constitissemus, eadem transibat et consul, cui
10] tum aedes illas (arcem dixeris) gratulabamur, atque ille ad easdem pergebat,
nos una manebamus. Cum tandem post multos mutuos sermones digressi esse~ essemus
mus in colloquium de nostro instituto atque ego quiritarem sic ignorante me
et insalutato D.D. Beyma suos repetiisse penates: ille subiiciebat, non fuimus
vestri immemores, et ut hoc (ait) perspicias, ecce literas tradidi ipsi, quae ne~ negotii
15] gotii vestri plenam continerent commendationem, et verbis multis apud illum
(inquit) egi, ut promoveat pro sua virili hanc caussam, quod diserte recepit
seseque omnem lapidem moturum promisit et efficiet. At D. Lydius noster
eandem cantilenam canit, eandemque incudem cudit, manetque sui similis, et
pessime scholae ominatur, quem studui multis placare, sed frustra nimium
20] tenacem propositi. Cetera magnifice de te loquitur et sentit; verum ego eum
temere nodum in scirpo quaerere dixi: imo seipsum inspiceret et excuteret, quo
loco ipsus esset, et qua dignitate gauderet sine pulvere fere et adeo absque
ullius invidia. Tandem absolvens colloquium, si bene cesserit, gaudebo vobiscum
gaudentibus. Atque ita discessum fuit. Inciderunt et alibi alia, quae missa iam
25] facio, suo tempore commemoranda. Vellem te horum officiorum D.D. Sibrandi
erga te meminisse, si forte sui colligendi caussa isthuc se contulerit. Nobilis
noster D. Kammiga te officiosissime resalutat et prosperum precatur succes~ successum,
sum, quem ille quoque omnibus promoveret modis, si tempus luctus lapsum
esset.
30] Iamdudum nonum disputantium collegium coeptum, et theses exhibitae, ut
ad typographum deferantur: sunt adhuc duplices theses in manibus meis quas
lustro, examino. Quas brevi mittam, ut habeas et videas. Publice nihil tento, ne
obsim; privatim omnibus me offero, ne sycophantae et vitiligatores quid desi~ desiderent,
derent, si quis studiosorum migraverit hinc. Nam proh dolor Davus et Corycae~ Corycaeus
35] us passim et ubique intenti sunt, ut impediant. Quid multis? Si Deus pro no~ nobis,
bis, quis contra nos? Cras Deo auspice cogito Leowardiam, tam ut [te] consul~ consultem,
tem, quam ut [Gelli]o venerando seni [sati]sfaciam, qui hoc expetit. [Salut]es
quaeso omnes et D.D. Hannia. //
40] [Adres:] Ornatissimo doctissimoque viro D. Ioanni Saeckma, I.U. Doctori dig~ dignissimo,
nissimo, domino et amico suo colendo.
In Minnemahuys bij de Franciscuspijpe.
Je l'ay payé. [Door Gabbema:] H. Scotani/ N.
Henricus Schotanus 13
[Franeker, zomer 1597]. - Henricus Schotanus verzoekt Saeckma via zijn ooms de medewerking van de invloedrijke Eco Isbrandi, secretaris van de Staten van Friesland, te bewerkstelligen, om tot hoogleraar rechten te Franeker benoemd p. 49] te worden. (Saeckma 58: origineel)
Accepi literas tuas, quibus innuis proram et puppim in hoc negotio esse
D.M. Econem, et eum facere totum (ut ita cum altero) in hac causa, facile est
ut credam. Hoc cum ita sit, ille nobis tanquam quidam murus aheneus a fron~ fronte,
te, a tergo, ex insidiis et aperto Marte, cominus eminus est oppugnandus, ne~ neque
5] que antea cessandum quam fuerit expugnatus. Hoc superato et capto reliqui
dabunt manus, pileosque ostentabunt. Nulli meo quidem iudicio tuis avunculis
aptiores ad hunc cogendum, ut sese dedat, hastam abiiciat, inque in vestras
partes discedat. Tales ad hanc non tam velitationem, quam iustum proelium
sunt deligendi, qui cum illo mutuis officiis et meritis possent certare, qui par
10] pari quaerunt referre, qui illum spe conciliare et metu retinere (ne competito~ competitores
res praeferat) arte vel Marte conentur. Iacta est alea. Hoc age mi Saeckema,
nec refert qua, sed quo, quemadmodum hoc ipsum honesto. Iam ferrum candet,
iam manibus pedibusque enitendum. Raptim. Quin et D. grietmannus Tetmannus
cum praesens et D. senator Hannia illum adeunt?
15] Tui studiosiss. Henr. Scotanus. //
[Adres:] Clarissimo Doctori Ioanni Saeckema.
In Minnema- off Scheltemahuys bij den Franciscuspijpe.
Henricus Schotanus 14
[Franeker, zomer 1597]. - Henricus Schotanus vraagt Saeckma ter verkrijging van het hoogleraarsambt attent te zijn op de medewerking van zijn ooms; het statenlid Rienk van Camminga belooft steun na afloop van de maand rouw om de dood van zijn zoon Frans. (Saeckma 59: origineel)
Salve mi Saeckma,
Accepi literas et scripta omnia eaque illibata et intacta, ut ob ea tibi in
utramque aurem secure liceat dormire. Deliberationem illam in collegio DD. in~ institutam
stitutam ita cecidisse gaudeo et miror, praesertim cum tunc temporis certissimi
5] fautores desiderarentur; itaque melius sperandum iis praesentibus et in consili~ consilium
um adhibitis. Quam occasionem a tuis avunculis viris undequaque praestantissi~ praestantissimis
mis observari et suggeri expediret; et quatenus illi suaderent, eatenus propone~ proponeretur
retur et urgeretur. Nam semel utrumque felicem eventum expertus et praeter
expectationem, optarem ego quidem in posterum cautius agere, atque nihil
10] movere nisi eisdem suffragantibus, quibus fidimus, quosque scimus idem nobis~ nobiscum
cum velle. Ante omnia diligenter cavendum, ne aliter decernatur quam optamus:
quoniam difficile et fere impossibile erit, decretum illud plurium praesentium
labefactare aut mutare. Id facile patroni benevoli possunt, ne temere aut frus~ frustra
tra tentetur.
15] Itaque tu, mi Saeckma, in omnem occasionem intentus esto et nos e vesti~ vestigio
gio certiores facito; declarabimus omnes nobis rem curae et cordi esse. D.
p. 50] Kammiga ubi mensis luctus fuerit exactus, et sui copiam et praesentiam pro~ promittit,
mittit, cupitque suum studium cum nostra diligentia et fide coniungere. Quare
in omnem vigilandum occasionem, ne intempestivi et importuni simus, et forte
20] magis noceamus quam prosimus. Idem noster nobilis cum sua coniuge tibi maxi~ maximas
mas agit gratias pro epistola consolatoria, et se memorem futurum praedicat.//
Perspicis sollicitudinem meam et forte inutilem, sed nihil hic negligendum.
Mora mihi haec longa videtur, an forte nimium festinanti, ut mihi regerendum
sit σπευδε βραδεως. Hoc die statueram tibi adesse, ut coram et plenius et libe~ liberius
25] rius omnia in sinum tuum effundere licuisset, sed disputationes me stiterunt.
Consule boni. Raptim.
Tibi deditiss. tuus Scotanus.
[Adres:] Aen Doctorem Ioannem Saeckma bij de Franciscuspijpe in het grote
30] huys genaemt Minnemahuys.
Die schipper is conteert.
Henricus Schotanus 15
[Franeker, zomer 1597]. - Schotanus verzoekt de aanbeveling van Saeckma als hoogleraar van de zijde der professoren alleen door hun beider vriend Martinus (Fockens?) of Saeckma's neef, raadsheer Hanja, aan Gedeputeerde Staten of althans de vertrouwelingen in dat college, te laten lezen. (Saeckma 73: origineel)
Clarissime domine Doctor, frater in Christo dilecte,
Solicitudinem de literis vel interceptis vel inspectis toto excute animo, ad
unum omnes accepi, easque intactas. Plerique omnes nautae quorundam hic
astus et artes iam sensere, itaque piscatores (ut in proverbio est) icti sapiunt.
5] Quae hic scripsi in longam et quasi sylvam commendationis redegi, nolim in
cuiusquam manus venire, nisi tu eadem censurae tuae subieceris, et si vel dis~ dissimulanter
simulanter a te probentur, satis est et per tertiam personam ea alicui domino~ dominorum
rum tradenda curare potes: sive D. Martinum nostrum duorum incomparabilem
amicum sive etiam per ampliss. prudentiss. D. senatorem tuum cognatum, qui
10] non minus nobis studet. Meo quidem iudicio, salvo aliorum saniore, existima~ existimarem
rem profuturum si etiam publice in collegio recitetur, ut professorum de te
iudicia et testimonia patefiant et innotescant omnibus atque eadem opera intel~ intelligant,
ligant, num quis sit qui aliud nobis promittat, aliud apud eos agat. De quo non
ambigunt quidam ex nostris, nos interim oportet candidos esse, salutare, oc~ occursare,
15] cursare, prehensare, alios in subsidium advocare, in colle quasi offerre, virtutes
et fautores adhibere, ut si non una contingat via, alia succedat. Veteribus et
priscis illis Romanis heroibus hoc vitio versum non fuit, et interdum repulsam
passi, iterum atque iterum repetebant, ut tandem voti compotes fuerint. Quid
sibi aliud vult magn. Pauli illud: Qui episcopatum desiderat, bonum opus desi~ desiderat.
20] derat. // Aut si decernas non esse universis exhibendum scriptum meum, hoc
agite, ut saltem perspiciant et legant D. Franciscus Ioannis vigilantiss. Sneca~ Sneca
p. 51] nae reip. consul, D. Swartzenburch, D. Alardus Iacobi praeses illustris illius
collegii, D. Cornelius Simonis consul istius reip., D. Wiarda, D. noster Fockeni~ Fockenius
us patronus indefessus. Verum omnibus circunstantiis pressius et propius
25] expensis satius esse status, ut omnibus simul et pariter proponatur, et unus
rogetur qui curet recitandum, et observet ne pereat, praestetque hoc ut resti~ restituatur.
tuatur. Interest nostra ne in manus adversarii cuiusquam veniat, qui nihil non
arripiunt in ansam vel cavillandi vel calumniandi.
Raptim haec et nauta vociferante. Deus secundet coepta ad nominis sui
30] gloriam, et animae nostrae salutem, vosque sospitet. Totum quidquid huius
scripti est pendet a vestro arbitrio privatimve an publice exhiberi magis expe~ expediat.
diat. Ex benevolo animo profecta boni consulite. Ultima illa pagina idque pro
vestro consilio vel omitti vel adferri poterit nam ita rem a me temperatam vi~ videtis
detis.
35] Tui studiosiss. Henricus Scotanus.
Nobilis vir D. Kammiga curavit ut hodie mittatur epistola ad D. Swartzemberch,
qua ab illo isti commenderis. Neque hoc te latere volui. Oportet in omnem oc~ occasionem
casionem invigilare.
40] Castrate scriptum, delete, facite pro nutu vestro. //
[Adres:] Doctissimo ornatissimoque viro D. Ioanni Saeckma, I.U. Doctori dig~ dignissimo,
nissimo, amico longe integerrimo.
Henricus Schotanus 16
[Franeker, zomer 1597]. - Schotanus licht Saeckma in over gesprekken met rector magnificus Drusius, ex-rector Auletius en statenlid Camminga; Schotanus verontschuldigt zich, ook t.a.v. Gellius Snecanus, dat hij afgelopen zaterdag wegens verkoudheid niet in staat was naar Leeuwarden te komen; hij zal dat nu met Drusius doen, om Saeckma's benoeming tot hoogleraar te bevorderen. (Saeckma 74: origineel)
Mi domine Doctor Saeckma, amice multo integerrime,
Literas tuas tradidit nauta, sed tardius quam uterque nostrum voluisset, ut
doleam utriusque vicem. Occurrissem tibi, ut ad utilitatem et satietatem soli in
agris obambulantes nostra contulissem, verum temporis non satis suppetebat
5] ad eundum et redeundum. Itaque oportuit me isto supersedere instituto et iti~ itinere
nere suscipiendo cum magno dolore et aegritudine animi mei: arte igitur corri~ corrigendum,
gendum, quod vel casu vel culpa nautarum accidit. Communicavi tuum consili~ consilium
um cum magnifico rectore, et ab eo digressus deflexi ad nostrum patronum D.
Kammiga iam decumbentem ex cruciatibus laterum et spinae dorsi praesente
10] nostro exrectore medico, cui et hoc exposui, iam hac septimana commodum fo~ fore,
re, ut negotium iterum a professoribus urgeatur. Atque ita progressu sermo~ sermonum
num ultro citroque habitorum tandem mentio movebatur, quinam potissimum ad
p. 52] hanc legationem deligendi.
De rectore nullum erat dubium, quia huius in publicis primae et praecipuae
15] sunt partes; sed de sociis et comitibus quaestio erat. Equidem meo voto et
rectorem cum exrectore ad hanc rem vel maxime idoneos iudicabam, ut qui
exorsi essent, etiam strenue et graviter absolverent. Verum D. exrector dili~ diligenter
genter illud vel onus vel honorem a suis humeris in meos transferebat: fecerat
iam antea D. rector, ut inciperem timere suffragia sic in me collatum iri. Ego
20] renitebar, ut rem rectius expenderem propter multas caussas id muneris mihi
non congruere: quod viderer etiam eadem opera et meas res agere; id mihi
iamdudum exprobatum et obiectum. Responderunt uno ore tales sycophantas
contemnendos et neminem mihi hoc vitio vertere posse, etiamsi meam conditio~ conditionem
nem cuperem facere meliorem, imo id uno concesso quoque necessario con~ conseq[ui].
25] seq[ui]. Kammiga interfabatur et pronunciabat se eaten[us...,] ut una profisce~ profiscerer,
rer, ut privatim apud eum [...] fiderem, communem agerem causam, verum a
colleg[iis] omnibus abstinerem. Equidem si mihi meo liceat ar[....], in tuam
sententiam pedibus ibo atque partim precibus, partim rationibus id amolior a
me, ut si non in totum potero, ex parte (spero) succedet. Excusavi te quoque
30] apud mag. rectorem de non missis literis, idque propter subitam profectionem
accidisse: ille vicissim timebat non fore ipsi integrum ante diem Mercurii prop~ propter
ter plaustra literarum, quae // ipsi exarandae essent; ego quantum potui insti~ institi,
ti, ut maturaret et acceleraret hanc scriptionem, neque vellet publice caussae
impedimento, sed potius adiumento esse. Hoc eum praestiturum plane confido.
35] Quod die Sabbathi non venerim Leowardiam, iustior caussa est quam amici
mei (inter quos tu neutiquam infimum locum tenes) vellent. Dixeram meis pri~ pridie,
die, quos videlicet quotidie exerceo, mihi postridie non integrum fore et cogi~ cogitare
tare Leowardiam, me idcirco monere, ne redirent. Et ut intelligant rem mihi
cordi fuisse, iam ante tertiam reliqueram tectum, ut tempori negotia cuncta
40] conficere possem et eodem repedare die. At vere expertus sum: homo proponit,
Deus disponit, certissimum esse, et ita coepi dolore et gravedine capitis gravari
et affligi, ut contra animi mei sententiam vellem nollem mihi subsistendum
fuerit: et malo aegrotus et lassitudine correptus domi meae quam alienae esse.
Et sic me tibi purgatum, quinetiam nostro reverendo seni excusatum cuperem,
45] ita ut recurrere quam male currere praestiterit. Iam propter has deliberationes
vix consultum est, ut absim, imo non solum pessime ferrent et succenserent,
verumetiam decernerent, quod nos nollemus. Quare sic satisfactum tibi existi~ existimo.
mo. Illos iam antevertere non possum, an cum illis, an post, non satis mihi
statutum est. Quia nescio, quid illi a me fieri vellint. Salutes omnes patronos
50] et amicos tuos propinquos et inter eos nominatim D. Hannia prudentiss. sena~ senatorem.
torem. Raptim.
Tuus, quod scis, Henricus Scotanus.
Si quid inciderit, quod ante profectionem nos scire oportet aut si occasio mu~ mutetur,
55] tetur, ne frustra veniant, fac nos raptim certiores, ut ego expedior.
[Adres:] Ornatissimo doctissimoque viro D. Ioanni Saeckma, I.U. Doctori dig~ dignissimo
p. 53] nissimo, domino et amico colendo.
In het hoge huys bij de Franciscuspijpe.
60] Die schipper is betaelt.
Henricus Schotanus 17
[Franeker, zomer 1597]. - Schotanus zoekt steun voor Saeckma's benoeming tot hoogleraar: de Franeker edelman Camminga wil een afvaardiging van professoren naar Leeuwarden leiden; belangrijk is de medewerking van de voorzitter van Gedeputeerde Staten, Alardus Jacobi; mogelijk kan ook emeritus-predikant Gellius Snecanus een goed woordje doen. (Saeckma 75: origineel)
Clarissime domine Doctor, animae dimidium meae, longe charissime,
D. Steernse hodie suasu et impulsu nostri Kammiga epistolio te domino a
Swartzenberch commendavit, quod iam perlatum et traditum eidem opinor et
spero. De tota caussa hoc consilii suggerit, ut supplex libellus non ante trada~ tradatur,
5] tur, quam de pluribus certiores imo certo certiores simus, ne temere et frustra
agentes repulsam patiamur. Quare plures ante conciliatos oportet. Imo si hic
mensis luctui destinatus effluxisset, non gravatim cum Academicis legationem
susciperet, adhibito etiam in subsidium D. Steernsio tanquam Agamemnone
quodam. Sed id tentari et ne quidem supplicem libellum offerri, nisi nobis de
10] pluribus prospectum et quasi cautum fuerit. Et recte. Ita bos (ut in proverbio
est) fortius figit pedem: et nobis prudente viro ita consulente, vigilandum est,
ut simul propicios nobis illos faciamus et plures numero. Franciscus Ioannis
plurimi te facit, itaque semel hunc interpellatum ab uno avunculorum (quod
etiam non obscure prae se tulit) noster erit.
15] Multum est situm in D. Alardo Iacobi, qui praeses est, ut ipsi persuadea~ persuadeatur,
tur, et bonis rationibus (quas ego quidem subministravi) in nostram sententiam
pertrahatur. Ob hanc causam teste D. Doctore Auletio Harlingam die exacto
Dominico me contuli, sed nequicquam illud, quia manserat Leowardiae. Omnino
hoc agendum ut hic sit propicium, et huius acquiramus suffragium. Idzarda sa~ salutandus
20] lutandus quoque erit, etiamsi mihi dixerit bonam spem affulgere, neque se de
successu dubitare. Ille quantumlibet iuvenis multum potest, non caret ingenio,
dexteritate neque acrimonia. Omnia instituantur ex consilio et mandatu D. Foc~ Fockenii,
kenii, qui momenta verum novit, et omnium optime tibi mihique consultum
vult. Ille patronus noster. Scriptum meum ex abundantia amoris profectum
25] recognoscite, et si prolixius videtur in compendium contrahite, remittite et
emendatum curabo describendum et statim remittam. Illud ipsum poteritis D.
Francisco // viro antiqua virtute et fide exhibere, ut legat et cognitum resti~ restituat.
tuat. Inspiciat D. Fockenius noster (id suggerit quoque D. Kammiga) et ex
ipsius praescripto de scripto statuetur. Verum illum oportet esse mecaenatem,
30] cuius ductum et quasi digitum intentum sequamur. Quod de amico proverbio
dicitur, videlicet, miserum eum esse si fidat uni antro, id quoque in hac caussa
nobis cogitandum, ut putemus et intelligamus unius gratiam et votum non
p. 54] satis esse, sed maioris partis requiri, ut salva sit res, in portum atque Corin~ Corinthum
thum navigemus, et voti fiamus compotes. In consensu concordi plurium sita
35] victoria, et hinc triumphus, ut ne Hercules quidem adversus duos, nedum plu~ plures.
res. Multitia hic vincit, regnat et imperat, vel potius superat, quemadmodum in
omnibus.
Quid agit noster venerabilis Snecanus, nonne et ille adeo tui studiosus, ma~ manum
num admolitur communi aratro, et cum Diogene dolium versat. Dubium non
40] est, quin si omnes vellent, quod ille affectat, iamdudum potiti essemus, atque
incidisset in nostros casses. D. Kammiga ab illo expectat epistolam consolato~ consolatoriam,
riam, vellem equidem, si per valetudinem liceret, hic non deesset. Saluta omnes
officiosissime. Impendant iam tui se tibi, vicissim te ipsis impensuro. Raptim.
Tuus ex animo Henr. Scotanus.
45]
[Adres:] Ornatissimo doctissimoque viro D. Ioanni Saeckma, I.U. Doctori claris~ clarissimo,
simo, domino et amico colendo.
Nautae solvi.
Henricus Schotanus 18
Franeker, [vrijdag] 29 juli 1597. - Henricus Schotanus stelt Saeckma op de hoogte van de steun van het statenlid Rienk van Camminga uit Franeker betreffende het op de komende statenvergadering te vergeven professoraat in de rechten (vacature Beyma), waarvoor Saeckma zelf naar Gedeputeerde Frans Jans te Sneek is gereisd. (Saeckma 57: origineel)
Clariss. D. Doctor Saeckma,
Salutavit me communis noster amicus tuo nomine D. Ammama et nunciavit
Snecam te profectum esse, ut inter alia potissimum explorares a D. Franciscus
Ioannis tui (si quisquam) studiosissimus et ad tuam felicitatem promovendam
5] propensissimus, an et quando posset adesse; idque prudenter a te fit, ne ali~ aliquando
quando simul dicamus: non putaveramus. Error hic semel commissus vix emen~ emendari
dari posset. Nam si semel vel ad Comitia reiicerent vel aliud statuerent quam
nos optaremus, id postea omnino non aut vix saltem gravatim mutarent et re~ revocarent.
vocarent. Quare, ne tale quid decernatur, etiam atque etiam cavendum est.
10] Quod valde probat et viget D. Kammiga, ut omnibus modis talem occasionem
et spectemus et observemus. Ne prorsus quid temere, quod vobis pro vestra
prudentia, solertia rerumque usu cordi et curae erit. Commenda me tuis. Deus
Op. Max. te tuosque omnes sospitet omnes incolumes. Raptim, Franekerae 4
Cal. Aug. 1597.
15] Tui studiosiss. Henricus Scotanus.
D. Kammiga gratia et beneficio Dei melius habet, nec incessus adhuc satis fir~ firmus
mus est. Interim scipione nititur. Ut sperem eum iam valere. //
p. 55] 20] [Adres:] Ornatissimo doctissimoque viro D. Ioanni Saeckma, I.U. Doctori claris~ clarissimo
simo, dignissimo domino et amico suo unice observando.
Henricus Schotanus 19
[Franeker, zomer 1597]. - Henricus Schotanus schrijft Saeckma over zijn bedenkingen ten aanzien van de houding van Sibrandus Lubbertus en adviseert hem elke gelegenheid aan te grijpen, om opnieuw aan te dringen op benoeming tot hoogleraar te Franeker. (Saeckma 80: origineel)
Clarissime D. Doctor, domine et amice intime atque colende,
Misi per illum pinguem et crassum nautam vulgo Pyr nomine literas, quas
utrum acceperis nec ne plane spemque metumque inter haereo. Itaque magno
expecto desiderio responsum et quid rei quidve spei affulgeat eadem cognosce~ cognoscere
5] re opera. D. Sibrandi illa commendatio plusquam Cimmeriis involuta a me ex~ explicari
plicari non potest, a nostris ridetur, et perhibetur talis qualis auctor. Interim
cum in ea desiderarem multa culparem quaedam, ille permisit, ut quae officere
putaremus, ea deleremus, et quod ille vellet prae se ferre, quasi ipsi ea postea
displicuissent. Adhibe D. Fockenium de eo in consilium, ut si ille iudicet obfu~ obfuturum,
10] turum, tollatur potius quam ut noceat. Pugnaret id cum ipsius D. Sibrandi pro~ promissis
missis neque vox consonaret scriptis, atque aliud diceret, aliud faceret, altera
manu panem, altera lapidem vibraret. Addidit, ut si profuturum illius interven~ interventum
tum et quorumdam DD. interpellationem existimaveris, se non gravatim profec~ profecturum
turum esse Leowardiam. Haec mihi eximunt fere omnem suspicionem, nisi alii
15] aliud occineret, ego malo in meliorem partem esse propensior. Explora omnia,
quae adiumento esse quaeant, telam exorsos nos pro virili pertexere oportet.
Interdum exaggero exhaustos labores in obeunda hac dura provincia, et quae
solus etiam post tuam susceptam peregrinationem praestiterim, ut magis eos
intra Frisiae limites contineam, hoc si obesse iudicaveris, verbum non faciam
20] amplius ullum.
Tu observa occasionem iterum tuam vocationem urgendi; improbus et hic
labor omnia vincit; nos cum solemni et honesta (ut id fiat) curabimus legatio~ legatione,
ne, ut consensum cernentes plerorumque omnium facilius inducantur. Velim
scisciteris et tanta occultaque per vestigia inquiras, an noster D.D. Beyma
25] suam quoque operam cum nostro studio coniunxerit, quod se effecturum rece~ receperat.
perat. Fac, quaeso, me candide de omnibus certiorem; ego (teste mea conscien~ conscientia)
tia) ex animo tibi bene factum volo, neque hic laboribus et ne nummis quidem,
si opus esset, parcerem. Raptim mox ad disputationem progressurus, in qua
vices respondentis sustinebit noster Andringa.
30] Tuae Dignitat. stud. Henr. Scotanus.
Has quaeso literas ad dominum Idzarda quam primum perferendas. //
[Adres:] Ornatissimo doctissimoque viro D. Ioanni Saeckma, I.U. Doctori claris~ clarissimo,
p. 56] 35] simo, domino et amico observando.
Bij den Franciscuspijpe int hoge huys.
Nautae solvi.
Henricus Schotanus 20
Franeker, [oktober1597]. - Henricus Schotanus bericht over het boek van Ayala, waarnaar Saeckma gevraagd heeft, wil weten of Saeckma nog geïnteresseerd is in de vacature Beyma en schrijft verder over de drukte van zijn ambt en dat de langdurige zieke Heidelbergse hoogleraar Janus Gruterus hem en Saeckma groet via rector Drusius. (Saeckma 78: origineel)
Clarissime vir, D. et amice colende,
Iam absolveram ad te epistolium argumenti, quod non erat magni momenti,
sed retineo et responsum ad tuas hasce literas paro. Et primum quidem iis
perspectis e vestigio me ad D. Radaeum contuli et salute dicta tuum desideri~ desiderium
5] um exposui, et cum dubitaret, an esset ille in sua bibliotheca, petii catalogum
librorum ipsius, neque in eo offendimus, advocavit filium, qui librariae tabernae
ab eo praepositus fuerat, et hic pernegavit unquam inter ipsorum libros hunc
Ayalaeum de officiis et militari discipilina extitisse. Reperi eum tandem in ca~ catalogo
talogo nundinarum, itaque, nisi aliunde citius tibi possis curare, Lugduno Bata~ Batavorum
10] vorum equidem petendum suaderem. In quo, quemadmodum debeo, offero
promptiss. operam meam. Munus illud clariss. viri D. Lectii iurisconsulti lectis~ lectissimi
simi adeo me recreavit, ut non crederem magis me exhilarari posse. Quomodo
gratias referam, quomodo agam, quid pro tanta benevolentia reponam, quae
occasio huius extiterit diligenter cogitando, adsequi non possum. Tibi potissi~ potissimum
15] mum et tuo mei studio sicut alia multa acceptum fero. In hac laborum meo~ meorum
rum et quotidianarum occupationum mole nihil dignum tali viro ut videatur, ut
legatur meditari, aut exhibere possum. Tibi debeo et tuae commendationi,
tibique ideo vigilandum mecum, ut exolvam ita, ne ingratus atque immemor
habear.
20] Nostri non desinunt adhuc consultare de adsciscendo et dispiciendo mihi
collega, et diversas regiones deliberationibus suis peragrant et percurrunt, ego
vero necdum oculos et minus animum a te removi. Quid multis? Tempus even~ eventusque
tusque docebunt. Magni mea tuaque, si ita sentires, referret me de tua volun~ voluntate
tate certiorem esse, ne quid temere, ne quid cito, ne quid frustra. Ego fere la~ laboribus
25] boribus tam privatis tam publicis succumbo, et forte nihil mihi profecturis, ne~ neque
que exitum prospicere possem. Alibi egregie constitutum, ut quoties disputati~ disputationi
oni praesideat professor toties non a studiosis, sed ex aerario aliquid praemii
vice aufert, imo et studiosis ex eodem exemplaria ad certum numerum prae~ praestantur.
stantur. Quo nescio, an quid utilius ac melius institui ac fieri in Academia pos~ posset;
30] set; ita ignavis sua cessatio dedecori atque oneri est, diligentibus et industriis
calcar additur et honos, sine quo iacent frigentque studia. Hic nullum discri~ discrimen,
men, nulla praerogativa, nulla observatio, nulli brabeutae, quorum maximus
p. 57] usus et incomparabilis profectus. Misissem disputationum habitarum theses,
nisi existimarem, quod pariter omnes quam singulas habere malles. Deus te, mi
35] Saeckma, diu sospitet servetque incolumem. Raptim Franekerae. Citius respon~ responsum
sum accelerassem, nisi ingentes capitis dolores atque cruciatus, atque adeo
vertigo remoram iniecissent. Resalutant professores quam officiosissime et D.
Kammiga et omnes omnia prospera tibi mecum precantur.
Tuus ex animo, Hen. Scotanus.
40]
Noster Gruyterus diuturno morbo conflictatus desperat de recuperanda valetu~ valetudine
dine et ultimum hic in terris et tibi et mihi per D. rect. Drus. valedicit. Hono~ Honorifice
rifice tui meminit. //
45] [Adres:] Ornatissimo doctissimoque viro D. Ioanni Saeckma, I.U. Doctori claris~ clarissimo,
simo, amico suo unice colendo.
Om voort te bestellen.
Henricus Schotanus 21
Franeker, [vrijdag] 17 februari 1598. - Schotanus hoopt nog steeds dat Saeckma hem ooit als hoogleraar rechten zal komen assisteren; maakt ernstige verwijten aan het adres van het bestuur van Friesland, dat een niet-Fries (Bronchorst) wil benoemen. Naar het voorbeeld van Leiden zouden eigen studenten benoemd moeten worden, bijvoorbeeld de jonge Andringa. Camminga blijft meewerken. De toestand van de hele universiteit is onzeker. Schotanus heeft de brief meegegeven aan drukker Radaeus, die naar de boekenbeurs in Frankfort gaat. (Gabbema 1: origineel)
Ornatissime doctissimeque vir, clarissime domine Doctor, amice multo charissi~ charissime
me,
Accepi tuas etiam postremas literas non per ordinarium vel nautam vel ta~ tabularium
bularium missas, quibus quidem respondi, sed quod vel abessem, vel lectione
5] detinerer, idem meas non abstulit. Quare si quid interea temporis sese obtule~ obtulerit
rit et hoc adiicio.
Equidem non desino sperare, ut aliquando tui nobis fiat copia: sed despe~ desperant
rant fere quidam, cum quod illi adhuc crepent celebrem, tum quod vidiatur in
fatis esse, ut nostratibus haec praecipiatur laus, et puto hanc haeresin non ab
10] indigena esse profectam, sed ab alienigena potius qui vellet vel exactis Frisiis,
vel ab omnibus exclusis suos in patriam nostram tanquam in coloniam invitare.
Id multi velis et quadrigis machinantur, nostratibus ad id vel conniventibus, vel
cum ipsis magno dedecore et patriotarum detrimento colludentibus, quos ut
minime patriae amantes et studiosos ego neque colere, neque praedicare pos~ possum.
15] sum. Intellexi iamdudum Leydae Hollandos iuvenes duos professores iuris
adscitos, et non aliunde vocatos esse magnis sumptibus. Unde credo plus
gloriae et verae laudis in patriam, si suos evehant et promoveant etiam in
p. 58] literario isthoc theatro, quam si bearent extraneos. Atque o si vel tandem
nostrates inciperent talium exemplo saperi. Alibi domestici sunt gratissimi et
20] maximi fiunt, hic postremum aegre tuentur locum, invisi plerique et exosi.
Onus professionis huius et molem tot annos a condita usque Academia ex~ excepto
cepto uno duntaxat Beymano anno ad hoc tempus sustinui, ut labores ante
tuum abitum, prae illis quos postea sustinui, levissimi et multi mihi visi fue~ fuerunt.
runt. Doceo iam bis quotidie, quod solius in tuam aurem effundo, et Harpocrati
25] dictum volo, assidue disputo, habeo praeterea domestica exercitia, ut ringenti~ ringentibus
bus nostris vix semel liceat mihi in utramque aurem dormire.
Cammiga noster quantumlibet decumbens non posuit animum, neque spem
de te, neque ego desum: sed calcar addo; quid de ipso, deque hoc negotio, imo
de totius Academiae statu, incertum mihi. Verum coniecturis quibusdam crassis
30] ducor, quas litteris committere non ausim.
Nunc demum et noster Andriga iuvenis iuxta doctus et modestus in palaes~ palaestram,
tram, harenamque descendit, et tarditatem subtilitate et multiplicate argumenti
compensavit, ut vere illud Homericum (si recte memoria teneo) in album qua~ quadret
dret Οψιμος, οψιτελεστος, κλεος οου ουποτ'ολειται. // Has theses nunc praemit~ praemittit
35] tit τεκμηριον suae erga te benevolentiae certissimum, et erga utrumque tam te
quam avunculum gratitudinis documentum et monimentum indubitatum utpote,
cui multum aliud suppetit adminiculum quo amorem debitum et benemerita
vestra exaggerare queat vos qua estis praediti humanitate conatus consuletis
boni, et laudabitis successus.
40] Radaeus noster vester cogitare Francofurtum. Itaque ne te gravem alienis
officiis et nimiis non incommode per illum curare hoc potero: nisi aliud suase~ suaseris
ris et probaris consilium.
Nos meaeque omnes omnia prosperrima precantur, cum omnibus patronis
meis indefessis avunculis tuis charissimis, quibus tecum opto in omnibus salu~ salutaribus
45] taribus actionibus et coeptis Deum Op. Max. propicium. Raptim Franekerae 13
Calend. Mart. 1598.
Tuae Dignitatis studiosiss. Henric. Scotanus.
[zonder adres]
Henricus Schotanus 22
[Franeker, maandag] 27 maart 1598. - Schotanus berust er op advies van Saeckma in, dat deze niet benoemd wordt tot zijn collega; hij zal van nu af aan het ambt van raadsheer nastreven; hij geeft voorbeelden van recente benoemingen van niet-Friezen op diverse posten. (Gabbema 12: origineel)
Clarissime vir, et domine et amice colende,
Redditae mihi sunt tuae literae spirantes amorem et benevolentiam vere
christianam. Quis quaeso ista suggereret, nisi amicorum fidelissimus et opti~ optimus?
mus? Quam multa didici ex iis, quae mihi magno possunt esse usui. Rem com~ communicavi
p. 59] 5] municavi cum nostro curatore, qui mecum adhuc magis in te propendet. Equi~ Equidem
dem memor apostolici dicti, non cito cuiquam imponam manus, ne (ut ille
loquitur) alienis communicem peccatis. Et frustra hoc, quia etsi vellem, nullius
tamen momenti et ponderis foret mea commendatio. Itaque tuo consilio, quo
nihil hoc tempore convenientius et melius revera est, in universum conquies~ conquiescam,
10] cam, Deo in posterum, et secundum ipsius providentiam omnia magistratui et
prudentiae procerum commissurus et relicturus. Et quorsum me conficerem, re
nihilo melius habitura? Faciam officium, eiusque partes suis numeris pro mea
virili absolvam, reliqua tranquillus. Neque mihi tantum superest ocii a rebus
meis, ut aliena curem, atque adeo nulla gratia, neque laude. Possident me
15] continui lectionum labores et meditationes, distrahunt repetitiones domesticae,
occupant exercitia, impendent frequentes disputationes, totum denique poscunt
promotiones, ut ad quodnam horum me potius et prius convertam, saepe nesci~ nesciam
am et ignorem. Quam ob rem collegam pium et doctum (si quid votis valerem)
valde desiderarem, sicut iam multifariam flagitavimus et ursimus; vocatio quam
20] te teste opus est. //
Intelligo generosiss. et illustrem D. Comitem in ornata sua oratione in Co~ Comitiis
mitiis habita, honorifice de Academia sensisse, et cum admiratione perorasse;
huiusmodi genio et ingenio praeditus est: ut non possum non bene ipsi precari,
votaque pro ipso facere. Animum meum obfirmavi, me in posterum tantum et
25] salutem animae et vocationem meam curaturum et observaturum esse, idque
quam diligentissime, et si quae rei familiaris amplificandae spes affulserit, non
amplectar unquam neque persequar nisi bona conscientia, et amicis veris com~ comprobantibus.
probantibus. Quid amicus et collega D. Adama mussitet, certo divinare, atque
minus adfirmare possum; nunquam mihi ab illa functione alienus fuisse visus
30] est. Equidem ut nullum invitare nisi te, ita quoque neminem deterrere ausim.
Intelligo dominos senatores in Comitiis sui stipendii vel potius honorarii
aliquam accessionem, et illorum exemplo dicuntur multi meditari idem: ut suc~ succedat
cedat et contingat ex animo precor, tantum abest, ut cuiquam velim invideri
videri, qui invideret. Magna et longa est annonae caritas, et omnium rerum in~ ingravescunt
35] gravescunt et crescunt pretia. Honestas et dignitas cuique suae functionis sus~ sustinenda
tinenda tuendaque est, denique aliquid acquirendum, ne liberi morte parentum
et consilio et omni subsidione ipsorum simul destituantur. Neque cuiquam vitio
vertendum, quod studeat suam facere conditionem meliorem. Quid mihi praesa~ praesagiet
giet animus meus, vix ausim in cuiusquam sinum // effundere, sed tibi vatici~ vaticinum
40] num meum quod collegi ex praesentibus et praeteritis candide aperiam.
Aditus ad honores et dignitates literarias nostratibus singulari alienigena~ alienigenarum
rum vafricie et plusquam Ulyssea calliditate atque omni Machiavellicis technis
praecludi videtur, et iam nunc fundamenta iacta sunt. Hanc maximam diabolica
quadam malicia inculcant omnibus, quod nostrates (qui toti fere terrarum orbi
45] doctos viros subministrant) minus sint apti ad scholas et ecclesias in patria
regendas et docendas, qui non audent quenquam offendere, non hulcera tange~ tangere,
re, quia propter cognationem et affinitatem illis (quos punitos oporteret) par~ parcitum
citum volunt. Interim illi suis egregie indulgent, et simul atque vel obitu ali~ alicuius,
cuius, vel migratione locus vacaverit, statim si sint in patria suos introd[u~ introd[uc]unt,
p. 60] 50] c]unt, vel non morantur huc advocant, ut ipsos ingerant. Et quia ipsis plus fi~ fidei
dei adhibetur, atque auctoritate plus pollent, imo nostrates ipsos suspiciunt et
verentur, ideo et omnia possunt.
Nonne brevi apud vos conrector (etiamsi non per omnia propter linguam
idoneus est et ita pueris), alienigenae commendatione in scholam introductus
55] est, nostris dolentibus? Nonne Bolswardiae fastigium rector linguae quantumli~ quantumlibet
bet impeditae tenet, per eundem paulo ante evectus? Nonne Leowardiae soli
dominantur in ecclesia alienigenae? Quid in Academia? Etsi nostratem et dig~ dignum
num et laudatum a laudatis expetivimus, nihil tamen tam multis patronis et
pariter urgentibus potuimus? Et quorsum rem evasuram putas, eo videlicet ut
60] intra paucos annos neque in scholis, neque in Academia, ullum nostratem habi~ habituri
turi simus amplius. Hoc fatum Frisionum, ut alios adorent, suos oderint et
contemnant. Tibi haec soli, at tu pro opportunitate rerum et personarum nem~ nempe
pe circunstantium ad salutem patriae amplifices, et inculces. Raptim 6 Cal.
April. 1598.
65] Tuus quatenus suus Henricus Scotanus. //
[Adres:] Ornatissimo doctissimoque viro D. Ioanni Saeckma, I.U. Doctori claris~ clarissimo,
simo, domino et amico suo unice colendo.
Henricus Schotanus 23
Franeker, [donderdag] 6[?] april 1598. - Schotanus schrijft aan oud-leerling Suffridus Hanja dat hij een onderhoud heeft gehad met raadsheer Roussel over benoeming van "buitenlanders"; vertelt van zijn inzet 13 jaar lang voor de universiteit; beklaagt zich vrijmoedig maar natuurlijk vertrouwelijk over het benoemingsbeleid van Frieslands bestuur; zal aan Hanja gedrukte disputaties opdragen. (Gabbema 2: origineel)
[Postscriptum bij de aanhef:] Haec fiducia mutuae benevolentiae in sinum tuum
ut puta viri integerrimi et patriae salutis et laudis amantis effudi, et ut iis pro
re nata dataque occasione ad decus patriae utaris libere exposui licet tumultu~ tumultuarie,
arie, ut ab aliis nec legi, neque conspici quidem velim.
5] Vester και χρησει και κτησει H. Scotanus.
Vir nobilis, prudentissime domine senator et amice colende,
Cum nuper una D. Russellii mensae (sicut ille me amore tui invitaverat) ac~ accumberemus,
cumberemus, ille tandem sermonibus eo (nescio quomodo) digressis nobis vel
10] potius mihi obiiciebat, iuste meritoque nos multa perpeti, quod dominos in
nostra capita aliunde accerseremus, homines alienigenas, qui ad fastigium evecti
nos e sublimi despicerent. Ad quae ego subiiciebam, non nobis hoc imputari
posse, sed magis istis, qui improbis sollicitationibus eo inducerent magistra~ magistratum;
tum; imo multi velis et quadrigis invidia indigenarum per fas et nefas eluctan~ eluctantur,
15] tur, ut in ipsa patria laus eruditionis (ubique non possunt) nostratibus erepta
p. 61] transferatur ad alienigenas, atque isti soli regnent, et paulatim beneficio huius
dignitatis longius et latius sua proferant pomoeria. Et sunt multi non expertes
contumeliae, qua ab istis affecti sunt officiperdis, nec adhuc cessant virulenta
nostrates infectari lingua. Talem non ita pridem intellexi T.D. opt. parent. in
20] sinu fovere colubrum. Ecquis tandem erit futurus ille, quem tantopere crepant,
captant et affectant, celebris?
Numne etiam diutius, diligentiusque quam ego totos 13 annos solus molem
professionis huius sustinuerit? Anne quoque et oeconomiam et Academiam legi~ legibus
bus quibusdam salutaribus, quemadmodum conatus sum, fundaverit? Sicut patet
25] cum ex statutis parvo libello adiectis, item et edictis. Utrum etiam plures iuris
Labyrinthos de eo quod interest, de usuris, legem frater a fratre, l. 2. C. de
rescindend. vend. et innumeras al. sicut ex volumine thesium cognoscere licet,
excusserit? Et quaedam repetitiones et disputationes tam difficiles revera sunt,
ut citius integros elaborare licuerit commentarios, quam in iis dubiam disputa~ disputationis
30] tionis aleam subire. Nunquid // plures pluribus omnium graduum et honorum
Academicorum titulis ornaverit? - In promotionibus praecipuum et unicum
Academiarum καλλωπισμα. - Baccalaureos ego plurimos, licentiatos, et doctores
renunciavi, qui iam dignitatibus et opibus florent. Et omnia auspice et propicio
Deo. Quam multa latent opera et studia mea, quae in nullius hominis conspec~ conspectum
35] tum aut noticiam venerunt? Equidem charissimis patriae pignoribus, liberis
ingenuis honestorum parentum immensum calcar et acre (vellicando assidue
auriculam) ad decus, laudem, salutem, eruditionem, pietatem et beatitudinem
addidi: an hic vel verbo unquam sit quenquam compellaturus incertum est.
Tanta haec est inhumanitas, ne dicam iniuria, ut nunquam neque in bene
40] constitutis rebuspu. neque collegiis, non in re militari similis audita fuerit. Ec~ Ecce
ce si famula vel famulus in honesta aliqua familia totos 13 annos suam fidem,
operam, diligentiam in omnibus toti familiae semper probaverit, ut nihil in ea
desiderare pater et mater fam. possint, sed omnia plenis buccis laudare cogun~ coguntur;
tur; et iam postea crescat res, et alia omnia amplificentur, ut fortunae patian~ patiantur
45] tur et status dictet, adhuc unam adsciscendam esse, quae veterem iuvet in
obeundis muniis familiaribus, quid? Hanccine praeficient fideli et exploratae
dexteritatis, solertiae, vigilantiae, an submittent? Vos vel arbitri vel iudices ini~ iniquum
quum id fore et cum αναλογιαι et proportione geometrica pugnare, nisi fallor,
pronunciaretis! Simile et illud est, ut si rebus angustis decernat patria bellum
50] per vicarios (lieutenants) non centuriones gerendum, ut aerario minus subtraha~ subtrahatur,
tur, atque hi vicarii iam totos 13 annos rem strenue, praeclare, prudenter, for~ fortiter,
titer, et feliciter administrent: tandem hoste longius a finibus remoto, et aucto
aerario, cupiant proceres patriae plenum praefectorum militarium numerum;
quid? Praeteritis, neglectis et contemptis iam probatae virtutis et felicitatis vi~ vicariis
55] cariis aliunde ignotos ex longinquis provinciis cum dedecore et detrimento eo~ eorundem,
rundem, novos accersent centuriones? // Avertat Deus, ut tam velint perhiberi
ingrati, atque immemores officiorum et meritorum rerum praeclare gestarum, et
laborum exhaustorum, et in suum caput querelas iustas vicariorum provocare,
imprecationes et alia multa.
60] Quid multis? Tot ovationes et triumphos videor mihi celebrasse, quot pro~ promotiones
p. 62] motiones peregerim. Ego sementem feci, atque alius colliget messem, sicuti
avium ovium apium pullis, lana et melle alii fruuntur. Esto sit Scotanus omni~ omnibus
bus vilissimus, ut est et infimus, qualis animo; ne re sim toto pectore esse
contendo; tamen doleo vicem nostrae Frisicae pubis, qui omnis aditus ad Aca~ Academicam
65] demicam dignitatem praecluditur et obstruitur. Nam si semel aliquem ex nos~ nostris
tris iuvenibus doctissimum et optimum ad scholasticam functionem eveherent,
mirabile et incredibile dictu quantum certamen inter omnes de palma eruditio~ eruditionis
nis et virtutis eadem opera concitaverint: quo ipso nihil potest in bene consti~ constituta
tuta rep. fingi, fierive utilius aut praeclarius.
70] Id incipiunt discere et perspicere Hollandi qui tanquam piscatores multis
exemplis icti et sapientiores facti simul et pariter ex suis promovent plures,
quemadmodum brevi duos iuvenes et quodammodo tyrones iuris professores,
atque adeo intra mensem, si recte memini, ut et laus et res ad eos redundent,
qui omni fortuna prospera et adversa patriae adesse coguntur. Deinde et hoc
75] proficiunt suos promovendo et admovendo scholastico muneri, ut dum his pro~ prospectum
spectum sit de vocatione Academica, aliis locus et aditus patefiat ad politicos
honores: ut profecto iuvando et cohonestando indigenas, suos filios, nepotes,
cognatos et amicos videantur decorare et ditare. Ita manus manum fricat, ita
vir virum servat.
80] Qui auctores sunt huius consilii et causa et origo, neutiquam eos Frisios
esse auguror, sed alienos a salute patriae inimicos laudis patriae, qui suam ty~ tyrannidem
rannidem magis stabilire cupiant, neque interim nego quin impellant et insti~ instigent
gent nostros, ignaros quorsum ipsi spectent, et peccant quidem nostrates non
tam proposito, quam circumventi persuasionibus insidiosis; naso trahuntur
85] adunco, ut suis obsint et patriam alienigenis onerent graventque, et in hos
κειμηλια ipsa patriae conferant. Sic ut brevi vix vel in scholis vel ecclesiis
Frisius supersit maneatque ullus.
Boni consule hanc querimoniam et προγνωστικον atque utinam hic vanus fo~ forem
rem vates. Mitto hos quoque libellos, ex quibus aliquo modo colligas me pro
90] virili exornare Spartam et pro his restitutis reponam alios nomine tuo typis
expresso. Me et hanc causam commenda quaeso avunculis et imprimis parenti,
mecaenatibus et patronis meis indefessis. Deus te diu sospitet incolumem. Rap~ Raptim
tim Franekerae 8[?] Id. Aprilis 1598.
Tuae Dignitatis studiosiss. Henr. Scotanus. //
95]
[Adres:] Nobilitate, pietate et eruditione praestanti viro D. Severino ab Hannia,
senatori in suprema patriae Curia prudentissimo, amplissimo domino et patrono
suo colendo.
Die schipper is betaelt.
Henricus Schotanus 24
[Franeker, juli 1598]. - Henricus Schotanus is, hoewel primarius, niet gelukkig met de benoeming van de pas afgestudeerde van den Sande: het liefst zou hij p. 63] Saeckma als tweede collega willen hebben; verder schrijft hij Saeckma over zijn colleges en vraagt om hulp dienaangaande. (Saeckma 84: origineel)
Clarissime vir et amice ex animo charissime,
Nostrum uterque alteri bene vult et neuter alteri male, de quo vel dubitare
piaculum et ab animis nostris alienissimum. Id quoque vera hac nostra con~ coniunctione
iunctione et Christi glutino conciliata fit et efficitur, ut qui uni fuerit amicus,
5] mox et alteri fiat, imo utrique evadat. Quia virtutis illius propagatione et ac~ accessione
cessione quid potest homini christiano contingere iucundius. Quod sane, si in
illo mortalium, in nobis profecto sibi vendicat locum. Uter, quaeso, nostrum
non tam de altero sollicitus est atque de seipso? Equidem nisi tam numerosa
esset proles et aliae inaequales et multum differentes circumstantiae, non
10] gravarer tecum omnium verum subire κοινωνιαν et societatem: quae etiamsi non
posset contrahi, animorum tamen ad extremum vitae spiritum et halitum dura~ durabit
bit intima necessitudo. In studiis et professione, si Deus Op. Max. nos coniun~ coniunxisset,
xisset, cum id non licuerit per hostes indigenarum, qui Machiavellicis artibus
nostrates ad hanc divulsionem et distractionem impellunt, et inter illi post
15] principia sibi cavent quasi rerum omnium ignari, nos omnes nostras operas,
lectiones, libros atque adeo professionem communicassemus, ut alternis et per
vices nunc hos nunc illos libros fuissemus professi, et nihil fuisset cuiquam
peculiare et proprium: disputationes et repetitiones utriusque nomine praemisso
et vicissim omnes in publicum fuissent emissae; imo si quae lucubrationes
20] nostrae lucem adspicerent, communi lima, arbitrio et nomine, ut neuter prior,
potior et posterior. Ita et nunc fieri posse existimarem, si et tu ad nos acce~ accederes,
deres, ut si non inter omnes nos tres, illo detrectante saltem inter nos duos
id adhuc observari posset.
Equidem etiamsi propter aetatem, antiquitatem aliquis posset esse ordo et
25] praerogativa, non tamen in eadem facultate minus professorem, qui Institut.
quamquam C. et Π. In qua vel haeresi vel sententia // D. Martena, ut Institu~ Institutionum
tionum professorem et primarius esse posset; et allegat exemplum D. Mudaei,
quem et primarium et Inst[itutionum professorem] suo tempore Lovanii fuisse
adserit. Quod tamen mihi non sit verisimile: qui gradus professionum illis pro~ probe
30] be observavi, et singulorum primordia et progressus novi. Hoc mihi responde~ respondebat,
bat, cum dicerem decorum non satis observatum fuisse et mihi cordolium esse,
quod ille mihi praeferretur, qui vix annum promotus esset, cum ego forte
promovissem aliquos, antequam ille labris primoribus ius gustasset, et qui
forte Spartam eam non minus ornare possent; et me praecederet, cuius per
35] aetatem possem esse pater. Hoc se nolle et ne ipsum quidem adfirmabat. In
quo debui acquiescere.
Hortor te mi Saeckma, ut tuas illas disputationes exornes et quibuscumque
possis modis absolvas ostendasque te vixisse et iam aliquid (quod in his occu~ occupat.
pat. tuis multum) praestitisse et in posterum posse, ne nostrates tam habeant
40] viles, qui tota Europa et terrarum orbe eruditionis et ingenii gloria celebrantur.
Ago tibi quoque ex animo gratias, quod tibi velis ita me curae esse, ut et D.D.
Adamo Eysinga commendare non cesses. Equidem hoc faxo sedulo, ut neutrius
p. 64] benevolentia et patrocinio videar indignus, etiamsi hic casus me valde deiiciat
et vires debilitet ingenii, quod tuae prudentiae tantum dictum volo.
45] Iam iterum propendeo in aliud consilium, quod timeo lib. 9 Codicis totum
sua mole fore studiosis non aeque gratum, ad quod suggillandum mox syco~ sycophantarum
phantarum adessent voces, ad deterrendum et protelandum auditores vituperio.
Igitur cogito aliquot singularibus tractatibus praeludere quasi et delicatis et
teneris animis servire, et primum tit. C. de iur. et fact. ig., qui tantum 13 con~ constat
50] stat legibus, et si hic mihi aliquid adiumenti adferre posses, non renuo, aut si
tibi hoc institutum meum improbetur, ostendas; permagni refert, quomodo pa~ palato
lato et gulae ipsorum servias cum benevolentia et favore, // iuxta illud: Tres
mihi convivae etc. Quantum hoc factum distat et abest ab illius benevolentia,
qui Leowardiae te collegam meam futurum praedicabat, et tam blandum tamque
55] amicum se offerebat et exhibebat. Ita hodie ab istis magistris aliud dicitur,
aliud fit, aliud in lingua promptum, aliud in animo reconditum. Verum tu nulli,
quidquam omnia Corycaeis plena et susurronibus. Deus novit. Deus vos servet.
Raptim.
Tuus Henr. Scotanus. //
60]
[Adres:] D. Doctori Saeckma, amico colendo.
Nautae solvi.
Henricus Schotanus 25
[Franeker, na 29 juli 1598]. - Volgens Schotanus worden opponerende Friezen monddood gemaakt; hij schrijft over vorderingen m.b.t. colleges over Instituten; de student Frederik van den Sande, broer van Schotanus' collega, heeft zich verontschuldigd voor de ordeverstoring van die colleges in het studiejaar 1597/98; Schotanus hoopt niet tot assessor benoemd te worden; i.v.m. zijn plannen voor onderwijs over de Codex vraagt hij om Saeckma's collegedictaten. (Gabbema 5: origineel)
Si diligentius haec et pressius intuear, ut Frisios duros adversarios et intolle~ intollerandos
randos opponant, factionem aliegenae (inter Frisios optime convenit) suam
alant, augeant, muniant, et tandem eo redacturi Frisios ut non tantum non lo~ loqui,
qui, sed ne mutire et hiscere amplius ausint. Ego quid facturus sim lupum au~ auribus
5] ribus (ut dici solet) teneo, et si non in trivio, saltem in bivio sto incertus quid
coeptem, quid relinquam, quid auspicer. Tuum consilium non improbatur mihi,
etiamsi res vix mihi sit integra.
Ego Institutiones meis etiam sumptibus, pluribus thesibus ad decus et lau~ laudem
dem Academiae impressis ad tit. de Societate produxi, hic si in medio cursu
10] subsisterem, id in damnum meum et aliquod dedecus redundaret. Duo collegia
hactenus sustinui, unum quod textum Institutionum excuteret, alterum quod
Inst. excusis typis thesibus, disputando exactius persequeretur et ornaret. Utri~ Utriusque
usque frater huius Sandii, quantum in se fuit Davus et turbator extitit, spec~ spectans
p. 65] tans quod iam contigit, ut mille technis hanc mihi gloriam praeriperet. Qui
15] hisce diebus se partim excusavit, partim meliora promisit, quod ut experiar, ex
animo Deum comprecor.
Utinam tam propicios haberem DD. meos Deputatos, ut onus assessoratus
non cogerer subire, magno me demererentur beneficio; neque male huic con~ congrueret.
grueret. Nondum assessorum quisquam praestitit iusiurandum, res ideo adhuc
20] integra. Sed quid miser impetrarem.
De C. mecum delibero, et non satis mihi consto, utrum summatim semel
percurrere, an aliquem librum enarrandum suscipere, in quo ut me iuves ex
animo te rogo. Item intelligo superesse apud te dictata quaedam mea, quae
tum, licet in alias quoque lectiones et occupationes studiorum distractus con~ congesseram,
25] gesseram, quae ut communicare digneris per Deum Op. non solum obtestor,
sed et obtestor. Et si quae praeterea annotata, disceptata habeas, non sine
celebritate et fama nominis tui ea a me tradentur. Beaveris me, et incredibile
dictu, quantopere amplificaveris et iuveris. Alias plura. Deus te, mi Saeckma,
[sospitet] et male sit istis, qui nos noluerunt coniunctos.
30] Tuus Henr. Scotanus. //
[Adres:] Ornatissimo doctissimoque viro D. Ioanni Saeckma, I.U. Doctori cla~ clarissimo,
rissimo, domino et amico suo plurimum observando.
Henricus Schotanus 26
[Franeker, vrijdag] 18 augustus 1598. - Schotanus verheugt zich over meer benoemden die wel een druppel Fries bloed hebben; hij licht Saeckma nader in over de verstoring van zijn colleges Instituten in het studiejaar 1597/98 door student Frederik van den Sande, volgens hem de oorzaak van de benoeming van diens broer tot zijn huidige collega; Schotanus hoopt tenslotte nog steeds dat Saeckma ooit in Franeker benoemd zal worden. (Gabbema 13: origineel)
Clarissime domine Doctor, amice in Christo colende,
Si liceret libere, mi Saeckma, pro libertate patriae vociferari, et Machiavel~ Machiavellum
lum omnia in Frisia turbantem et versantem suis depingere coloribus, ut ag~ agnosceretur
nosceretur et caveretur, res salva et restituta esset. Gaudeo quidem numerum
5] auctum esse, sed modus non potest ei probari, cui vel gutta est Frisici sangui~ sanguinis.
nis. Choragi fuerunt isti totius rei, quibus neque per leges et decreta Comitio~ Comitiorum,
rum, neque per nostra statuta licet; reliquis nihil imputo, quia ipsis impositum
est. Magistratus inprimis sibi hoc arrogat, vel potius invadit, cui nunquam id
permissum fuit, atque si indultum fuisset, de quo nihil constat, neque feren~ ferendum
10] dum est, iam per placita Comitiorum prorsus illis fuit ademptum et iniunctum,
ne rebus Academicis sese immisceant, neque fando auditum id ipsis vel minima
interpretatione restitutum. Privatio praesupponit habitum, qui nusquam apparuit.
Et quomodo consultum foret Academiae, si ipsis sceptrum Academiae in manus
traderetur. Verum si quid ego divinando possem adsequi, id offecit nobis, hoc
p. 66] 15] impedimento fuit, qui nimiam coniunctionem nostram et Christo adiuvante
devinctam suis machinationibus, ita a Machiavello instructi, minus sibi commo~ commodam
dam et propiciam augurarentur. Missos illos facio, et pergo ad architectum et
fabrum ipsum, qui dicitur et habetur huius fabulae choragus, is est Sib. Lub~ Lubberti,
berti, qui nihil quoque potuit in hac causa, ut puta, cui a Comitiis diserte
20] iniunctum fuit, ut cum reliquis professoribus in causis Academicis vel omnia
habeat communia, vel omnino nihil quorum neutrum servat, adeo ut ipsius nutu
haec sint ad effectum artibus ipsius clandestinis et cuniculis occultis ad effec~ effectum
tum perducta, quod nobis iam mussitandum est, et retinendum in occasionem,
qua huiusmodi debent emendari. Quare si sapiamus, premamus, ne nostro exci~ excitati
25] tati indicio, sese nimium muniant. Silentii sunt tutissima praemia. Nondum
omnium dierum sol occubuit. Nosti illud, tela praevisa minus laedunt, et para~ paratum
tum iam // experiuntur.
Quod antea adserui mutuam nostram amicitiam et benevolentiam obstitisse,
hoc mihi argumento fuit, quod frater instigatus vel instructus memorabili qua~ quadam
30] dam calliditate duo mea collegia turbaverit, unum textum ordinarium, atque al~ alterum
terum extraordinarium publicarum disputationum; illud sine meo consilio multis
renitentibus hac fraude abrogabat, ut citius publicas absolverent et singulis
septimanis et maiore profectu; - olim abhorrebant ab iis, ex quibus metuebant
dissidia, simultates, inimicitias et discordias; hodie soli isti placent. Alecto fu~ furiosa.
35] riosa. Ruischius et Danus sui vult similes, aut nullum vult, et hoc facile, pot~ potest
est nobis aliqua calumnia adspersa, ubi tam patulas offendit aures - alterius
successum et in medio cursu sistebat hac fraude, quod vellent iam primum
suas theses ad examen disputationis expendere, tanquam ad Lydium lapidem et
cotem, et postea correctiores et elegantiores edere. Sed hoc praetexebat, nihil
40] minus quam id cogitans. Responderat de nuptiis ex primo libro, cum ex 2o de
vulg. et pub. iterum illius essent vices, et tunc substitit cum omnium mala
gratia, secutae sunt nihilominus plures disputationes: deinde aliquando satis
petulanter in disputationibus non solum D.D. Adama, sed tandem et in meis se
gerebat, ut procul dubio illis (quos nosti) eo nomine magis placuerit et suam
45] industriam probarit, ut de fratris indole id etiam sibi promittere possent. Haec
(nisi ego fallor) auspicia et fundamenta ad eum vocandum iacta. Haec mussi~ mussitanda
tanda mihi et tibi tanquam Harpocrati dicta sunto, ne alicuius ego tragoediae
auctor traducar, quemadmodum iam spargere de me non puduit. Cum tamen
apud meos auditores vel nullam faciam mentionem, vel eos placem et pro virili
50] sedem. Id a me fieri testis mihi mea conscientia et καρδιογνωστης. Et te quoque
rogo ne quid ex te promanet hoc praesertim tempore, quod in meum caput
posset redundare. Vix existimo eum in Beymae locum successisse, professorem
Π. designatum nec ipse neque domini nostri diffitentur.
Haec tibi mi Saeckma pro nostro candore et amore patriae. Te Deus Op.
55] Max. sospitet, neque impedio ut pro tua prudentia non apud Corycaeos. Sospi~ Sospitet
tet te Deus Op. M. diu patriae et ecclesiae. D.D. Eysinga dominum, amicum et
patronum quam officiosiss. [salute] et D. Riskium Ringia virum vere nobilem et
patrem patriae. Iterum valete. 18 Aug. 1598.
Tuae Dignitatis studiosiss. Henricus Scotanus.
p. 67] 60] Non possum illam spem ponere de te futurum ut adhuc nobiscum sis victurus.
Equidem per vices studia et lectiones librorum iuris tecum partiar et communi~ communicabo.
cabo. Raptim. //
[Adres:] Ornatissimo doctissimoque viro D. Ioanni Saeckma, U.I. Doctori claris~ clarissimo,
65] simo, domino et amico suo semper colendo.
Francq.
Henricus Schotanus 27
[Franeker, donderdag] 14 [september] 1598. - De professoren zijn in het stadhuis van Franeker door burgemeesters, secretaris en twee commissarissen van Gedeputeerde Staten onderhouden over de introductie van Van den Sande. (Gabbema 11: origineel)
Clarissime domine Doctor, amice integerrime et colende,
Quaeris ex me occasionem contumeliosi istius facinoris et toto orbe memo~ memorandi,
randi, quod magistratus ausus fuit patrare adversus professores, viros omni ex~ exceptione
ceptione maiores. Praetendunt nescio quid, interim dubium non est, quin vio~ violenti
5] lenti facti et consilii violentus sit auctor, fundi nostri calamitas, Danus et
Ruyschius patriae, omnium Ordinum et Statuum in eadem. Qui fatalis feralisque
pestis. Ate, Erynnis, et Eris omnia sursum et deorsum volvens, miscens com~ communes
munes et privatas nostras aerumnas cumulat et multiplicat, neque faciet finem
et modum nisi cum ipsa vita, crescit, floret, gaudet et exultat proximi miseriis.
10] Rector insidiosam schedulam circummiserat, qua nos in curiam urbanam
quasi magistratui subditos evocabat, habere scilicet eum de quibus nobiscum
nomine DD. delegatorum conferret. Nostris non aliter ista curia quam carcer
terribilis est, praeteritarum rerum tristissimarum experientia doctis et memoria
tristibus. Id cum rectori D. Auletius pro conservanda Academiae libertate can~ candide
15] dide et aperte responderet, dicens et scribens locum sibi suspectum esse, in
quo privilegia Academica vel labefactata, vel diminuta vel saltem tentata semper
fuissent, (quasi non minus ab ea domo abhorreret, quam vulpecula ab antro
leonis aegrotantis, videns vestigia reliquorum animalium omnia antrorsum, nulla
retrorsum spectantia) addens se non teneri ad ullos conventus beneficio singu~ singulari
20] lari in Comitiis indulto et impetrato. Monens rectorem ut non gereret omnia
suo arbitrio, sed iustis collegarum suffragiis quemadmodum id saepius accidisse
querebatur. Commissarii Ordinum duo quorum nullam ille mentionem fecerat,
quibus responsum illud prodiderat liberum et candidum, non in illorum ignomi~ ignominiam
niam quidem dictum, sed abreptum studio captandi et involvendi quosdam, ut
25] vetus odium et vindictae libidinem hoc praetextu effundere et evomere possent.
Hic mandata alia super alia mittuntur ut compareant, quibus magis absentes
lacessantur et irritentur atque sic oleum camino, et frigida suffunditur; aliis
laesum crus, alius morbum allegabat, de quibus iam constabat. D. Adama, D.
Antonides, rector Lydius et D. Sibrandus comparebamus.
p. 68] 30] Primum D. Roussellius de introductione perorabat. Huius orationem excipie~ excipiebat
bat D. secretarius gravissimas minas passim intentans et admiscens. Huic ab
utroque nostrum respondebatur, imo et ipsi magistratui, sed civiliter et offici~ officiose
ose videlicet, si recte et rite coepissent, si decreta et statuta fuissent observa~ observata,
ta, iam non opus foret ulla sollicitudine, succederent omnia feliciter, neque tu~ tumultus
35] multus metuendi essent, atque adeo, si secundum vota nostra et desiderium
vocatio processisset et civitas et Academia sibi magnos conciliasset patronos,
quod magistratus quoque se facturum receperat. Ad haec regerebat D. Botnia,
aliter visum fuisse DD. Deputatis. // Non inquam tam D.D. Deputatis, quam
architectis huius rei. Verum quod factum est, fieri infectum nequit.
40] D. Adama querebatur indignas esse minas professoribus et hominibus inge~ ingenuis.
nuis. Generosi esse animi non cogi; orationem D. Roussel rem satis declarasse,
quae talium expers esset. Atque ita acerrime quidem verbis certatum fuit inter
secretarium et D. Adama. Et tandem cum Adama ab omnibus obrueretur Epone
aliisque consulibus, rogavit ut quae libere pro libertate dixisset boni consule~ consulerent,
45] rent, sese posthac (quod non tutum esset loqui) nihil in hanc vel illam partem
pronunciaturum. Et breviter omnia permisit illorum arbitrio, ne nutu quidem
renitens, quia omnia in deteriorem interpretarentur partem. Verum tot modis
exacerbatus ab urbe discedendum sibi ad tempus satius putavit, causis absenti~ absentiae
ae curatori (nec ille adfuit) et aliis redditis. Causa igitur contumeliae illatae
50] absentia praetenditur, cum mihi praesenti totum fuerit imputatum. Ita quod isti
delirant et aberrant nos corrigere, luere et praestare cogimur. Origo, fons,
praetextus huius dedecoris et probri irrogati absentia, quod non praesentem
actionem sua praesentia cohonestaverint. Ut D. Adama vel negotio necessario,
quod moram non pateretur, vel moerore et aegritudine animi abstrueret. D.
55] Arcerius decumberet, D. Drusius navim relinquens et in ripam ascendens tibiam
offendisset. D. Auletius privilegio in Comitiis indulto excusaretur. Neque tamen
magistratus fuit manus hasce violentas non suis subditis adferre et alterius
iurisdictionem invadere. Par in parem non habet imperium, nedum etc. neque
via facti (sicut loquuntur practici) sed via iuris proc[ed]endum, neque quisquam
60] indicta causa condemnandus et puniendus. Haec de collegis, sed animo valde
exulcerato, et varie distracto, ut vix sciam, quid scribam.
Ille noster collega Regulas Iuris, ultimum Pandectarum titulum sibi enar~ enarrandum
randum delegit, et in hunc titulum commentarios dictat. Semel atque iterum
mihi locutus est, sed cursim et obiter. Scriptum nobis a commissariis DD. de~ delegatorum
65] legatorum oblatum est, ut ei subscribamus, et iuramento sacramentoque nos ad
ea, quae eo continentur, servanda, et si fecisse nos aliter, deprehensi fuerimus,
arbitrio DD. nos puniendos obstringamus. In quo cum interpretatione detorta
multi sint laquei // nequaquam nobis subscribendum existimamus. DD. delegati
minantur, nisi fecerimus, et primum et quidem deliberandi spacium indulgere
70] recusabant, sed evestigio id fieri imperabant. Impetravimus dilationem aliquam
et ad diem usque Lunae, quo ipso praecise ante 9 decla[ra]bimus quod velimus.
Argumentum mittam seu copiam, sed hoc tempore nihil illius apud me suppe~ suppetit.
tit. Tibi haec scripsi. Deus te sospitet incolumen. Raptim 1598, 14.
Tui studiosus Henricus Scotanus.
p. 69] 75] Commendes me viro nobili et U.I. clariss. Doctori D. Eysinga, quem toto pec~ pectore
tore colo et amo. //
[Adres:] Ornatissimo doctissimoque viro D. Ioanni Saeckma, I.U. Doctori claris~ clarissimo,
simo, domino et amico colendo.
Henricus Schotanus 28
[Franeker, na 7 oktober 1598]. - Schotanus geeft kennis van de geboorte van zoon Bernardus; is teleurgesteld dat Saeckma niet heeft gereageerd op het bij Radaeus in druk gegeven commentaar op de Codex; beklaagt zich over het bewind van rector magnificus Martinus Lydius; er is een strijd om studenten tussen Schotanus en Van den Sande; stuurt eerste, ongecorrigeerde pagina van zijn Codex-commentaar, alleen voor Saeckma ter inzage, en een brief van Janus Gruter mee. (Gabbema 4: origineel)
Clarissime D. Doctor, amice intime et colende,
Accepi literas tuas, sed solito multe breviores, ut me famelicum dimiserint
et reliquerint. Filiolus natus est et octava proles. Deus faxit, ut ipsius serviat
gloriae, et suae saluti.
5] Scripsi nuper me tuos istos commentarios in C. vel potius meos, tuo solius
beneficio servatos, praelo Radaei commisisse, et de eo ne verbum quidem in
tuis literis, cum hic magnopere tuum iudicium et calculum desiderarem et iam
nunc ipsi prae manibus dedi 125 Carolinos in spem editionis, sed ea lege ut
mihi cedant exemplaria, et ut quam occultissime fiat, et varia de statu Acade~ Academiae
10] miae immiscueram, ut magis mirer de iis omnibus nullam a te fieri mentionem;
quo fit, ut incipiam dubitare, an etiam istae literae ad tuas pervenerint manus,
cum tamen dubitare vix possem, quod scio alias eidem eodem tempore com~ commissas
missas fideliter perlatas esse.
De statu Academiae certior aves fieri, qui nunquam magis fluctuavit, et iac~ iactatur
15] tatur instar navis vasto et exagitato ventis furentibus oceano, destitutae nautis,
et nauclero solo superstite, et parum pari et idoneo omnibus regendi muniis
obeundis. Solus rector tanquam monarcha potitur rerum, et (sicut filius ipsius
mihi respondit) potest nostram absentiam ferre, si nos ipsius sinamus imperi~ imperium.
um. Vocavit me solum, reliquis profectis, semel, cum sciret frustra nos con~ conventuros,
20] venturos, et nulla alia de causa quam ut quiritandi vel deferendi captaret an~ ansam.
sam. Equidem respondi simpliciter quod hoc ipso rectoratu suo saepe dimissis~ dimississet
set solvissetque conventum, quod unus desideraretur, me non videre, quid sibi
hoc tam insolens vellet factum. Singulis ferme mensibus itat Leowardiam, et
DD. aures et animos obtundit querimoniis, et redit munitus novis edictis sigillo
25] patriae sanctis, quae locis usitatis adhibitis custodibus adfigenda curat, ut
metu minarum et poenarum terrorem incutiat. Pasquillis, rhytmis, cantilenis (ut
audio) omnia plena sunt, et cumulantur quotidie magis ac magis; ille toto
pectore et corpore incumbit in investigationem et inquisitionem auctorum,
p. 70] singulos dicitur studiosos singulatim vocare, formulis horribilium iuramentorum
30] vexare, et nihilomagis proficere. Et cum tot habeat sycophantas, auscultatores,
Corycaeos, delatores, qui ispi subserviunt, quomodo, nescio, haec ignorare
possit, nisi simulet multa et dissimulet? Mihi sane id mysterii quid et ominis
habere videtur. //
Quod de commentariis D. Sandii in R.I. nihil possem respondere, quos ha~ habeat
35] beat auditores, et quam multos omnino, me latet, neque unquam propter mul~ multas
tas causas mihi curae fuit, neque ausim apud quemquam vel unico verbo men~ mentionem
tionem facere. Nam ut est D. Lydius omnium hominum suspicacissimus mox
aperte diceret, vel me invidere ipsi auditores, vel me eos avellere ab ipso. Hac~ Hactenus
tenus abundare eum minime collegi hinc, quod D. Lydii filius patre sine dubio
40] auctore me adierit, ut ipsi conciliarem et pararem auditores si suspicione vel~ vellem
lem vacare, per me non fieri,quod pauciores haberet. Respondi filio per me non
stare, et quid in ipsius facerem gratiam non esse mihi integrum exponere, quod
ipse cum patre tantopere suspicionibus essent obnoxii, ut suspicionibus ipso~ ipsorum
rum sontes insontes, et innocentes noxii et rei essent. Imo minatus fuit, se
45] ipsis velle mensis interdicere, qui D. Sandium recusarent audire; questus de hac
re apud Ordines est, quemadmodum ex edicto ipsorum DD. patriae sigillo
munito, videre est. Sic nihil non praebet ipsis accusandi occasionem, si audito~ auditores
res adfluerent; dicerent me nihil praestare, iam constare me non utilem esse
iuventuti; nunc cum destituatur (sic Lydius mihi id penitus ignoranti comme~ commemoravit)
50] moravit) discipulis, calumniantur me abstrahere. Quis hic a virulentis linguis
posset evadere tutus et intactus? Praestare ipsi auditores invitos et reluctantes
non possum, abducere neutiquam cupiam; obesse nulli, prodesse cuilibet pro
virili studeo. Sic si bene cedat, dotibus ipsius tribuitur; sin secus iam ego
traducor et sugillor. Flagellor undique et in silentio et patientia, apud studio~ studiosos
55] sos de his nullum commisceo verbum, aut si fiat Harpocratem ago, ut ne
insidiosissimus curio et susurro quidquam carpat.
Mitto tibi primam incorrectamque paginam, rudem, necdum sub limam et
incudem revocatam, ut saltem aleam iactam esse perspicias. Et si mihi tua bo~ bona
na pace (quemadmodum tuae fidei et incomparabili benevolentiae eorum dicta~ dictatorum
60] torum conservatio debetur) liceret mihi tuum nomen exprimere, incredibile dic~ dictu,
tu, quantum mihi gratificareris. Dabo operam, quantum mihi per occupationes
conceditur, ut si non in vivis, post fata genium et ingenium habeant. Nolim
cuiquam haec innotescant.
Mitto literas, credo eas esse Iani Gruyteri nostrum utriusque amici. Salutes
65] quaeso tuum Eysinganum, virum vere nobilem et nostrum patronum. Raptim.
Tuus Scotanus.
Sospitet te Deus. //
[Adres:] Doctissimo clarissimoque viro D. Ioanni Saeckma, I.U. Doctori dignissi~ dignissimo,
70] mo, domino et amico suo unice colendo.
p. 71] Henricus Schotanus 29
[Franeker, tweede helft 1598] - Schotanus dankt Saeckma voor de vriendschappelijke vermaning, maar vindt de achterstelling bij de jongere Van den Sande onrechtvaardig; die is volgens Schotanus benoemd dank zij Machiavellistische intriganten; Schotanus wil niets van Van den Sande, maar alleen dat deel van het juridische onderwijs waar hij recht op heeft; hij stuurt nog een proefdruk van zijn alleen voor de beste vrienden bestemde, in een kleine oplage gedrukte Codex-commentaar; hiervan mag Meinardus van Aitzema, secretaris van Dokkum, vanwege diens broer Foppe niets vernemen. (Gabbema 3: origineel)
- Non licuit recognoscere propter disputationem -
Viri praestantissimi,
Non solum vestra admonitio gratissima fuit, verum etiam utilissima. Hoc
5] est amicorum vitia emendare et ulcus tangere, et honestatem, in omnibus dic~ dictis,
tis, scriptis et factis servandam, commendare; ita amicitia virtus vera est,
quando omni caret vitio; et si blandiamur vitiis amici, sinceri non sumus amici.
Primum ad primam rationem respondeo, nunquam mihi fuisse hoc propositum,
ut publice exhiberem, sed ut privatim quibusdam et paucis tantum communica~ communicarem,
10] rem, quales sunt tui avunculi, magni mei patroni, et vix praeterea unus et alter
cui ista tuto iam credere ausim. Labores meos nimium fateor, praedico, sed
causae iniquitas et indignitas iustusque dolor ista extorquent. Vix umbra meo~ meorum
rum laborum tibi mi Saeckma apparuit, prae illis quos postea subivi. Natura
dictat, ratio suadet, consuetudo omnium non modo rerump. verumetiam vel
15] familiarum iniquum esse et iniustum quod mihi accidit. Et hoc videbatur mihi
ex circunstantiis exactorum laborum, quorum quodammodo anatomiam perago
demonstrandum esse. Honestam vestram et piam libertatem exosculor, sed
anne putatis mihi triste, durum et permolestum esse, tam contemptum neglegi,
eique postponi, qui non aut vix coeperit discere eo tempore, quo ego docere:
20] non quod ipsi invideam sed quod architectos istos, artifices, supplantatores,
insidiosos machinatores ipso Machiavello longe peiores huius tragoediae aucto~ auctores
res pessime de patria, et nobis omnibus mereri sentiam, et censeam. Anne ipse
cum magna animi aegritudine expertus, quod tibi omnia polliceretur, cum nihil
minus cogitaret, imo adversarius esset multo gravissimus, vehementissimus et
25] insidiosissimus. Et idem mihi et aliis accidit.
Ille unus plus potest mille technis in patria, quam omnes proceres. Ille
potest omnibus invitis quemlibet obtrudere, patria ne unum quidem ipso dis~ dissentiente
sentiente potest promovere. Utique ita sese res habet. Nemo in tota patria ea
fortitudine vel togata, vel armata seu militari praeditus, ut adversus Aten
30] istam et Alastorem ausit hiscere aut mutire. Tam improbus et impius erat iste,
cum // quo Paulus - 2 Corinth. 11 et 12 - tam acriter gloriando certat et con~ contendit.
tendit. Nihil quod sciam, peculiariter in collegam torqueo, nec animus est, sed
solum exaggero, quid ego ante professionem susceptam ab eo praestiterim, et
demonstro saltem non esse aequum bonum me inferiorem haberi et a tergo re~ relinqui.
p. 72] 35] linqui. Prisci nostrates pro gloria et laude pericula nulla detrectabant. Et in
quantum meum dedecus existimatis haec vergere apud omnes huius vocationis
fabulae imperitos, quod rentur me inutile pondus esse terrae, numerum tantum
angentem fruges consumere natum, quod cum saxum plusquam Sisyphi tamdiu
volverim, adhuc manserim Mysorum ultimus, atque adeo iuvenis praeferatur.
40] Arbitramini hoc tam crudum tam cito posse digeri. Discite et tenete et hoc
amicissimi donum et patroni colendi hanc ipsam totam praeposteram actionem
vel potius factionem coniunctam esse cum magno patriae detrimento.
Quoties enim nostrates adhortor, ut velint in studiis et moribus eminere,
excellere et ad fastigium usque eluctari, toties mihi obiiciunt et regerunt, cur
45] tanto id molimine ageremus, et quorsum? Cum omnibus in ore sit nostratibus
in hoc eruditionis theatro, Academia scilicet omnem spem emergendi non semel
praeceptam et prorsus ademptam esse: et exempla noverunt. Nam neque iuve~ iuvenes
nes nostrates recipiuntur, neque maiores natu gradatim provehuntur, atque adeo
istis iuvenibus posthabentur. Quamobrem respondent ista nobis in theoria suf~ sufficiunt,
50] ficiunt, quae necessario requiruntur ad examen et promotionem; atque ita Ger~ Germana
mana illa indoles in nostratibus languescit et virtus deprimitur, ne altius exur~ exurgat.
gat. Quo quidem in repub. et coetu iuventutis nihil fingi posset perniciosius.
Collegae nihil derogo, nihil detraho, sed quod meum est mihi vendico. Pos~ Posset
set tamen nihilominus facile evenire, ut in re propria affectus imponeret. Et
55] quotusquisque suis in rebus sapit, aut rectum tenet clavum? Haec me quidem,
de quibus amanter mentionem facitis, sollicitum tenuerunt, sed ipso prorsus
praeterito res tanquam in speculo depingi non potuit, ego ipsi neque nocere
studeo, nec possum: interim non inficior calumniandi occasionem a malevolis,
sicut sapienter ostenditis hinc posse arripi, // imo ipsa pietas istos magis ad
60] calumniandum extimulat et exagitat. Quemadmodum lupus non mutat pilos, ita
neque hi animos. Creditis sine multis calumniis et nominis mei iniustis suggil~ suggillationibus,
lationibus, accusationibus et delationibus hunc ita evectum esse. Non est veri~ verisimile
simile propter circunstantias omnes. Quis, quid, ubi, quibus auxiliis, cur, quo~ quomodo,
modo, quando? An non omnia per surreptionem et obreptionem omnibus legiti~ legitimis
65] mis et ordinatis viis et mediis conculcatis, patrata et facta? Et doleo in libera
patria neminem praeter me tam liberi pectoris et animi reperiri, qui in has
artes vociferetur et classicum canat? Et ut uno dicam verbo, mihi pluris est
libertas patria, quam omnium istorum nostratibus invidentium gratia.
Christiana vestra est sententia, quam obviis ulnis amplector, et probo, ne
70] par pari referatur. Sed isti, proh dolo[r], tales sunt, ut nullis officiis aut be~ beneficiis
neficiis mitescere aut conciliare. Illi sui similes ornant (hoc est exotici exoti~ exoticos)
cos) et ingerunt, et per fas et nefas melius meritis anteponunt, quod non de~ debebant
bebant ipsi, neque nostrates hic ipsis deberent praebere aures, si vel mica pris~ pristinae
tinae et priscae Frisicae indolis et virtutis in eorum superesset affectibus, sed
75] turpe dictu nostrates illorum arbitrio nutu et praescripto nostrates vel remo~ removent,
vent, vel non admittunt, vel denique postponunt. Quid aliud isti, quam populum
provocant ad veteres querelas. Exterus omne tenet; quid miser incola habet?
Nec haec exaggero, ut infirmem aut evertam vestrum salutare, et plenum stu~ studio
dio concordia consilium, sed ut declarem paulo latius, quid spectem, et quibus
p. 73] 80] argumentis et rationibus nitar, ut qui amici sint melius instruantur, et qui
inimici sint minus possint adversari, qui simulant magis confundantur, et parum
habeant, quod praetendant. Vos quod est amicorum, libere fecistis. Ego certo,
nisi ingratissimus omnium mortalium essem, debeo non repugnanter accipere.
Mitto vobis aliud exemplar, in quo cum typographi operae meas notas non
85] ad amussim observaverint, affinia et coniuncta divulsa sunt, neque suo loco in
acie quasi collocata. Quod emendari, re non integra non potest, sicut nec fac~ factum
tum infectum fieri. Paucula tantum volui esse exemplaria, quorum memoria fa~ facile
cile aboleri posset, eaque tantum paucissimis et ex omnibus fidissimis et cer~ certissimis
tissimis offerri. Et si libere liceret loqui, cur me veritatis puderet, et quod ali~ alios
90] os non facere, quare mihi id amore patriae dicere, vitio verteretur? Nollem
haec in noticiam venire Mein. secretarii, propter ipsius fratrem adolescentem
valde superbum et arrogantem, qui Thraso quasi et inane vas maxime tinnit, et
multis a me beneficiis et officiis devinctus, occasiones arripuit sine causa
discedendi a me: quod mallem illum suam ostentare, quam meis ornariem
100] plumis. Deus vos sospitet, opti. et benevolentiss. diu incolumes. Valete.
Henr. Scotanus. //
[Adres:] Clarissimo U.I. Doctori D. Ioanni Saeckma, domino et amico colendo.
Henricus Schotanus 30
[Franeker, tweede helft 1598] - Schotanus biedt een kamer te huur aan voor een van zijn en Saeckma's vrienden of verwanten. (Saeckma 71: origineel)
Clarissime domine Doctor, amice integerrime,
Scripsi nuper et forte audacius, ne dicem, impudentius, quam meae, aut tu~ tuae
ae personae conveniebat, id te pro tua benevolentia, qua me prosequeris singu~ singulari,
lari, boni consulturum spero. Scis quanti cuiusque intersit, aliquem existere
5] amicum in eo loco, in quo vel propter occupationes, vel morbum vel ob multas
alias caussas esse nequeas.
Si quis expetat aedes inter amicos et familiares nostros, ille minoris quam
ignotus habitabit. Maior quidem merces exigenda dum contrahitur, sed 35 lo~ locanda,
canda, et si foedere amicitiae iunctus fuerit, adhuc aliquid de ea summa deci~ decidetur,
10] detur, ut intelligat coniunctionem non solum usui, verumetiam emolumento. Si
quis reperiretur inquilinus: de eo cuperem certior fieri; de mercede non multa
verba commutabimus. Viden' quam sim diligens pater fam. Et felis natis pluri~ pluribus
bus catilis nobis exemplo est. Raptim.
Tuus quatenus suus H. Scotanus.
15] Alias plenius. //
[Adres:] Ornatissimo viro D. Ioanni Saeckma, I.U. Doctori clarissimo, domino et
amico suo unice colendo.
Par amis.
p. 74] Henricus Schotanus 31
Franeker, [vrijdag] 17 november 1598. - Schotanus schrijft dat hij belaagd wordt door o.a. Lydius, omdat hij van collega Van den Sande studenten zou wegnemen; hij stuurt drukproeven van zijn Codex-commentaar ter beoordeling; hoopt dat uitgave op de landdag (1599) een aanbeveling kan zijn voor een raadsheerzetel. (Gabbema 14: origineel)
Clarissime vir, amice et domine colende,
Scio te magno desiderio teneri cognoscendi ea quae hic geruntur, et de meo
libro, quid fiat. Respondeo de utroque λακονικως. Hoc amici quidam fucati at~ atque
que lupi verius (ut illo ο φιλοι, φιλοι, ουδεις φιλος) sub agnina pelle latentes,
5] omnibus conatibus, machinationibus, insidiis, cavillationibus, suspicionibus atque
adeo calumniis adhibitis me in discrimen, contemptum odium summum adducere
studuerunt, et forte ut si possent efficere removerent, aut curarent: et inter
hos praecipue D. Lydius, quod existiment me oppresso D. Sandium fore sine
dubio primarium neque ullam ipsi remoram fore, aut quenquam ipsi impedimen~ impedimento.
10] to. Hac de causa me multis modis apud ipsos DD. Deputatos gravavit, meque
falsis accusationibus (sicuti mihi a viris fide dignis relatum) detulit, quasi ego
studiosos et auditores lectionibus D. Sandii subtraherem et subducerem meis
instigationibus, quod collegia colerem et haberem absque D. Sandii consilio et
subsidio. Quasi in mea manu sint, quem audiant praesertim liberi, et quasi et
15] ego hic et alibi non exercuerim iuventutem, antequam vel Sandius a primo
limine ius salutasset, et forte priusquam ille Aesopum trivisset.
Interim minatus est quibusdam, vel saltem apud quosdam has minas pro~ professus
fessus fuit, ut nisi velint se interdicturum omnibus iis publicis mensis. Haec
nota sunt. Adsevero me neque dicto neque facto ipsi D. Sandio apud studiosos
20] obfuisse. Scio quid sit, oleum camino; neque ipsi studiosi vino torti et ira, imo
ne eculeis subiecti, haec fatebuntur: verum contra praedicabunt, me pro virili
omnia sedasse, et temperasse. Breviter palmarium ducant, si me infra omnes
possent abiicere seque tum rem salvam et confectam habere arbitrantur; si id
obtinuerint, ut nullus Frisius in Frisica Academia superesset etc. eaque haeresi
25] plurimos etiam nostratium imbuerunt. // Et quod Frisios cupiam hac praeroga~ praerogativa
tiva gaudere, ut si idonei in patria reperiantur, isti praeferantur alienigenis.
Hinc lachrymae, haec fundi mei calamitas. Haec ferre possem ut communices
domino et patrono nostro observando D. Adamo Eysinga.
Quomodo in illis excudendis progrediamur, et quid praestemus, videre licet
30] ex his. Equidem ea spe caeperam, ut in Comitiis mihi usui fuissent. Iterum ro~ rogo
go te si quid sit, quod emendari et elimari posse censeas, id liberrime indicato.
Magni facio tuum iudicium. Deus te diu sospitet incolumem Academiae, ecclesi~ ecclesiae,
ae, patriae et amicis. Commenda quaeso me peculiariter tuis, et D. Adamo Ey~ Eysinga
singa viro nobili et doctrina pietateque praestanti. Si quid omnino sit in quo
35] me tibi gratificari posse sentis, significa verbo, et ostendam omnia mihi potius
quam voluntatem defuisse. Raptim Franequerae 15 Cal. Decemb. 1598.
Tuae Dignitatis studiosiss. Henr. Scotanus. //
p. 75] [Adres:] Ornatissimo doctissimoque viro D. Ioanni Saecama, I.U. Doctori claris~ clarissimo,
simo, domino et amico semper colendo.
Henricus Schotanus 32
[Franeker, woensdag] 31 oktober 1599. - Henricus Schotanus schrijft dat een van zijn leerlingen (Daniel Heinsius) graag met Saeckma kennis wil maken en vraagt zijn oordeel over een uitgave van disputaties uit het eerste boek van de Codex Iuris Civilis. (Saeckma 62: origineel)
Clarissime ornatissimeque vir, domine et amice colende,
Rarae iam nobis ultro citroque perferuntur literae, mutuae simul nostrae, ut
iamdiu tuarum desiderio flagraverim. Verum non putavi mihi amplius cessandum
esse, teque vel prior duxi interpellandum, ut ad vicissitudinem literarum redea~ redeamus;
5] mus; praesertim hac occasione data et oblata, quod hic adolescens maximae
spei et frugis a me tui amore sit inflamminatus. Te absentem colit, tui memo~ memoriam
riam celebrat, te quemadmodum nos diu (si fieri posset) expetit et vellet hic
te potius florere, quam vexari negotiis alienis a commerciis Themidis et
Astraeae. Quod praeclare magnificeque de te sentiat et loquatur a me sic in~ instructus
10] structus et mihi succinens, latere te nolui, et vicissim possis tuam ipsi bene~ benevolentiam
volentiam offerre. Venit isthuc, ut causas litesque Austrophoro cuidam advocato
commendet et committat nomine suorum parentum. Illum ego peculiariter amo,
cum quod sit honestus et modestus, tum quod patriae, popularium et tui im~ imprimis
primis amans.
15] Credo te nunc gustasse, praelibasse et salutasse illa in primum librum Co~ Codicis,
dicis, quae tuo beneficio servata sunt. Quae qualia sint, et an aliqua ex parte
ad tuum faciant palatum ex te discere cupio, et iamdudum tuum exactum iudi~ iudicium
cium et testimonium de iis aveo audire. Magni facio tuam censuram, et scio,
quam sint tibi purgatae aures et nares emunctae, ut non dubitem, quae tibi ul~ ullo
20] lo modo placeant, ea habere aliquem genium. Acceleravi editionem propter ca~ calumnias
lumnias eorum, qui impudenter mentiri fuerunt ausi, me nunquam quidquam
praeter Institutiones attigisse. Agnosco quam exiguum, imo nihil hoc sit, quam
in lente unguentum, quam indignum ut in arce quasi Phidiae ponatur, tamen
quantumlibet non recognitum, et temere satis congestum, proferendum fuit, ut
25] saltem proderetur illorum malevolentia. Expectatum valde expecto tuum re~ responsum.
sponsum. Et ut me istius facias compotem et participem, etiam atque etiam
rogo. Deus te, clariss. vir animoque meo charissime, diu cum tuis suavissimis
dulcissimisque diu sospitet incolumem. Salutetur quaeso D. Eysinga nobilitate,
eruditione, pietate iuxta praestans, D. Rispens et si quis alius amicus. 1599,
30] prid. Cal. Novemb.
Tuus Hen. Scotanus. //
[Adres:] Clarissimo ornatissimoque viro D. Ioanni Saeckema, I.U. Doctori dig~ dignissimo,
nissimo, domino et amico suo plurimum colendo.
p. 76] Henricus Schotanus 33
[Franeker, donderdag] 20 december 1599. - Henricus Schotanus schrijft aan raadsheer Sjoerd Hanja, neef van Saeckma, dat hij verwacht dat hij tot raadsheer benoemd zal worden als opvolger van de overleden Beyma nu zovelen hem steunen; hij herinnert Hannia eraan hoe hij hem indertijd heeft geholpen bij het verkrijgen van een raadsheerzetel; hij schrijft dat de studenten zich beklagen over de benoeming van zovele niet-Friezen; hij wil op legale wijze raad in het Hof worden; hij geeft zijn verdiensten voor universiteit en studenten als aanbeveling. (Saeckma 64: origineel)
Nobilitate, eruditione, pietate et prudentia praestantiss. D. senator,
Iam mox discedentem me Leowardia magna spe beabas, quod scilicet tum
evangelia quaedam recenseres a tuis non tam propinquis quam amicis profecta,
et praecipue a consule tuo Doccumano, qui ex aequo et bono deberi mihi, di~ diserte
5] serte tibi commendatori meo responderat; ex avunculis etiam bona spes afful~ affulserat,
serat, iubentibus me bono esse animo. Idem duo consules Leowardienses, et ei~ eiusdem
usdem reipub. secretarius inter antiquissimos in patria, atque adeo in consisto~ consistorio
rio isthic ante gymnasium apertum discipulus et auditor meus, quem puto nihil
non mea causa facturum esse. Addebas et aliud non minus heroicum quam
10] amicum, quod exemplo optimorum principum consilio inito cum duobus collegis
quondam charissimis discipulis nunc dominis et patronis observandis, de me
pariter et simul commendando. Quod si contingeret, de successu non dubita~ dubitarem,
rem, secundum illa proverbia: Multae manus reddunt onus levius; Συν τε δυ'
ερχομενο id est Duobus simul euntibus; Dura vel quercus multis cadit ictibus;
15] Quod undique oppugnatur, tandem expugnatur; Ne Hercules quidem adversus
duos, nedum tres. Et meo quidem iudicio id non tantum non debebat verti
vitio, sed summae laudi duci, et honestum censeri, quidquid bonis rationibus ad
cohonestandum magistrum et ornandum geritur. In eo ipso decus multarum
egregiarum virtutum lucet. Id praestitit Traianus imp. optimus salutatus, ut
20] postea quoque in inaugurationibus novorum impp. ac faustis laetisque acclama~ acclamationibus
tionibus populus precari solet, ut huic bonitate, Augusto felicitate par foret:
idem M. Antonius tam pius quam cognomento philosophus.
Primus omnium in hac Academia (nisi me memoria fallat) sub me de iure
publice respondere de argumento seu themate non minus iucundo quam utili et
25] difficili, videlicet, de iuris et facti ignorantia, idque impressis thesibus. Percur~ Percurristi
risti mecum et parvo temporis spacio idque memoriter integra (si bene memini)
Wes. Paratitla. Hic profecto (teste conscientia mea) incredibilem et incompara~ incomparabilem
bilem patientiam, indefessos labores, memoriam tenacissimam admiratus; adde,
constantiam et assiduitatem in perseverando et absolvendo, magnopere fui, ut
30] eius nunquam oblivisci queam. // Nunquam mihi quidquam grave vel molestum
visum fuit, in quod potuerim tantum vestrae familiae commodare aut gratifica~ gratificari.
ri. Ubi de senatoria dignitate voluntas innotuisset, mox arrepto calamo tuas
virtutes (quemadmodum decuit) et dotes commendavi et te amantem patriae
esse, ecclesiae Dei, iusticiae, et aequitatis, conscientiae bonae studiosum, qui
p. 77] 35] tanquam alter Aristides et Fabricius a recto nunquam neque pravo affectu,
odio, amore, gratia, avaritia, aut sordibus dimoveris vel in speculo spectanda
iis, quorum intererat ista scire, proposui. Quod in aliis multis conatus fuerim,
et semper cupiam, Deus novit, nec me paenitet illorum, nec unquam pigebit.
Est iamdiu in tuas (quas ex animo tibi precor felices, suaves, iucundas, plenas
40] charitibus et gratiis et ab omni parte beatas) nuptias affectum mihi pium et
grave utroque dignum (nisi mihi meus imponat affectus) epithalamium, non sine
noctibus elaboratum et elucubratum.
Quod in hac causa, mi domine senator, tam strenue, vehementer et quasi
impudenter agam, - Nota - nemo intelligit me melius. Agitur de meo quidem,
45] sed magis de patriae honore, agitur et de salute et gloria ipsorum iuvenum,
quos studiis, virtutibus et literis florere, pluris interest patriae quam ego ver~ verbis
bis queam exaggerare. Quoties iuvenes maximae spei et optimae indolis hortor,
quod soleo frequenter meo more facere, ut celebres evadant, mox mihi rege~ regerunt:
runt: Quid nos sperare ausimus et possimus? Quandoquidem ad hoc eruditionis
50] in patria theatrum nulli videtur nostrati patere aditus. Iuvenes repelluntur, et
tamen alienigenae iuvenes recipiuntur; et viri (si qui sint) aut a tergo relin~ relinquuntur
quuntur aut posthabentur. Quo quidem, meo iudicio, nihil cogitari posset per~ perniciosius
niciosius patriae, nihil vilius et indignius. Satis est nobis, tantum didicisse et
profecisse, ut prodeamus in forum, et causis agendis idonei et pares simus,
55] amplius quod impenditur, fere perit, et nulli usui, aut saltem inquiunt, non
magno erit. Quae etsi refello operose, parum tamen apud eos possunt propter
dissimilia exempla. Qui scrupulus omnis, si mihi locus, qui omnium punctis et
votis debetur, tribueretur, exemptus fuerit, res salva tota et restituta foret. -
[wijzende hand] - Ille, ille, inquam, spero illucescit dies, quo secundum Deum
60] potissimum tuis parentibus, propinquis, avunculis, affinibus hanc professionem
acceptam ferre possem, idque iustis, honestis et laudatis mediis.
Unus alienigena potuit insidiosis consiliis, machinationibus clandestinis,
technis artibusque surreptitiis et obreptitiis ignorantibus et invitis plerisque
omnibus, turbato ordine, et aliquem, a cuius necessitudine multi abhorrebant,
65] ingerere et intrudere; at tota fere patria iustis rationibus, ipsa iusticia distri~ distributiva
butiva dictante, qua in bene constituta rep. non minus opus est, quam sole in
coelo, non possit unum indignum // suum indigenam iuxta geometricam pro~ proportionem
portionem evehere et extollere in locum debitum. Praesertim cum locus super~ supersit,
sit, obitu D. Beyma et migratione vacuus, idque citra cuiusquam praeiudicium,
70] et magno etiam patriae emolumento et commodo.
- Nota - Nam pro ista honoris mei accessione, licet omnium vocibus et
suffragiis debita, ego in aliquot annos Institut. nihilominus sustinebo professi~ professionem
onem et recipio me easdem et legendo et disputando singulis annis absolutu~ absoluturum.
rum. Et quantum esset peculiari professori impendendum, et quantulum quod
75] mihi existet? Postremo et D. senator expendat et hos, patria considerans, meos
extraordinarios labores, quos etiam necessarios in hac facultate iudicasset, fa~ facile
cile mihi centum, si ursissem, in singulos annos decrevisset, vide in quantam
summam excrevisset etiam parvum illud ad hoc usque tempus, verum ego
nunquam eorum nomine neque obulum percepi, et ne expetii quidem, cum aliis
p. 78] 80] nihil tentatum fuerit sine honorario.
- Nota - Habeant sibi et hoc persuasum DD. proceres et omnes patriotae
(utor libenter eo vocabulo) se me habere custodem, observatorem, paedagogum
peculiariter suis liberis amore patriae deditum et addictum. Quod quanti sit
momenti in filiorum studiis et moribus provehendis et formandis, nemo non
85] intelligit, videlicet esse hic aliquem vice sanctorum parentum inspectorem
filiorum, qui studia et mores ipsorum [...] qui ipsos in officio contineat, qui
aberrantes in [gregem] revocet, cui rationem sui reddant ocii, qui s[...] maius
incumbat periculum, parentibus in tempore significet, eos in subsidium advocet,
et coniunctis consiliis, omnibus viribus et copiis opem et remedium laboranti
90] ferant, ne consortio malorum totus depraventur et corrumpantur, neve dum
doctissimos et optimos expectent, eosdem rudissimos et corruptissimos recipi~ recipiant.
ant. An non magno redimerant haec boni parentes, quae nullo onere suo, sed
magno bono, meo propensissimo erga nostrates affectu obtinent. Ingredior in~ interdum
terdum ipsorum musaea, exploro et sciscitor rationem discendi, si bona et rec~ recta
95] ta collaudo, et ut alacriter pergant hortor; sin minus emendo et expeditiorem
commendo. Domino parenti haec non sunt obscura, vellem et viro ampliss.
avunculo D. Riskio a Ringhia aequo perspecta esse. Deus Op. Max. te multis
modis mihi suspiciendum senatorem, patronum et amicum ad gloriam Dei salu~ salutem
tem patriae, aedificationem ecclesiae diu sospitare incolumem dignetur. 13 Cal.
100] Ian. 1599.
Tuae Dignitatis studiosiss. Henr. Scotanus. //
[Adres:] Nobilitate, eruditione, pietate praestantissimo viro D. Suffrido ab Han~ Hannya,
nya, I.U. Doctori clarissimo, senatori in suprema patriae Curia prudentissimo,
105] domino et patrono unice colendo.
Henricus Schotanus 34
Franeker, [dinsdag] 25 december 1599. - Henricus Schotanus schrijft aan Ritske van Ringhe, oom van Saeckma, over het ongunstige effect van benoemingen van buitenlanders op de ijver van de studenten; hij beveelt zich aan als opvolger van de overleden raadsheer Beyma en vraagt om ondersteuning. (Saeckma 63: origineel)
Vir vere nobilis, heroica animi et corporis praestantia praecellens, mecoenas et
patrone semper observande,
Parvum hoc et minimum, quod de honore aut dedecore meo agitur sed
praecipuum id et maximi momenti, quod patriae hic gloria, decus et salus ver~ vertantur,
5] tantur, versentur et periclitentur. Quod etsi prima fronte vix credibile aut veri~ verisimile
simile videri posset, efficiam tamen, ut rem sapientibus animi oculis mecum in~ intuenti
tuenti et consideranti id certissimum esse, et quovis Apollinis oraculo verius
appareat. Arcano quodam instinctu plerique nostrates Minervae sectantur cas~ castra;
tra; unde et hic innatus eruditionis ardor istis adhuc durissimis temporibus,
p. 79] 10] saeviente etiam tunc Marte et classicum canente, procerum pectoribus divinitus
insitus, hanc Academiam ceu Palladis palatium, vel potius Helicona extorsit.
Movit inter plurimas causas et haec illustres dulcissimae patriae Ordines, ut
laudem eruditionis, quam nostrates hactenus fere aliis nationibus praeripuerant,
iam in solidum sibi vendicarent, aperta publica schola et professionibus distri~ distributis
15] butis tanquam brabeis et praemiis propositis, ut quicunque palmam obtineret in
virtutum et studiorum stadio, is suo loco, tempore et ordine professionem
expetere et expectare possit. Quo certamine, nescio an quidquam in patria ad
celebritatem et dignitatem eiusdem efficacius, melius, praestantius, dignius et
aptius a condito mundo extiterit, et in posterum inveniri et fingi quid pulchrius
20] et utilius posset.
Hac spe antehac mirum in modum sollicitus sum nostram iuventutem in~ inflammare
flammare et accendere, sed proh dolor, iam propemodum hic omnis illa occasio
adempta est; quia spernuntur et relinquuntur nostrates tam viri et iam bene
meriti, quam iuvenes optimae indolis, maximae spei et amplissimae frugis; at~ atque
25] que ita virtus nostratium languescit, et desperatione quadam ob honores Aca~ Academicos
demicos ad alios translatos despondent animos. Iam, inquiunt, nihil magis
agendum quam ut maturemus studiorum finem, ea solum discentes, quae ad
examen et promotionem desiderantur, ut in forum et Curiam recipiamur et
admittamur, quod amplius agitur et impenditur, in eo oleum et operam perdi~ perdimus,
30] mus, sumptus et temporis iacturam facimus.
Haec non a me (teste mea conscientia) finguntur, sed mihi ab ipsis, ad im~ immortale
mortale nomen e literis parandum extimulanti, regeruntur. Et si necesse foret,
nominatim eos possem designare, a quibus mihi in eam sententiam responsum
sit. Quod ipsum plus habet in recessu, quam prima fronte videtur. Quod dam~ damnum
35] num alias irreparabile facile sarciri et restitui posset, si locus adhuc migratione
clariss. viri p. m. D. Beyma sermonibus et vocibus omnium mihi debitus, etiam
vestris iustis suffragiis deferatur, quae novae quasi dignitatis accessio mihi
animum et vires ad praeclariora et maiora molienda, imo et calcar addent; et
ex//emplum hoc meum me provecto mirabilem amorem sapientiae et eruditionis
40] quasi igniculos quosdam hoc tristi casu sopitos iterum suscitabit, atque sic
rem omnem (nisi me omnia fallunt) restitueritis.
Mitto haec quae pro laudatissimo iuvene viro vestro Saeckma alias effudi;
item in obitum alterius nepotis fortissimi bellatoris Viglii ab Hannya, ut si an~ antea
tea visa non sint, iam tandem intelligas me ocii aliquam partem delibare ad
45] cohonestandam et pro mea virili ornandam familiam vestram. Non est novum,
ut nobiles et honoratae familiae doctum aliquem et literis tinctum habeant
clientem, quem tuentur, quem provehunt; sim is vestrae omnibus dotibus prae~ praestanti
stanti familiae: equidem quamdiu spiritus hos alit artus, me memorem et gra~ gratum
tum declarabo, ut et fama post funera sit superstes. Et certe vos et velle et
50] posse decet in vestrate promovendo, quod unus Davus potuit in alienigena
obtrudendo. Quem tamen re non integra, absit, ut ego loco moveri velim, Deus
Opt. Max. te, vir nobiliss. et ampliss., diu gloriae Dei, patriae, ecclesiae, scho~ scholis
lis sospitare incolumem dignetur, amen. Raptim Franeq. 8 Cal. Ian. 1599.
Tuae nobil. dignitatis studiosiss. Henricus Scotanus.
p. 80] 55] [Adres:] Nobilitate, eruditione, virtute praestantissimo viro D. Riskio a Ringhia,
graetmanno aequi et iusti servantissimo, domino, patrono et amico perpetua
observantia colendo.
Henricus Schotanus 35
[Franeker, dinsdag] 15 januari 1600. - Henricus Schotanus bekent Saeckma te ver gegaan te zijn in zijn uitgelekte brief met kritiek op de benoeming van Van den Sande door toedoen van stadhouder graaf Willem Lodewijk en schrijft verder over zijn zorgen als executeur-testamentair van Gellius Hotzenides Snecanus. (Saeckma 65: origineel)
Clarissime domine Doctor, amicorum integerrime et intime,
Tua libertas multo mihi gratissima est, ut tibi eo nomine gratias debeam
immortales. Ille demum verus et sincerus amicus est, qui viriliter et aperte er~ erroris
roris admonet amicum, nec dissimulando vel connivendo fovet vitia amici. Ta~ Talem
5] lem cum tu te probes et declares non possum non, imo debeo, te ex animo
amare et colere. Quomodo scirem mihi ista fugienda, nisi integerrimus et can~ candidissimus
didissimus amicorum, ad cuius aures et oculos ea pervenissent, libenter et
nulla circuitione ea indicaret. Agnosco quidem in honoribus et titulis unius
personae me communem regulam non observasse, quia secundum Comitem
10] amplissimos summorum in patria magistratuum gradus ascenderat, et tamen ab
iis contemnebatur, qui hactenus nullas res praeclare neque in patria, neque pro
patria gesserunt. Itaque id magis studio et data opera, ad urendum eos ipsos,
qui et tuae causae machinationibus multis, cum aliud simularent, et insidiaban~ insidiabantur
tur et adversabantur, quam ut velim quemquam cuiquam praeferre. Nec quid~ quidquam
15] quam ipsi tribui, quin ille eadem praestiterit, imo maiora pro libertate patriae
subierit. Atque ita me Deus bene amet, cum ista conciperem eadem de tuo
avunculo Riskio a Ringia in mentem, quod heroica sit et animi et corporis
praestantia praeditus, nec minus patriae amans. Id tibi ex tripode dictum exi~ existimes.
stimes. Novi omnia, unde haec exorta sunt, et quae occasio extiterit. Sunt
20] quidam ειρωνες et γελωτοποιοι, qui undequaque arripiunt ansam vel vexandi vel
se aliosque obtrectandi, addunt, saepe et amplificant, quae auctori in mentem
non venerunt. Rem tenes. De quibus Deo volente semel coram, literis ista mi~ minus
nus commode et tuto committi et expediri possunt.
Quod de Illustri in margine dignatus fuisti adiicere, id nunquam puto pro~ probatum
25] batum iri: et paratus essem certare quantivis. Ordines, fateor, celebro illustres,
et multorum ante me exemplo; sed quod sciam, nunquam unum ex nostratibus
ita ornavi. Generosorum comitum ille est titulus, nec quorum libet, sed supra
vulgares efferentium caput et praeeminentium. Ut ut haec se habent, inter plu~ plurima
rima quae tua in me extant, merita, et hoc non ultimum praedico, quod mihi
30] haec non gravatim exposueris, et dabo in posterum operam, ne surdo dicta vi~ videantur,
deantur, cautiusque agam et, ut cuique suae literae in manus tra//[d]antur,
curabo. Verum et hoc nescio quam sit ingenuum et civile aliorum literas prae~ praecipere
p. 81] cipere et invadere, earumque inscriptiones in coetu recitare. Quod et differimus
in aliud tempus, quo facilius meliusque excuti possit. Interim tuum amicum
35] pectus exosculor et suspicio, et ex quo hausisti nihil dubitans, quin puro mei
amore ista mihi inculcante ut pro eo, teste mea conscientia, tibi me magis
obstrictum esse et fore ex intimis mentis affectibus sancte adponerem.
Communis noster p. m. dominus et amicus Gellius Hotzenides me curato~ curatorem
rem et executorem (quod an scripserim, nescio) sui testamenti designavit: cui
40] oneri etsi impar sum et iustas excusationes afferre possem, tamen piae volun~ voluntati
tati deesse: filia desperatae est valetudinis, neque stare, neque sedere nedum
ambulare potest: meam opem implorat, quam quantumlibet occupatissimus, de~ deserere
serere non ausim: patrimonium ipsa opinione minus est: non puto excessurum
700 Carolinos, unde et fratri sua delibanda portio, dos ipsius vel penitus ex~ exhausta
45] hausta vel ad exiguam omnino summam redacta, ut si diutile vivendum ipsi
(quod vix putatur, adeo est afflicta) vix ea videntur sustentationi satis esse,
tam multis et ministerio et pharmacis indiget. Quae cura me non parum urget
et premit. Deus Opt. Max. te sospitet cum tuis diu incolumem: nec desine tui
esse in me amando dissimilis. 18 Cal. Feb. 1600.
50] Tuae Dignit. studios. Scotanus.
Gratias agas D.D.V. nobili Eysingae in brevi.
[Adres:] Ornatissimo doctissimoque viro D. Ioanni Saeckma, I.U. Doctori claris~ clarissimo,
55] simo, amico sincerissimo, candidissimo et domino colendo.
Die schipper is betaelt.
Henricus Schotanus 36
[Franeker, zaterdag] 15 november 1600. - Henricus Schotanus vraagt aan procureur-generaal Saeckma om met diens invloedrijke oom, het statenlid Ritske van Ringhe, de eenheid in de Friese regering te herstellen, zijn bijna 30-jarige schoonzoon bij Ringhe aan te bevelen en de meegestuurde disputatie te beoordelen. (Saeckma 66: origineel)
Vir clarissime, doctissime, prudentissime D.D. procurator senator,
Inhio saepe literis et magno desiderio, sed frustra; et sane disco experien~ experientia,
tia, publica mutua literarum quoque interpellare commercia, quibus absit, ut
imprecer maiorem quietem et otium cum suas occupationes convertant ad pa~ patriae
5] triae salutem communem, ad tranquillitatem eiusdem vel conservandam, vel eti~ etiam
am restituendam, imo ad libertatem nobis a maioribus sanguine partam tuen~ tuendam.
dam. Cuius praestantissimae rei studio te cum tuis avunculis vere et serio
incumbere, religio mihi esset dubitare. Audio magnum illum virum Atlanta
alterum boni publici, nostrum patronum singularem D. Ringhia iam pariter
10] fulgere inter illustres Ordines, quem, si eum recte novi, confido pro virili
laboranti patriae adfuturum. Deum Op. Max. Trinum et Unum ex animo oro, ut
p. 82] Spiritu Sancto omnes corroboret, et salutaribus consiliis instruat, atque quadam
fortitudine sepiat, ut machinationes hostium patriae intelligant, patefaciant, et
discutiant, impediant et in posterum tollant, imo avertant, et iustis legibus
15] αμνηστιαι sancita syncerae pacis et concordiae, quae nihil habeat insidiarum
fundamentum, iaciant et stabiliant. Quid praetextu factionum et partium non
moliuntur passim papistae, qui nescio quomodo soli placent, et in pretio ha~ habentur,
bentur, illis res summae committuntur et commendantur, illi arcanis adhiben~ adhibentur,
tur, ex arbitrio istorum patria pendet, imo pendet, atque adeo periclitatur,
20] idque [...] summo dedecore et detrimento status publicae. Quid [mi] D. Saeck~ Saeckma
ma scientiae et conscientiae possent obtend[ere] auctores puto, huiusmodi co~ conatuum.
natuum. Non potest esse [ob]scurum, quid isti spectent. Quid hoc aliud quam
agnis lupos custodes praeficere. Hi mihi religionem et patria[m] videntur pro~ prodere,
dere, quos sciunt ita affectos esse, et tamen iis clavum reip. tradunt. Et si
25] pergant nostri hac via grassari, et scientes prudentesque talibus gladium tra~ tradant,
dant, ipsa salus non posset nos servare. Quia ita vol[umus] ita meremur, ut
alterutrum rogamur, vel subire iugum servitutis, vel futurum est ut evomamur
in exilium. Tunc demum intelligemus, qualia fuerint, quae in potestate habueri~ habuerimus,
mus, deplorabimus, et detestabimur nostram stultitia[m] et ingratitudinem. Sed
30] o iam fortunatos nos, si nunc florent[ia] nostra agnoscamus bona, facio finem
aegritudinis et gemitu[s]. Rogo te, mi D. Saeckma, propter gloriam Dei, age
pro [virili], ne libertas patriae quid detrimenti capiat; ama pios et patria[m]
amantes, provehe propugnatores et defensores ecclesiarum et schola[rum]
repellantur novi Iuliani Apostatae, contemnantur, et notentur qui seminaria
35] ecclesiarum et reip. student turbare et dissipare, et imman[em] barbariem
invehere in Frisiam.
Commenda, quaeso, si me ames, quod facis scio, meum generum heroici
animi iuvenem virum, patriota[m] et zelo domus Dei ardentem; quod illi prae~ praestatur,
statur, accedet spero ecclesiae Dei, singulari quodam genio et ingenio rapitur
40] ad salute[m;] non longe abest, nisi fallor, a trigesimo aetatis anno. D. Ringhia
multu[m] illic potest: dicetis vos recte collocasse, honores alios ostendent
more [...]. // Plus habet in recessu, quam prima apparet fronte, magistratus
virum arguet. Cupio te quoque a severa ista censura atque negotiis ad nostra
vireta, et iucundiora revocare. Ideo et hanc disputationem offero, ut tuum de
45] ea iudicium cognoscam, ut sic atque eo quo coepi pede ad metam percurram.
Respice semel, si non possis inspicere et adspice. Quaeso intelligat gener, me
omnem pro ipso lapidem movere. Pluribus non licet tecum commentari. Servet
te Iesus cum omnibus tuis, quibus omnia prospera et felicia precor. Raptim 17
Cal. Decemb. 1600.
50] Tuae Dignitatis studiosus tuus Hen. Scotanus.
[Adres:] Amplissimo doctissimoque viro D. Ioanni Saeckma, I.U. Doctori cla~ clarissimo,
rissimo, prudentissimo procuratori senatori, domino et amico colendo.
p. 83] Henricus Schotanus 37
[Franeker, donderdag] 8 april [1602]. - Teleurgesteld, omdat vijanden hem geen raadsheerschap gunnen, is Schotanus uit Leeuwarden teruggekeerd en heeft hij zijn werk en plichten hervat. (Saeckma 79: origineel)
Clarissime domine, amice integerrime et colende,
Nunquam Leowardia discedo nisi cum tristitia, dolore aut aegritudine, imo
in parte felicitatis non minima ponerem, si tam felici natus essem sidere, ut
non necesse foret Leowardiam adire. Addo quod amplius est, vix ad vicinos
5] quidem progredior, quin adflictior, perturbatior redeam domum: dictum, factum,
ratum, auditum, quod indictum, infectum, irritum, inauditum vellem; aliquid
praeteritum, quoddam prorsus omissum, multa non suo tempore, loco, aut co~ coram
ram iustis personis gesta; haerent quae expediret mutata perspici; volui saepe,
quod noluisse bonum foret et correptus affectibus utilia praetuli honestis.
10] Haec angunt meum animum, atque irrequietum faciunt, ut eum quasi statione
dimotum non statim, etiam domum reversus componere queam. Id quoque mihi
cum alias, tum hac ipsa profectione usui venit. Incidi in quosdam procul dubio
quorum lumina mei conspectus offendit, contra quidam, quibus plurimum de~ debeo,
beo, ne quidem a me salutati, nedum pro tam multis erga me officiis et bene~ beneficiis
15] ficiis gratiae actae. Inter quos principem locum tui tenent avunculi, quorum
tantum uni (uti scis) per festinationem et occupationes loqui licuit, qui tamen
tecum (sicut spero) vicariam operam mihi praestare dignatus. Interim tu, mi
domine Saeckma, si quid desideretur in me, aut desit (quod non dubito), id tua
humanitate, benevolentia et civilitate suppleas etiam atque rogo, sisque mihi
20] apud tuos in me purgando magnus Apollo et alter Mercurius; illudque quod
accidit casu (nescio quo) arte corrigas.
Recepi me citius opinione domum, et subduxi me multorum in Comitiis
oculis, partim ne quos in publica intentos commoda meis sermonibus vel impe~ impedirem,
direm, vel saltem distraherem, partim ne ulla in hoc curriculo repetitarum lec~ lectionum
25] tionum mei frustrarentur auditores, partim denique quod etiam suspiciendi viri
et vere reverendi (qui plus habet in recessu quam prima apparet fronte, et ideo
inter Silenos illos Alcibiadis connumerari iure possit) desiderio, illius ipsius
quoque iudicio mihi iam pro meo virili satisfecisse viderer, commendando iis,
quos ille potissimum designabat, quam officiosissime suam causam. Quod debui
30] illius erga patriam, ecclesiam Dei et Academiam nostram utriusque salutare et
unicum seminarium, studiis et affectui, et peculiariter amori mei, quem viros
bene moratos et moderatos boni consulturos, inque meliorem partem interpre~ interpretaturos
taturos omnino confido. Vale magnum decus et fulcrum columenque scholae
nostrae. Deus te tuosque omnes et ecclesiae et reipub. sospitet et servet inco~ incolumes
35] lumes et florentes, eosque quaeso meo nomine, verbisque meis plurima imper~ impertias
tias salute. Raptim, 6 Id. April. hoc ipso die.
Tuus quatenus suus Henr. Scotanus. //
[Adres:] Clarissimo ornatissimoque viro D. Ioanni Saeckma, I.U. Doctori dignis~ dignissimo,
p. 84] 40] simo, domino et amico colendo.
Has literas ipse postea resignavi ne in quem alium cadat suspicio.
Henricus Schotanus 38
Franeker, [dinsdag] 7 juni 1603. - Schotanus vraagt Saeckma om uitleg van twee voor hem onduidelijke passages over notarissen uit de mede door Saeckma opgestelde nieuwe ordonnantie van Friesland (Franeker 1602); Edo Reinalda heeft uitstekend gerespondeerd. (Saeckma 67: origineel)
Amplissime, clarissime, doctissime vir, domine colende,
Cum amicus meus Leowardiam cogitaret, atque me de sua profectione cer~ certiorem
tiorem fecissit, opportune accidit, ut versarer in aliquo Statutorum patriae,
quod multis scrupulis pungentibus videbatur obnoxium. Quale est 5 tit. 1 lib. 3
5] in haec verba, Dat sij geen obligatien, oft andere verbandbrieven sub poenis ca~ camerae
merae maken sullen. Haec ipsa verba me valde suspensum tenent. His ipsis
prima fronte et facie videtur notariis interdici instrumentis conficiendis, cum
ipsorum officium in iis potissimum sit situm. Valde haereo et dubito, quaenam
sint demum obligationes et literae obligatoriae, quibus notarii abstinere debent.
10] Et qui ista ipsis, ne scilicet condant instrumenta, aufert, videtur munus illud e
republica, quantumlibet necessarium tollere. Quare cum coniecturis quid sibi ea
velint, non satis, meo iudicio, possem adsequi, te tanquam alterum Apollinem
consulendum duxi, cogitans ut me his pedicis districtum, digneris expedire. Per
poenas camerae, puto designari custodiam vel carcerem; et cum non ausim mihi
15] fidere, benevolum T.D. et de eo desidero iudicium. Non minus me remoratur
forense verbum registro, accipio forte quid proprie significet, sed qua forma et
solemnitate ista registratio celebretur, utrum indicium solius notarii sufficiat,
nudis verbis factum, an insuper testimonio sit opus, de quo quoque instrui
velim. Hoc verbum extat d. lib. et t. 1 stat. 2. Intempestivam forte interpella~ interpellationem,
20] tionem, et vexationem boni, quaeso, consulas. Humanitate et benevolentia
amicitiaque mutua fretus ago, an satis secundum decorum nescio. Sit haec non
ingrata vicissitudo, aliquando aliquid (id perexiguum agnosco) ex me sciscitatus
es; esto nunc vicissim, quondam titulo tenus praeceptoris, vicissim magister.
Hic desino, et cum voto, ut Deus Op. Max. te nobis patriaeque diu valentem et
25] florentem sospitare velit. Raptim Franequerae 1603, 7 Id. Iunii.
Tuae Amplitudinis et Dignitatis studiosiss. H. Scotanus.
Nolim T.D. ignorare, quod ante omnia indicatum oportuit, D. Renalda cum sum~ summa
ma comprobatione, admiratione et omnium applausu respondisse, nec solum
30] ovasse, verumetiam et triumphasse. //
[Adres:] Amplissimo, ornatissimo doctissimoque viro domino Ioanni Saeckma,
I.U.D. dignissimo, clarissimo senatori in suprema patriae Curia, prudentissimo
domino, amico et patrono unice colendo.
p. 85] Henricus Schotanus 39
Franeker, [zondag] 25 december 1603. - Schotanus hoopt op voorspraak van Saeckma's ooms Reinalda en Ringhe de overleden raadsheer Idzaerda te kunnen opvolgen. (Saeckma 68: origineel)
Amplissime vir, domine et amice vere colende,
In tuo consilio prorsus acquiescens et digressus a Tua Dign. quo magis, di~ diutiusque
utiusque illud ruminabam, tanto magis id mihi placere coepit. Quia per omnia
et in omnibus sincerum et candidum ex fideli, amico, ingenio et integro pectore
5] profectum, salutare deprehendi. Ideo T. Humanitati pro eo gratias ago maxi~ maximas,
mas, et optarem me referre posse. Valde me mordet et animum discruciat,
quod in eo lapsus fuerim, quasi non idem fuerit charissimi tui avunculi viri
magni et patriae reipsa amantis responsum, ut Tuam Prudentiam in consilium
adhiberem. Et quamvis non dubitem, quin ille aeque bene erga me affectus sit,
10] ille error mihi multo tamen molestissimus fuit. Quoniam dum adhuc de re ipsa
mecum alter avunculus mei (si quisquam) studiosissimus mecum loqueretur, et
aliter fieri non debere praedicabat, interveniebat dominus Ringhia, omnibus
modis nobilis et maiorum imaginibus (novi quod in nostris chronicis de familia
Ringia extet) et heroica virtute et pietate in patriam praestans, et subiiciebat
15] verba (cum et eodem momento a Tua benigna Amplitudine officiose invitarer)
quod ego semper vestrae familiae bene voluerim et hoc multis declaraverim
(Deus hoc novit) quod non in acie pro ea stare, et quaecunque pericula pro
eadem subire recusem sic de me merita, ita erga patriae libertatem, ecclesiae
conservationem affecta, argumentis. Ut quod ille vir optimus de prandio intel~ intelligeret,
20] ligeret, ego acceperim de eo, quod D. Reynalda inexhausta doctrina, et antiqua
generis priscaque stirpe (sicut et hoc ex chronicis nostris colligere est) prae~ praeeminens,
eminens, mecum communicabat, quasi id approbans. Quidquid sit, utrum de
hoc, an de illo, non magni refert, ille patronus meus, nec interest utro modo,
semper prodesse et commodare voluit. Quod satis est me agnoscere et eius
25] meminisse. Verum quaeso te, ut me domino procul omni dubio vere graetmanno
non dedigneris purgare, atque in subsidium hoc epistolium offerre. Equidem
bona fide et conscientia (quod D. Reynalda magnus, me Hercle, meus Apollo)
id adsero, adiutus ista commendatione domini mei Ringhia quod idem hoc insti~ institutum
tutum quemadmodum mihi et tui sermones visi sunt prae se ferre, laudare et
30] provehere. Et hic animo meo est scrupulus, et cordalium. Quod eximas etiam
atque etiam T.A. obtestor, cum voto, ut honore floreas et gloria, et cum om~ omnibus
nibus chariss. et propinquis felix faustusque pancratice valeas.
Raptim, ut ne recognoscere quidem licuerit et cupio ut epistola illa resti~ restituatur,
tuatur, sicut et ego T. Amplit. quasdem abolevi tuoque iussu et mandatu [...]
35] // libertate et meo ad iter accincto Mathia Scoten. Iterum valeat et salutem
meo nomine non gravetur impartire domino senatori, cognato Hannya, Frane~ Franequerae
querae 1603, 8o Cal. Ian.
Tuae Amplitud. studiosiss. Henr. Scotanus.
p. 86] 40] [Adres:] Amplissimo, ornatissimo doctissimoque viro domino Ioanni Saeckma,
I.U.D. multo clarissimo, senatori in suprema Curia, prudentissimo integerrimo
domino et amico plurimum colendo.
Par amy.
Henricus Schotanus 40
[Franeker, donderdag] 16 februari 1604. - Schotanus twijfelt aan de geruchten over zijn aanstaande benoeming tot raadsheer en beveelt als hoogleraar rechten twee oud-leerlingen aan, in de eerste plaats Marcus Lycklama, in de tweede plaats Dominicus Arumaeus. (Saeckma 69: origineel)
Amplissime vir, prudentissime domine senator, domine colende,
Valde doleo meam vicem, neminem istic reperiri praeter Tuam Dignitatem,
qui me verbulo de ulla re certiorem faciat. Leowardiae gratulantur mihi quidam,
atque hic tam cives quam professores. Quae omnia mihi sunt adeo suspecta, ut
5] iudicem eos ante victoriam hac in re triumphum canere. Nam plerunque rumo~ rumores
res falsi ipsam antevertunt veritatem, quae pede pene claudo postea arrepens
subsequitur. Hoc exemplum exotici, quantam seriem et agmen ducet exemplo~ exemplorum,
rum, posteritas (utinam me vano vate) serio et sero experietur. Taceo iam in
quantas etiam angustias et vester consessus atque concilium coniiciatur et
10] redigatur, illis coniunctis quorum alii aliis honoris debiti et reverentiae ergo
obsequuntur, ut in isto vestro amplissimo collegio principes, dominatores et
imperatores existant. Scio quid nobis interdum accidat, vel ob unius fastigium
et ipsius clientelas. Quod o si sic longe abfuturum sit, quam ego ex animo
abominor. Quid multis? Nemo novit aliquem, nisi aliquot modios salis cum eo
15] consumpserit. Quotidie magis ac magis cum haec tum illa arguunt, qui sint
affectus, quid lateat altissimis pectoris recessibus.
Scripsi hisce diebus communi domino et amico nostro D. Marco Lycklema,
sed αφωνωι, ut dubitem utrum adsit. Avunculus quidem mihi Leowardiae signifi~ significabat,
cabat, quod ipsum in dies singulos expectarent, sed de reditu vel potius ad~ adventu
20] ventu ipsius nihil percepi certi postea. Non solum T. Amp. rogo, verumetiam
obsecro, si quid sit, in quo queas apud avunculos ipsi commendando commoda~ commodare,
re, in eo amicus amico adsis. Debeat adhuc hoc T. Benevolentiae, cui plurimum
debet: ille sane, si desideret debet (meo quidem iudicio, puncto et voto, et,
procul dubio tuo) potior esse Ariomaeo; qui ipsi suae felicitatis et profectus
25] non minimam partem debet acceptam ferre. Equidem me totum ad ipsi gratifi~ gratificandum
candum obtuli; promisi me procuratorum (si requirat et usui sibi fore statuat)
honestissimum // testimonium, quod si tale quid velit, non impedimento sed
adiumento futurum spero, confido subministratum iri confido. Nec ego, si mei
amici perseverent stare promissis, et praestare ut verbo sequatur effectus,
30] possem dubitare de successu nec cum Aristotele licebit exclamare mihi decep~ decepto:
to: ω φιλοι, φιλοι, ουδεις φιλος. - Miror anne metuant talionem in se, suis et
posteris qui sic agant, ut per exteros vicissim excludantur. - Bonus, et vere
p. 87] mei semper studiosus, αψευδης D. Martinus, non alienum se gerebat verum alio
invitabat. Quam iam restituisse mihi tutos istos, dominos et patronos meos
35] columina et lumina patriae avunculos T.A. spero. Exuscitas, si ferat occasio,
nostrum D. Lycklema, ut sciam quo in statu, anne in portu et vado res ipsas
rogo id, et amore potius quam alio affectu, ut quamvis uterque vestrum ma~ maior,
ior, quam ut hanc imponere debeam molem humeris vestris. Sed ignoscendum,
quia ad id me abripit fiducia vestri erga me animi et studii. Hic desino, sed
40] cum voto ut V.A. bene cum vestris sit, quibus omnibus (si semel aliquo loco
coniungamini) omnia prospera precor patronis mihi bene factum cupientibus.
Raptim, 16 Feb. 1604.
T.A. studiosissimus Henr. Scotanus.
45] [Adres:] Antiquitate generis, pietate, eruditione, prudentia praestantissimo viro
domino Ioanni Saeckma, I.U.D. clarissimo, et in suprema patriae Curia senatori
dignissimo et multo integerrimo, domino et amico semper colendo.
Francq.
Henricus Schotanus 41
[Franeker, maart 1604]. - Schotanus is verontwaardigd dat hij voor de raadsheerzetel gepasseerd is t.g.v. de Geldersman Van den Sande, die het ambt verkregen heeft door zijn huwelijk met een Friese vrouw. Hij hoopt dat Lycklama niet het onderspit delft wat de ontstane vacature te Franeker betreft. (Saeckma 83: origineel)
Amplissime vir, domine observande,
Nisi tu pro sincero erga amicos affectu, vera non fucata, versuta et simu~ simulata,
lata, versipelli vulpina, sed candida et ingenua benevolentia praesentium et ab~ absentium
sentium invigilares commodis, tui animi et consilii, aurium et linguae defende~ defenderentur
5] rentur et iuvarentur beneficio actum est de pluribus. Multi solum verbis et
oculis, id est, praesentes colunt amicitiam, et si quid aliter cadat, quam expe~ expediat,
diat, etiamsi maxime sciant, impudenter et falso praetendunt ignorantiam. Ideo
et boni saepius admovendi, vellicanda auris, ign[i]arium dandum, ut diligentius
pergant et certius, acriusque agant. Nonne et huc posset quadrare iactatum il~ illud
10] lud et in foro proverbium: Bona nomina quoque interdum interpellanda? In hac
caussa nonnihil a Vestra Prudentia dissentio, quod languide sit id et quasi aliud
agentibus petendum, in quod etiam vehementer propendemus. Assentirer si sic
affecti essent nostri populares, ut remigibus Comitiorum illis facessere longe
iussis, non inescarent alii alios neque cuniculis oppugnarent; apud bonos et
15] intelligentes existimo satis superque esse si solum nostrum ipsis exponatur
desiderium, verum apud alios fortius urgendum, si rerum imperitia laborent,
aut imbecillitate iudicii rationibus et argumentis inducendi et instruendi sunt,
contendendum est etiam, et certamina amica collationum suscipienda, demon~ demonstrandum,
strandum, ut tergiversari, detrectare neque ulla effugia captare queant: et
p. 88] 20] postea sese hoc solo quod non potuerint divinare, hoc aut illud nos affectasse.
Quare ne sic evadant compellandi; etiam et ideo conveniendi, ut intelligatur,
quid de toto negotio sentiant: si deprehendantur in errore versari, ut ille bonis
et solidis tam testimoniis quam exemplis eximatur, et meliora doceantur, ut
ipsis omnis praetextus auferatur.
25] Interim nolim quidquam nisi quod honestum, iustum et aequum peti, alio~ alioquin
quin repellendus candidatus, et non tantum non repudiandum quod petit, ve~ verumetiam
rumetiam etiamsi impetraverint, obtentis sunt multandi, ut et ipsos sui pudent
instituti, et alii metu similis repulsae terreantur. Absit etiam et hoc, ut quid~ quidquam
quam fiat nisi honeste, modeste, verecunde, officiose et civiliter. Quia potius
30] conciliandi, quam protelandi, vel irritandi sunt. Quidsi nolint in veris rationibus
aequitate, iustitia, veritate, iure nec bonis moribus acquiescere. Agnoscent, nisi
ipsos poenituerit, Deum vindicem et ultorem. Nam Deus ordinis, et non confu~ confusionis
sionis est Deus, qui omnia decenter non solum in ecclesia, verumetiam rep.
praecipit geri. Et si libere liceat loqui malis aliorum artibus et occultis technis
35] in Academiam irrepsit, et praeferebatur mihi tunc quoque qui totos continuos
14 annos sustinuissem onus et molem in ista facultate. Qui commissus error
non sine molestiis, contentionibus et animorum aegritudine fuit et vix tandem
atque aegre emendatus. Equidem ut tuear et conservem libertatem patriae,
malim cum vitae discrimine et fraude fortunulae meae (quia pluris opinione
40] interest patriae) eam quantumlibet duram suscipere provinciam: illius nomine
clandestinis iterum consiliis et machinationibus hoc agit ut rursus hunc Dei
ordinatione mihi debitum locum invadat et involet. Et tam non gravatim ferebat
// ipsius caussa eiici professores et noctu educi, et obscura intempestaque
nocte portis exclusos intemperiei aeris et canum misericordiae exponi, atque
45] iam susque deque habet, per fas an per nefas ipse surrepat in alterius sedes.
Cuius sit indolis non affici non moveri non absterreri a talibus sinistris studiis
vergentibus in patriae et indigenarum praeiudicium. Diffiteri non poterit, nisi
quavis rupe et caute Marpesia, se non praestare proxime in aliena patria, quod
sibi nollet in sua fieri. Quod non solum cum odio sui, verumetiam cum probro,
50] contemptu mei iam secundum coniunctum est. Ut sane paucissimis verbis
thesaurus ille sapientiae professus fuit, et acu (ut dicitur) rem tetigit: Si sus~ susceperis,
ceperis, inquit, extraneum, turbabit quietem tuam et ex tua possessione eiiciet
te, Syra 12. Nunquam tam verum oraculum reddidit Apollo.
T.D. erat destinatus omnium votis et punctis ille locus quem ille tenet;
55] itaque eo loco aut T.D. aut alius aliquis ipsius gratia spoliatus et destitutus
fuit. Quemadmodum et nunc videtur competitorem Frisium, qui diutius patriae
servivit et e cuius schola prodierunt honoribus et magistratibus florentissimi.
Superest altera soror et plenis nubilis annis, quae quidem etiam propter sexum
removetur a publicis muneribus, quae postea data occasione nubet alicui extero
60] leovulpio, qui mox etiam corruptis suffragiis ad summas et supremas perrum~ perrumpet
pet dignitates: atque ita regnabunt foeminae, quid absurdissimum est, in Frisia,
atque ita exteri per eas. Cum multo sanguine et nos et maiores nostri iugum
dominationemque exterorum excusserimus, taceo detrimentum bonorum quod
liberatores patriae subiverunt. Non est alienum ab ista familia, quod cum Gel~ Geldris
p. 89] 65] dris aliquando in exitum patriae conspiraverunt, ipsorumque agmina tanquam
vultures, corvos et accipitres ad discerpenda membra patriae induxerunt et
advocaverunt. Quod T.D. in aurem dictum volo. Ita et huius postremae maritus
nostratium luminibus et amplificationi resistet, quam hic aut per hunc multis
obfuerunt. Et cum ipsae propter sexus fragilitatem non possint palam imperi~ imperitare,
70] tare, induperatrices agunt per maritos. Ad haec, o patriae amantes et libertatis
studiosi solennis, quae totam posteritatem laedunt, ad haec connivemus, haec
sonemus?
Age, quaeso, ut D. Lycklema non sit inferior; ego spero vobis eum coniunc~ coniunctiorem
tiorem fore. Fuit aliquando utrique avunculo D.T. ad maiorem conciliandam
75] charitatis feminarum et vinculum commendatus, adhuc ex parte res est integra.
Quid scimus, quid Dei providentia velit et quid futurum sit? Atque ego certe
statueram de concilianda et devincienda arctiore necessitudinis vinculo cum eo,
cum isthic essem, communicasse si mihi praesenti praesentiae ipsius copia fu~ fuisset
isset facta. Multum beneficio Dei in talibus et // parentes ipsorum mihi tri~ tribuunt,
80] buunt, nedum. Verbum non addam, quia alio vocor. Tu sis, quaeso, tui similis
in veris amicis promovendis, a quibus laus et dignitas dignitati accedit. Raptim.
T. H.S. //
[Adres:] Aen mijn heer Joannem Saeckma, Raedt Ordinaris van den Hove van
Vrieslant.
Francq.
[Door andere hand, minuut:] Edele, Erentveste, Wijse, Voorsienighe heer Griet~ Grietman
man Monsieur Andrynga.
Ick hebbe dit vertrouwen, dat U.E.
Henricus Schotanus 42
[Franeker, april 1604]. - Schotanus wenst dat Lycklama iets van zich laat horen in verband met de vacature in de juridische faculteit; zelf bereidt hij disputaties over de Instituten voor. (Saeckma 72: origineel)
Amplissime vir, domine colende,
Hac occasione data, ut affinis sine literis in tuo conspectu compareret,
committere nolui. Miror quod nihil a nostro L. nec epistolarum, neque nuncii
accipiamus, quid agat, ubi moretur. Non temere dicitur nostratium proverbio:
5] non lavari absentibus caput, et veteri adagio: frons occipitio prior. Habet hic,
qui serio ipsius urgent, et agunt causam, sed multa incidunt, in quibus ipsius
consilium, voluntas, et indicium desiderantur. Solitus est saepe Trabius p. mem.
inculcare: frons hominis, frons leonis; indicans praesentem pluris fieri, plus
autoritatis, etiam gratiae, ponderis et momenti ad rem aliquam adferre, magis~ magisque
10] que respici, videtur absens contemptim et negligenter agere, et ita interdum
accidit, ut et ipse negligatur. Nec dubito, quin T.D. in eadem mecum sit sen~ sententia;
tentia; et haec exaranti, quod te significaturum id ipsi indicare prae te ferre
p. 90] succurrebat. Valde a quibusdam laudes alterius exaggerantur, ut ego non pos~ possem
sem non haerere. Nam quod quidam hinc nihil moverint, quod pro altero non
15] intervenerint, in meam gratiam id hactenus dilatum uno ore adfirmant, et non
sine stomacho. Rogo, imo oro et obtestor, diligenter fideliterque telam coep~ coeptam
tam pertexatis, et eum ipsum extimuletis, ut sibi non desit. Haec in sinum
T.D. atque adeo pectus tanquam Harpocratis; coram, si Deus volet, pluribus.
Hic desino cum voto, ut T.D. et toti familiae cum chariss. coniuge et delectiss.
20] matre bene sit. Raptim.
Nos molimur disput. in Inst. et quanto in praeparanda sumus tardiores,
tanto nos in pergendo et absolvendo fore celeriores et constantiores spero.
Deus Op. M. vos omnes sospitet.
Tuae D. studiosiss. Henr. Scotanus. //
25]
[Adres:] Amplissimo doctissimoque viro domino Ioanni Saeckma, I.U.D. dignis~ dignissimo
simo et in suprema patriae Curia senatori multo prudentissimo, domino, amico
et patrono colendo.
Amici opera.
Henricus Schotanus 43
[Franeker, mei 1604]. - Schotanus adviseert Saeckma, met Lycklama naar de Franeker burgemeester en gedeputeerde Epe Jacobs Juckema te gaan, om Lycklama's benoeming tot hoogleraar rechten te bepleiten. (Saeckma 85: origineel)
Cum magna voluptate et singulari gaudio ad T. Amplitudinem hoc exaro epi~ epistolium.
stolium. Cum D. Doctore Meinardo multis de D. Lycklema communicavi, ita ut
vel dissimulatione, vel alia civilitate, qua possit esse D. Consul et Deputatus E.
Iuckema, quod equidem suggessi, expers invidiae, vel simultatum, forte non sit
5] alienus ab eo futurus, sicut prorsus mihi confido. Oportet vos bonam aliquam
rationem invenire, ut non cum his commitatur, atque officium ipsi non officiat.
D.D. Meinardus te compellabit, et procul dubio conferet sicut mihi dixit, et
valde hortatus sum, ut isthinc non discederet, nisi T. Ampl. compellato et sa~ salutato.
lutato. Et quaeso de hac re fiat mox certior D. Lycklema, ut in commune con~ consulatis,
10] sulatis, ipsique D. Meinardo benevolentiam mutuam offerte, referte. Mundus
non posset subsistere sine officiorum et beneficiorum, et gratitudinis alicuius
contributione. Quare agite, et dum ferrum candet, cudite.
Nollem canere triumphum ante victoriam: sed iam res mihi in vado videtur,
et salva esse. Si solum quod praeterest dextre, quod feliciter coepistis expedi~ expediatur.
15] atur. Multum videmur hodie profecisse; Deus O.M. animat votis nostris, ut ita
solerter agatur, ne in caput D. E.I. odium aliquod vel inimicitiae redundent, ne
hac ratione a bene merendo deterreantur. Hanc laeticiam et hilaritatem coactus
fui in sinum vestrum effundere. Aliquid, et imo multum boni, propter vicinum
bonum D.D. et Dep. Iongestallius agite vobiscum sentiat [et] faciat, de quo
20] propter ipsius propensum in Frisios studium dubitare piaculum mihi est.
p. 91] Hora interpellat; itaque desino cum voto, ut omnibus vobis semper bene
sit. Accersatur quaeso D. Lycklema, ut intelligat, discatque haec, ut paratus et
instructus melius sua curet vel vo[bisc]um ad E.I. D. accedat. Deus O.M. ad
nominis sui gloriam largiatur prosperum successum. Raptim. Iterum florete et
25] gaudete in Domino.
Vest. Dig. studiosiss. Henr. Scotanus.
Vester, quatenus suus. //
[Adres:] Aen mijn heer J. Saeckma, Ordinaris Raedt in den Hove van Vrieslant,
30] mijnen grootgunstighen heer ende vriendt.
Franc.
p. 92] Janus Gruterus 1
Heidelberg, [dindag] 6 juli 1596. - Gruter verontschuldigt zich voor de late beantwoording van Saeckma's brief, die hij op de boekenbeurs te Frankfort ontving, toen de Friese boekhandelaars weer vertrokken. Hij bevestigt Saeckma in diens voornemen, zich in te zetten voor de advocatenpraktijk en zich in zijn vrije tijd aan de studie van de humaniora te wijden. Gruter beantwoordt Saeckma's vraag naar andere vindplaatsen van een citaat over loden gesels uit boek 1 van de Codex iuris civilis. Met Plautus heeft hij zich al twee jaar lang niet meer beziggehouden. De Suspiciones wachten op een drukker: Commelin vindt hij langzaam. (Gabbema 1: afschrift)
(Epistola LXXVIII: Ianus Gruterus Ioanni Saeckma, Leoardiam.)
Serius quidem tuis respondeo, mi Saeckma, sed aliter non licuit, quod et serius
tuas Francfurto accepissem, h.e. sub discessum vestrorum mercatorum, neque
interim se commoda dederit occasio. Et quidem vellem ut velles; ut, inquam,
sine studiorum humaniorum detrimento praxi illi forensi operam des; sed vere~ vereor
5] or sane, ne tandem te abripiat deus Lucrius, et splendore nummorum plurium
excaecat; negligas philoso........ nostra. Verum interim tamen optemus meliora.
Imo adeo speremus: praecipue si vel subsecivis horis amoenas illas deas salu~ salutaveris
taveris.
Illud ex l. unica Cod. de iis qui pot. tit. nusquam potui invenire in Leuncla~ Leunclavii
10] vii Notator. lib. II, dum eum ob idipsum leviter pervolvo. At sane nihil certius
est, quam plumbum ibi poni pro specie poenae; cuius frequens mentio apud
Prudentium. Ambigo tamen, an accipiatur pro verberibus, quae eo pondere
plumbeo inferuntur, an vero pro numellis aut manuum aut pedum, aut potius
colli. De verberibus locus est elegans apud Ambrosium in epistolis: Si comper~ compertum
15] tum fuerit data auctoritate aliquos Christianorum aut gladio, aut fustibus, aut
plumbis necatos. Sed et solo pondere intulisse cruciatum, et inter poenas,
innuit unicus locus qui est l. II Cod. de exactorib. tributorum lib. X. Nemo
carcerem, plumbatarumque verbera aut pondera expavescat. En disertim verbera
distincta a ponderibus. At quomodo vincula e plumbo? Eodem modo quo e
20] ferro, nisi quod illa facilius ferro rescindantur, quam ferrea. Itaque quid de
loco eo pronunciem nihil habeo, nisi illud antiquum, non liquere.
De Plauto nihil est quod quis adhuc quid expectet. Nam biennium iam est ex
quo ei non admoverim manum. Videbo tamen hisce Canicularibus num nonnihil
eum iuvare queam, nihil tamen ausim polliceri iam toties ab scaeva fortuna cir~ circa
25] ca illum comicum retardatus.
Suspiciones iam perfeci. Expectant tantum typographum, quem nescio ubi
quaeram, nisi si cunctatorem Comelinum utar. Tu interim, mi amice, vale et
tuis de rebus saepius face certiores. Heidelberg., raptim, VI Iulii MDXCVI.
p. 93] Janus Gruterus 2
Heidelberg, [woensdag] 23 maart 1597. - Gruter beantwoordt een brief van 20 augustus 1596. Hij geeft ter verontschuldiging dezelfde reden als bij brief nr. 1 aan en daarnaast rouw en vooral ziekte door gebruik van geneesmiddelen tegen de pest. Hij heeft zelfs de door Saeckma genoemde citaten over loden gesels nog niet bekeken. Plautus is blijven liggen. De uitgave van de Suspiciones wordt nog meer vertraagd, nu Commelin in Frankrijk door soldaten gevangen is genomen. Gruter heeft aan Freher geschreven om uit de eerstdaags te veilen bibliotheek van Suffridus Petrus alles te kopen wat de geschiedenis van Friesland of de Nederlanden betreft, tenzij de Staten van Friesland de bronnen en aantekeningen opeisen. Weinig vleiend is zijn oordeel over de overledene. Groeten aan de te Franeker tot hoogleraar rechten benoemde Beyma, aan Adam en Tjalling van Eysinga en aan oom Corput, voor wie hij een puntdicht meestuurt. (Gabbema 2: afschrift)
(Epistola LXXIX: Ianus Gruterus Ioanni Saeckma, Leoardiam.)
Salutem plurimam,
Si tamen id efficaciter mittit, quo ipse caret. Iam enim non dies aliquot
sunt, sed menses, quo aeger sim, non tam ob luctum multiplicem, quam mor~ morbo,
bo, nescio quo, contracto pharmacorum contra pestilentem hanc luem frequenti
5] usu. Et sic tamen cuperem satisfacere amicis. Ita qualicunque scriptione indico
acceptissimas fuisse literas tuas, quibus adscriptus XX Augusti: haud iis tamen
respondisse, quod demum finitis Francfurtensibus nundinis ad manus meas
perferrentur, cum iam scilicet abiisset occasio rescriptionis per typographum
sive mercatores vestros. At viguit tamen interim apud me tui amor, tui memo~ memoria,
10] ria, vigebitque porro, quamdiu ille melior in te deus, qui scintillas non obscu~ obscuras
ras spargebat tota illa epistola et probae et doctae mentis.
De plumbatis quae scribis, vera arbitror; sed ita resilui ab omnibus studiis,
ut ne loca quidem etiamnum inspexerim quae citas. Nempe corpore plumbeo,
animus quoque plumbeum quid attraxit. Gratias tamen habeo ob indicium loci
15] illius Leunclaviani, quem memini olim anxie sed frustra quaerere nec invenire.
De Plauto meo frustra urges. Toto hoc biennio ei non admovi manum. Sus~ Suspiciones
piciones quidem cuperem typis excusas, sed verior ne lentum fiat negotium;
nunc etiam magis, quod Comelinus noster interceptus in Gallia a nescio quibus
militibus.
20] Quam abhorream ab omnibus literis, inde tibi liquebit, quod cum ante V
menses Suffridus Petri vestras afficere me vellet dono emendationum variarum~ variarumque
que suarum in Ciceronem lectionum, tale quid recusarim, alioque ablegarim:
cuius rei tamen nunc poenitet, obiit enim paulo post bonus ille vir, metuoque
ne chartacea supellex illa aut pereat, aut incidat in manus minus fideles.
25] Scripsi Frehero, ut si ullo pretio posset, emeret mihi de bibliotheca eius, pro~ propediem
pediem a creditoribus distrahenda, quicquid est historicae rei Frisiam Belgicam~ Belgicamve
ve spectantis. Faciet scio, nisi // forsan Ordines vestri suo iure illa ipsa sibi
p. 94] vendicent, una cum historicis initiis; nam eum quid absolvisse non putarim, si
modo non fuit mente velocior quam pedibus.
30] Iam pergerem garrire, nisi charta moneret finis. Finio itaque, mi Saeckma,
cum voto saepius me tua manu compelles, saepius de rebus tuis facias certio~ certiorem.
rem. Beymam isthic Academiam vestram ornare, libens audivi; quem a me offi~ officiose
ciose salutes velim. Idem officium exhibeas velim D. Adamo, D. Tyallingo
Eysingis, item si quis praeterea mei amans, memorve. Inprimis vero avunculo
35] Cornputio, cuius literis nondum respondeo, quod galeatam illam Minervam
Apollo meus Pheraeus rectis oculis aspicere non audeat. Dum tamen nuper
resculas meas excutio, inveni ista epigrammata eidem olim amicitiae officiive
caussa lusa. Sed iam vale et salve, mi Saeckma. Heydelbergae XXIII Martii
MDXCVII, meo more raptim, quia eum nosti, ignosces scio.
Janus Gruterus 3
Heidelberg, [vrijdag] 30 september 1597. - Saeckma's brief van voorjaar 1597 heeft Gruter op de boekenbeurs in Frankfort te laat bereikt om meteen te kunnen reageren: de handelaren waren weer vertrokken. Nu door iemand een brief van Marcus Lycklama is aangereikt, antwoordt hij Saeckma, ofschoon hij (nog steeds) bedroefd is en door duizelingen en maagpijn gekweld wordt. Blijkbaar heeft Saeckma belangstelling getoond voor de vacature Beyma naast Schotanus in Franeker: Gruter schrijft dat "zijn" Saeckma de beste kandidaat zou zijn, omdat voor de functie van hoogleraar rechten niet zozeer iemand nodig is met kennis van de praktijk als wel van de oudheid en de geschiedenis. Ook Gruter zelf voelt zich aangetrokken tot de universiteit van Franeker. De betekenis van een citaat uit Suetonius over het dragen van een toga kan hij niet uitzoeken, omdat hij aan het verhuizen is en zijn bibliotheek over verschillende plaatsen verspreid is. Groeten aan Aede en Juw van Eysinga, aan Botnia en de broers Harinxma. (Gabbema 3: afschrift)
(Epistola LXXX: Ianus Gruterus Ioanni Saeckma.)
Serius literis tuis respondeo, optime Saeckma, sed culpa hominum, qui tuas
mihi tradidere finitis iam nundinis dilapsisque mercatoribus. Nunc tamen nactus
nescio quem qui a Licklema epistolam mihi ferret, non potui quin et obiter
tuis responderem: etsi animo adhuc tristis, corpore vero morbidus; nec enim
5] me deserit improba illa vertigo; et haec tempora semper, quod intus cruciemur,
progenerant. De amore tamen nostro vel in utramque aurem, uti loquitur Plau~ Plautus
tus meus, dormias licet; adeo me tibi perpetuo habebis virtutis doctrinaeque
fautorem, observatoremque.
Et sane cum vacet locus iuridicus ibi Franekerae, quinam potius, sive Scho~ Schotano
10] tano sive Beymae substituatur quam Saeckma meus, non reperio: cum locus ille
aliquem poscat, quem non tam praxis, quam antiquitatis historiarumque cogni~ cognitio
tio non leviter tinxerit, qualem te esse scio. Et fors fuat, ut votum meum
p. 95] caeleste numen secundet. Binis illis amicis meis, quos modo posui, plurimam
adscribo salutem, tu communicabis ubi occasio se dabit. Nescio quo tacito
15] illicio feror ad auram vestrae regionis, et si hunc morbum superaro, tum certe
non alibi moriar quam in Frisia.
Atque id futurum, unde unde dicam, nescio;
Nisi quia futurum est; ita supercilium salit.
Iter profecto tutius ingredi licebit occupata Grollo, de quo tamen nihil hic cer~ certi.
20] ti. Opto tamen speroque meliora.
Quod ad Suetonii locum attinet; cum hisce diebus migrarim, et supellex li~ libraria
braria varie disiecta sit, non possum quidem exquirere aliorum super illis verbis
sententiam; hoc tantum dicam, lege, aut certe more obtinuisse, ut praetexta
poneretur anno XV migratum tamen frequenter, vel quod // ii quibus sumenda
25] toga, statura et corporis filo teneriores, quam ut id aetatis prae se ferre pos~ possent.
sent. Tunc enim distulere longius ne risui exponerentur: quod forte etiam in
Augusto. Sed et observatum ne toga sumeretur, nisi tempore laeto. Itaque in
publico in privato luctu dilatum id ipsum. Potest autem luctus aliquis pluribus
continuari non mensibus sed annis. Haec erant quae nunc venirent in mentem.
30] Tu uberius interpretare et me, quicquid me fiet, ama amore illo tuo robusto.
Ego contra fecero. Audiat Iupiter Fidius. Heydelbergae die ultima Septemb.
MDXCVII.
Salutabis, ubi incideris, D. Adamum et Solinum ab Eysingis, item D. Botniam et
35] Harinxmanos fratres.
Janus Gruterus 4
Heidelberg, [donderdag] 13 september [1599]. - Gruter heeft bijna een jaar geleden, voor het laatst een brief van Saeckma beantwoord. Deze keer schrijft Gruter uit eigen beweging aan Saeckma een brief, die hij in Frankfort aan de boekhandelaars uit Friesland meegeeft. Sedert Saeckma's peregrinatio academica heeft hij te kampen gehad met ziekten, schuldenaren, de pest en zijn gevolgen. Tijdens zijn herstel heeft hij zijn tweede echtgenote verloren. Zo is hij binnen vijf jaar tweemaal weduwnaar geworden. Tegen een huishouden met twee dochters is hij alleen eigenlijk niet opgewassen. Toch heeft hij de laatste hand kunnen leggen aan de Inscriptiones antiquae: de drukker verwacht de uitgave aan het eind van de Frankfortse boekenbeurs. Door deze bezigheid heeft Gruter even niet naar Franeker verlangd. Enerzijds wil hij zorgen klaar te staan, als men in Franeker zijn diensten in enigerlei taal nodig heeft, anderzijds schrikt hem het gerucht af, dat de universiteit in verval raakt. In Heidelberg is Gothofredus beroepen in de vacature Pacius. Dat is de reden dat Gruter omziet naar een andere plaats. Als het gerucht over vrede tussen de Verenigde Nederlanden en Albrecht van Oostenrijk waarheid is, kunnen heel wat Duitse vorsten zich aansluiten. Groeten aan Eysinga, Botnia, Aysma en aan Sibrandus T. Siccama, de schrijver van "De iudicio centumvirali lib. II", en bij gelegenheid aan verwant Corput in Emden. (Gabbema 4: afschrift)
p. 96] (Epistola LXXXII: Ianus Gruterus Ioanni Saeckma.)
Etsi iam fere annus abierit ex quo tuis responderim, amicissime Saeckma, ta~ tamen
men non dubito quin tales radices egerit in corde tuo amor meus, ut etiam si~ sine
ne literarum missiculatione vigeat foveaturque, imo, quae sunt hoc seculo intu~ intuta
ta viarum, scripsisse mihi potes, neque ego recepisse. Itaque nactus mercatores
5] Francfurti piaculum putassem nihil tibi epistolaris transmittere colloquii. Et
quidem ut cupidus sum cognoscendi, quid ipse, quid tua Themis agat, quid
reliqui mei amici; ita de me si scire velis, scias obtinere antiquum, pugnare et
volutare cum novercante fortuna in pelago calamitatum aerumnoso.
A tuo fere discessu res mihi fuit cum morbis, cum malis debitoribus, cum
10] peste et eius asseclis. Ut nunc incipio convalescere et quasi redire cum sanita~ sanitate
te in gratiam, vis fati aufert mihi, eheu, iterum lectissimam uxorem. Sic bis
viduus intra quinquennium; sentio onus familiae meis incumbere humeris, heic
ubi nemo adest, quae millesimo gradu me tangat sive sanguine, sive affinitate,
quaeque ideo domesticae meae rei binis puellis superesse posset. Unde fit, ut
15] studia fere omnia eiurare cogar, et vacare tantum professioni; reliquum tempo~ temporis
ris vindicantibus sibi familiaribus rebus.
Commodum accidit, quod ultimam manum imposuimus vasto illi operi In~ Inscriptionum
scriptionum antiquarum, cuius editionem auspicabitur finitis nundinis typogra~ typographus.
phus. Ei nisi praeessem, nihil me profecto teneret, quin aspirarem ad vos et
20] vestrum aerem, quae meo animo nescio quomodo adhuc blanditur. Et sic tamen
omnia instituam, ut si mea opera vestris ulla in re opus, me semper quacunque
hora expedire possim. Cur tamen id minus sperem, facit rumor, qui ait, inibi
esse, ut schola illa vestra dilabatur, subtrahentibus nervis eis, qui maxime ad~ adderent
derent adminicula.
25] Heic in locum Pacii vocatus est Gotofredus; proculdubio venturus, si hinc
ego abessem. Neque sane cupiam propter me tam divinum ingenium non beare
hanc Academiam. Quare in omnem eventum circumspiciam mihi de loco alio;
non tamen metu eius, in amoribus cum etiamnum sim aulae totius et Princi~ Principis,
pis, licet immerito meo; sed ne commodis obstem aliorum.
30] Affinem meum Cornputium audio esse in castris apud Emdam, alias hoc
oneris tibi imposuissem, uti // officiose a me salutasses; et id tamen sic fa~ facies
cies spero, ubi erit occasio.
Heic maxima fama de pace vestra cum Alberto card. Si sic, periistis, non
tam fraudibus ac dolis Hispanorum, quibus lente et sensim sine sensu illaque
35] abimini, quam discordiis et simultatibus vestris, quae exerent se non parce
sublato communi hoste. Ego sic sane sentio: vel peribunt Belgae foederati, vel
pereant necesse est. Nuncque luculentior adest occasio adglutinantibus sese
vobis aliquot principibus Germanis, qui quominus desistant, faciet non modo
Sua Dignitas et Existimatio, sed etiam ab hoste periculum, qui nunquam pro~ profecto
40] fecto patietur impune oppugnata sua oppida, cum et saevierit prius in eos, qui
nihil laeserant. Ut ut est; Deum Opt. Max. precor tyrannidem Hispanicam
frenet porro, vobisque bene sit; sic erit et nobis.
D. ab Eysinga et Botnia, et Aysma salutem plurimam adscribo; imo etiam
p. 97] illi, qui scripsit de Centumvirali iudicio laboriose, docte, nervose, imo divine.
45] Doleo hactenus ita latere quasi in carcere. Haec erant quae veniebant obiter in
calamum. Tu his, mi amice, salve et vale ab eo qui totus tuus Ianus Gruterus.
Heydelbergae XIII Sept. meo more extemplo.
Janus Gruterus 5
[Heidelberg, donderdag] 24 juli 1600. - Ofschoon Gruter eigenlijk een antwoord op zijn brief van 13 september 1599 wilde afwachten, schrijft hij opnieuw, nu doctor Eco Isbrandi van Heidelberg naar Friesland terugkeert, en wel over een drie jaar tevoren door Adam van Eysinga geopperde en door Saeckma meegedeelde mogelijkheid, dat Gruter naar Franeker beroepen zou worden. Na het verlies van zijn tweede vrouw had Gruter belangstelling voor een hoogleraarschap te Franeker in de ethica, de politica of liever nog de geschiedenis en per brief Lydius op die mogelijkheid aangesproken. Die had echter geantwoord, dat hij zelf zou moeten solliciteren, wat Gruter beneden zijn waardigheid vond. Ook over een woning en een tuintje had men moeilijkheden gemaakt. Daarom vraagt Gruter aan Saeckma, dat Adam van Eysinga zijn pogingen moge staken, als niet aan zijn verlangens kan worden tegemoetgekomen. (Gabbema 5: afschrift)
(Epistola LXXXIV: Ianus Gruterus Ioanni Saeckma.)
Etsi iam potius inibi sim ut tuas expectem, responsum ad meas; tamen abeunte
hinc ad vos D. Doct. Econe, non putabam praetermittendum, quin tribus saltem
verbis tecum loquerer, superque eo potissimum negotio, cuius ipse primus inie~ iniecisti
cisti mentionem ante triennium puto in literis ad me; scilicet communem ami~ amicum
5] cum nobiliss. D. ab Eysinga spe fecisse tibi, futurum, uti isthic legitime voca~ vocarer,
rer, cum alioqui videret me non abhorrere ab illis locis.
Interim ego cum amisissem alteram uxorem, hanc domini Adami mentem in~ indicavi
dicavi D. Lydio, praeque me ferebam nihil nunc magis in votis, quam, uti illic
agerem professione ethica, vel politica vel potius historica; utique cum trienna~ triennalis
10] lis valetudo fere mihi persuaderet aerem istum corpusculo meo minus conveni~ convenire,
re, vidererque hic difficilius prospecturus de altera qua uxore nostrate; sique
supernatem ducerem ne ipsa aegrius hinc avelleretur aliquando in Belgium, etc.
Ad haec ille simpliciter et candide mihi respondit, tantumque difficultatis
proposuit, ut si adspirarem ad tale aliquid, personam viderer debere assumere
15] candidati, h.e. ut ego interpretor iuxta animi mei sensum, mendici: at mallem
pessima perire fame quam ita me vel deiicere, vel occupare isto meo negotio in
incertum eventum, amicos meos magnos, puta D. Eysinga et patruelem eius~ eiusdem
dem Tyallingum, D. a Botnia, D. ab Harinxma, quos ipse nominat. Sed et de
habitatione et hortulo, nescio quam movet difficultatem.
20] Quae ipsa, mi Saeckma, talia sunt, ut te quaesem per genium tuum et fa~ famam
mam meam, ut si putet D. Adamus non prima quasi mentione impetrari mihi
p. 98] posse quod putat et cupit, nihil prorsus inchoet. Neque enim hic ita maligne
habeor, ut necesse habeam illic prensare homines ignotos: tantum si opera mea
uti velint, sciant me iam nunc iis addictum futurum. Atque hoc vobis olim
25] scripsisse plus satis mihi videbatur factum praeter verecundiam meam, qui
alioquin scio sordere mercem ultroneam. Haec interpretaberis et dexterius et
uberius, ignoscesque praecipitanti huic scriptioni, quam festinabam, die XXIV
Iulii MDC.
Janus Gruterus 6
Frankfort, Paaszaterdag [11 april] 1601 [oude stijl]. - Gruter feliciteert Saeckma met zijn benoeming tot procureur-generaal bij het Hof van Friesland. Nu hij verloofd is met een Duits meisje, heeft Gruter de hoop laten varen, ooit naar de Nederlanden terug te keren: Franeker is te laat met zijn beroeping. Hij zal weer tijd krijgen voor studie: de Suspiciones, Plautus en andere zaken. Groeten aan Adam van Eysinga, Ernst van Harinxma, Wiarda, Lycklama, Lydius en Drusius. (Gabbema 6: afschrift)
(Epistola LXXXV: Ianus Gruterus Ioanni Saeckma.)
Salve pl., mi D. Saeckma, et ignosce quod brevius festinantiusque his respon~ respondeam,
deam, ut quas ea demum accepi, qua Francfurto abibam Heydelbergam. Silenti~ Silentium
um non erat cur excusares: fides enim et amor pectore continetur, non scripti~ scriptione
one crebriore; imo quo quis falsior, tanto saepius imaginem istam colloquii
5] usurpare solet: quemadmodum quae ficta sunt omnia veritati ipsi controversiam
faciunt. Honorem aliquando tandem habitum virtuti tuae ac doctrinae valde
gaudeo, non tam tuo quam publico nomine. Turbas vestras invitus audivi, sed
bene quod non perruperint in flammam: extinctae scilicet dum etiamnum fuma~ fumarent
rent.
10] De meo ad vos adventu, ita est: si vocatus fuissem ante menses aliquot,
cum nondum vitae genus certum habebam, uno nutu me vobis attraxissetis.
Interim sponsus sum factus cum virgine Germana, tanquam ponens omnem
spem redeundi aliquando ad Belgas. Si tamen aliquando forte mei aliquis ves~ vestrae
trae scholae usus, reperient vestri animo meo esse, in famam, honorem aucto~ auctoritatemque
15] ritatemque propensissimum. Verum certe aegrius his locis divelleretur futura
uxor. D. Eysingae de animo illo admodum erga me comi, plurimum debeo cu~ cuperemque
peremque offerri occasionem, quo tam caro capiti meritas referrem gratias. D.
Ern. ab Harinxma salutem optatissimam salute mea officiosissime prosequor,
idemque dictum velim D. Wiardae, aliisque mei bene volentibus. D. Lycklemae
20] honor proprius videtur; quatenus scilicet amicorum omnia sunt communia. Si
quando occasio erit, velim prolixe a me salutes D. Lydium, D. Drusium, et si
quis praeterea Franekerae mei amans.
Quod poscis Suspiciones, quod Plautum aliaque facis quidem peramice: sed
in hac viduitate biennali, quei vacem et publicis praelectionibus et rei familiari,
25] et musis item reliquis? Promissa forsan apparebunt sensim sine sensu, cum ego
p. 99] velut assumpta altera mei parte studiis serio incumbere potero. Quod ut Deus
Opt. Max. faxit, tu non gravate apud ipsum votis tuis intercedes. Atque in isto
omine tam bono desino, mi Saeckma, cum prece mei amorem, uti facis, con~ constanter
stanter porro serves. Francfurti pridie Paschatis MDCI.
Janus Gruterus 7
Heidelberg, [vrijdag] 24 april 1601. - De vorige brief (nr. 6), Gruters antwoord op Saeckma's brief van 12 maart, is meegenomen door een zoon van Eco Isbrandi. Uit vrees dat die brief niet rechtstreeks in handen van Saeckma zal komen en omdat hij de bode van Franeker getroffen heeft, beantwoordt hij Saeckma's brief opnieuw. Toen Gruter een nieuwe, Nederlandse vrouw zocht, maar er in Heidelberg en omstreken geen naar zijn zin vond, verlangde hij naar Franeker. Nu valt die reden weg, want op 12 mei is de bruiloft met een 26-jarig Duits meisje uit Spiers bepaald. Hij noemt verwanten van haar, die Saeckma misschien kent. Gothofredus is na een jaar al weer uit Heidelberg vertrokken, hoewel al voor zijn komst hun verhouding verbeterd was door toedoen van Bongarsius, gezant van de Franse koning. Gruter verzoekt Saeckma om Eysinga af te houden van verdere pogingen om hem naar Franeker te halen. Trouwens Lydius had Gruters eisen een jaar geleden al hoog genoemd: 1400 gulden jaarsalaris en een huis met tuin. Als hij, zo schrijft Gruter, dat zou willen, zou hij gemakkelijk in Leiden terecht kunnen, waar hij naast Dousa, Scaliger, Junius, Gomarus, Heurnius en Vulcanius studie- en reisgenoten, nu Statenleden, als vrienden heeft. Maar hij wil Merula niet van zijn plaats verdringen. De uitgave van de Suspiciones en Plautus wordt verhinderd door het op aandringen van Scaliger werken aan de Inscriptiones, die nu ter perse zijn. Ook de Dissertationes militares bij Onosander hebben nog voorrang. (Gabbema 7: afschrift)
(Epistola LXXXVI: Ianus Gruterus Ioanni Saeckma.)
Literis tuis quibus adscriptus dies XII Martii respondi eo, quo eas recepi mo~ momento
mento in nundinis Francfurtensibus, curavitque eas D. Econis filius. Veritus au~ autem
tem ne recte ad manus tuas pervenerint et nactus tabellarium Franekerensem,
nihil minus possum quam iterato tuis rescribere, quo saltem constet me magni
5] facere et amorem simul et studium quo me meaque hactenus prosequeris et
porro persequi cupis. Sed sic sane est.
Cum uxorem quaererem Belgam neque his locis ex animi sententia reperirem,
adspirabam et ideo etiam ad vestra loca: nunc ea caussa cessat. Celebraturus
enim sum hic nuptias Maii die XII cum virgine Germana Spirae degente, quam
10] non noveris; forte tamen cognatos eius. Patruum enim habet D. Alexandrum
zum Lamb, consiliarium Illustrissimi nostri, item Marcum zum Lamb, senatorem
summum ecclesiasticum; domini vero Culmanni cancellarii uxor ei est amita.
Spero commodam fore et liberis meis et mihi; utpote quae non ita iuvencula,
annorum XXVI. Scis autem quam ego aliqua indigeam per quam perpetuo liceat
p. 100] 15] vacare studiis, neque occupari vel in minimis rei familiari.
Gotofredum hic venisse ante annum, proculdubio iam nosti; at idem ecce su~ superioribus
perioribus his diebus professionem vix bene insessam resignat: sibi, uti ait, pri~ privatim
vatim quieteque deinceps victurus post mensem Septembrem. Vocatus hic erat
maximo stipendio, sumptibus etiam maioribus. Caussam abitus tu tecum qua es
20] prudentia cogitabis, et invenies. Mihi cum illo optime convenit; reconciliante
utrumque, antequam huc veniret ipse, D. Bongarsio legato regis Gallorum,
quem familiariter noram ante annos XVIII.
Quod D. Eysinga ex abundantia insoliti plane amoris me ibi adhuc cupiat:
debeo ei sane plurimum, atque iam nunc extra exitum exosculor hunc eius af~ affectum;
25] fectum; verum, ut libere dicam tibi in aurem, vix puto rem successuram. Nam
cum ante annum innuerem D. Lydio, non invitum me hinc auferendum, si ibi
vocarer stipendio DCCCC florenorum plus minus et accessione horti atque
aedium, prae se tulit, id difficulter futurum, imo ne futurum quidem; rationes~ rationesque
que adiecerat satis praegnantes. Quapropter cuperem D. Eysingam per occasio~ occasionem
30] nem sic leviter moneres, curam illam remitteret.
Si enim omnino hinc abire voluerim, longe proclivius invenerim // locum
Leidis; ubi Dousam habeo, ubi Scaligerum, Iunium, Gomarum, Heurnium, Vulca~ Vulcanium
nium et amicos veteres et mei faventissimos; ut taceam plerosque qui nunc in~ inter
ter Ordines sunt, fuisse aliquando aut contubernales, aut consortes peregrina~ peregrinationum
35] tionum mearum. Scilicet si aliquem ibi locum quaesivero, extra historiarum
professionem, eum vel minimo impetraverim nutu. Sed iam ita obbrutui ad an~ antiquitates,
tiquitates, historiasque caeteras, ut extra eas nihil velim, nihil possim. At scis
ibi agere Merulam; quem exauctorari mea caussa, ne tulerim quidem, nedum id
ambiam. Nec enim hic adeo mihi male est: nisi quod valetudo pertinaciter ad~ adversa,
40] versa, satis mihi malorum.
Ampliss. D. Ernesti ab Harinxma salutem. Eadem salute perofficiose remu~ remuneror,
neror, hoc est, amoris atque faventiae observantiaeque cumulatissima. Idem
dictum velim D. Wiardae, nec non D. Lycklemae, cuius honoribus non secus
gratulor, quam si proprii essent; et quare non proprii, si amicis omnia inter se
45] communia?
Suspiciones et Plautum hactenus non dedi ob morbos, ob solitudinem domus
et curas per consequens domesticas. Quo minus mox dem, obstat opus illud
vastum Inscriptionum, quod nunc sub praelo est, et Scaligero urgente suscepi;
item impediunt Dissertationes militares ad Onosandrum, quibus nihil praevertere
50] debeo. Spero tamen promissis etiam staturum, ubi sedem nactus animo meo
stabilem. Haec festinabam subito calore, abituriente tabellario. Itaque ignosce
impolitiae meae, si unquam, et salve ab eo qui semper tuus si suus. Heydel~ Heydelbergae
bergae die XXIV April. MDCI.
Janus Gruterus 8
Frankfort, [woensdag] 16 september 1601. - Aan de Friese handelaren, die een brief van Saeckma van 22 augustus hebben bezorgd, geeft Gruter zijn antwoord p. 101] mee, dat hij geschreven heeft tijdens het lawaai van de boekenbeurs. Hij herdenkt het overlijden van Martinus Lydius. Eysinga ijvert tevergeefs. Gruter zou eerder naar Leiden dan naar Franeker gaan. Hij heeft het zeer naar zijn zin bij de keurvorst. De berichten over het beleg van Oostende doen hem genoegen. Gruter verzamelt plakkaten en pamfletten met betrekking tot de geschiedenis van de Nederlanden: hij vraagt Saeckma voor hem publicaties te kopen zoals anderen dat voor hem doen in Frankrijk, Engeland en Schotland. Door Commelin heeft hij er al een honderdtal. Het verbaast hem, dat behalve zijn verwant van Meteren nog niemand een geschiedenis van de Nederlanden heeft geschreven. (Gabbema 8: afschrift)
(Epistola LXXXVII: Ianus Gruterus Ioanni Saeckma.)
Literas tuas, quibus dies XXII Augusti, ante octiduum recte curarunt mercato~ mercatores,
res, per quos nunc respondeo. Perculisti animum meum graviter nuntio de obitu
Lydii. Vix enim mensis fuerat, quod humanissimis literis me compellarat: erat~ eratque
que alioqui dignissimus qui diu Academiae vestrae summo esset ornamento.
5] Nunc Deo aliter visum fuit. Ergo quod restat memoriam eius comiter conserve~ conservemus
mus.
Quod adhuc ampl. dom. ab Eysinga // instare videtur, ut ego accersar, gra~ gratum
tum quidem est a se (nec enim hoc faceret, nisi me admodum amaret aestima~ aestimaretque),
retque), sed ingratum plane habeo, quatenus novi eum frustra laborare. Sigilla~ Sigillatim
10] tim enim omnia mihi recensuit Lydius, exque iis illud liquido haurio, plus nihilo
esse, uti ego illic veniam, nisi vestros et prensem et ambiam et supplicem,
instemque porro apud alios amicos meos quo idem faciant. At Deus Opt. Max.
tantam foeditatem avertat. Arare malim et fodere, quam eo modo obrepere. Si
tale quid, vel per umbram tantum facere velim, patet mihi Lugdunum, schola
15] nihilo vestra deterior, et ubi futurus essem inter amicos amicissimos. Sed
nunquam didici esse supplex alteri; nedum nunc id discam, cum agam Illustris~ Illustrissimo
simo electorum, a quo etiam ultro assumptus, nullo meo, nullo meorum, aut
petitu aut ambitu, et agam in dignatione et aulicorum et aliorum omnium sum~ summo;
mo; nuperrime etiam honoratus munere aureo et gratia et pretio sui plane
20] excellenti. Haec eo scribo, ut noris allubescere mihi et animo meo etiamnum
vestra loca; sed hactenus, si sine ignominia mea vocer et quidem honestissime.
Interim multum tibi, multum nobiliss. Eysingae debeo ob amorem illum, plane
non huius aevi, quo me complectitur. Utinam aliquem inveniam modum redhos~ redhostiendi
tiendi vobis. Si ostenderitis rationem invenietis sane promptissimum.
25] Quae adiicis de obsidione Ostendana, libenter intellexi, et spero omnino fu~ futurum
turum uti archidux urbe illa relicta abiens, excidat simul et viribus suis et
auctoritate sua; exoriente tumultu inter suos qui tale consilium non approba~ approbarunt
runt.
Libelli illi mei quos desideras adhuc haerent in capsulis nostris, neque pro~ proferam
30] feram nisi lente. Obstat valetudo ne festinem, imo obstat typographus, et alio~ alioqui
qui iam totus sum circa Politica; extrusurus certo, panegyri verna, dissertati~ dissertatiunculas
unculas quinquaginta, non abhorrentes a rebus bellicis. Onosandrinae notae
p. 102] etiam politicae fere, iam sub praelo sunt. Dudum prodiissent, nisi praevertisset
opus illud vere magnificum Inscriptionum antiquarum.
35] Est mihi animus colligere segetem, silvam, materiemque historiae Belgicae;
quo eam aliquando per occasionem horis succisivis contexam. Cum autem po~ potissima
tissima eius veritas hauriatur ex edictis publicis, ex libellis aut supplicibus, aut
eis qui victoriam aliquam describunt, qui obsidionem designant, etc., quaeso te,
mi D. Saeckma, quod sine damno tuo fiat, ubi quodque tale prodierit in lucem,
40] eius rei unum item mihi exemplar emere digneris; pretium eius cum gratiis
paulo post refusurus. Iam aliquot centenos tales libellos habeo ex bibliotheca
Commelini, habeoque in Gallia, in Anglia, // in Scotia, in aliis locis, qui simile
officium, quod a te peto, mihi indulgeant. Idem tu facies scio, si me amas uti
amas, imo si patriam ipsam, cuius gloriae ac famae faveo; doleo autem ringor~ ringorque
45] que neminem hactenus extitisse, qui vel frustum dederit historiae, praeter
illum affinem meum De Meteren; in cuius commentariis si quid habes, quod tu
vel alii requirant, fac id quaeso sciam. Extemplo Francfurti inter tumultus
mercatorios die XVI Septemb. MDCI.
50] Saluto amicos meos omnes nominatim, licet non nominatim, tua interpretatione,
cui acquiesco.
Janus Gruterus 9
[Heidelberg, maandag] 30 maart 1618. - Johan van Velsen heeft een brief van Saeckma aangereikt, maar zich verder helaas niet meer laten zien. Een jaar geleden hebben jonge Eysinga's Gruter pas op 't laatst opgezocht, toen ze zich naar Genève haastten. De grijsaard is niet in trek bij de jeugd. Gruter deelt Saeckma's vrees, dat de Nederlandse overvloed ten onder gaat door verschil van mening en wel door een andere overdaad, een overdaad aan scherpzinnigheid. Een half jaar geleden heeft Gruter de uitgave van de werken van Cicero voltooid, waarbij hij de tekst vergeleken heeft met handschriften uit de Bibliotheca Palatina en met handschriften die Janus Guilielmius tevoorschijn had gehaald uit Nederlandse en Franse bibliotheken. De drukker klaagt over de slechte verkoop. In de winter wil Gruter de overeenkomsten bestuderen tussen spreekwoorden uit de Franse, Italiaanse, Spaanse, Nederlandse, Engelse en Duitse taal. Wanneer ook Friesland enkele bijzondere spreekwoorden heeft, wat Gruter niet betwijfelt, vraagt hij, ze hem mee te delen. Hij zal Saeckma's naam vermelden bij publicatie. (Gabbema 9: afschrift)
(Epistola LXXXIX: Ianus Gruterus Ioanni Saackma, Leoardiam.)
Vir et amice egregie,
Lubens agnovi manum tuam, et ea expressam animi mentem, non tantum
memorem mei, sed fortiter amantem. Quippe etsi dicatur, visus et scriptio non
tam nutrire ac fovere amicitiam, quam exercere; contra tamen sentio. Amicus
5]enim absens et mutus, plane mihi est pro mortuo. Itaque velut te de fati lit~ littore
p. 103] tore reducem iterum ecce alloquor, et bene quod taciturnitatis tuae caussa
potius a morbo, quam a negligentia aut contemptu.
Ioannem a Velse semel omnino vidi ubi tuas exhibuit; iussus saepe revi~ revisere,
sere, et quanto frequentior foret, tanto futurum gratiorem, nunquam deinde
10] mihi visus est. Nimirum paribus pares gaudent, cum cano et rugoso nihil sibi
aut parum esse cupit colloquii iuventus. Unde factum anno superiore, ut cum
diu heic vixissent Eysingae a parentibus, a patruo unice mihi notis, nunquam
tamen iidem intra aedes meas pedem intulerunt, quam cum maturarent Gene~ Genevam.
vam. Quam fati iniquitatem non possum non execrari. Nihil enim iucundius
15] fuisset, nihil honorificentius, quam in eos derivare cum foenore amorem affec~ affectumque
tumque parentibus ipsorum cognatisque debitum.
De publicis negotiis tecum paria sentio, atque utinam sis vanus aruspex. Sed
non luxus Belgicus attrahet sibi ruinam per dissensionem hanc animorum, quae
etiam a luxu alio ingenii.
20] Ego iam ante semestre edidi Ciceronis opera comparata cum pluribus mss.
Palatinis; additis iis omnibus, quae Gulielmius deprompserat e bibliothecis
Belgicis, Gallicisque. Opus maximis mihi constitit laboribus. An item adseque~ adsequetur
tur plausum vulgi nescio: hoc scio, queri typographum paucissimos esse, qui id
sibi comparent. Sic scilicet aliorum dispendio negotium nobis ipsis facessimus.
25] Ergo decretum deinceps otiari, nugari, et occupari circa deas florales; quae me
iam biennium fere totum possident; quibusque promptius est litare, quam
delicatis illis et Pindi et Orchomenaeis numinibus.
Solummodo per hiemem meditabor locos communes proverbiorum moralium
lingua Gallica, Italica, Hispanica, Belgica, Anglica, Germanica. Quod si et adagia
30] quaedam peculiaria habet Frisia, ut procul-dubio habet, excute quaeso mi
Saackma memoriae tuae sinus ac candidus // imperti. Ponentur suis locis non
sine nominis tui debito praeconio.
Saluto perofficiose D. Adamum ab Eysinga, amicum veterem, D. Siccama, re~ recentiorem
centiorem quidem sed commatis bonitate parem antiquis. Sed et ubi occasio,
35] meo nomine salus D. Arcerio, solus enim ille nunc Franequerae quem nosse
possem. O rapaces mortis manus! Quae an et mihi immineant nescio. Parasy~ Parasynanche
nanche certe crucior. Quidquid me fiet, vos memoriam meam comiter servabitis
spero. Ita diu diuque vivatis. XXX Mart. MDCXVIII.
Janus Gruterus 10
Frankfort, [dinsdag] 14 september 1619. - Gruter reageert op een brief van Saeckma. Sabinus Fockens en zijn medeleerling Johannes Camp hebben aan Gruter groeten van Saeckma overgebracht, toen ze met hun leraar Johannes Hachting op terugreis waren naar Friesland. Hun bezoek was te kort om een brief te kunnen schrijven en meegeven. Gruter is het afgelopen halfjaar bezig geweest met het vergelijken van Plautus-handschriften met de laatste uitgave van Paré. Hij trekt fel van leer tegen leerling Paré, die hem zwart heeft gemaakt. De respublica litteraria verdient beter: Gruter zal een zorgvuldige p. 104] Plautus-uitgave met een uitbreiding op het commentaar van Taubmann laten verschijnen. Hopelijk zullen Saeckma, Siccama en Popma die gunstig ontvangen. De Pausgezinde vijand staat voor de deur. Indien mogelijk zal Gruter zich concentreren op de spreekwoorden en op Tacitus. De toezending van Friese spreekwoorden wacht hij met belangstelling af. De uitgave belooft genoeglijk en nuttig voor alle standen te worden. Als anderen rond Saeckma kunnen bijdragen, moeten ze dat doen. Groeten aan Adam van Eysinga, Siccama en Arcerius. (Gabbema 10: afschrift)
(Epistola XC: Ianus Gruterus Ioanni Saackma.)
Lubens admodum a longo intervallo aspexi manum tuam, vir et amice eximie;
quamvis enim ea inter nos sit animorum coniunctio, quam non nisi nigra mors
dirimet, tamen nescio quomodo amicitia omnis amat exerceri colloquio mutuo.
Itaque quamvis constet mihi de affectus tui constantia, lubens tamen meritoque
5] eam video, osculor amplectorque in epistolis tuis. Et vero fatum meum idem et
hic fuit quod prius. Sabinus Fockens et condiscipulus eius convenere me semel
cum traderent optatissimam tuam salutem, ille vero cum praeceptore iam ad
iter ad vos accinctus. Adeo ut doleam eis exhibere non potuisse quod et tuo
nomine et volebam et debebam. Sane, si vita mihi prorogatur, ac filius tuus
10] huc venerit, experieris officium amici veteris.
Ego hoc semestre occupatissimus fui in iterum recensendis mss. Plautinis
cum editione ultima Parei: qui asellus, cum omnia sua minima maxima deberet
Taubmanni commentariis, et industriae meae, virum bonum a morte scurriliter
laceravit, subque eius persona ac nomine etiam me praeceptorem suum, cuius
15] sub umbra infelix illa arbor hactenus crevit, orbique imposuit toto. Nemo enim
aliter de nebulone eo existimabat, quam meo auspicio, meo ductu sua extrude~ extrudere:
re: cum tamen nihil mecum communicaret, asinino suo iudicio contentus. Imo
in iterata Plauti editione eo venit impudentiae, ut inter euphemias etiam me
poneret, tanquam qui proxime ad ipsum scripsissem, hanc postremam editionem
20] mille modis superaturam priorem. Et verum est ita scripsi; sed diversissima
mente. Cum enim iudicium meum exquireret de illa censura et prae se ferret
destiturum ab incepto si improbarem, rescribebam simpliciter, improbare me
vehementer, veluti et primam, errorum novationumque mere permerdatarum
profundissimam cloacam. En! vocem superaturam, falsarius ille ambiguitati suae
25] accommodavit, Europaeque literatiori me traduxit, tanquam vanissimi iudicii,
scaevissimique ingenii hominem. Quis hoc possit videre, quis pati? Intererat
reip. literariae, infringere hanc ferreae frontis impotentissimam tyrannidem.
Itaque iam videbitis Plautum Taubmannianum mea opera talem, qualem edere
posset cura et labor curiosus. Tu, mi domine, ei cum // Siccama, cum Popma
30] favebis spero. Et si quid vehementius intercurrerit, adscribes non naturae meae
aut moribus, sed indignitati rei. Nam asinus ille nuper ficto advocati Parisiensis
nomine edidit epistolam, qua vocor Cerberus centiceps, belluaque dira profli~ profliganda
ganda ferro atque igne ex societate humana, clamatque rugitu vocalissimo se
digna; nulla habita ratione characterismi, ac relatione, qua discipulus cohaeret
p. 105] 35] praeceptori, cuius iudicium, quamvis iniquissimum, adorare potius deberet, quam
proscindere, quam pro monstro horrendo proscribere toto orbe. Sed et nunc in
nundinis adfixit tabernae librariae titulum Apologiae Pareanae contra Pareum;
ubi turpiter se dat dum probare nititur me auctorem esse fraterculi asini Cu~ Cumani,
mani, quo scripto examinantur electa eius Plautina, et demonstrantur scripta ab
40] homine, qui alius videri esse volebat, quam etiam revera erat. Ibidem impuden~ impudenter
ter affirmat se habere de eius libri scripto manum meam. Sed quo pudore idem
adfirmabat de epistola mea, de aliis memoratis in asino Cumano, eodem hic
sese praebet calumniatorem. Utrumque scriptum pater eius iussit supprimi;
utpote quod videat filio multis modis plus nociturum quam mihi. Sed catharma
45] illud, istud sibi persuadere non potuit: adeo destituitur sensu communi.
Iam me totum dedam locis communibus proverbialibus, item discursibus in
Tacitum, si Deus otia nobis continuaverit. Quod opto magis quam spero, cum
video adstantia prae foribus interneciva bella nostrorum cum papicolis. Aut
nobis pereundum videtur, aut illis. A vobis duraturum speramus auxilium;
50] utpote qui nobis perditis salvi diu esse nequeatis. Verum de his aliisque certi~ certiora,
ora, tuus Fockens. Proverbia Frisiaca magna expectabo devotione. Audeo vobis
spondere opus et delectabile et utilissimum omnibus singulisque ordinibus.
Itaque si et alios circa te habes qui et heic iuvare me possint, candidus imper~ imperti.
ti. Interim bene vale ac salve, vir animo meo carissime. Salutem perofficiosam
55] adscribo ampliss. viro D. Adamo Eysinga, D. Siccama, D. Arcerio, et si quis
istic praeterea mei nondum immemor. Scribebam occupatissimus in nundinis
Francfurti, XIV Septemb. MDCXIX.
Janus Gruterus 11
[Bretten, september 1624] aan de Staten van Friesland. - Aan de Staten van Friesland deelt Gruter mede, dat hij het aangeboden hoogleraarschap Grieks te Franeker tegen een jaarsalaris van 800 florijnen afslaat. De bemiddeling van Brederode uit Straatsburg, agent van de Staten Generaal, was niet geslaagd. Vergoeding van de verhuiskosten, jaarlijks een wagenlading Rijnwijn, een huisje met drie, vier slaapkamers en een tuintje had Gruter gevraagd. Bovendien wilde hij liever de ethica, politica, geschiedenis, welsprekendheid of physica onderwijzen. Zijn dankbaarheid jegens Friesland wil Gruter aan Europa verkondigen in de opdracht van een nog te publiceren boekje. (Gabbema 11: afschrift)
(Epistola XCIII: Ianus Gruterus Frisiae Ordinum delegatis, Leoardiam.)
Nobilissimi, amplissimique domini, illustriss. potentiss. domini Frisiae Ordinum
delegati, domini benignissimi,
Non habeo pro mediocri honore, quod me tam prolixe, tam ultronee evocatis
ad professionem Graecae linguae publicam. Eo enim agnosco vos non modo me
5] meaque aestimare supra verum; sed ita praeterea animatos esse, ut dignitatem
gratiamque honestarum artium, ea etiam tempestate debita potissimum prose~ prosequimini
p. 106] quimini praerogativa, qua a vicinis urbibus ac dynastis depreciantur; tantum non
abiectae pro derelictis. Quam mentem animumque opto speroque vobis, domini,
perpetua. Nihil certe christianae reip. esse poterit fructuosius, nihil gloriae
10] vestrae atque honori magificentius, quam si salus honorque musarum gratia~ gratiarumque
rumque exulantium, in vestro sinu, non spiritum modo ac sanguinem, sed et
colorem laetitiamque recipiat.
Ad me quod attinet, quamvis eius sim aetatis, ut mulum Atheniensem potius
imitari deberem, quam onerari aliqua cura, non dubitavi tamen gratiosissimae
15] desiderii vestri auctoritati, pronum adiicere officii mei obsequiique calculum,
retulique mox ad D. Brederodium Argentinae, quo interprete ad me uti vobis
placuerat.
Ex inde quidem alias recepi epistolas et a vobis, domini, et ab inclita Aca~ Academia
demia Franekerana, et ab aliis ibidem amicis: sed non etiam rescripsi, quod se~ serius
20] rius ad me pervenissent eae literae, sedibus incertis vagantem relicta Tubinga;
responsumque vestrum sperarem iam haerere posse in itinere. Verum ut post
nundinas Francfurtenses nihil e Belgio recipio nisi mandatum serenissimi mei
regis, Hagae datum XVII Sept., quo nonnulla mihi iniungit quae curem, neque
interim ullam facit intercessionis vestrae apud ipsum super missione mea men~ mentionem,
25] tionem, suspicari libuit Brederodii indicium minus recte curatum. Ea propter
libuit peculiariter exsinuare vobis animi mei devotionem: vel ideo ut vobis
constet, quanti ducam amari honorarique a primariis Frisiae proceribus.
Et vero simpliciter annui vocationi vestrae, annui auctoramento illi octingen~ octingentorum
torum flor. Petebam tantum ut insuper sumptus itineris plane necessarios re~ refundere
30] fundere non gravaremini; // hisque utique viarum periculis, hac rerum omnium
charitate, hac denique itinerum longinquitate. Addideram: si vice immunitatum
oblatarum, a Benignitate Vestra quotannis impetrarem plaustrum vini Rhenani,
domunculamque trium quatuor cubiculorum cum adsito hortulo mea manu
tantum colendo; implenda prorsus cupiditatis meae vota universa, neque alibi
35] me moriturum nisi apud vos, maecenates tam indulgentes: praesertim si paullo
post per occasionem, pro Graecae linguae lectione alia quaecunque mihi obve~ obvenisset,
nisset, sive ethica, sive politica, sive historica; sive adeo vel oratoria vel physi~ physica
ca.
Neque adhuc alia sum mente aut propensione. Qua si forte vobis, domini, ob
40] caussam, iam modo utendum non videtur, tantum abest ut id aegre laturus
sim; ut contra libens profitear ita me devinciri gratioso illo vestro de me
meisque studiis ac viribus testimonio ac praeconio; atque si Academiae vestrae
pars fuissem. Quippe honestae menti non minus gratum est meruisse honorum
eos titulos, quam si et eosdem accepissem: hoc enim casus, illud virtutis.
45] Quare propensissimum hunc affectum sponte a vobis, domini, oblatum; omni
etiam observantiae, devotionisque genere prosequendum duco: cuius animi pig~ pignus,
nus, ecce vobis istud manus mei chirographum: paullo post id ipsum dedicatio~ dedicatione
ne aliqua libelli alicuius publice in totius Europae auribus obsignaturus.
Interea precibus meis convenio Deum Opt. Max. quaesoque vestra consilia,
50] vestras actiones, illustrissimi domini Ordines, publice privatimque benedictionis
suae favore, moderari ac secundare dignetur; perenni bono reip. christiana, per~ perenni
p. 107] enni ornamento inclitae Frisiae, perenni solatio famae, gloriaeque vestrae, ves~ vestrorumque;
trorumque; quibus maneo, maneboque dum ero devotissimus.
Janus Gruterus 12
[Bretten, september 1624]. - Ook aan Saeckma legt Gruter omstandig uit, waarom hij het hoogleraarschap te Franeker afslaat. De verplichting jegens de keurvorst, het beheer van de Bibliotheca Palatina, weegt zwaar. Op de vergoeding van de verhuiskosten, de jaarlijkse wagenlading Rijnwijn, het huisje met een tuintje, waarin een slang rechtuit kon liggen, daarop had Gruter het niet willen laten afketsen. Wel het onderwijs van het Grieks stond hem tegen: hij wil niet zoals Tiara vroeger te Leiden alleen grammatica geven. Hij geeft sedert de Suetonius-colleges te Rostock in 1584 al 40 jaar lang onderwijs, dat bij zijn wetenschappelijke publicaties aansluit. Zijn de via Brederode gestuurde exemplaren van zijn Bibliotheca exulum al aangekomen? Groeten aan Ubbo Emmius, die al bijna drie jaar niets van zich heeft laten horen, en aan Siccama, die hij als filoloog hoogacht en van wie hij vier jaar geleden een vriendelijke brief heeft ontvangen. (Gabbema 12: afschrift; slot ontbreekt: heel weinig)
(Epistola XCIV:Ianus Gruterus Ioanni Saackma, Leoardiam.)
Amicorum potissime, domine Saackma!
Menses aliquot abierunt, quod ultro meas ad te incluseram iis quas ad D.
Brederodium nostrum scribebam Argentinae, quibus voluntatis meae promptitu~ promptitudinem
dinem indicabam ad professionem, qua // sollicitabar a potentissimis Frisiae
5] Ordinibus, dominis gratiosissimis. Exinde Tubinga et tuas ecce recipio, et do~ domini
mini Lyklemae, una cum peculiaribus ampliss. dominorum delegatorum, nec non
magnifici domini rectoris. Verum cum non longe tunc abessent nundinae Franc~ Francfurtenses,
furtenses, arbitrarerque earum occasione recepturum me aliquid a vobis re~ responsi
sponsi ad meas priores, hactenus rescribere distuli. Nunc tamen redeo ad offi~ officium.
10] cium. Et vero maximi facio me ex hyeme istac Gallica invitari ad vestra alcyo~ alcyonia,
nia, et invitari ultro et tam honorifice. Scio quidem et vobis bellum esse in
vicinia, scio quam grave sit transferre arborem vetulam; sed et hoc scio, ali~ aliter
ter vos didicisse tractare Martem, quam nostri, qui prospera tantum militiae
sibi ob oculos posuerunt, ideoque adversus inopinato supervenientibus succubu~ succubuerunt.
15] erunt. Ut omittam, navibus quaquaversum patere effugia. Quo autem mutatio
loci minus in me possit, circumcidam sarcinas meas, et relicta familia vivam
apud vos, ut studiosus aliquis iunior: mutationem aeris facile toleraturus hypo~ hypocaustae
caustae fabrica. Haec animatus eram facere; et omnia mea ita disposueram, ut
si placuisset illustrissimis dominis Ordinibus refundere sumptus necessarios,
20] venirem ad vos post mercatum Francfurtensem praeteritum. Verum ut modo re~ recipio
cipio mandatum serenissimi mei Principis super re libraria, neque etiam meminit
aliquem vestrum apud se intercessisse, uti solveret nexu, quo hactenus ei obli~ obligor;
gor; vel non recepistis D. Brederodii literas, vel noluistis iter illud longum ullo
p. 108] prosequi viatico, imo ne quidem resarcire impensas necessarias. Itaque si res
25] decollavit, ut cum Plauto loquar, bene est: heic manebo apud haeredes meos.
At quoniam fieri possit, ut vobis non constet de mea voluntate, idque inde
etiam suspicer, quod nullas exinde receperim a Brederodio, qui Basileae iam
agit, repetam breviter rem totam.
Libens, ut dixi, potentiss. Ordinibus operam meam addixeram, dummodo eti~ etiam
30] am sumptibus satisfacerent, toto itinere faciendis in me et supellectilem meam
librariam; non omnem quidem, sed auctorum veterum complexam, librosque
mihi perpetuo necessarios. Petebam praeterea quotannis plaustrum vini; et aedi~ aediculam
culam cum hortulo, in quo iacere posset serpens recta; sed hactenus, ut etiam
sine illo appendiculo me vobis sisterem. Solum displicebat lectio Graeca, quam
35] qualicunque altera permutari voluissem, vel statim, vel paullo post per occasi~ occasionem:
onem: ne viderer idem // futurus, quod equus senior molae alligatus, qui iuni~ iunior
or Nemea aut Olympia vicerat. Plane, me adolescente Petreius Tiara, Leydae ha~ habebat
bebat me longe adolescentiores, et occupabatur potissimum circa coniugationum
declinationumque ut et syntaxeos et prosodiae ineptias: nedum ut hodie melius
40] speremus de iuventute longe licentiosiore. Si nanciscerer apud vos historicam
aut politicam, aut ethicam; septimanatim instituissem disputationes vel privatas
vel publicas, erutis e libris quos praelegerem: quibus auditores meos maxime
assuefecissem ut adsequerentur characterismos rerum civilium moraliumque,
quarum ignoratione omnia hodie toto orbe confunduntur. Sed et adsunt mihi ad
45] manum mille fere diatribae in Tacitum; earum unam singulis disputationibus in~ interseruissem;
terseruissem; adeo ut intra paucos annos eum auctorem a capite ad calcem ex~ exhibiturus
hibiturus fuissem, vel pueris intellectu facilem. Vidisti credo aliquot XXX dis~ discursus
cursus in illum scriptorem a me editos ante annos XX. Anecdoti longe forent
uberiores maturioresque. Sum enim ex eis qui cum Solone senescant quotidie
50] discendo. Iam modo edidi Bibliothecam exulum, petieramque a D. Brederodio, ut
aliquot exemplaria vobiscum communicaret. An fecerit nescio. In eo libello
nullus est versus quem nequeam explicare et circumcingere auctoritatibus octo,
novem, decem scriptorum Graecorum Latinorumque veteribus. Quin si vivo
valeoque hoc semestri, tale quid praestabo in sententias, P. Syri mimi nomine
55] celebres, adiici solitas Senecae tragico ac philosopho, quarum etiam partem
Scaliger paucos annos ante mortem vertit Graece. Iactantiora haec sunt, sed
quid in me venditem in arte quam iam exerceo, doceoque una ac disco docendo,
annos supra quadraginta? Nam Rostochii primum publice praelegi Suetonium
MDLXXXIV. Neminem novi iuniorem hodie nominis celebrioris cui me aequare
60] non ausim, ne dicam anteferre, quod illi assequuntur ingenio et indole, id mihi
peperit exercitatio et experientia.
Extra Ubbonem Emmium vestrum neminem habeo seniorum, quicum exerce~ exerceam
am amplius studiorum familiaritatem; sed ille iam fere triennium tacet, ignarus
quo loco degam. Ei per occasionem multas a me salutes; ut et D. Siccamae in~ insigni
65] signi philologo, a quo ante quadriennium amicissimas recepi literas, quibus
ostendebat animorum lumina mutuo se invicem intueri, quamvis montibus mari~ marique
que dissita. Habeo etiam circa vos veterrimum amicum Petrum Regemorterum:
sed ubi agat, // nescio [...].
p. 109] Janus Gruterus 13
Bretten, [maandag] 28 maart 1625. - Rond Nieuwjaar heeft Gruter een brief van Saeckma ontvangen, waaruit bleek, dat de Staten van Friesland alle wensen van Gruter willen inwilligen. Nu zit Gruter echter in het eenzame Bretten vast door de oorlog. Hij noemt verder als hindernis de hoge verhuiskosten van zijn bezittingen, waaronder zijn bibliotheek. Een oude boom moet men niet verplanten. De dood van de jongste van zijn twee dochters is een zware slag voor hem. Hij zal geen aparte brief aan de Staten schrijven; hij vraagt Saeckma hem bij hen te verontschuldigen, dat hij niet naar Friesland komt. Hij belooft in een publicatie eer aan hen te betonen. (Gabbema 13: afschrift)
(Epistola XCVI: Ianus Gruterus Ioanni Saeckma, Leoardiam.)
Amplissime D. Saeckma, amice officiosissime!
Amabilissimas tuas recepi novum circa annum, ceu strenam: quas si nactus
fuissem mense Septembri, iam me vobis haberetis velut solduriorum iure. Ex
eis enim intellexi nihil praepotentibus ac illustribus dominis Ordinibus fore ac~ acceptius,
5] ceptius, quam ut me ipsis sistam quacunque conditione. Et vellem profecto ut
volunt: quis enim damnet sua vota libenter? Sed videtur ipsum mihi obstare
fatum.
Plane eques hinc nondum migravit; quotidieque magis ac magis insolescit.
Commeatus quidem, 't geleyt, procedit; sed paucis numero hominibus, contra
10] vim imparibus, dicis sc. caussa: unde etiam nemo mercatorum itineri se com~ committit,
mittit, contenti Francfurtum ablegare famulos; quibus vix tantum in zonis,
quod solvant per hospitia. Sane ne uncia quidem auri fertur sine praesentaneo
direptionis periculo. Unde fit ut hinc pedem movere non ausim: tanto quidem
minus quod harpyae istae non solum spolient viatorem, sed etiam vel veste,
15] vel comitatu honestiores, auferant in custodiam, neque dimittant nisi se grandi
redimant pretio.
Praeterea cum ea computo, quae iam impendi libris meis ac supellectili Tu~ Tubinga
binga ac Pfortzhemio huc devectae, animoque expendo quae praeterea insumen~ insumenda
da essent ut deferrentur via curuli Wormatiam; correpto totus pavore: veritus
20] ne vobis primo statim anno maiori sim futurus sumptu, quam redimere queam
vitae meae reliquae officiis atque obsequiis. Malum quidem senectae nullum
adhuc notabiliter sentio: sed tamen cum isthaec aetas sit morbus, ac quotidie
vigor ingenii memoriaeque minuatur; loco hominis nihil ad vos deferrem nisi
mei umbram. Quid quod medici dissuadent arbustum tam vetus transferri a
25] montanis ad paludosa. Ne dicam Electoris nostri administros reliquos, tantum
non iniecta manu, me heic retinere, servandum serenissimi nostri rebus secun~ secundis.
dis. Quod si stet tamen abire, opperiar saltem dum constet de eventu obsidio~ obsidionis
nis Bredanae: in qua tanquam in cardine utriusque partis versetur spes ac me~ metus
tus.
30] Accedit his remoris et illud, quod filia mihi altera obierit Tubingae ante tres
menses: cuius morte affectus ille qui antea dividebatur inter duas proles, nunc
p. 110] totus transiit in sobolem reliquam, eiusque liberos. Inter quos nunc versor pa~ pater
ter avusque.
Quae universa, mi domine, talia sunt, ut expedire me hinc neque // possim,
35] neque debeam, redigarque ad vocem illam Medeae:
Video meliora proboque
Deteriora sequor.
Probe enim intelligo quanto cum discrimine heic haeream cum rebus meis om~ omnibus
nibus inter stratiotas, qui vel sub abitum omnia direpturi sint, etc. Fiam igitur
40] oportet praeda victoris. Mens tamen animusque totus est vobiscum: execrorque
hanc fortunae meae scaevitatem: quae me abstinet ab animabus tam candidis,
tam fervidis in dignatione mei, quibus profecto ita iam nunc devincior obstrin~ obstringorque
gorque ut cliens devotissimus patronis Opt. Max. Quod ipsum brevi testabor,
si Deo placebit, publice. Interea locum mihi destinatum, ornate Doctore fortu~ fortunatiore,
45] natiore, et me censete absentem sic quoque vestrum totum.
Haec peculiari scripto non exsinuo illustriss. dominis Ordinibus; quod nullum
mihi relictum sit tempus praepropere abeuntibus famulis mercatorum; arbitrer~ arbitrerque
que te tua suada iisdem dominis collegis rationum isthaec momenta ornatius
deductiusque per occasionem, ea qua par est reverentia, communicare posse.
50] Vale igitur ac salve, et amicis illis meis superioribus, nec non dominis honora~ honoratiss.
tiss. plurimas a me salutes. Brettae XXVIII Martii MDCXXV.
Janus Gruterus 14
Bretten, [zondag] 4 september 1625. - Beschaamd begint Gruter zijn herhaalde afzegging van de roep om naar Franeker te komen. Saeckma heeft een vierde, zo niet een vijfde maal bij hem aangedrongen. Gruter vindt de reis levensgevaarlijk. Het risico en de kosten zouden voor de Staten van Friesland te groot zijn. Gruter heeft een derde uitgave van Livius onder handen en wil een verbeterde editie van Seneca verzorgen. Daar is hij al vier jaar mee bezig. Hij wordt alleen snel draaierig. Bachovius acht hij redelijk geschikt voor het hoogleraarschap Grieks, maar diens publicaties hebben te weinig niveau. Een alternatief kan hij niet noemen. Hij deelt Saeckma's mening, dat men tegenwoordig alleen nog maar om den brode studeert, niet omwille van de muzen. De krijgstrompet heeft meer de aandacht dan de dichterslier. Barbarij bedreigt de edele kunsten, met name daardoor dat de bestuurders geen geleerden zijn en ook niet van geleerden houden. Gruter troost Saeckma met de gedachte, dat zij tenminste tweemaal per jaar, ter gelegenheid van de Frankfortse boekenbeurs, door briefwisseling met elkaar contact kunnen houden. (Gabbema 14: afschrift)
(Epistola XCVII: Ianus Gruterus Ioanni Saeckma, Leoardiam.)
Mi D. Saeckma!
Tam effusis charitatis habenis in me velut incurris, ut quamvis et lapis et
ferrum forem, totus arderem ad perseverantiam tam insolentem. Iam ecce
p. 111] quartum, si non quintum, me compellas. Quid dicam? Non invenio verba idonea
5] quae exprimant quantum tibi debeo ob istum affectum. Confugio igitur ad
vota. Quod tibi haud queo, id rependat coelitus Dei favor; et quidem suo more
foenerato. Et vero quis non currat, imo volet ad vos, si liceat, ubi futurus
eram mei ordinis summus, qui heic nullus sum? Quin si sine periculo liceret,
excurram in Frisiam, huc mox rediturus, quei illustriss. dominis Ordinibus, quei
10] tibi et collegis D. Hillamae, D. Lycklemae, quei Academiae sideribus, D. Bouri~ Bouricio,
cio, D. Amamae, dominisque caeteris, nomine nondum cognitis, sed vero meri~ meritis;
tis; quei etiam veterrimo fere amicorum D. Harinxmae, gratias agerem vultu,
manu, ore, lingua, de honore atque gratia, qua mactant nihil merentem. Sed
quid vis? Depinxi quasi carbone quid me a vobis arceat in epistola ad dominos
15] Ordines, cui accedit praeterea unum adhuc quantivis ponderis; quod meo peri~ periculo
culo iter illud suscipere deberem, redimendus sc. de meo si forte interciperer:
hac aetate omnia tuta timeo, et quidquid mortali cuipiam accidere potest infor~ infortunii,
tunii, ante oculos animi id ita propono, tanquam capite isto mox excepturus.
Etiam cum vocarer anno MDXCII Leydam, hoc unicum erat cur non venirem,
20] quod Ordines recusarent in se recipere damnum tale. Vocabar enim tunc in
locum Lipsii, si Scaliger abnueret profiteri publice: sin annueret, ad lectionem
ethicam.
Praeterea pudet pigetque cum reputo quanto vobis essem futurus sumptu in
antecessum, qui possem perire in via, aut transplantatus languere usque ad
25] mortem. Impendi ultra centum Ioachimicos imperiales in vehas binas librorum
Tubinga huc delatorum. Quid non vorarent caeteri, quibus carere non possum,
Pfortzhemii haerentes, atque Heydelbergae? Sed et rheda mea Francfurtum
vehar necesse est, equitandi nescius. Haec omnia ea qua decet reverentia, quae~ quaeso
so te, mi Saeckma, et uberius et facundius dominis Ordinibus interpreteris.
30] Nihil enim ita refugio, quam // hac undecima vitae hora quidpiam committere,
quo vivere debeam ac mori hominum ingratissimus.
Quaeris quae iam habeam prae manu? Livii editionem tertiam, cum Notis po~ politicis,
liticis, Senecam a me a capite ad calcem emendandum, non solum ex Animad~ Animadversionibus
versionibus meis publicatis MDXCIII, e quibus sua Lipsius sumpsit et ultro fa~ fatetur,
35] tetur, sed ex tribus praeterea mss. Gallicanis. His lucubrationibus dum largius
inhaereo, sentio quadriennium illud, quo otiosus fui in exiliis, plurimum obli~ oblimasse
masse genii ingeniique vires: adeo ut pomeridianis horis nihil agere audeam
ante quartam. Nempe longior intentiorque meditatio spiritus omnem vigorem
exhaurit; et subinde tentor vertiginis specie. In summa: forem vobis equus
40] vetulus Sophoclis (in Elect. vers. XXIV). Animo satisfacerem: viribus deficerem
ilia ducens.
Doct. Baccovius non defecit quidem, sed nutat. Quod et alterum ei impedi~ impedimentum,
mentum, quo minus adsumatur ad professionem Graecae linguae, cui satis est
ideoneus; si modo qui deliberat in honestis, iam defecit, iuxta Tacitum meum.
45] Ego iam heic neminem novi cui digne cathedram illam mandetis, si requiritis
etiam philologum. Omnes student pani, nemo musis ac gratiis. Et verissimus
es vates; praecipitio licentiore ruit omnis literatura melior, si Mars diutius ista
loca insederit. Ei enim nunc pretium est; et alioqui etiam satis docti, eruditio~ eruditio
p. 112] ne omni quasi abiurata, tubam lubentius audiunt quam lyram. Summa: imminet
50] honestioribus artibus mera barbaries: eo nomine potissimum, quod magnates,
quod sedentes ad clavum, nec docti sint, nec amant doctos. Etiam mores boni
passim negliguntur. Vulpionibus passim suus est honor. Sed exorbito.
Redeo ad te, mi domine, fereque tibi irascor, quod petis, ne quid demutem
in tui amore, et mutuus vocum alis alter alterum invisamus. Ego enim te in
55] ore, in oculis, in pectore, gesto assidue. Id meretur doctrina tua, et virtus; eti~ etiam
am nunc officium istud quo mea caussa omnia moliris, ut propiores simus. Et
si id non erit, haud omittam tamen literis interpretibus fovere amicitiae tam
egregiae ignem: bis saltem quotannis, occasione nundinarum Francfurtensium.
Ampl. DD. scholarchis salutes gratissimas foenerato remetior; velimque similes
60] multas officiose insinuare ne graveris DD. professoribus, dominis atque amicis
optatissimis. Si paullulum mihi adhuc aevi dabitur, publice testabor, patefaci~ patefaciamque,
amque, quanti ducam honorem, quem mihi habuere adoptantes sibi in collegam.
Interim hunc animum, hanc mentem sciant vere mereque meritis eorum dicatam:
neque demutandam dum ero. Idem et tibi dico, mi Saeckma, musis charitibus~ charitibusque
65] que meis gratissime. Scrib. raptim IV Septemb. MDCXXV, Brettae.
Janus Gruterus 15
Bretten, [maandag] 6 april 1626 nieuwe stijl. - Van oktober tot april is Gruter ziek geweest; maar goed dus dat hij niet naar Franeker is gekomen. Maagkramp, oorsuizen en duizeligheid hebben hem van boeken afgehouden. In verband met een mogelijke herdruk van zijn Chronicon chronicorum vraagt Gruter voor het onderdeel geboorte- en sterfdagen van geletterde mannen naar de betreffende gegevens van Sibrandus Lubbertus, Johannes Fungerus, vader en zoon Arcerius, Petreius Tiara, Ausonius Popma, Tjalling Eysinga, Sibrandus Siccama en Marcus Lycklama. Drusius' geboortedag kent hij uit een eigenhandige brief van hem, maar diens sterfdag nog niet. Het werk aan de Adagia heeft hij weer opgevat: om ze alfabetisch te kunnen ordenen spreidt hij de notities op de bedden uit. De Livius-uitgave hoopt hij in de herfst af te kunnen maken. Zijn Tacitus kan een andere filoloog wellicht voltooien. In zijn omgeving worden burgers door de bisschop van Spiers tot de RK-godsdienst gedwongen. Gruters huis in Heidelberg wordt onderhouden door Caspar Schede. Groeten aan Hillama en Amama. (Gabbema 15: afschrift)
(Epistola XCVIII: Ianus Gruterus Ioanni Saeckma, Leoardiam.)
Nobilissime D. Saeckma, amice officiosissime!
O quam factum bene quod non veni ad vos! Fuissem enim non modo cabal~ caballus
lus in clivo, sed qui pedibus supinis ilia duxisset. Certe ab Octobri in hunc
Aprilem non fui iuris mei, possessus a morbo, qui omnes actiones mihi inter~ interturbat,
5] turbat, studia praecipue ac meditationes longiores. Nempe ex stomachi intem~ intemperantia
perantia natus mihi tinnitus aurium non sine specie vertiginis, quod malum
p. 113] quam non longe absit ab apoplexia notum est. Quo plura medicamenta adhibeo,
hoc magis experior, sarciendo domum vetustam maxime eam quassari et dete~ detegere
gere suas ruinas. Quod tantum abest ut sit dolori; uti votivum habeam exire e
10] decumanis istis bellorum tempestatibus in portum non Bonae Spei, sed rei.
Nam pax sane quam magis exoptatur, eo longius a nobis fugit. Et alioqui sic
semper fui animatus, ut tamdiu vivere cupierim dum vel aliis vel mihi prodesse
possem; mori autem priusquam aut alteri aut mihi fierem gravis. Itaque quando
supervenerit hora ultima, inveniet in procinctu. Hoc tantum male habet quod
15] abstinere cogor a libris. Unde factum ut Livius meus proditurus sine Notis
meis politicis, utpote quibus nondum imposita est manus ultima; neque habeo
ad manum qui ad praelum ea ipsa nitidius describat, hinc in exilium abiectis
concionatoribus et diaconis, qui suam heic mihi operam lubentius obtulissent.
Nam Caspar meus servat domum meam Heydelbergae. Si quid me fiet humani~ humanitus,
20] tus, tu certe caeterique amici ibidem, memoriam meam comiter conservabitis.
Ego dum ero in his terris vester sum totus.
Recusuri videntur Aubrii Chronicon chronicorum; cuius particula, dies natales
emortualesque virorum literis scriptisque clarorum. Quare velim mecum, aut
cum heredibus meis, communices, diem quo natus est et obiit D. Sibrandus
25] Lubbertus vester, item Iohannes Fungerus, nec non duo Arcerii, fil. ac pater,
Petreius Tiara, Ausonius Popma, Tialingus Eysinga, Sibr. Siccama, Licklama. Sed
neque habeo Drusii lucem postremam: nam natum MDL, XXVIII Iunii ipsemet
manu sua mihi notavit. In isto morbo ne totus torpeam putiscamque huius~ huiusmodi
modi minutiis traho temporis vacui taedia. //
30] Etiam continuo Adagia omnium linguarum: sed lente in iis proceditur propter
hiemem. Plura enim cubilia erant occupanda ut ordine alphabetico per locos
communes disponerem opus tam vastum. Si vixero in autumnum, et intervalla
fuerunt valetudinis, videbo etiam ut absolvam mea in Livium, ne moriar magnus
nimis reliquator. Discursus in Tacitum, ex filia nepos forte vulgabit, si literis
35] aptus fuerit: sin minus, eis continget quod bombycibus, sericis suis filis im~ immortuis.
mortuis. Invenietur sc. aliquis, qui cadavere relicto fila illa probe aptet in
vestem sibi suam. Et sic fere fit, opera non perfecta a morte auctoris sortiun~ sortiuntur
tur herum fere minime suum.
Heic in vicinia a Spirensi episcopo videntur cives vi cogendi ad religionem
40] cath. Romanam. Si idem et heic usurpabitur, alias terras et ego cum genero
persequar. Eventus docebit. Qui cum sit in Dei manu, simulque Patris nostri,
fiat voluntas eius, cui et te, mi domine, commendo precibus meis, ut et D.
Hillamam, Amamam, caeterosque professores, dominos atque amicos faventissi~ faventissimos,
mos, quorum nomina benevolentiamque profunde habeo inscripta cordi, ut et
45] merita illustriss. dominorum Deputatorum Ordinum, cui referant divi, quam non
possumus ipsi, condignas gratias. Iterum vale gratiosissime D. Saeckma cum
familia. Brettae postridie Palmarum st. n. MDCXXVI.
Janus Gruterus 16
Bretten, [dinsdag] 1 september 1626 [nieuwe stijl]. - De dag voordat hij met p. 114]
dochter
en schoonzoon, die als niet-katholiek uit zijn ambt is gezet, naar
Heidelberg wil terugkeren, schrijft Gruter aan Saeckma, de coryfee onder zijn
vrienden. Omdat hij de Beierse vorst niet vertrouwt, denkt hij dat hij slechts
tijdelijk in Heidelberg zal kunnen verblijven. Hij overweegt naar Groningen te
verhuizen, om daar de laatste jaren van zijn leven te slijten. Groningen lijkt
hem beter geschikt voor zijn gezondheid dan Franeker. Bovendien kan zijn
schoonzoon er gemakkelijker een betrekking vinden. Een brief aan de zoon van
Ubbo Emmius heeft hij onverzegeld bijgevoegd met het verzoek diens antwoord
daarop naar Bilderbeke te Keulen, agent van de Staten Generaal, te sturen. Als
de noodzaak zich voordoet, wil Gruter rond Pasen de verhuizing naar Groningen
ondernemen. Hoofd- en maagpijn, veroorzaakt door veel studeren en een zittend
leven, hebben Gruter doen besluiten, zijn resterende leven te wijden aan
het lezen van de bijbel en aan tuinieren. (Gabbema 16: afschrift)(Epistola XCIX: Ianus Gruterus Ioanni Saeckma.)
Amicorum coryphaee, D. Saeckma!
Cras proficiscor cum genero ac filia Heidelbergam, villam restauraturi quae
sub obsidionem Heidelberganam deflagrarat, et iugera aliquot frumento obsatu~ obsaturi,
ri, quei vivamus in annum proximum. Scilicet gener meus, quod nomen dare
5] nollet religioni Romanae, motus est suo loco, una cum XVI eiusdem confessio~ confessionis
nis praefectis territorio Palatino. Indultum eis habitare quocunque loco velint.
Sed enim cum appenderetur, donec aliter visum fuerit principi Bavaro, nihil au~ ausim
sim mihi polliceri de sede diuturniore, qui probe novi sacri ordinis pervicaciam,
et quam sibi nolint occurrere privilegiatos. Itaque iam nunc animi oculos fero
10] Groningam versus, ibidem reliquias vitae exspiraturus si hinc eiicimur. Quod
omnino fiet brevi, victoria aspirante castris caesarianis. Vestris locis praefero
agrum Groninganum, quod valetudini meae videatur aptior: ut taceam in ea rep.
magis in parato ac proclivi conditionem genero meo, sive togatam sive sagatam,
quam apud vos. Super ea re, ecce serio scribo ad amicum communem Emmium
15] Ubbonem, filium historici Frisiaci eminentissimi; quaesoque pro mutuo nostro
amore, ut ne graveris responsum eius dirigere Coloniam ad Billerbekium nos~ nostrum:
trum: ut si ferret necessitas, possemus circa Pascha meditari iter ad vos.
Adhuc iuge certamen est cum gravedine capitis ac stomachi intemperie;
sentioque notabiliter utrumque malum provenire a studiis frequentioribus, vita~ vitaque
20] que sedentaria. Quare omnino decretum vitae quod superest, consecrare sacro~ sacrorum
rum lectioni ac rei hortensi. Plura vellem, etiam debebam; sed dolor et debili~ debilitas
tas me a scriptione longiori, ceu iniecta manu, avocat. Itaque te, mi domine,
cum tuis divinae commendo providentiae, una cum collegis tuis ac professori~ professoribus,
bus, dominis atque amicis observandissimis, quos perofficiosissime saluto.
25] Brettae, die Aegidio sacra MDCXXVI.
Literas ad Ubbonem reliqui apertas, quei ipsas legas ac deinde cera ardenti
claudas, ut videas quid omnino mihi mentis sit super hac transmigratione.
p. 115] Lollius Adama 1
Franeker, [zondag] 6 oktober 1605. - Lollius Adama dankt Saeckma voor diens toezegging zijn zoon Ype als klerk in zijn gezin te willen opnemen, en hij hoopt dat Saeckma als vierde curator benoemd wordt. (Saeckma 196: origineel)
Tuas, clare senator, et amicorum colendissime, corculum fere dixeram, literas
accepi, quibus, cum filium meum Epeum, in tuam familiam famulatumque te
admittere significas. Id, cum filii nomine, (qui ut a nostris literis alienior, sic
ad vestras illas fori, literarumque vel obsequia, vel αποικιας proclivior, quam
5] velim) sit gratum; tum multo gratissimum, quod inter competitores, primum
locum mereamur. Facit id tua, v. humanissime, erga nos benevolentia et volun~ voluntas
tas sincera et insignis. Utinam ego filii operam tuis obsequiis, usibusque tam
gratam, expeditamque reddere valeam, quam res poposcerit, sed ignosces primis
experimentis rudioribus, tum imperio exercebis pro tuo iure, qua in re nostras
10] partes etiam commissas habe. Animo spero promptum, obsequentemque futu~ futurum;
rum; quaenam ei, ac qua ratione, obsequia peragenda, ut quam minimum offen~ offendat,
dat, a praedecessore famulo, si nondum e familia migrarit, praecepta, rudimen~ rudimentaque
taque haurire cuperem, ut et ab eodem institui ac assuefieri ad lectionem
earum chartarum, quarum copia describenda fuerit; quod sint novitio homini
15] futurae, primo tentanti, et difficiliores. De qua re omni plenius coram agere
malo, quam absens. Nam per coniugis incommodam valetudinem, tum per nos~ nostras
tras nundinas, hac hebdomade vix licuerit hinc abesse. Filium, cum voles, post
diem alterum aut tertium, ne diutius famuli opera destituaris, certior factus de
hac tua voluntate, mittam. Quod vel per nautam iube, vel Magistro Lamberto
20] indices rogo, cui ob id hasce curandas dedi.
Deum rogo oroque ut Tuam diu servet Dignitatem incolumem reipub. eccle~ ecclesiae,
siae, literis denique nostris et Academiae, literarum Academiaeque maecenatem,
quartum merito adnumerandum ordini eorum, quibus Acad. procuratio mandata,
commissaque est. Familia tibi, tuque illi felicissime ac diutissime superstes sis
25] precor. Franeq. prid. Non. Octob. 1605.
T. Dignitatis percolendae studiosiss. L. Adama. //
[Adres:] V. c. et spectatissimo integritatis, fidei et consilii D. Ioanni Saeckma,
[I.U.D.] et in Curia Frisiae senatori integerrimo et sanctissimo, domino et
30] amico colendo.
Leovardiam.
Lollius Adama 2
Franeker [1607]. - Lollius Adama biedt Saeckma, die als buitengewoon afgevaardigde ter Staten Generaal naar Den Haag zal vertrekken, de hulp aan van zijn zoon Ype, die al eerder als klerk in dienst is geweest van Saeckma; hij vraagt steun voor zijn zoon Auke, die het rectoraat ambieert van de Latijnse p. 116] school te Leeuwarden, steun die Bogerman weigert. (Saeckma 195: origineel)
Clarissime senator, domine Sakema,
Occasione a Doctor[e] A[r]cerio oblata, una volui, et nostras literas cum
illius Tuam Humanitatem salutare; intelligo ex eo de profectione, quam Hagham
instituis; in eam vero, si filii mei opera Tuae Dig. maiori usui esse possit,
5] existimavi eam tibi, veteri domino et amico, offerendam ab eo. Si qua forte uti~ utilis
lis esse queat, iam enim consuetudo vetus utcunque aptiorem reddidit; et ille
egregio erga T. Dignitatem animo, benevolentiaque affectus, se tibi totum ad
obsequia dabit ab animo praestanda. Facies e commodo tuo.
Scripseram ante duas hebdomades Bogermanno ecclesiastae vestro, occasio~ occasione
10] ne data, de filio meo istic, Doctore Augustino, ut eum commendatum sibi
haberet, vel nostro nomine, quin et ipsius, qui ei in Academia nostra condisci~ condiscipulus
pulus fuerat, quemque testimonia gravium virorum commendent; desiderare
autem aliquid officii in eo hactenus, erga filium, quem plurimum studio favore~ favoreque
que suo ac suorum iuvare potuisset. Illi vero, cum rem egerit fere totam (ut
15] ex aliis intellexi istic) cum quibusdam, una συμπραγμονουσιν, me monet severi~ severius
us charitatis laesae fraternae, mentisque a providentia divina, in cuius nutu
omnia consistunt, suspendendae, tum vero negat sibi quid prae caeteris studii
fuisse singularioris in vocationum partibus hactenus curatis; at Bernardus ipsus
mihi dixit se studuisse filio, et satis eum laudasse ac commendasse, ut certe
20] huius nullam putem culpam. Tum vero in haec verba desini: "Sed etsi maxime
fuisset in mea authoritate, cogita quaeri posse, an a me promoveri debuerit?
Sunt qui iure pari aut maiori operam meam sibi flagitarunt. Nomino rectorem
et conrectorem scholae Harlinganae, quorum alter studiis meis in iuventuti
satis feliciter praefuit, alter eorum fuit socius. Alius praetereo etc."
25] Vide quaeso quam iniquam comparationem, nescio imprudentemne dicam an
caecam! Sunt enim illi in conditionibus honestis locati, ac re fortunaque non
certa tantum, sed et satis honesta. Filius vero in ista rep. civium onera, sump~ sumptusque
tusque tolerans, sine conditione, praxique tenuiore, tum qui ei item in Acad.
studiorum fuisset socius. Et cum hic meus literas coluerit etiam humaniores
30] quam humanissime, extraque patriam iudiciis Academiarum publicis ornatus;
Harlinganus vero conrector, nulla liberali institutione perpolitus nedum Graeca,
quam iniqua haec collatio quaeso humanissime D. Sakema. Multa viri in literis,
erga praeceptorem praetexta pietas, at imprudentia ingratitudoque, quin simula~ simulatio
tio et hypocrisis. Ego nihil rescribendum duxi viro callido nimis, nimisque
35] vorsuto; te vero, mi senator, ex candori celare non potui: tum cum ego illi
literas curassem liberas a precio immunes, cum inscriptionis formula franq; ille
inscribit suis formulam plebeiam den bode loon, ut foris animam, argumentum~ argumentumque
que praenossem candidum. Ego filio suasi, authorque sum, ut praxin sectetur
studiaque quam vel illa, vel Academia poscat, dum otium datur. Rogo Tuam
40] Humanitatem, ut eum commendatum habeas, moneasque libere cuius monendum
putaris. Franequerae ex musaeolo, colloquendi animo qua licet per epistolam.
Deum precor, tuae familiaeque dignitati et incolumitati benedicat felicissime.
T. Dignitatis, Amplitudinisque studiosiss. L. Adama.
p. 117] [Adres:] C. v. domino Ioanni Sakema, a literis huma[nior]ibus perpolito, iuris~ iurisconsulto
45] consulto praestantissimique iuris tribunalis collegae et assessori dignissimo,
amico colendissimo.
Leovardiam.
Francq.
p. 118] Theodorus Leontius 1
Sneek, [woensdag] 24 augustus 1614. - De ex-secretaris van Sneek Theodorus Leontius stuurt op aanraden van zijn verwant Edo Reinalda aan Saeckma een brief door van de burgemeester van Franeker over de hernieuwde instelling van een leerstoel voor Latijn en welsprekendheid, opdat Saeckma en diens oom Ritske van Ringhe voor hem bemiddelen. (Saeckma 217: origineel)
Amplissime domine,
Cum tua mecum reputo, et quasi ad calculum revoco beneficia, fateor
animo me angi, nec exitum reperire alium, quam, quem solent mala nomina.
Sed haec alias et apud alios. Apud te, mi patrone, solum hoc iam requiri scio,
5] quod causam clientis tui meam (ut practici loquuntur) instruat. Cum hisce
diebus Langoveram, ad excutiendum animi languorem, excurrissem, deprehende~ deprehenderunt
runt isthic me literae (quas ipsas tibi transmitto) consulis Franequerani. Legi,
et lectas domino fratri ab Reinalda legendas tradidi. Reddidit ille non literas
tantum, sed et consilium addidit, ut nostris inclusas ad te mitterem, et per te
10] simul ad amplissimum dominum ab Ringhia; vestroque me consilio statumina~ statuminarem
rem.
Id quod nunc facio, mi domine, teque per fortunas meas obsecro, ne, quod
in rem meam esse putes, non facias, vel potius facere pergas.
Urget undique me, nec cessat
15] Infestum telis icere musca caput.
Sed musca fuerit, si evectum et a contemptu vindicatum me viderint illi, qui
nunc muscam illam elephantum faciunt, et elephantum te muscam. Ita loquor,
et vere: Quia per latus meum tuam, tuique similium dignitatem petivit ille,
quem ταυροκτονον ταυροκτονος Arcerius, nos appel//lare solemus ταυρουμενον,
20] utinam per te dominumque ab Ringhia non etiam ταυροκτονοι. Sed haec εις
συνοδιον astronomicum.
Interim exspectamus vestram per literas sententiam, ni fiat, nec exspecta~ exspectamus.
mus. Vides, unice patrone, familiaritas quid faciat et humanitas nimia tua. Ave,
meque habe tuum omni officiorum genere Theodorum Leontium.
25]
Frater ab Reinalda cum Saturni vespere nobiscum in coena fuisset hilaris et
lubens, non fuit idem mane postero, tentamenta morbi, heu nimium familiaris,
sentiens, in quo nunc cubat. Id volui tu, dominusque ab Ringhia nescii ne
essetis. Haec raptim et non enim Latine libenter ad te coactim 9o Kal. Sep~ Septembreis,
30] tembreis, 1614. Snecae in hospitio calamitatis nostrae.
Domino ab Rhingia cultum et obsequium a me.
[Adres:] Aen mijn here mijn here Dr Johan Saeckma, raidt ordonnaire in den
Hove van Frieslant.
35] Lieuwarden.
Le port est payé.
p. 119] Theodorus Leontius 2
Sneek, [maandag] 5 september 1614. - Leontius ambieert het hoogleraarschap Latijn en welsprekendheid; in plaats van rechtstreeks tot Ritske van Rinia richt hij zich, gelijktijdig met een brief aan de vier curatoren, tot Saeckma om diens voorspraak en die van Rinia, Reinalda en Hania. (Saeckma 220: origineel)
Amplissime domine, patrone singularis,
Qui has ad te literas attulit, idem ad amplissimos dominos Feytzma et
Hillama nostras. Quas properavimus, postquam dominum Lycklama iam ante:
heri etiam dominum Donia in patriam rediisse audivimus. Uterque certe oppor~ opportune
5] tune rediisse dictus, an et vere? Velim quidem. Ideoque, te quaeso, animo meo
exspectatione aegro satisface, non tantum officio tuo, quod quidem antea
nullus debebas nunc autem ex promisso debes. Quid? satin' improbus tibi
videor candidatus: et in arte captatoria tantum profecisse, ut etiam ad optatum
finem grassari incipiam? Vides tu docilitatem meam, quam verbo verbo licet
10] appelles impudentiam: utinam ego experiar tuam in hoc negotio conficiendo
foelicitatem. Nec enim de fide et industria tua dubito. De qua ne dubitare
videar, desino rogare. Unum hoc quaeso liceat mihi apud te, sed secreto και
κατ'ιδιαν. Facite tu, dominusque ab Rinia et frater ab Reynalda (quibus addo
dominum ab Hannia) ut, quam fieri possit, paucissimis praeter vos aliis salutem
15] et dignitatem meam debeam. Vobis enim (si fieri possit) vel solis debere velim:
quod unum mihi relictum est, quo vobis gratias referam. Non gravabor tamen
ad quoscunque tibi visum fuerit, scribere, si vel minimam animi et voluntatis
tuae in hac re significationem dederis. Inter alios et inprimis ad dominum
Donia si ita tibi visum. Ad dominum ab Ringhia scripsissem, si digna gravitate
20] eius verba invenissem: cuius tamen humanitati quaevis suffectura sciebam. Si
non contentus hac excusatione ille tibi fore videtur, extrudemus nostras ad
illum etiam invitissimas literas.
Literas hasce nostras tu interim boni consules amplissime domine et pa~ patrone
trone iucundissime. Quod si nimis familiariter tibi dictum videbitur, cogita
25] Plinium Maiorem Vespasianum appellare iucundissimum imperatorem. Ave.
Properiter Snecae, ipsis Nonis Septembr. 1614.
Tuis tibi beneficiis emptus Theodorus Leontius. //
[Adres:] Aen mijn here mijn here Johan van Saeckma, raidt ordonnaire in den
30] Hove van Frieslant residerende binnen Lieuwarden.
De brenger is betaelt.
Theodorus Leontius 3
Sneek, [woensdag] 28 september 1614. - Leontius dankt Saeckma met een lofdicht voor de voordracht voor het professoraat; Ritske van Rinia, Gedeputeerde voor Oostergo, zal voor zijn benoeming stemmen; om de medewerking van p. 120] Hippolytus Crack, Gedeputeerde voor Zevenwouden, zal door grietman Obbens gevraagd worden. (Saeckma 221: origineel)
S.P.
Magne vir, atque animo semper vel maxime nostro,
Si vacat, et placide rationem admiseris, edam,
5] Cur mea te rursum compellet epistola magnis
Cinctutum et patriae debentibus omnia curis.
Qui nihil esse mihi, patrone, videbar, et aura
Aetheria nostras omni fore tempore musas
10] Indignas rebar, per te nomenque decusque et
Quaesitam nobis fateor cum laude coronam.
Hoc animum stimulat, audax hinc promicat ille,
Et terram linguens vestris se sublevat alis.
15]
Ergo age, magne heros, audacibus annue coeptis
Ingeniumque auge, quod vel tibi serviat uni,
Vel per te multis. Potero, si posse videbor
Te laudare, alios (sed te praeeunte) docere.
20]
Ominor hoc, solumque tuum, patrone, favorem
Omini esse loco fateor mihi. Caetera tecum
Conficient maecenates, quibus omnia certe
Debebo, sed eos omnes tibi, Saekema, soli.
25]
Ave vir amplissime, patrone singularis; et cum ad dominum ab Ringhia et fra~ fratrem
trem ab Hania scripserim, te simul interpellari patere. Inter grietmanum Ob~ Obbens
bens et me reconciliata gratia est, promisitque adseverate, se scripturum ad
dom. Crack, nullamque admissurum excusationem, si non ille in hoc ambitu a
30] me fecerit. Snecae 4o Kalend. Octobr. 1614.
Tuus totus Theodorus Leontius. //
[Adres:] Aen mijn here mijn here [Johan] Saeckma, raidt ordon[naire in de]n
Hove van Fries[lant], residerende binnen Lieuwarden.
35] Franq.
Theodorus Leontius 4
Franeker, [zondag] 15 oktober 1616. - Leontius belooft Saeckma een geschrift voor studenten, bestaande uit drie oraties, ter beoordeling te sturen; deze brief heeft hij onverzegeld aan verwant Edo Reinalda meegegeven. (Saeckma 218: origineel)
p. 121] Amplissime vir, humanissime patrone,
Scripsissem tibi iam ante dies aliquot, me studiosae nostrae iuventuti ali~ aliquid
quid scripsisse; et vero, quod scripseram, misissem, nisi adventus domini affinis
ab Reynalda suasisset scriptionem super hoc scripto nostram in discessum eius
5] protollere, de quo, non tabellario, sed interprete mihi gratulatus sum; interpre~ interprete,
te, dico, singularis in te cultus et observantiae meae. Cuius αμοιβην ego non
aliam exspecto, quam ut caeteris tuis erga me meritis addas expromtum de
scriptiuncula hac nostra iudicium, idque literis, si vacat, sin', vel litera consig~ consignatum.
natum. Quod si fiat, quam excitabor in utramvis partem κρισει vestra, sive cor~ corrigendus,
10] rigendus, sive maiorem ad laudem erigendus! Posterius si mihi eveniat praeter
votum; prius magis erit ad usum, et Deum testor, magis ad votum.
Utinam dominus Lubbertus, quem unicum hic habeo, utinam cum Lubberto
tu quoque in huc parte praestes, quod aveo.
Tum mea cymba alto secura naviget aura.
15] Nunc interim inter euge destitutus et novantigum illud belle, domum forte re~ redibo
dibo mihi plaudens: ad me vero tandem redibo plangens. Sed omen absit, et
tuus mihi aliorumque tui similium favor adsit, fors erit, ut stylus hic aliquando
maius aliquid ausit. Vale, venerandum mihi caput, et αποτελεσματιον tribus ora~ orationibus
tionibus constans cis paucos dies exspecta. Quid valeam, quid valuerim his ali~ aliquot
20] quot septimanis referet tibi dominus affinis, cui hanc schedulam una cum dis~ dissertatiuncula
sertatiuncula non obsignatam tradidi. Nihil enim scripsi, quod non et illi ab~ absenti
senti scriptum voluissem. Ταχιστα Franequerae ipsis Idibus Octobris 1616.
Tuus iure, quo quisquam fuit alterius, optimo Leontius. //
25] [Adres:] Amplissimo domino Iohanni Saeckma, senatori integerrimo.
Theodorus Leontius 5
Franeker [najaar 1616]. - Leontius stuurt zijn verwanten Johannes Saeckma en Suffridus Hania in Leeuwarden een met moeite verkregen exemplaar van Sopingius' Apologetica responsio met daarin gedichten van hemzelf, Bogerman en anderen; hij vraagt of twee passages bij Bogerman wel goedgekeurd kunnen worden, en vreest dat de Friezen door de Leidenaren uitgelachen worden om hun matige opbrengst van gedichten dit jaar; Leontius wordt geplaagd door arthritis. (Saeckma 219: origineel)
Mijne here,
Gisteravont hebbe ick U.E. brieve untfangen een weynich te voeren aleer
ick 't bueck Sopingii hadde becoemen ende dat met groete swaericheyt, oever~ oevermidts
midts Jan Lamrinck ende de weduwe van wijlen Doeyema, tzamptelijcke reeders
5] aen dit werck, de gedruckte buecken mede nae Amsteldam hebben genoemen,
alleen drie hier int lant laetende, een voor Doctore Lubberto, t'andere voor uwen
archipoemene Hortensio ende 't derde voor mij. Ecce me magnum, qui in hunc
triumviratum adsumtus sim. Sed ut perpetua mihi haec sit gloria vereor, non
p. 122] oblitus quid Lepido factum sit. Ick sende dit exemplar mede ten behoeve van
10] mijnen lieven ende waerden broeder Hannia, doch UU. EE. beyden hartelijck
willende gebeeden hebben tselvige voor alsnoch met nyemant te communicee~ communiceeren.
ren. Quod si fiat, iam me factum putate quod Lepido factum est.
Utinam vero lectioni interesse liceat vel propter solam tot praestantissi~ praestantissimorum
morum poematum explicationem, qua vobis opus esse nullus dubito. Nam in
15] multis intelligendis (quid intelligendis dixi? enucleandis dicendum fuit) ipsi mihi
poetarum illorum symmystae necessarii fuerunt cum Calepino Bebelius Istin~ Istingensis
gensis et Laurentius Valla: quos omnes consului an in carmine archipoemenis
Hortensii Latine satis scriptum esset: Pulcher flosculus exit. De schoene bloem
gaet uut. Si domini affines hanc phrasin approbent, non gravabuntur mecum
20] communicare, ut ego cum caeteris, et praecipue nostris auditoribus, hunc flos~ flosculum,
culum, cui non dissimilis est, immo pulchritudine adsidet alter iste in primo
versu vir Domini, cuius explicationem ex Hebraeis fontibus petendam puto: et
vero petiissem, nisi Drusius obiisset. Sed tamen videor mihi in vernaculis nos~ nostris
tris bibliis observasse ex prophetis aliquem vocatum fuisse // man Godts.
25] Videtis singularem huius poetae dexteritatem, qui primus poetica civitate dona~ donavit
vit hanc phrasin: O stupidum Prudentium, o stupidos alios poetas christianos;
ipsos etiam Buechananum et Bezam, qui antiquorum poetarum inventione et
auctoritate contenti nihil novi in remp. poeticam introduxerunt. Volitent igitur
velut umbrae. Hic unicus esto. Et pedissequum habeto Neolandinum illum
30] ecclesiasten, quamvis alternis fere versibus claudicantem in genere carminis
non claudicante, quod ille, tanquam sibi convenientissimum, eligere debuisset.
Sed nae ego sum ineptus, qui vos his ineptiis delectari credam. Ideoque de~ desino.
sino. Nam caetera de genere hoc (adeo sunt multa) loquacem delassare valent
Fabium. Ne tamen hisce nugis aliquid serii subesse negetis ο μυθος δηλοι. Bo~ Bonorum
35] norum poetarum tenuem in Frisia anno horno esse proventum. Id quod ego
vereor, ne catuli et cultuli isti de leydige Leydenses in gente nostra rideant. Et
illi quidem rideant, nostri vero vel primi gradus posteri nullum in patria bonum
poetam videant. Isthuc enim itur, et pro floridis historicorum, oratorum, et
poetarum scriptis schediasmata quaedam pulvere scholastico macerata iuventuti
40] obtruduntur obstetricante magnorum nominum auctoritate.
Haec ita scripsi, amplissimi domini, quasi in consessu vestro poetice garri~ garrirem;
rem; et ut libertatem humanitate vestra mihi concessam, ne longitudine tempo~ temporis
ris ei praescriberetur, usurparem. Verum enimvero si veram vultis causam.
Arthritis illa fuit, quae mihi per hosce dies aliquot exanimales attulit dolores,
45] quos ut nonnihil levarem haec qualiacunque tabulis illevi et manu quidem lassa
et tremula, quae tamen non adquievit, donec hoc adderet. // Vos, et merito
quidem vestro, magnos in omne aevum mihi futuros. Avete cum vestris omni~ omnibus.
bus. Raptim Franequerae postridie quam vestras accepi literas.
Totus vester Leontius. //
50]
[Zonder adres]
[Door Gabbema:] Leontius.
p. 123] Sixtinus Amama 1
Franeker, [dinsdag] 30 juli 1616. - Amama schrijft aan Saeckma, dat hem het door Gedeputeerde Roorda toegekende ordinariaat wordt betwist door Sibrandus Lubbertus en andere collegae. Hij vraagt voor hem te bemiddelen bij Gedeputeerde Staten. (Gabbema 12: afschrift)
(Sixtinus Amama Ioanni Saeckma, Leoardiam.)
Benivolentia et affectus, quo me semper excepisti, non verbis tantum sed
toto pectoris sinu impulit me, vir amplissime, ut ad te confugerem. Patienter
hactenus expectavi decisionem DD. Ordd. et curatorum in pendente illa contro~ controversiola,
versiola, et ipse D. Hillema mihi spem fecit fore ut brevi eadem decideretur,
5] quamprimum nempe Franekeram venturi essent. Interea m. rector Andreas cum
D. Sibrando, Vinsemioque solis, non advocatis professoribus reliquis et obser~ observato
vato momento, quo D. Faber, utpote in senatu assessor domo aberat, epistolam
conceperunt, et quam citissime, priusquam cuiquam reliquorum innotesceret,
post concionem primam, Leoardiam ablegarunt, non alio fine, quam ut negotium
10] illud a tribus quatuorve, qui sine dubio crastino die affuturi sunt, absentibus
iis, quos in ea sententia esse sciunt, quod ordinarius sim, transigatur, atque ita
DD. curatores, quos etiam mihi favere sciunt, antevortant.
Epistola ipsa in praeiudicium meum scripta est, nam cum proponunt dubium,
aiunt se intelligere non potuisse, an "alreede" ad profess. ordin. vocatus essem,
15] et per consequens ad consilia et deliberationes Academicas admittendus; an ve~ vero
ro "bij provisie", et quidem extraordinarius habendus sim. Ad summam, et ea
quae mihi D. Sibrandus in curia cum ita intonaret in Drusii του μακαριτου ma~ manes,
nes, dixit, et modus procedendi et ipsius epistolae tenor mihi haud obscure
indicant, quid illi tentent. Hoc nempe, ut post paucos menses dimovear, et
20] quidem cum infamia, aut saltem ut semper fluctuem et pendeam incertus
animi.
Hoc scio, etiam ordinarios, si mereantur, posse dimitti; extraordinarios ad
placitum dominorum. In quorum numero si ego futurus sim, quae quaeso ala~ alacritas
critas erit, vir amplissime, quod calcar studiorum? Quis suadebit relictis aliis
25] studiis, in hoc tantum incumbere, ut eam Spartam, quam provisionaliter nactus
sum, ornem, ut huic me totum dem? Taceo, quod post annum aut duos de
novo iterum mihi essent prensandi et devinciendi dominorum animi, nisi semper
cuperem fluctuare. Atqui illud ambire ita meae indoli et animo adversatur, et
ita mihi fastidiosum, ut, si praescivissem tantis laboribus et cursitationibus
30] apud nos ad functiones scholasticas deveniri, nunquam certe ex for//tunata
illa Anglia huc pedem retulissem. Examinatus sum, subscripsi, iuravi, praestiti
ea quae nullus ante, nullus post me facturus, et haec omnia ut provisionalis
essem, ad menses aliquot, ut ille mihi obiecit?
Tu, amplissime vir, cave, siquidem potes. D. Roorda praesidet, et signavit
35] commissionem, quae me ordinarium pronunciat. Per illum agent, si quid agent.
Sibrandus ait D. Reinaldam sibi dixisse me extraordinarium esse. At neque
p. 124] resolutio, quam ex ore D. praesidis secretarius excepit, hoc habet. Utinam hoc
possim ab A.T. impetrare, ut in transitu D. Reinaldam compellet, et moneat
quid agatur. Si nihil decernatur nisi in pleno collegio aut post audita suffragia
40] DD. curatorum, qui hic concordes sunt, nihil metuo. Sin, cadam et omnis ala~ alacritas
critas mihi expectorabitur. Ordinarium locum habere possum, et tamen ob aeta~ aetatem
tem et statum Academiae caveri potest, ne ad conventus (quos odi) accedam.
Si transiliam limites mihi positos, etiam ordinarius tolli possum. Quid, quaeso,
vir ampl., si iam extraordinarius pronuncier, hoc aliud erit, quam degradatio
45] quaedam? Quam si illi obtinuerint, et forte collegium Ordd. sequenti anno ad
illorum placitum mutetur, et obtinebunt illud alterum. Amicos et fautores iam,
Deo sit laus, habeo, sed homines, quos scio nihil aliud esse quam ειδωλ'η
κουφιαν σκιαν, queis si orbet me supremus ille Gubernator, nullus sum. Sed
liberior sum, quam debebam. Frontem posui, quia scio me ab A.T. amari, et
50] hoc impetraturum, quod A.T. videbit mihi magis expedire.
Videbit A.T. brevi titulum mearum Lucubrationum criticarum in Ecclesiasten
Salomonis cum versione Scholiorum Abenezrae in eumdem. Interea valeat et vi~ vivat
vat A.V. et negotium clientis sui sibi habeat commendatissimum. [Tuus sum et
ero.]Franek. XXX Iul. MDCXVI.
55] [Οφρ'αν εγωγε σωοισιν μετεω και μοι φιλα γουνατ'ορωρηι. Franek. XXX Iul.
MDCXVI.] //
Sixtinus Amama 2
[Franeker, vrijdag] 18 juli 1617. - Een jaar na zijn vorige brief blijkt er nog geen uitspraak gedaan te zijn over het ordinariaat van Amama. Daarom vraagt hij Saeckma te bemiddelen bij diens neef Gedeputeerde Edo van Reinalda. Hij hoopt dat voor de vacature Leontius door Saeckma's toedoen een waardig hoogleraar wordt gevonden. (Gabbema 13: afschrift)
(Sixtinus Amama Ioanni Saeckma, Leoardiam.)
Amplissime domine,
Quod nudiustertius Leoardiae cum A.V. communicare erat animus, heri Fra~ Franekerae
nekerae spes erat. Sed quia occasio non dabatur, cogor iam ad calamum des~ descendere,
cendere, et hanc epistolam exarare, quod tamen tremulus et tremula manu fa~ facio,
5] cio, licet confidam te non indelectari meis literulis etiam inanibus. Sed ne lon~ longus
gus sim, paucis aperiam quid A.V. voluerim.
Non ignorat A.V. me ante annum in professorem electum, mihique decretum
honorarium D. florenorum, sed cum hoc promisso, fore ut augerent illustr.
Ordd., si modo Spartam meam, ita, ut deceret, ornarem. Accidit postea ut inci~ incideret
10] deret controversia de ordinariatu meo, et licet illustr. DD. curatores in ea fue~ fuerint
rint opinione me ordinarium esse, nam de eo ex professo quaesitum erat, licet~ licetque
que mea commissio nihil extraordinarium spiraret, tamen cum negotium ad
collegium Deput. devolveretur, pauci quidam non vocatis dominis curatoribus
p. 125] me extraordinarium declararunt, sed provisionaliter, idque me soli Roordano
15] debere acceptum ferre, complures mihi retulerunt. Hactenus vero τοιουτων ουκ
φροντις Ιπποκλειδηι.
Ordinariatum enim quod attinet, ego sic semper existimavi, ordinarium illum
esse, qui stationem et ordinem suum fortiter tuetur; atque hac laude nemini
cedo. Praefiscine enim dicam me hoc anno lectionem nullam publicam intermi~ intermisisse,
20] sisse, labores privatos adeo magnos exantlasse, ex quibus tamen ne teruncio
ditior factus sum, ut non putem mulum perpetuarium maiores posse sustinere,
et tamen quod praemium? Praeterea in vitam si inquirant domini, quis unquam
me hic exorbitasse asseret, quis me ebrium unquam conspectum in platea aut
loca inhonesta adiisse dicet? Vappae et quisquiliae hominum, quos genuit quo~ quoties
25] ties voluit natura iocari, dicam an nocere, ad summa evehuntur, bonis, sobriis,
rectis vividisque ingeniis, sola ex conscientia merces est. Si quis nil petat, ul~ ultro
tro nihil dabunt domini, et si quis petat, vah, quam multi prensandi, et nisi ad
singulos quis se prosternat, actum aget. Mihi decretum est haec patienter
ferre, si iam repellar.
30] Meos curatores, quibus fido, compellavi, ex Deputatis // D. Haringium, Ais~ Aismam
mam et Osingam salutavi; D. Reinaldam quaesivi, sed non offendi. Et licet anno
praeterito eorum favorem affatim sim expertus, tamen non potui non erubesce~ erubescere,
re, cum illos postularem hoc officium, ut nimirum in ordinem me redigerent, et
stipendio me minimis saltem collegarum aequarent. Libellum supplicem commisi
35] D. Bolswardiensi, qui promisit se eum oblaturum quamprimum DD. curatores
ad collegium DD. Deputatorum vocandi erunt. Et quia hoc opinione citius fieri
potest, antequam coram D. Reinaldae loquar, A.V. supplicue rogo et obsecro,
quae scriptionis meae occasio est, placeat A.V. caussam meam D. Reinaldae
commendare. Spondeo me ita victurum, ut nullus iudicaturus sit, me ceu im~ immunem
40] munem fucum sedere ad aliena pabula.
Ubi considero statum Academiae et mores multorum, ciccum non interduim
ego, utrum habeam ius suffragii in eo coetu nec ne; sed cum ex adverso con~ considero
sidero statuta Academiae nullum discrimen ponere inter ordinarios en extraor~ extraordinarios;
dinarios; durumque esse inter honestas personas collegas dici sine suffragio,
45] senatores sine consilio; cum ad animum revoco multos me quasi pro extraordi~ extraordinario
nario homine habere, et in ea esse opinione ob flagitium aliquod me ab isto
ordine exclusum, non potest non mihi taedium subire huius depressionis. Prae~ Praeterea
terea quam turpe est professorem non gaudere lautiore fortuna quam ludima~ ludimagistellus
gistellus aliquis ex trivio.
50] Quaeso te, ampl. vir, recorderis nostri, et apud D. Reinaldam pro me inter~ intercedas,
cedas, et roga hoc una cum aliis effectum det, ut ad κτηματος δοσιν accedat
etiam τιμης aliquod σημειον.
Commendo etiam A.V. locum D. Leontii, amici mei, dum vixit, summi, ne pa~ patiamini
tiamini quaeso, ut locus ille degenere successore deturpetur. Ad summam,
55] quamdiu Frisia habet Bouricios, Vinsemios et Stellingwervios, ne, quaeso, patia~ patiamini
mini per cuniculos irrepere bardos et homines sibi suisque oculis sapientes et
polyhistoras, qui ad singula vacantia se putant idoneos. Vale amp. dom. et
patriae decus. Vale et nos amare perge, qui te, ut merentur tuae dotes, coli~ colimus
p. 126] mus et veneramur. XVIII Iulii MDCXVII.
Sixtinus Amama 3
Franeker, [zondag] 9 januari 1625. - Amama geeft Saeckma zijn vertaling van Numeri 25; bijna alle bijbelvertalers hebben moeite met deze plaats. Rector magnificus Lubbertus is ernstig ziek geworden: de artsen vrezen voor zijn leven. (Gabbema 14: afschrift)
(Sixtinus Amama Ioanni Saeckma.)
Habes tandem, ampl. domine, sententiam meam, et Ebraeorum de loco Num.
XXXV. Si quid desit, aut status controversiam minus bene intellexerim, T.A.
verbo significabit. Praestitissem hoc citius, nisi tempestatis inconstantia me
opinione mea diutius ruri apud socerum detinuisset. Noster magnificus graviter
5] decumbit, metuunt medici, ne eripiatur nobis. Quod si eveniat, magnum vulnus
patietur Academia et praecipue eius disciplina, quam tam mascule restituerat.
Sed Deus providebit, penes quem sunt exitus in ortis. Vale ampl. domine, et
me, quod facis, ama. Franek. IX Ianu. MDCXXV.
10] Quaeritur, quomodo legatur in Ebraeo, Num. XXXV, XXII, ubi Belgica trans~ translatio
latio habet "Wanneer hij hem onverhoets daer en teegen stoot", etc. Resp. in
Ebraeo esse vocem
"bephethang", pro quo alibi per ελλειψιν literae 
le~ legiturgitur
"phethang". Huic voculae duas significationes attribuunt
lexico-gra~ lexico-graphiphi: I. ut significet "repente, subito, ex improviso, inexpectato", cum quid eve~ evenit
15] nit nihil tale cogitanti aut expectanti; II. "fortuito, casu", cum aliquid evenit
praeter expectationem agentis. Septies tantum in Bibliis ea vox obvia est. Et
quidem sexies iungitur verbis intransitivis, significatione prima, ubi interpres
noster aliquando "onversiens", aliquando "haestelijck" reddidit.
Locus primus, Num. VI, IX. Si mortuus fuerit bephethang phit-com ubi ex
20] παραλληλου iungitur cum suo synonymo. Vox enim posterius extra dubium
significat "celeriter, repente", etc., Gall. "tout subitement". Locus II, Prov. VI,
XV. Locus III, Prov. XXIX, I. Locus IV, Ies. XXIX, V. Locus V, Ies. XXX,
XIII. Locus VI, Habac. II, VII. Ecce omnibus hisce locis vox, quae in quaestione
est, ad patientem refertur, eumque respicit, unde non potest alia significatione
25] accipi, quam prima. At hic unicus locus (Num. XXV, XXII) id habet a caeteris
diversi, quod in eo vox controversa iungatur verbo transitivo "depulerit", aut
"impulerit".
Hoc ipsum omnes fere movit interpretes, ut posteriorem significationem hic
elegerint, quae caeteris in locis fuisset maxime inconveniens, utpote cum in iis
30] nullus agens memoretur, praeter cuius intentionem hoc vel illud evenerit. Hic
vero agens est impulsor vel iactor. Quin haec genuina voculae istius hoc loco
significatio sit, nullus dubitabit, qui versus antecedentes, (ubi de homicidiis
agitur, // quae a volentibus et scientibus patrantur) cum his tribus, vid. XXII,
p. 127] XXIII, XXIVcontulerit. Item qui particulam illam vers. XXIII
exa~ examinaverit,35] minaverit, ubi enim noster textus legit "ende en heeft het niet gesien", Ebraeus
habet "in non videndo", id est "ita ut non viderit", cum ellipsi relativi, quod ex
antecedentibus facile suppletur, pro "ita ut non viderit eum", sc. quem casu
laesit, quod sequuntur Ebraei interpretes, et ex nostris Angli, Genevenses, Ital.
etc.
40] Sed ut redeat eo, unde degressus est, sermo, omnes quos mox producam in
eo consentiunt, secundam significationem hic necessario admittendam, et proin~ proinde
de eos, qui ex impetu et repentina ira hominem interficiunt, nullum in hac lege
habere patrocinium. Chaldaeus vertit
, id est "fortuito"! Kimchi in
Radici~ Radicibusbus, et author Michlal Iophi "sine intentione". R. Levi ben Gersom "non inten~ intendens
45] dens ei malefacere". Hispanica "a caso", id est "casu". Ital. "impensatamente",
hoc est quod Galli dicunt "par mesgarde, sans y penser". Genev. "per cas for~ fortuit",
tuit", et in marg. "inopinemente". Cast. "forte fortuna". Vulg. "fortuitu". Iunius
quoque, licet reddat "de-repente", non aliter intellexit, ut annotationes eius sa~ satis
tis docent. Lutheri versio "onverhoets" ambigua est, cum is quoque, qui ex im~ improviso
50] proviso et inexpectato aliquid patitur, laediturve, dicatur, vulgo laesus "onver~ "onverhoets,
hoets, daer hij sich niet voor gehoedet heeft". Non est tamen dubium, quin ea
voce posteriorem sensum exprimere voluerit, quod vel ex eo liquere potest,
quod Num. VI, IX usus sit alia voce "onversiens". Quod autem in fine versus
XXII in translatione nostra legitur "onversiens", scire oportet, ibi in Ebraeo
55] esse "in non (id est sine) insidiis", Iun. "non de industria", sensu optime ex~ expresso.
presso. Atque haec salvo doctiorum iudicio.
Sixtinus Amama 4
Franeker, [donderdag] 3 maart 1625. - Amama stuurt Saeckma exemplaren van zijn lijkrede op Sibrandus Lubbertus met het verzoek van de weduwe, ze te verdelen onder de collega's en een bundel naar Groningen te sturen. Wat de vacature in de theologie betreft, wordt vaak de naam van Alting genoemd, zelden die van Martinius. Omdat Maccovius en Amesius de Nederlandse taal niet beheersen, is nu een Nederlander gewenst. Alting, Martinius en ook Alstedius zijn geen predikers. Als gevolg van het synodebesluit van 1624 over de talenstudie heeft Amama nu bijna 40 toehoorders i.t.t. nauwelijks 20 voorheen. Bogerman en Meinardus Schotanus zijn zowel goede predikers als bijbeluitleggers: Amama beveelt de jonge Schotanus aan, omdat Bogermans gezondheid te wensen overlaat. Hij herinnert aan de uitspraak van Saeckma, dat bij gelijkwaardigheid kandidaten uit eigen land de voorkeur verdienen boven buitenlanders. (Gabbema 15: afschrift)
(Sixtinus Amama Ioanni Saeckma.)
Amplissime domine,
Mitto tandem nomine του μακαριτου viduae orationem meam funebrem, Tuae
p. 128] A. clientelae commendatam, nec dubito, quin A.T. hoc munusculum, animi de~ devoti
voti signum, serena erugataque fronte acceptura sit. Caetera inter ampl. DD.
5] collegas distribui rogat. Quin illud quoque T.A. obnixe rogat, ut additum fasci~ fasciculum
culum Groningam transmitti curet.
Quod ad Academica attinet, non possum quin cum T.A. de professionis theo~ theologicae
logicae negotio pauculis sermociner. De Altingio multus ubique sermo. De
Martinio rarus. Et quod ad illum attinet, multi putant frustra fore Frisios, si
10] eum vocent. Caussae redduntur probabiles. Ego sic cum animo meo reputo:
Quid si haberi posset ille, quid si eodem stipendio etiam una cum illo et Al~ Alstedius
stedius et Martinius et quotquot est theologorum Germanorum? Quid demum
esset? Ecce enim habemus duos theologos Belgicae linguae ignaros, qui proinde
in habendis concionibus iuventuti praeire non possunt. Quid erit si iis addatur
15] tertius etiam ipse Belgice nesciens, aut si Belgice sciret, non admodum excel~ excellens
lens concionator?
Altingius iam vocatus fuit ab Emdensibus, sed quia concionatus fuerat nun~ nunquam,
quam, se excusavit. D. Martinius, quod infelicius concionaretur, Emdam reliquit.
Alstedius etiam nunquam concionatus est. Quantum vero in eo situm sit, ut
20] iuventus habeat in formandis et habendis concionibus egregium ducem, quem
tuto imitari possit, omnes docti norunt. Certe si uspiam ea cura necessaria est,
hic est; ubi, nescio quo fato, multis iam retro annis habuimus ministros, qui
imitationem non merentur. D. Amesius quidem, sicuti omnia sua ad praxin
dirigit, tum in iis quae de conscientiae cura, inaestimabili labore (ita iudicant
25] omnes qui virum audiunt) proponit, tum in psalmorum explicatione, ita et hoc
potissimum agit, non ut inutiles quaestiones ex textu deducat, sed ut ostendat,
quomodo scriptura solide et cum pietatis incremento coram populo tractari et
applicari debeat, sed linguae nostrae ignorantia obstat, quominus viva voce
praeire, gestus decoros, linguam et pronunciationem formare possit. Certe
30] magnum operae pretium esset de tali viro Academiae prospicere.
Decretum synodicum superioris anni valde excitavit linguarum studia. Qui
antea vix viginti habebam auditores, nunc ad quadraginta habeo, videturque iu~ iuventus
ventus ad biblica studia magis quam unquam antehac accensa esse. Quod si in
formandis concionibus et pronun//ciatione decora una iam docerentur, certe vi~ videret
35] deret brevi Frisia (ut de provinciis vicinis nihil iam dicam) alios ministros. Cer~ Certe
te haec unica caussa est, cur multi theologiae studiosi hanc Academiam fuge~ fugerint,
rint, quod nec ministri hic essent imitatione digni, nec quisquam professorum
esset, qui ea, qua Leidae fit, diligentia eas officii sui partes expleret.
Cum vero de tali viro cogito, qui et excellens sit concionator, et solide pos~ possit
40] sit scripturam interpretari, duo tantum mihi occurrunt: D. Bogermannus et M.
Scotanus. Sed quia illius valetudo magis attrita est, quam ut possit par esse
tanto labori, puto alterum summo cum ecclesiae fructu posse Spartam illam
exornare. Premitur a quibusdam, sed non alia ex caussa, quam invidia. Iuvenis
est ac proinde laboris patiens, nec tamen adeo iuvenis, ut D. Lubbertus p.m.
45] cum primum ad professionem sublimaretur. Erat enim tantum XXIX annorum.
Quam eximius concionator sit, T.A. optime novit. Quam egregios in linguis
originalibus progressus fecerit, ego scio. Novi et illud, egregie illum in philo~ philosophia
p. 129] sophia profecisse, ac proinde omnibus illis dotibus instructum, quae in bono
theologiae professore requiruntur. Mores et conversationem eius piam, humilem
50] et exemplarem T.A. satis perspectum habet.
Sed quorsum haec rogabit forsan T.A. Certe non aliorsum quam ut T.A. et
amicorum censurae has meas cogitationes subiiciam. Spero equidem ea, quae
hic attuli, consideratione aliqua digna esse. Si idem Vestrae AA. censebunt,
ipsae pro prudentia sua scient optime, qua ratione ecclesia non solum Frisica,
55] sed et Belgica universa tam insignis beneficii possit fieri compos. Nihil addam
amplius, ubi hoc adiecero, omnes illos quibuscum hoc negotium communicavi
(communivavi autem cum tribus quatuorve cordatis et prudentibus viris) hoc
consilium meum valde probare. T.A. an tale quid in mentem venerit nescio, il~ illud
lud iudicium scio me ex T.A. aliquando cognovisse "Nostratia ingenia, caeteris
60] paribus, externis esse praeferenda". Experiantur illustres Ordines, quos fructus
trium Franekerensium industria editura sit. Ego de me non possum maiori
fiducia, quam de lectissimo isto fratrum pari, eam diligentiam polliceri, quam
ab externo frustra sperent aut expectent. Hic finio ampl. domine et T.A. Deo
Opt. Max. cum universa familia commendo.
65] Franek. III Martii MDCXXV.
Sixtinus Amama 5
Franeker, [vrijdag] 13 mei 1625. - Drie kandidaten voor het predikantenexamen in de classis Franeker dreigen toegelaten te worden zonder te voldoen aan de 1624 gestelde eisen op het gebied van de gewijde talen. Amama wil dit op de synode te Dokkum met steun van de curatoren en de Gedeputeerden verhinderen. (Gabbema 16: afschrift)
(Sixtinus Amama Ioanni Saeckma.)
Amplissime et magnifice domine curator,
Beddas, Leios et Stunicas nobis dedit patria nostra. Adeo verum experior il~ illud
lud poetae:
_________________ Redit actus in orbem,
5] Ludus in hac mundi scena pene unus et idem.
Novit A.T. quid synodus Harlingana superiori anno ad remonstrantiam, ut sic
dicam, meam de excitandis SS. linguarum studiis, decreverit. Nec ignorat, quid
a vicinis synodis ad exemplum nostrum statutum sit. Tota Academia videt,
quantopere excitaverit sacra studia idem statutum. Verumenimvero cum tres
10] novi candidati, patriae alumni, superiori die Lunae examini classis Franekeranae
se offerent, minimo minus abfuit, quin laudabile illud decretum ipso facto
fuisset rescissum. Iniurius essem quamplurimis bonis, si totam classem accusa~ accusarem.
rem. Absit. Duo V. eorumque in talibus fidus Achates T.O. tragoediam hanc
excitarunt. Illi enim tanta animi impotentia et acerbitate, tot sarcasmis et
15] κερτομιοις επεεσσι, non solum decretum illud, sed et omnes quotquot ei patro~ patro
p. 130] cinium praestabant, impugnarunt, ut multi boni, queis religio erat iisdem armis
pugnare, eorum furori sibi cedendum esse putarunt. Et certe vicissent, nisi,
dum illi altercantur, epistola mea, quam eodem mane quasi ex divini numinis
instinctu (nihil enim tale ante cogitaveram) scripseram, intervenisset. Ea, ipsis
20] admodum refragantibus, lecta, adeo animati fuerunt boni, uti decreto acquies~ acquiescentes,
centes, examen reiecerint ultra synodum.
Nunc illud agitur, uti ex hac classe eiusmodi ministri ad instantem synodum
(quae Doccomii celebrabitur) delegentur, qui in hoc incumbant, uti et decretum
in spongiam. Non erubuerunt in classico coetu palam asserere, superinductum
25] eo decreto ecclesiis Frisicis saevam tyrannidem, cervicibus Frisiorum impositum
esse intolerabile onus, quod neque ipsi, neque maiores portare potuerint, tur~ turpissime
pissime abutentes loco Act. XV, X. Eo decreto non quaeri aliud, quam ut,
Frisiis oppressis, Westphali et Drentini omnia loca occupent, et quae praeterea
splendida bilis suggerebat, quae multos etiam milites deblaterare puduisset.
30] Quin et non puduit illos ipsum originale instrumentum actorum synodicorum,
scopticis et sarcasticis annotationibus conspurcare; scripserunt enim in margine
decreti: vide de hoc canone Luc. XI, XLVI, Act. XV, X. Et paulo post "papalis
dispensatio", et ad finalia "phrasis non apostolica, // sed pontificalis". Sed his
missis, equidem plane confido, synodum non retractaturam, quod superiori anno
35] solenniter fuit decretum. Dico solenniter, omnes enim delegati speciale habue~ habuerunt
runt mandatum sanciendi tale decretum. Ut autem res minus careat periculo,
scribam ipse aut ibo ad synodum, ostenturus ei vicinarum synodorum iudicia,
quibus etiam obstinatissima pectora commoveri posse autumo. At hic mihi in
mentem venit pragmaticorum illud, quo abundantem cautelam non nocere dicti~ dictitant.
40] tant. Optarim ego amplissimorum quoque DD. curatorum collegium suam hic
interponere authoritatem; ita vid. uti et ipsimet ad synodum super hac re
scriberent; et simul dominos Deputatos monerent, uti suis, qui ad synodum
ibunt, delegatis id negotii darent, ne patiantur laudabile illud decretum rescin~ rescindi
di.
45] Cogitavi etiam de excitanda aut imploranda ampliss. consessus Curiae (tan~ (tanquam
quam honoratissimi patriae nostrae collegii) commendatione. Quod si autem il~ illud
lud a caeteris DD. curatoribus impetrari non possit, ego qui tantam mihi iam
iam conflavi ex hac re invidiam, etiam illam non defugiam, uti ipse exhibeam
DD. Deputatis omnium actorum huc pertinentium apographum, cum ea petitio~ petitione,
50] ne, quam supra memoravi. Puto enim his periclitari totius provinciae existima~ existimationem,
tionem, uti nihil iam de ecclesiae statu dicam. Aequum tamen esset (nisi valde
fallor, et T.A. hic constituo iudicem) uti negotium hoc, privata quidem authori~ authoritate
tate a me inchoatum, attamen bono publico, cum bono Deo, feliciter hucusque
promotum, iam fieret publicum, et a VV. AA. qui authoritate polletis, et supra
55] invidiam iam estis, ad optatum finem perduceretur, id quod effectum erit,
modo id agatur, ne quid in superioris anni decreto innovetur, nisi forte ex ea
parte, qua sancitum est, uti cum idiotis et iis, qui non recens ex Academiis ve~ veniunt,
niunt, pro ratione personarum dispensetur, cuius particulae expunctionem, multi
boni urgent. Quod si tamen reliqui T.A. collegae huc descendere graventur, ego
60] (modo a vobis non prohibeatur) caussae bonitati et conscientia fretus, καδδυ~ καδδυναμιν
p. 131] ναμιν agam, et apud DD. Deputatos, et apud synodum, etiam publico scripto, si
opus erit et ecclesiis conducet, decreti synodici aequitatem contra Beddas,
Leios et Stunicas nostri saeculi defensurus.
Ego in his omnibus me T.A. iudicio et censurae subiicio, a qua responsum
65] expecto, et consilium. Vale magnifice domine et perge me amare, qui T.A. mul~ multis
tis nominibus colo et observo, Deum Opt. Max. rogans, uti T.A. diu nobis sos~ sospitet.
pitet. Franek. XIII Maii MDCXXV.
Sixtinus Amama 6
[Franeker, zaterdag] 2 juli 1625. - Alle professoren zijn verbaasd over de afzegging van Janus Gruterus. Amama kan voor de langdurige vacature Grieks nu alleen Georgius Pasor uit Herborn aanbevelen; Pijnacker kent hij niet goed genoeg. Altingius, zo heeft Amama van Ubbo Emmius' zoon gehoord, zou graag de vacature in de theologie te Franeker vervullen; zie daarvoor verder Saeckma 143, blz. 283. Maccovius en Amesius hebben elkaar met theses bestreden: misschien moet Saeckma ingrijpen. (Gabbema 17: afschrift)
(Sixtinus Amama Ioanni Saeckma)
Amplissime et magnifice domine curator,
De D. Grutero miramur omnes. Professionem Graecam tot iam annis neglec~ neglectam
tam etiamnum iacere, dolemus singuli. Virum celebrem quem commendem nul~ nullum
lum habeo, praeter Georgium Pasorem gymnasiarcham Herbornensem, editione
5] lexici Graeci ad N.T. aliquo modo clarum. Qui enim norunt, inter quos D.
Hachtingius, aiunt uno ore esse hominem pium, modestum, sobrium, et quod
caput esse, disciplinae amantem. Ea autem nunc est istius comitatus et scholae
conditio, uti dubitari non possuit de eius adventu, si vocetur.
Quod ad D. Pynackerum attinet, novi hominem ex parte. Scio esse IC egre~ egregium,
10] gium, disertum et literatorem insignem. Sed quia vagum habere ingenium vide~ videtur,
tur, certis conditionibus alligandus est. Nec enim puto VV. AA. quoque per~ permissuras,
missuras, uti singulis annis in Africam traiiciat. Credo illum iam pertaesum
esse desultoriae istius vitae et acquieturum in honestis conditionibus.
Heri locutus sum prolixe super D. Altingio cum filio D. Emmii. Fuit is
15] Honslaersdijckii cum eo, et invenit plane melancholicum ob repulsam regis. Pu~ Putabat
tabat parum abesse quin etiam invito Rege vocationem amplexurus esset, si
urgeretur denuo. Adeo magnum illum tenet desiderium huc commigrandi. Quid
nostri delegati apud Regiam Maiestatem impetraturi sunt expectandum. Utinam
ipsis ita negotium cordi esset uti nobis!
20] D. collega Schotanus exhibebit T.A. theses utriusque theologi nostri de hac
quaestione, utrum id, quod teneamur credere, sit verum. Maccovius negat, as~ asseritque
seritque teneri etiam credere quaedam quae falsa sunt, aususque fuit in dispu~ disputatione
tatione asserere, nos teneri fide divina credere contradicentia. D. Amesius putat
esse scandalosam assertionem, et per eiusmodi axiomata viam stratam superio~ superioribus
p. 132] 25] ribus annis et fenestram apertam turbis ecclesiasticis. Itaque cum videret D.
Maccovium suam disputationem ex professo opposuisse suae ante annum dis~ disputatae,
putatae, cum privatim cum illo hac super quaestione scriptis mutuis contulis~ contulisset,
set, cum videret eum post discessum VV. AA. similes materias miscellaneas ad
disputandum proposuisse, putavit sui officii esse eam quaestionem dilucide et
30] orthodoxe proponere, ne studiosi talibus sententiis hic imbuti ecclesias post~ postmodum
modum turbarent. Hic stitit se Maccovius et opposuit, sed ita, ut suam insig~ insignem
nem maledicentiam et imperitiam toti auditorio patefecerit. Caetera T.A. ex
collega nostro audiet. Si res ea ulterius serpat, VV. AA. authoritatem suam in~ interponere
terponere plane erit ex re Academiae. Non addam amplius, praeter votum, ut
35] Deus Opt. Max. Tuam Ampl. nobis diu servet incolumen. Dabam II Iulii
MDCXXV.
Sixtinus Amama 7
[Franeker, donderdag] 6 april 1626. - Amama dankt Saeckma voor diens correcties in zijn ontwerp-lijkrede op curator Gellius Hillama. Hij vindt dat Bouricius bij zijn afscheid van de universiteit de bibliotheek een groter boekgeschenk had kunnen geven. Bibliothecaris Amama noemt andere geldbronnen, desiderata en veilingen. Bouricius ambieert het ambt van griffier van het Hof van Friesland. (Gabbema 18: origineel)
Amplissime domine,
Orationem illam funebrem recepi. Pro officio quod T.A. mihi hac in re prae~ praestitit,
stitit, gratias ago. At illud me aliquantulum turbat, quod ipse quoque lineas
quasdam subduxeram antea. De consule, valde vereor ne offendam eius amicos,
5] inter quos D. Ioh. Scheltinga, ad quorum aures iam pervenit, me eius honorifi~ honorificam
cam mentionem fecisse. Habui illum semper meis desideriis faventissimum, ac
proinde non tam amicis eius aut asseclis gratificandi, quam animi et affectus
mei testandi causa eius memini. Temperandum tamen erat elogium ob alia, quae
hac referre haud est necesse. Nos umbratici magistri et semi-monachi, quae
10] scimus, nescimus, atque adeo facilius eiusmodi παροραματων politicorum veniam
meremur. Quaedam ex ipsius D. Bouricii paescripto, dum delineavit mihi του μα~ μακαριτου
καριτου βιον, dicta sunt, quae nisi ipse coram audivisset, minori cum offensione
possent spongiae incumbere. Interim multa video a T.A. prudenter notata, quae
ipsum quoque generum censoria virgula notaturum fuisse confido. Transmittam
15] ei orationem nitide descriptam in feriis Paschalibus, id quod ei heri promisi.
Iocatus fui cum eo super Annalibus Baronii, quos valde desideramus, eoque
avidius expectamus, quod iam Magdeburgensium centurias habemus. Donum,
quod ille a nobis discedens in bibliothecam intulit, non fuit pro eius facultati~ facultatibus,
bus, id quod inter nos pereat. Obtuli ergo iis hospitium bibliothecae nostrae, si
20] forte eius minus esset capax. Et certe quid senatori cum vastis illis annalibus?
Bartolus, Baldus, Menochius et qui decisiones ad posteritatem transmisere, ipsi
iam versandi erunt. Sed scio verba mea non fore satis efficacia extrahendo huic
p. 133] denti, quem necdum vacillare autumo. Itaque ad T.A. confugio rursus, qua
obstetricante facilius procederet hic partus. Quod si ipse de suo opus illud
25] donare gravabitur, facile poterit universae familiae Hillamanae nomine hoc
donarium in librariam nostram inferre. Quod si ne illud quidem processerit,
tentandum erit, si T.A. ita videbitur, annon D. Scheltinga camerae rationalis
nomine illud opus possit emere, et caetera ex bibliotheca D. Lyclamae suppleri.
Constat in albis 52 florenis. At ille universum illud pulcre compactum in auc~ auctione
30] tione Furmerii 36 florenis sibi comparavit.
D. Krak florenos L donavit, quos in selectos aliquot authores, qui in feriis
Pentecostalibus distrahentur, impendet. Catalogus hac septimana ad umbilicum
perducetur, et si T.A. ita videbitur, mox omnia exemplaria ad viduam transmit~ transmittam
tam.
35] Noster collega, ut audio, calide ambit munus, meo iudicio, magis formulario,
quam antecessori dignum. Existimo tamen eum cum Phrygibus sero venisse, et
contra torrentem niti. Deus O.M. Tuam Amplit. diu sospitet bono publico.
Dabam 6 Aprilis l626.
Tuae Amp. observ. cultor S. Amama. //
40]
[Adres:] Ampliss. et magnifico D.D. Ioh. Saeckma I.U.D., Curiae supremae
senatori integerrimo et Academiae curatori semper-vigili, domino et patrono
colendo.
Leovard.
Sixtinus Amama 8
[Franeker, donderdag] 22 juni 1626. - Amama klaagt met zijn collegae Amesius, Verhel en Hachting bij Saeckma over Maccovius: diens wandaden worden opgesomd. (Gabbema 21: origineel)
Amplissime et magnifice domine,
Nihil equidem illibentius facimus, quam hoc ipsum, quod odioso delationis
titulo fortassis indigetabunt alii. At cum, proh dolor, nimis verum sit quod
querimur, et magis verum, quam ut a quoquam negari possit id quod nunc in
5] T.A. sinum evaporabimus, confidimus Tuam A. nequaquam in malam partem
accepturam, quod non odium privatum, non affectus ullus reprehensibilis, sed
odium impietatis et egregii publici studium nobis extorsit. Christo et ecclesiae
dicata haec Academia est. Christo et ecclesiae sacramentum dixistis vos, quibus
ea cura demandata est, ne quid detrimenti capiat. Eodem sacramento nos obli~ obligamur,
10] gamur, quibus docendi et regendi provincia delegata est. Et quod ad nos atti~ attinet,
net, plane in ea sumus sententia, non satisfacere nos huic sacramento, nisi T.
A. significemus rursus, quantum detrimenti res Academicae patiantur ex eo,
quod tot iam annis publico stipendio non in professione aliqua profana, sed
sacra, alatur homo moribus plane barbarus, qui id solum agit ut barbaros et
15] profanos mores in Academiam invehat, discordias accendat, qui in omnium bo~ bonorum
p. 134] norum nomen et famam grassatur, cuius denique universa vita nihil aliud est
quam continua impietas.
Certe propter haec talia et venit et veniet porro Dei ira super nos et Aca~ Academiam
demiam nostram. Propter haec blasphematur nomen Domini inter nos et male
20] audit religio reformata apud adversarios nostros. Propter haec omnis illa opera,
quam T.A. exiguo illo temporis spacio, quo Academiae curandae admota est,
tanto zelo tantaque industria et solertia ei reformandae impendit, non eum
successum habuit, quem animis conceperamus omnes. Propter haec si non
omnes, qui in hanc Acad. a VV. AA. invitati sunt, saltem quidam honestissimas
25] vocationes respuerunt. Et valde veremur, ne idem porro VV. AA. experiantur.
Ut autem T.A. videat quibus nixi rationibus haec dicamus, rogamus T.A. ut in
memoriam revocet, quis fuerit exitus universae actionis, quae anno 1620 adver~ adversus
sus eum fuit instituta, cuius instrumenta omnia penes D. Atzmam fuere. Gra~ Gravissimae
vissimae fuerunt accusationes, gravissima crimina, evidentissimae probationes.
30] Res tamen indecisa mansit. Rediit ad professionem ea conditione, ut si vel
minimum denuo committeret, ipso facto professione excideret. Sed, o dedecus,
quam derepente huius comminationis oblitus est! Si observatores vitae eius
fuissent constituti, quam longum catalogum haberetis criminum! Si illi, qui
tunc curatores agebant, officium suum hic fecissent, singulis mensibus occasi~ occasiones
35] ones iustas habuissent Academiam tali pondere levandi. Et quidem nos adhuc
bene meminentes sumus quorundam, quae vel publica fama vulgavit, vel ad nos
ceu senatus membra vel capita ab iis quos offenderat, delata fuere. In quae //
cum nunquam inquisitum nedum animadversum sit, operae pretium nos facturos
duximus, si eorum quaedam T.A. instructionis loco communicemus. Et quidem
40] I. Notum est, quam saepe, quam enormiter mendaciis et calumniis proximos
suos offenderit, quos scriptis manu sua, in forma, palinodiis placavit. Duas e~ eiusmodi
iusmodi apud collegam nostrum D.D. Rhalam, aliam apud D.D. Danielem Ioh.,
alias apud alios invenietis. Iudicet V.A. utrum Academiae utile et religioni nos~ nostrae
trae satis honestum sit, eiusmodi infamem theologum tolerare. Quid respon~ respondebitur
45] debitur Iesuitis, anabaptistis et Socinianis, ubi hunc hominem et vobis et nobis
et universis ecclesiis nostris aliquando obiecerint?
II. Quam turpiter in famam D.D. Lubberti b.m. post eius obitum grassatus
sit, sparsa in vulgus epistola, quae ut ut ab ipsomet fortean non sit consuta,
a D. Festo saltem ad ipsum non fuit transmissa, id quod tamen impudenter as~ asserebat.
50] serebat.
III. Quomodo post ultimam illam actionem (quae enim ante eam vel sub ea
patravit, non attingimus) vixerit in aedibus civis cuiusdam, cui nomen Lieuwe
Lieuwes, ex ipso et coniuge adhuc superstitibus cognosci potest. Quos si forte
suis lamentationibus, ubi ad rem ventum fuerit, fregerit, ut non omne verum
55] dicant, nominabimus honestos viros, coram quibus graviter saepe de belluina
eius ebrietate, diris et execrationibus, conquestus est.
IV. Quomodo item vixerit in aedibus praefecti vigilum, Iacob Pibes, qui non
ita pridem formalem actionem adversus eum coram senatu Acad. instituit, con~ conquerens
querens vitra sua ab eo fuisse excussa, et se quoque ab eo egregie fuisse pul~ pulsatum
60] satum et filiam suam calumniis proscissam, (adeo ut hic quoque voces ei per
p. 135] iugulum redierint) et belluinam eum vitam duxisse, in omnium collegarum fa~ famam
mam et nomen quotidie fuisse grassatum, cuius rei extant etiamnum penes nos
informationes.
V. Quomodo vixerit apud viduam quandam Aefke Lodowics, ancilla ipsius,
65] quae iam cum D.D. Domanno habitat, testabitur, et si fortassis illa precibus e~ eius
ius fracta verum dicere tergiversabitur, nominare possumus varios (inter quos
Hendrik Lycles apothecarius) queis gravissime aliquoties de eius moribus questa
est.
VI. Quod rectore D. Verhellio, cum in abrogandis symposiis laboraretur,
70] sparserit rumorem, professores ceu Cadmaeos fratres, in curia Acad. se invicem
pulsasse, qua de re ampliss. D. Bouricius et D. Daniel optime testabuntur,
quorum hic illum serio id affirmantem audivit. Apud utrumque vero, cum iam
sibi ab eo metuere inciperet, profitebatur se paratum esse vel iuramento con~ confirmare,
firmare, quod hoc in caupona aliqua audivisset, dicere tamen non posse, in qua.
75] VII. Quod rectore D. Lubberto noctu a ministris nostris // in platea inven~ inventus
tus sit cum Polonis aliis, ebrius, boans et nudo gladio armatus, id quod noster
vice-promotor adhuc testabitur.
VIII. Quod circa idem tempus in platea publica iuxta Academiam, clara luce
fabrum quendam ferrarium percusserit, quem postea nummis placavit, uti me~ memores
80] mores adhuc erunt, Tys Hendrix qui tunc eius hospes erat et nummos pulsato
obtulit, D. Daniel, vidua fabri Eelk Pieters, minister noster Iurian Tuenis etc.
IX. Quod ante paucos dies cum studiosis tribus curru vectus fuerit Harlin~ Harlingam.
gam. Ibi postquam egregie in lupanari quodam (domo vid. extrema, quae est ad
portam Franekerensem, ad insigne regis Angliae) cum studiosis tribus, Franzio,
85] Floquettio et Strobando potasset, imo, si bene intelleximus, pernoctasset, cum
Franekeram se denuo vehi putaret, curantibus id duobus, Bolswardiam vectus
est. Ipse vero cum bene potus crapulam in curru edormiret, non antea intelle~ intellexit
xit se Bolswardiam delatum, quam cum ipsam urbem ingrederetur. Ubi cum in
socios duos, huius rei authores, fuisset destomachatus, cum tertio rediit Har~ Harlingam.
90] lingam. Ubi idem lupanar ingressus sparsit rumorem, alterum sociorum Bols~ Bolswardiae
wardiae relictorum, vid. Floquettium, istic loci esse interfectum, et quidem
vulnere per sinistrum brachium ipsi cordi inflicto. Qui rumor cum exiguo tem~ temporis
poris interstitio universam urbem Harling. et Franekeram esset pervagatus,
Floquettius ipsa illa vespera, alia via, domum rediens graviter cum Maccovio de
95] sparso isto mendacio expostulavit. Illud praecipue dolens, quod tunc Harlingae
nauta Hornanus esset, qui cum idem intellexisset, nuntium illud ad matrem su~ suam
am Hornae habitantem procul dubio detulisset, nisi eadem nocte quendam
conduxisset, qui nautam de prospera eius valetudine edoceret. Quomodo vero
Maccovius hoc excusaverit et qua ratione Floquetium placaverit, ex pedello
100] aliisque VV. AA. possent intelligere.
X. Illud etiam nimis notum est, illum hoc praecipue agere, ut sibi peculia~ peculiarem
rem gregem habeat, quos ab omnibus collegis abstrahit, queis instillat odium
et contemptum collegarum, vanissimis et impudentissimis mendaciis, quorum
magnum catalogum nectere possemus, si privatas iniurias persequi esset ani~ animus.
105] mus. Illud autem praecipue dolemus, eum scandalosis opinionibus et pietati
p. 136] noxiis iuventutem, sic satis per se profanam, imbuere, suoque exemplo et
societate ad ebrietatem seducere. Qua ex re ecclesiae Frisicae maximum prae
aliis detrimentum patiuntur, dum Frisii, nescimus qua seculi nostri infelicitate,
christianam disciplinam prae aliis aversantur et tales ductores lubentius se~ sequuntur.
110] quuntur. Hinc videmus eum ex iuventute Frisica magnam sequacium catervam
habere. Loquantur classes et qui in iis maxime pii sunt. Ipsa iam eos docuit
experientia, quam pii pastores ex ipsius disciplina prodeant, et intelligent id
porro nostrae ecclesiae, nisi a VV. AA. eatur obviam. Illud autem maximum
nobis creat // cordolium quod multi qui ante contractam cum eo familiarita~ familiaritatem
115] tem sobrie, pie et modeste vixerant, postea ebriosam, profanam et ferocem vi~ vitam
tam duxere. Item quod quidam ab eo collegiis nostris publicis et privatis, lec~ lectionibus
tionibus et exercitiis interesse prohibeantur.
Hic tamen quievimus hactenus, et, ne nos videremur concordiam et pacem
publicam violare, conniximus: qua in re an satis fecerimus conscientiae nostrae,
120] equidem ipsi vix nobis satis facimus. Quod si spes nulla appareat, quo tandem
hic homo alio concedat vel ablegetur, rogabimus VV. AA. ne aegre ferant, si
nos ipsius conatibus palam ac publice nos opposuerimus, iuvenibusque nostrae
fidei concreditis, quantum in nobis est, persuadeamus, ne tam profani et infamis
theologi familiaritati aut institutioni se dedant. Si quid hinc porro redundabit
125] incommodi et scandali, eius causas speramus VV. AA. omnesque bonos rerum
Acad. intelligentes, non in nobis, quorum vita et vestris et ecclesiae censuris
submissa esto, sed in isto ordinis theologici carcinomate esse quaesituros.
Cum vero nesciamus, quomodo caeterorum DD. curatorum animi hic affecti
sint (saltem D. Aylva causas dubitandi habemus) et nostra et Academiae inter~ intersit
130] sit haec nostra studia non revelari, nisi ubi necesse erit, T.A. elegimus, in cuius
sinum hoc effunderemus; plane confidentes, T.A. vel sine nobis hoc negotium in
bonum ecclesiae et Acad. directurum. Nos offerimus nos ipsos ad pleniorem
instructionem, quae T.A. a nobis semper suppeditabitur. Praeclaram iam T.A.
Academiae navavit operam. Plurimum tibi hoc nomine debet ecclesia et resp.
135] Illud vero omnium superabit merita, si T.A. id posset conficere, ut hic homo,
qui de tribus vocationibus gloriatur, res suas sibi habere, et illarum aliquam
amplexari iubeatur. Ita enim cum minori strepitu hoc pondus eiiceret Academia.
Vale ampliss. domine. Deum O.M. veneramur, ut te ceu primarium Academiae
Atlantem diu nobis servet incolumem. XXII Iunii 1626.
140] T.A. observantissimi
| Pleraque meo tempore facta novi; plura non relata, ad rem non parum faventia, significare possim. Petitionem ecclesiis et Academiae utilem iudico, et effec~ effectum 145] tum sortiri unice rogo Ioh. Hachtingius. 150] S. Amama. |
G. Amesius. Quamvis de omnibus et singulis non sim certus, rem ipsam tamen ex Academiae et ecclesiae re esse confirmo. Haec omnia partim ipsi experti, par~ partim tim fide dignis testibus, et testimo~ testimoniis niis certis vera cognovi facta, dicta~ dictaque que a I. Maccovio. A. Verhel |
p. 137] Sixtinus Amama 9
[Franeker, juli 1626] - Een student uit Herborn heeft Amama verteld dat Pasor nog geen besluit heeft genomen over zijn komst naar Franeker. Amama dringt er bij Saeckma op aan Pasor via graaf Wilhelm nogmaals te benaderen. Hij beklaagt zich over Rhala en Bernardus Schotanus en waarschuwt voor een overhaaste beroeping van broer Meinardus van de laatste. Hij vergelijkt de kandidaten Pasor en Daniel Johannis voor de vacature Grieks en noemt nog diverse andere namen. (Gabbema 11: origineel)
Ampliss. et magnifice domine,
Nudius tertius compellavit me studiosus qui recta Herborna venit. Is refert
D. Pasori necdum de vocatione quicquam constare. Tristem esse ecclesiarum et
scholae faciem. Inter Herbornam et Coloniam esse tantum intervallum XIII mi~ miliarum,
5] liarum, et se cum iter illud conficeret, nullum militem habuisse obvium. Comi~ Comitem
tem Gulielmum, qui Emricae nunc gubernatorem agit, singulis septimanis literas
mittere et accipere Sigena ac per eum vel isthac via commodissime mitti posse
si quid denuo VV. AA. ad D. Pasorem velint curatum.
Nescio profecto, an satis honorificum futurum sit provinciae, si non resuma~ resumatur
10] tur vocatio. Sparsus enim hic rumor est per universam Germaniam, et non
potest non tandem ad ipsum quoque devenire. Cum autem Caniculares instent,
et sine detrimento Academiae tentari adhuc ea vocatio possit semel, rogarem
T.A. ut hoc negotium velit urgere. Familiam non habet gravem, ut ea impedi~ impedimento
mento esse possit, quo minus migret. De ipsius pietate constans fama est. Ae~ Aetas
15] tas non effoeta. Vires adhuc integrae, et incipit tantum canescere.
Quod ad alterum attinet, esset certe Glauci et Diomedis permutatio. Equi~ Equidem
dem saepe ab ipso rogatus sum, ut se T.A. commendarem, sed plane decreve~ decreveram
ram silere. Nunc quia T.A. postulat, scribam libere, sed ea conditione, ut haec
epistola comburatur, nec ad posteros veniat. Ingenium ei erectum, et γονυ
20] χλωρον. Quod si animum posset abstrahere a mamona et usuraria, quam exer~ exercet,
cet, si totum se vellet dare exornandae huic Spartae, nec somniaret alios ho~ honores,
nores, ut noster ille IC. certe posset aliquando in celeberrimum professorem
evadere. Nihil enim ei deest, non ingenium, non aetas, non bibliotheca, non
opes. De voluntate saltem dubito, ob causas quas posui. Quamdiu T.A. supere~ supererit,
25] rit, faceret scio officium, sed ubi te denato (pono id iam, non spero et Deum
quotidie singulari precatione rogo ut te diu nobis sospitet) eadem geretur
Academiae cura, quae ante te, valde metuerem. Tunc enim nullus erat iudex in
Israel et unus-quisque faciebat quod volebat. Idem rediret actus in orbem lu~ ludus.
dus. Illud enim video, divites illos professores parum curare superiorum autho~ authoritatem,
30] ritatem, et ad quamvis occasionem minari abdicationem sui muneris, quasi
secum interitura esset Academia, id quod in novello nostro IC. saepe deploro.
Is heri denuo affixit disput. sub titulo professoris iuris et hist. Quod si VV.
AA. iuberent eum redire ad veterem Spartam, equidem non dubito, quin ad pe~ pedes
des vestros suam commissionem esset depositurus. Et alter iste, qui de tam
35] opima gloriatur praxi, saepe prae se fert, se parum curare professionem, prae~ praecipue
p. 138] cipue ex quo VV. AA. ferias contraxerunt. Cuius rei quoties mentio incidit,
profitetur se ex eo tempore cum tanta alacritate non potuisse legere, se antea
optime de me sensisse, sed ex quo domini curatores me instigante tantum
facinus fuissent ausi, se nescire quid de me iudicaturus sit, ut mihi ante pau~ paucos
40] cos dies retulit Acad. rector. Quin et D. Rhala permoturus Hachtingium, ut in
Schotanum potius quam Amesium iret, hoc inter alia argumento usus est, eum
promittere, quod se istis pedanteriis, quas invexerant iam DD. curatores et
porro invecturi viderentur, et specialiter feriarum contractio proponebatur,
esset mascule oppositurus. Id quod T.A. eo etiam nomine volui indicare, ne
45] praecipitet consilium de vocatione fratris. Quod si tali fulcro firmaretur, quid
non facturus esset ambitiosus ille homuncio? Sed dicet T.A. aliam longe ipsi
esse indolem. Equidem id spero; sed habere eum aliquid eiusdem spiritus,
duobus evidentibus // documentis possem docere. Unum iam ponam.
Superiori anno, cum 6 tantum mensium professor esset, desponderat sibi
50] rectoratum, et faciebat quod poterat, etiam dum uxor insepulta esset. Cum me
quoque in suas partes trahere vellet et difficilem deprehenderet, dixit mihi,
fratrem suum, qui tunc aderat, sibi suasisse, ut nunc rectoratum capesseret si
fieri posset, idque propter instantes Principis exequias, ad quas proculdubio
rector Acad. mittendus esset, atque ita se posse sumtu publico isthoc honore
55] gaudere et universam pompam videre. Sed si hac ratione movisset me et rect.
fuisset adeptus, misere fuisset deceptus.Tantum enim abest, ut Acad. nostra ad
exeq. istas fuerit invitata, ut ne Leidensis quidem fuerit evocata. Me autem
sordidum hominem esse oportet, qui licet tunc Hagae essem, tamen eam ob
rem Delphos excurrere non voluerim. Ita videmus saepe sub simplice veste
60] ambitiosum cor tegi.
Sed ad rem, id est Gr. lit. professionem. Equidem puto me scire a quo vir
iste commendetur. Puto enim esse collegam T.A. qui tamen hactenus D. Danieli
favit. Isti autem puto eum valde commendari a nostro medico, cui admodum
familiaris est. Isti autem homines nihil magis metuunt, quam accessum talium
65] collegarum, qui disciplinae sint amantes. Ex eodem fonte est, quod Danieli
minus faveant, utpote quem vident mihi et D. Amesio magis adhaerescere quam
sibi. Ex hoc uno fonte nostrae dissensiones sunt. Quae tum demum elucescunt,
cum rector et senatus Acad. constituendus est. Hunc autem puto quibusdam
esse gratiorem, quod caelebs dum fuit, dissolutius vixerit, id quod T.A. col~ collega
70] lega novit optime. Nunc vero licet membrum sit ecclesiae, tamen nescio quid
expectandum ab eo sit circa disciplinam. Ego enim sic sentio, nihil sperari
posse reformationis in ecclesiis, nisi reformatis scholis, id quod iam a VV. AA.
ceptum est. Eam autem non posse institui, nisi adhibitis viris religiosis, in qui~ quibus
bus est spiritus pietatis et animus masculus, quo (animo masculo) an praeditus
75] etiam sit iste minister, valde dubito. Retulit enim mihi minister quidam pius,
qui synodo interfuit, eum nullum erectae et masculae mentis signum edidisse.
Adeo timida et tremula erant eius suffragia, plane ad aliorum mentem compo~ composita
sita.
Sed redeo ad alterum et conferam eum cum veteri candidato. In illo plus
80] spei; in hoc plus rei video. In hoc animum masculum circa disciplinam, et re~ reformationi
p. 139] formationi faventissimum. Eo nomine Tuam Amplitudinem amat et aestimat,
plane ab iis diversus, qui pedanteriae titulo eam insigniunt. Si hic posset in
Academia constitui, haberetis hominem vestris mandatis et decretis obsequen~ obsequentissimum.
tissimum. Haberetis hominem laboriosum, certe magis quam alterum. Ad exci~ excitanda
85] tanda studia Graeca et Lat. non tam initio opus erit celebri, quam laborioso, si
utrumque simul haberi non possit. Haec autem sic intelligi velim, ut putem
praeire debere conciliationem cum ecclesia, quam non defugiet, modo affulgeat
certa spes professionis alterutrius. Accedat tunc specialis obligatio, qua vobis
se ad omnia proponenda obstringat et fiat vel extra-ordinarius. In hanc autem
90] delabor pro misero homine supplicationem, quod nesciam unde habituri sitis
talem quem quaeritis. Nisi forte Meursius haberi posset, quem audio pertaesum
esse Danicae terrae. Vivit enim Sorae, XII ab Hafnia lapide. Vel Pontanus. Cur
enim nollet huc potius quam Gron. venire? Alii commendant Sladi filium, qui
conrectorem agit Amsterodami. D. Amesius ait Middelburgi vivere quendam
95] Draak, ecclesiae Anglic. ministrum, sed quem ecclesia istius loci alere non
potest, eumque esse in Graecis versatissimum. Roterodami rectorem agit qui~ quidam
dam Iacobus Becmannus, vir pius et in linguis versatissimus. Sed a dexteritate
in docendo nullum possum commendare, quia non audivi.
Libere scripsi, plane confidens hanc epistolam Vulcano sacrificatum iri, eius~ eiusque
100] que argumentum ne cum collega quidem (qui D. Metio et Vinsemio etiamnum
nimis familiaris est) novellum intelligo, communicatum iri. //
Fuit ante annos aliquot Leovardiae quidam monachus Flander, cui nomen
Emmens. Is D. Rhalae competitor erat. Eum valde commendari audivi ab histo~ historiarum
riarum peritia et labio Latino. Postea Emdam concessit, ubi Tacitum publice in~ interpretatus
105] terpretatus est in gratiam literatorum civium. Postea incepit Gallice concionari,
et Gallicae ecclesiae pastor ibidem factus est. Is qualis sit et an hodie super~ superstes
stes sit, accuratius posset inquiri. //
[Adres:] Ampliss. et magnifico domino D. Ioh. Saekma IC., in sup. Fris. Curia
110] consiliario et Acad. curatori vigili, domino meo observando.
Sixtinus Amama 10
[Franeker 1626] - Dankbaar denkt Amama terug aan de tweedaagse vergadering in Franeker, tijdens welke Saeckma de eendracht onder de professoren heeft hersteld. Hij betreurt het dat Saeckma na de laatste zitting ziek is geworden en thuis het bed heeft moeten houden. De professoren hebben diezelfde dag tijdens een sobere bijeenkomst, waarbij ook Maccovius aanwezig was, aan hun vreugde uiting gegeven. De volgende week zal Amama zijn Sulpicius-colleges hervatten. Rhala is na Saeckma's vertrek ziek geworden: arthritis kluistert hem aan het bed. Amama stuurt een verzoekschrift van de Franeker predikanten mee, een gedicht van Eilhardus Lubbinus en twee overwegingen van hemzelf over de door Saeckma opgestelde regels m.b.t. het rectoraat. (Gabbema 5: origineel)
p. 140] Magnifice domine curator,
Aristo, Platonicus conviva, et homo φιλομαθης, aliud nihil optabat, quam ut
propter Socratem accumbere posset; sicuti enim in clepsydra de pleno vasculo,
graciliter perforato, aqua guttatim deflua vasculum inferius repletur, ita spera~ sperabat,
5] bat, se sapientissimo isti viro proximum ac veluti amterminum, in sapientiae
aliquam partem venturum. Utinam vero, qui nuper biduum continuum Tuae A.
lateri assiduus fui, animum capacem attulissem! Certe dexteritatem illam tuam
in proponendis, urgendis et expediendis negotiis, perspicacitatem et solertiam
in diiudicandis, facilius erit θαυμαζειν η μιμεισθαι. Quid dicam de examine? In
10] quo non, ut decessores tui, auditorem sed iudicem agis, et de ipsis examinato~ examinatoribus
ribus accurata facis arbitria.
Unum est, quod post vestrum discessum animum meum excruciavit, nostras
vid. ineptias tantum temporis VV. AA. surripuisse, et nominatim Tuam Ampl.
postrema sessione ita afflixisse, ut domum reversum lecto affixerit. Ut candela
15] aliis serviendo, se ipsam consumit, ita et T.A. publico serviendo suam valetudi~ valetudinem
nem atterit. Utinam vere boni illi decessores vestri ulcera illa subinde retexis~ retexissent
sent et remedia adhibere dignati fuissent! Etiam cum maxime aestuaret ille
contentionum ignis, frigida adhortatione, ad concordiam, defungebantur.
Inter nostros nemo est, nemo, qui non sibi de hac reconciliatione gratuletur,
20] et VV. AA. gratias se debere profiteatur. Credo offensos fuisse quosdam ob
reprehensionem de sphaeristerio. Ego de me profiteor, cum VV. AA. surgerent,
adhuc commotum fuisse nonnihil ob accusationem de oligarchia, sed postquam
convenimus eodem die ad sobriam collationem, ea fuit omnium et singulorum
laetitia, et gaudium, ut volupe fuerit omni pacis amanti colloquia ista amica
25] audire. Vocavimus quoque ad nos D. Maccovium, ne quidquam publicae laetitiae
deesset. Vestrae quoque incolumitati libavimus, et concordiae litavimus. Nullus
ebrius, omnes laeti domum reversi sumus. Ex eo laetior Academiae facies fuit,
et meam stationem, quam non ita pridem infelicem censebam, amare denuo
occoepi. Adeo iucundum est, sine gemitu et suspiriis vocationis suae munia
30] obire posse.
Sequenti septimana συν Θεωι redibo ad Sulpicium, neque indigne feretis, opi~ opinor,
nor, si in programmate usurpavero illud Ausonianum: potentissimum imperandi
genus esse cum rogat qui iubere potest. Cavebo autem ne vel vocula τον N.
offendam, qui nunc lecto affixus magnum morbum expectat, nisi θεος απο
35] μηχανης. Adeo cacochymicum corpus circumgestat. Sed de his satis.
Mitto T.A. libellum supplicem nostrorum ministrorum. Si quid T. Vigilantia
ipsis procurabit, eleemosyna erit, adeo omnes cum bonae mentis sorore colluc~ colluctantur.
tantur. Adieci carmen Lubbini, quod descripsit Besoldus in Politicis, capite de
prognosticis ruiturae reip. Adieci etiam duas considerationes meas circa articu~ articulos
40] los de rectoratu a vobis conceptos. Vale maxime virorum, et perenna bono
Acad. et reip.
T.A. observantiss. cliens S. Amama. //
Ex quo VV. AA. hinc discessere, D. Rhala lecto affixus fuit. Valde conqueritur
45] de doloribus manuum, brachiorum et pedum. Medici verentur esse morbum ar~ articularem
p. 141] ticularem.
[Adres:] Erentvheste, mogende, hoog-geleerde, wijse, seer achtbare here, mijn
here D. Iohanni Saekma ICto, raad ordinaris in den Hove, ende curateur der
50] Universiteyt van Vryslant.
Leewarden.
Sixtinus Amama 11
[Franeker, 1626] - Sixtinus Amama stuurt Saeckma exemplaren van een in Stockholm herdrukte academische rede om uit te delen aan diens collega's. Verder geeft hij de hoofdpunten weer van de rede die hij zal houden over Sulpicius. De professoren willen hun salaris i.p.v. per trimester halfjaarlijks ontvangen, d.w.z. medio maart en september; omdat collega Verhel in deze geen resultaat heeft geboekt bij Gedeputeerde Staten, wordt Saeckma's bemiddeling gevraagd. (Gabbema 1: origineel)
Amplissime domine,
Heri amicus quidam meus ex Suecia ad me misit exemplaria aliquot orati~ orationis,
onis, quam ego in hac olim Academia habui, Holmiae excusae. Ex illis paucula
haec ad T.A. volui transmittere, ut si T.A. ita censebit, inter collegas distribu~ distribuantur.
5] antur.
Crastino die, συν Θεωι, praefabor in Sulpicium, dicturus primo de praestantia
et dignitate historiae in genere, 2. collationem instituturus historiae sacrae et
profanae, eiusque prae hac dignitatem adstructurus, 3. aperturus fontem plero~ plerorumque
rumque errorum, qui ceu naevi quidam pulcherrimam historiae Sulpicianae fa~ faciem
10] ciem devenustant. Eum autem esse των LXX interpretum versionem, qua Latine
versa ad ea usque tempora Latini etiam patres tanquam θεοπνουστωι usi sunt,
ostendam. Et certe non ex ipsis fontibus, sed illa versione suam illam epito~ epitomen
men construxisse Sulpicium res nota est. Hoc erit orationis meae argumentum,
quam calamo descriptam, ubi plusculum otii fuerit, T.A. transmittam. Si enim
15] Tuae A. et illam et omnia mea studia probavero, caeterorum iudicia securus
sinam praeterfluere.
Noster collega Verhellius bis Leovardiam excurrit, ordinantiarum nostrarum
procurandarum gratia. Cum enim leges fundamentales professoribus promitte~ promitterent
rent solutionem ultroneam stipendii singulis trimestribus, eaque res incommodi
20] aliquid pareret quaestori, decreto publico concessum nostro ordini est, ut
singulis semestribus ea numerarentur, medio vid. Martio et Septembre. Huius
anticipationis postulandae graves habuerunt causas nostri decessores. Cum
enim mense Maio praecise solvenda sint habitationum pretia, et nundinis Fra~ Franek.
nek. quae in X. Octobris incidunt, prospicere culinis nostris soleamus, operam
25] sibi dandam censuerunt, ut ante illa saltem tempora stipendia acciperent, id
quod hactenus fideliter satis praestitum est. Nunc vero eo magis festinandum
putavimus, quod omnia in hac rep. ad turbas vergant. Beyma promisit, sed nihil
p. 142] praestitit. Ursit postea Gravius, qui hoc ab eo responsum tulit tandem, sibi a
D. Aylva nomine collegii (a quo ea septimana abfuerat Gravius) interdictum,
30] idque sub poena dimissionis, ne ullas ordinantias Academiam concernentes
scriberet, nisi pleno collegio. Suspicabatur Gravius eum indigne ferre, se ab~ absente
sente et alumnis et duobus professoribus adaucta esse stipendia, nam de Ver~ Verhellio
hellio falsum est, prout ipse dicit. Ubi intellexerit senex qua ratione ad meum
stipendium accessio facta sit, et quid pro ea praestem, Tua Ampl. interprete,
35] spero eum mihi fore aequiorem. Non parum meas meditationes relatio ista tur~ turbavit,
bavit, ac proinde rem totam // in T.A. sinum evaporandam census. Miror spon~ sponsum
sum hic haerere a sponsa sua absentem, cum non legat, nec ex quo VV. AA.
hinc discessere plusquam semel legerit. Vale ampliss. domine et diurna.
Tuae Ampl. observantiss. S. Amama.
40]
[Adres:] Ampliss. et magnifico D.D. Ioh. Saekma ICto, senatori et curatori
semper-vigili, domino et patrono meo observando.
Leoverd.
Sixtinus Amama 12
[Franeker, donderdag] 21 december 1626. - Amama had voor zijn privéwerkzaamheden de Kerstvakantie anders bepaald willen hebben. De rekening voor twee prijsboeken zal Amama zo snel mogelijk opsturen. Hij vraagt of Saeckma de toegezonden aantekeningen bij Sulpicius eens wil doorzien. Amama kan niet zeggen wat de studenten van zijn colleges vinden, wel dat er heel wat Duitsers aan deelgenomen hebben. (Gabbema 19: origineel)
Ampliss. et magnifice domine,
Superiori die Lunae protulimus res Academicas, tum ob instantem εορτην,
tum ob frigus, post XIV dies ad operas nostras redituri. Equidem voluissem
hanc septimanam lectionibus quoque fuisse impensam, et octiduum, quod fes~ festum
5] tum excipiet, feriis destinatum, id quod privatis meis lucubrationibus fuisset
longe magis accommodum, sed in votorum pluralitate circa rem adiaphoram
fuit acquiescendum. Incentiva illa diligentiae et praescripto VV. AA. distributa
sunt, nisi quod biblia Ebr. cesserint Duconi Pierio, et contra Latina Tammoni.
Hic enim Ebraica sibi non ita pridem praestinaverat. Utriusque bibliopolae
10] rationes quamprimum T.A. transmittam.
Habet hic T.A. lectionum mearum ad Sulpicii Historiam S. υπομνηματα, quae
ideo in chartam coniicere coepi, ut si aliquando rursus haec praelegenda esset
historia, laboris habeam compendium. Spero itaque me incuriosa ista scriptione
T.A. non offensurum. Nam inter alias operas haec colligo et scribo. Si durante
15] hoc iustitio negotia quoque vestra consilescent, et tantum a sanctioribus et
gravioribus meditationibus erit otii, rem gratam mihi praestabit A.T. si ea
semel inspicere dignabitur, non alium in finem, quam ut ex T.A. intelligam,
quid in modo proponendi desideret. Quod autem ad perasin Sulpicianam attinet,
p. 143] sciat T.A. me isti explicandae multa proponere publice, quae in has chartas
20] non convectavi. Cl. Drusii scrinia non compilo. Quorsum enim ea proponerem,
quae in omnium sunt manibus? Sigonius nihil aliud praestitit, quam quod sin~ singulas
gulas Historiae Sulpicianae particulas ad suos fontes revocaverit, adscriptis in~ integris
tegris scripturae locis. Quomodo studiosis lectiones meae placeant, non possum
admodum affirmare qui ambitioni sacramentum dixi nunquam. Neque etiam isti
25] rei auspicatus sum ut eiusmodi rumusculos captem. Illud tantum possum asse~ asserere,
rere, me hactenus in frequentissima iuvenum corona docuisse, inter quos vete~ veterani
rani aliquot Borussi et Germani, non leviter humanioribus litteris tincti. Itaque
si fortassis illis displiceo, qui otio et ebrietate vitam suam perpetuant, ad hoc
solummodo nati, ut possint Σιτον εδειν επι χθονι, πινειν τ'αιθοπαν οινον, animum
30] meum commasculabit argutissimae istius Arbusculae apud Horatium dictum,
quae cum in theatro a plebe explosa esset, aiebat satis esse, sibi equites plau~ plaudere.
dere. Hic finio, et quidem cum ardenti voto ut Deus Opt. M. Tuam Ampl. cum
universa familia diu nobis servet incolumem, filiumque τον δευτεροτοκον pristi~ pristinae
nae valetudini restituat. Dabam XXI Dec. 1626.
35] Tuae Ampl. observantiss. et multis nominibus obnoxius S. Amama. //
[Adres:] Ampliss. et magnif. D.D. Ioh. Saekma ICto in supr. Curia senatori
integerrimo et Academiae curatori semper-vigili, domino et patrono meo eximio.
Sixtinus Amama 13
[Franeker, woensdag] 27 december 1626. - Amama heeft de begrafenis van zijn broer in Leeuwarden gemist, omdat hij de reis erheen te lang heeft uitgesteld. Door zijn schoonvader is hij in aanvaring gekomen met de Leeuwarder predikant Bernardus Fullenius. In Westergo hebben twee studenten ten onrechte een alumniaat gekregen. De preken van collega Meinardus Schotanus worden zo goed bezocht, dat Amama voorstelt losse banken in de academiekerk bij te plaatsen. (Gabbema 20: origineel)
Magnifice domine curator,
Nunquam habui tot scriptionis argumenta. Eo magis desiderabam superiori
septimana ad vos excurrere. Et quidem in exequiis fratris mei praesto adfuis~ adfuissem,
sem, si iter destinatum uno die antecepissem. Erat enim tunc clemens coelum.
5] Sed dum in ultimum diem, qui exequiis dictus erat, illud protollo, improvisa
tempestas intervenit. Quod si tamen currum habere potuissem, non fuissem
passus, mihi a frigore compedes iniici. Ita vid. et cum T.A. coram sermones
reciprocassem, et extremum benevolentiae officium praestitissem fratri, cuius
mors minus animum meum et amicorum lancinasset, si non isthoc letho occu~ occubuisset
10] buisset miser. Quid vero super ea re sit, procuratoris generalis conscientiae
relinquo.
[Αλλα τα μεν προτετυχθαι εαβομεν, αχνυμενοι περ;
Ου γαρ τις πρηξις πελεται κρυεροιο γοοιο.
p. 144] Primum quod cum T.A. communicare volebam, et quidem ex mandato etiam
15] soceri, illud erat, de octum-viris. Ille literas commissionis cum epistola excu~ excusatoria
satoria ad Ordines remisit, antequam mihi quicquam hac de re innotuisset. Cum
enim ad illum excurrerem, persuasurus, ut saltem Leovardiae se sisteret, atque
illic in arena cum caeteris consilium caperet, res non erat integra. Ex eo gra~ gravem
vem accepi epistolam a D. Fullenio, in qua adversus illud soceri mei factum
20] adeo intonat, ut non dubitem, quin si eam socero praelegerem, aliquo modo
animum eius esset concussura. Addidit postea invectivam in nos, qui simultates
adhuc adversus collegam fovemus, aitque sibi ante paucos dies relatum, pro~ proculdubio
culdubio ab ipso illo collega, futiles aliquot et pueriles criminationes nuper
adversus illum productas, eumque eo nomine sic fuisse exagitatum, quasi non
25] in homines, sed in ipsum Deum peccasset. Addiderat alia ille vitio creatus cu~ curator,
rator, et dixerim fere. Sed parco seni nimis credulo.
Ego paucis respondi ad illa, istum hominem, quisquis fuit, aut nullam habu~ habuisse
isse rerum Acad. notitiam, aut insignem et incorrigibilem animi sui vanitatem
prodidisse. Fuisse aliquid ante vestrum adventum, sed illud universum vestra
30] authoritate fuisse sepultum; nos enim satius duxisse, nostras querelas evapora~ evaporare
re in eorum sinum, qui possent nos συνελαυνειν εις ειρηνην, quam inimicitias in
longos annos perpetuare. Ex eo, nihil inter nos accidisse, cui superstrui possit
talis invectiva, nimis rhetoricatum fuisse illum, qui criminationes istas, pueriles,
et vestras admonitiones, exagitationis nomenclatura exagitavit. Addidi, me
35] posse in pauculas lineas eiusmodi quaedam convectare, ad quae ipse obstupes~ obstupesceret,
ceret, eaque scriptis testimoniis probata dare, nisi religio mihi esset fidem
illam temerare, qua et VV. AA. et ipsi collegae nostro obstrictus essem. Quod
si tamen generalis ista excusatio ipsi haud satisfaceret, rogavi, ut mihi veniam
daret magis particularis discursus, aut rotunde profaretur, utrum non ipse ille
40] collega querulus fuisset. Ita vid. fore, ut non tantum ei totum negotium aperi~ aperirem,
rem, sed et nominaturum me ministrum senem, eruditissimum, de ipso illo
collega optime meritum et etiamnum bene merentem, quem petulantis linguae
verbere non semel coram me et viris omni exceptione maioribus fuit insectatus.
Ad hoc // epistolium debet mihi responsum. Et tamen iam XII dies effluxere.
45] Video iam ampl. domine, me nimis calide scripsisse, sed obversabatur animo
meo illud Hieronymi: In suspicione haereseos neminem decet esse patientem; id
quod ego quoque ad illud crimen extendebam a quo et satanae et diaboli ap~ appellatio.
pellatio. Nihil tamen dixi, quod non possum probare. Ipse ille senex est, quem
non semel usurarii elogio nobilitavit, an ex rumore, an ex experientia sua, iam
50] non attingo. Sed haec in T.A. sinum effusa sunto.
Redeo ad socerum, qui factum suum ita excusabat, primarium commissionis
argumentum fuisse compositionem liticulae inter agrarios et oppidanos exortae,
caetera, quae omnium linguis circumferebantur, de reformando statu etc. vix
tribus verbis indicata fuisse. Ad haec, ipsos Ordines sibi in istis omnibus ulti~ ultimum
55] mum punctum reservasse, ac proinde omnium istorum labores non ulterius va~ valituros,
lituros, quam pro libitu eorum, adversus quos gravissimae sunt querelae. Ipse
quoque grietmannus ne semel quidem dignatus fuerat eum alloquio. Tantum
abest, ut eum de singulis instruxerit et ad capessendum hoc onus cohortatus
p. 145] fuerit. Ipsum quoque Heermam provinciam istam defugere intellexerat. Adde~ Addebat
60] bat alia quae tunc mihi utcunque faciebant satis, inter quae et illud, ipsos Or~ Ordines,
dines, Oostergoios praecipue, videri omnino ludere in re adeo seria destinando
isti provinciae hominem quidem bonum, at qui ex professo anabaptista esset.
At quorsum haec? Illud specto, magnifice domine, fieri posse, ut denuo evo~ evocentur
centur illi ipsi. Id si fiat, impetrari posset fortassis a socero, ut se sistat.
65] Quia vero in universa ista actione, si contingeret eum capessere istud onus, a
T.A. consilia sua esset mutuaturus (nullus enim est in praesens in nostra rep.
cui plus ille deferat) non duxi inutile, T. Ampl. iudicium super universo hoc
negotio exquirere. An serium sit ipsis Ordinibus? An aliqua spes reformationis
affulgeat? An ab illis qui Deputati sunt, tale quid sit expectandum? Nam ut de
70] Roorda taceam, a duobus istis, quos oppidani nominarunt, quo minus multa ex~ expectem,
pectem, multa obstant. Si enim boni isti viri laterem essent loturi, idque cum
invidia nominis, quis sanus ipsis author esset suscipiendae adeo durae provinci~ provinciae?
ae? Vir bonus invidiam non declinat, ubi aliquid in commune bonum effici po~ potest.
test. Ast ubi isthaec spes non affulget, prudenter subterfugit. Si tamen nihil
75] hic fiat, periimus. Ne Moses quidem et Samuel si starent coram Domino, exo~ exorarent
rarent eum, quominus super nos quoque extendat tandem perpendiculum Ger~ Germaniae.
maniae. Ne ipsa quidem salus, si vel maxime velit, nos servaverit.
Ut enim ad alterum epistolae caput accedam, quid sibi volunt Ordines, dum
laudabile illud DD. Deputatorum circa alumnos decretum eversum ivere? Quid
80] est barbariem proscriptam adversus iudicum sententiam manu-tenere, ut lo~ loquuntur
quuntur in foro, si hoc non est? Inaudivi et illud, circa examen ministrorum
aliquid superioribus decretis adversum ab illis esse perrogatum. Id si ita est,
T.A. etiam atque etiam rogo, ut mihi per famulum eius decreti apographum
procuret, meo sumptu. In Westergoa duo alumnorum catalogo adscripti sunt,
85] sine vestra notitia: Abelus Sixti T.A. filiis non ignotus, et Meinardi Vomelii
filius, uterque quidem satis istius subsidii // indigus, sed indignus, cui Tammo
et alii posthabeantur. Sed non est mihi prolubium in re non satis mihi nota
paratragoediare.
Tertium caput noster Schotanus ille Theophilus et γνησιος Timotheus imple~ implebit.
90] bit. Is hoc festo bis in templo maiori concionatus est, tanto hominum concur~ concursu,
su, quantum nullus incola unquam vidit. Addo ego, quod palmarium est, tanta
efficacia et εξουσιαι, ut etiam durissimis lacrimas extorserit. Novi ego hominem,
qui integrum annum plusquam novercale odium adversus quendam foverat, apud
quem frustra fuerant toto hoc anno nostri ministri. Is, inquam, ad primam
95] concionem, quam die Dominico habebat, in alium hominem versus derepente
est, factumque in momento, quod toto hoc anno frustra fuerat tentatum. Ante
14 dies cum in templo Acad. concionaretur magnae multitudini, quam templi
angustia non capiebat, domum redeundum fuit. Cum vero post habitas has
coram tanta corona conciones confluxus maior futurus sit, deliberavimus de
100] extruendis pensilibus subselliis ab altera templi parte, eaque ex communi ligno,
quod colore aliquo postea fucari potest, nec non de suggesto in medio templi.
Cum enim cathedra sit in altero extremo, illi qui alterum extremum occupant,
difficulter vocem dicentis exaudiunt. Cathedra enim cum tegmen sive operculum
p. 146] supra se non habeat, vox prolata non satis se dispergit, sed ascendit et eva~ evanescit.
105] nescit. Sed hac de re propediem ad VV. AA. nomine senatus dabuntur literae.
Atque hic abrumpam incoatam sermonis mei telam et sistam plura scripturien~ scripturientem
tem calamum. Deum O.M. veneror, ut T.A. cum universa familia diu servet
incolumem. Dabam 27 Dec. MDCXXVI.
Tuae A. et Magnif. observantiss. S. Amama. //
110]
De aliis proxima occasione cum T.A. agam. Nec enim est periculum in mora, et
nunc aliae curae me alio vocant.
[Adres:] Erentvheste, hooch-geleerde, mogende, wijse, seer discrete here, mijn
115] here D. Iohanni Saekma, raad ordinaris in den Hove, ende curateur der univer~ universiteyt
siteyt van Vryslant.
Leewarden.
Tis betaalt.
Sixtinus Amama 14
[Franeker 1627] - Amama klaagt bij Saeckma over de voortgang die de bijbelvertalers in Leiden maken en dat er geen hoogleraar bij is betrokken: volgens hem moet de vertaling anders, naar Engels voorbeeld, georganiseerd worden. (Gabbema 9: origineel)
Ampliss. D. curator,
Quid praestent delegati interpretes, quo usque progressi sint, quando colo~ colophonem
phonem operi imposituri sint, ego iuxta cum ignarissimis ignoro. Ne autem Tua
A. putet, me hanc curam insuper habere, sciat me superiori autumno bis ad D.
5] Baudartium scripsisse. Cum vero ultimis meis addidissem varia cl. Drusii ma~ manu-scripta,
nu-scripta, quae circa librorum aliquot V. Test. interpretationem versantur, et
tot iam septimanis responsum desiderassem, superiori mense tertias ad eum
misi, quibus exponebam desiderium meum intelligendi, an manuscripta ista
fideliter essent exhibita, simulque resipissam, ut vocant, postulabam. Addebam
10] et illud, me libenter intellecturum quid agerent, quo usque progressi essent, an
Bucerus et Rolandus adessent. Ad duo priora altum silet Baudartius, ad pos~ postremum
tremum sic respondit.
"D. Bucerus mense Novembri demum ad nos venit. D. Bogermannus ut solet,
valet, non tamen intermittit manum huic operi admovere. D. Rolandus nondum
15] Amsterodami huc commigravit, sed hoc nihil ad V.T. interpretes. An omnino vel
quando venturus, mihi ignotum. Senatus eccles. Amsterod. non libenter eum
dimittit. Etsi post annum demum N.T. interpretes opus suum incipiant facile
nos assequentur."
Hoc tantum. Caetera non licebit scire, εκας εκας εστε βεβηλοι. Dolendum est
20] tam necessarium et sanctum laborem eiusmodi technis et versutiis collutulari.
Quo stratagemate quidam ab huius laboris societate exclusi sint, non est igno~ ignotum.
tum. Quibus inductionibus Ordines Gen. permoverint et hoc constat. Cur non
p. 147] regia incedunt via? Inter bonos et a bonis bene agier oportebat. Primo a Leo~ Leovardiensibus
vardiensibus promittebatur stipendium. Scilicet ut minus difficiles se praeberent
25] DD. Ordines. Cur nunc ab ipsis postulatur? Ego de ipsorum instituto nihil
ultra novi. Nec existimem intimum reverendissimi τον Fullenium quicquam ultra
scire. Conquerebatur mihi anno superiore, a multis scabiose de hoc negotio
disseri, atque ea occasione se ad reverendissimum scripsisse, ut tandem aliquid
certi de successu et progressu operis trans-scriberet, quo ora malevolorum
30] posset obthurare. At tunc temporis responsum adhuc expectabat.
Ego sic sentio: Versionem nostram in multis locis esse ridiculam et maxime
indigam esse correctionis. Hoc autem iam dudum potuisse fueri, si opus cor~ correctionis
rectionis (non novae versionis) diversis aliquot viris doctis fuisset impositum,
quorum singulis privato labore inter ordinarios labores in hanc rem incumben~ incumbendum
35] dum fuisset. Et quid si Ordines nostri se Amstelrodamensibus adiungerent
atque hoc iunctis operis agerent apud Ordines Generales, ut tribus illis inter~ interpretibus
pretibus domum redire iussis, singulis sexta Veteris T. pars corrigenda impo~ imponeretur
neretur et in societatem laboris tres alii adiungerentur, qui omnes ordi[na]riis
etiam laboribus fungerentur. Cur enim minister non posset // concionari, pro~ professor
40] fessor legere? Sumeret potius pastor eum textum publice enarrandum, cuius
correctio ipsi demandata. Sic et professor sive theol. sive linguae S. Si quis
minus robustus, levari posset extraordinariis laboribus ut visitationibus etc.
Idem vellem in N.T. fieri, ubi tres sufficerent. Praefigi posset terminus, quo
singuli suas correctiones exhiberent, ac tunc convocari possent pauci quidam,
45] queis recognitio demandaretur. Ita in Anglia factum, sicuti T.A. ex actis synodi
videbit in consilio Anglorum super hac re. Hic vero contra instituta sunt om~ omnia.
nia. Versio paucis demandata. Ad recognitionem IX in utraque parte coibunt.
Quod si illi eodem talo et lentitudine perrexerint, quando tandem prodibit dias
in luminis oras tot annis expectatum opus? Nisi illud fortassis in animo habe~ habeant,
50] ant, particulas novae versionis in tot exemplaria transfusas, quot sunt recogni~ recognitores,
tores, ad singulos transmittere, atque ita denuo expectare singulorum censuras,
atque ex illis, secundum pluralitatem votorum aut potius pro suo beneplacito
concludere.
Caeterum quid hic facturi sint nescio. Ad recognitores an quicquam miserint
55] ignoro. Illud existimo esse certum, illos de novo recognitione V.T. τωι μακαριτηι
Lubberto substituendo necdum monuisse nostros Ordines, quibus illud decreto
synodico fuit relictum. Quid si nostri Ordines in eam vel similem sententiam
DD. Generalibus responderent, talem sibi modum magis probari, qualem ego
iam attigi? Ego certus sum illos habituros inter DD. Generales si non omnes
60] saltem plerosque ομοψηφους. Caeterum stipendium quod attinet, quae iniquitas
est a provincia hac 1000 Carolinos exigere? Leovardienses promiserunt? Solvant.
Atqui in publicum laborat. Ergo nihil suppeditabunt Traiectenses, Trans-Isulani
et Groningani? An illis quoque non laboratur? Ad summam, ego illud praevideo
fore, ut vel Odinibus Generalibus multis exorabulis tandem extorqueatur hoc
65] stipendium, vel ut aliam praescribant viam, vel universum opus intermittatur.
Haec habui quae T.A. brevi responderem. Vale ampliss. domine.
Tuae A. observ. S. Amama. //
p. 148] [Adres:] Ampliss. domino D. Ioh. Saekma ICto, consiliario et curatori sem~ semper-vigili.
per-vigili. [Door Gabbema of andere hand:] Amama.
Sixtinus Amama 15
[Franeker, donderdag] 3 mei 1627 - Amama bericht mede namens Meinardus Schotanus, Hachting en Verhel aan Saeckma over de stakende stemmen bij de verkiezing van een nieuwe rector magnificus. Hij pleit voor de Fries Bernardus Schotanus, die er i.t.t. de Duitser Reifenberg recht op heeft volgens academiebesluiten van 1590 en 1592, waarvan een door Verhel gewaarmerkt afschrift wordt meegestuurd. (Saeckma 225)
Nobiliss. ampliss. magnifici domini,
Ipsis Kal. Maii indictus fuit conventus nostri ordinis, eligendo novo, in
sequentem annum, rectori. Nos ad horam VII sicuti a magnifico D. rectore
fuerat denuntiatum, convenimus. Elabebatur hora integra, antequam compare~ comparerent
5] rent DD. Winsemius, Rhala et Metius, quorum posteriores duos cum valetudi~ valetudinem
nem suam obtenturos non dubitaremus, maluimus otiosae istius expectationis
taedium devorare, quam ipsis absentibus ad electionem procedere. Postquam
ergo illi tandem advenissent, iussi sumus a D. magnifico suffragia nostra so~ solenni
lenni ritu calamo signata in pyxidem coniicere. Ea ubi aperta fuere, pronuntiavit
10] rector, DD. Reifenbergium et Schotanum paria habere vota, rogavitque senatum,
quod remedium censerent dirimendae isti controversiae maxime idoneum. D.
magnificus suadebat, ut in suffragia denuo iretur. Nos consilium hoc amplexa~ amplexabamur.
bamur. Neque enim dubitabamus, quin collegarum aliquis, qui in neutrum iverat,
in alterutrum nova hac suffragatione suum votum transferendo hanc parilitatem
15] esset sublaturus.
[Αλλ'ουκ Ατρειδαις Αγαμεμνοσι θυμωι.
Non placuit hoc consilum caeteris, quos tamen pluralitate suffragiorum
vincebamus. Potuissemus quidem iure nostro hic uti, illisque invitis ad novam
suffragationem descendere, sed et hoc dedimus mutuae concordiae. Itaque cum
20] hac non succederet via, duae novae in medium allatae sunt. Illorum quidam
sortem proponebant: nos ad VV. AA. hoc negotium deferendum esse arbitraba~ arbitrabamur.
mur. Cum enim sors nihil aliud sit, quam tacita quaedam appellatio ad imme~ immediatam
diatam Dei providentiam, non censebamus ad eam confugiendum nobis esse,
quamdiu alia legitima remedia supererant. Quamvis autem non admodum luben~ lubentes
25] tes hanc conditionem amplexari viderentur, tandem tamen acquieverunt. Decre~ Decreveramus
veramus equidem hanc controversiam non ante ad VV. AA. deferre, quam ipsi
Academicarum rerum ordinandarum causa huc venistis; at cum non sine stu~ stupore
pore intellexissemus, eiusdem diei hora XI universam hanc actionem studiosis
innotuisse, qui antea ad extremum usque diem in profunda designati rectoris
30] ignorantia versari solebant, illudque insuper nobis constaret, ab altera parte
iam praeparatorias literas Leovardiam esse praemissas, speravimus, nobis quo~ quoque
que // liberum fore et fas, si regia via, sine ambagibus et politicis diverticulis
ad vos, quos, in Academicis negotiis, superiores nostros et legitimum magis~ magis
p. 149] tratum sine murmure semper agnovimus, iremus et causas nostrorum suffra~ suffragiorum
35] giorum breviter edissereremus. Dicimus itaque nos in facultatem iuridicam, et
in ea in cl. virum D. Bern. Schotanum ivisse, atque his rationibus niti.
I. Quia salvis decretis (quae observanda esse putamus, nisi salus publica ceu
suprema quaedam lex interveniat) hoc anno praeteriri non potuit facultas iuri~ iuridica,
dica, utpote duos habens professores rectoratu nunquam functos.
40] II. Quia D. Schotanus prior est tempore, utpote iam annis fere quatuor
professione functus. Haec ratio nostra fundata est in decreto, quod adiungimus
signatum litera A., ut nihil iam dicamus de ipsa rei aequitate, quae illud dictat,
professorem quatuor annorum praeferendum ei, qui nuper intravit.
III. Quia D. Schotanus varia iam sustinuit onera: assessor fuit, quaestor fuit,
45] aliisque molestis et invidiae plenis negotiis, non sine Academiae commodo, non
semel adhibitus; quorum nihil pro eius rivali allegaverint ii, qui hic nobis ad~ adversantur
versantur.
IV. Quia D. Schotanus idiomatis nostri extra omnem controversiam gnarus
est, cuius rationem habuerunt antecessores nostri, sicuti apparet ex decreto,
50] quod super hac re extat in libro decretorum. Nos illum (D. Reifenbergium) non
quidem omnino ignarum linguae nostrae esse asserimus, sed minus gnarum, si
cum collega suo conferatur, pronunciare non erubescimus.
V. Quia D. Schotanus maiorem habet rerum Academiae nostrae consuetudi~ consuetudinum,
num, patriae legum, ingenii studiosorum notitiam et experientiam. Novit, quos
55] labores exantlaverimus, quae pericula sustinuerimus in nupera illa reformatione,
quam nos una cum D. Amesio nunc rectore (illis, qui iam secessere, tantum
spectatoribus) masculis animis, Dei O.M. et illustrium DD. Ordinum auxilio //
freti, in Academiam introduximus. Ex eo (liceat hoc nobis interfari) singulis
annis tales rectoratui gerendo nostris suffragiis destinavimus, quos confide~ confidebamus
60] bamus hoc operam daturos, uti Academicae res eodem in statu perpetuaren~ perpetuarentur.
tur. Successit hoc nobis in D.D. Lubberto p.m., D. Hachtingio et D. Amesio,
illis iisdem, qui iam nobis adversantur, vid. DD. Winsemio, Metio et Rhala (D.
Pasorem enim excepimus) frustra in singulis electionibus nobis quam vehemen~ vehementissime
tissime obluctantibus.
65] VI. Quia illi ipsi, qui iam D. Reifenbergium elegerunt (D. Pasorem rursus
excipimus) iam bis vid. anno 1626 et 1625 D. Schotanum elegerunt. Namque eum
primo D. Hachtingio, postea D. Amesio opposuerunt. Quin et cum superiori an~ anno
no D. Schotanus D. Amesio cederet, ipsi illi stipulati a nobis sunt, uti in se~ sequentem
quentem annum eius haberetur ratio.
70] VII. Quia D. Schotanus Frisius est magni patris (qui et ipse Frisius fuit)
communis patriae suae praeceptoris filius. Fortassis hoc ridebunt alii. Nos vero,
qui et Frisii sumus et ad Frisios (quo nomine Deo gratias agimus) scribimus,
non parum praesidii in hac ratione collocamus. Etiam ubi caetera omnia paria
sunt, Frisiorum in Frisia potiorem habendam esse rationem, nos extra omnem
75] controversiae aleam ponimus, speramusque VV. AA. hic a nobis non dissensu~ dissensuras
ras.
Haec pro D. Schotano militare censemus, paucula e multis, quae omnia hic
recensere non est nostri instituti. Unum solummodo est quod ei obiicitur,
p. 150] syndicatus. Verum quod ad illum honorem sive potius onus attinet, nobis in
80] ipso illo censessu satis-fecit, addens se paratum esse ad ulteriorem satis-fac~ satis-factionem,
tionem, vel etiam renunciationem, si quidem ita senatui videretur. Illi, cum
hanc serram non ulterius reciprocarent, alias se habere causas profiteri vide~ videbantur,
bantur, quas cum non protulerint, nos quoque ad eas non potuimus respondere.
Caeterum quod ad syndicatum attinet, et ipse D. Schotanus et nos quoque illud
85] arbitrium lubentes meritoque deferimus VV. Amplitudinibus.
Quid vero pro D. Reifenbergio adferri possit, nos quae stupiditas nostra
fortassis est, non videmus. Nam quod ad primatum attinet, quem aliqui obten~ obtendunt,
dunt, nos certe, ut illum honorem, et quod eum eo habet, stipendium auctius
neutiquam // ei invidemus, ita etiam arbitramur, aequissimum esse, ut duplici
90] ista praerogativa in praesens contentus vivat.
Unum restat, quod ipse D. Reifenbergius, in ipso electionis actu, decreto
Academico, cuius iam mentio facta est, et longae consuetudini, qua illud ob~ observatum
servatum est, ne quis facile ad rectoratum sublimaretur, qui non ante assesso~ assessoris
ris onus baiulaverat, opponebat, contraria vid. exempla extare in nobiliss. D.
95] Lyclama b.m. et D. Rhala. Respondemus 1. Utrumque fuisse Frisium. 2. Nullam
fuisse vel in eadem facultate vel universo senatu oppositionem. De D. Rhala
ego Amama optime recordor, tunc temporis nullum in facultate nostra fuisse,
qui rectoratum expeteret. Quod ad nobiliss. D. Lyclamam attinet, eadem fuit
ratio, ad quam insuper illud accedebat, quod sine exemplo amplissimam digni~ dignitatem,
100] tatem, quam in augusto DD. Ordinum Generalium consessu gesserat, cum pro~ professione
fessione commutasset.
Alia erant quae pro tuendis nostris suffragiis allegari possent, sed malumus
ea VV. AA. discretioni relinquere, quam cum aliqua turbatorum affectuum
suspicione proferre. Nos protestamur, in hac electione nos tantum spectasse
105] publicum bonum et aequitatem. Finiemus, ubi bina ista a VV. AA. humillime
postulaverimus, 1. ut si fieri possit, ante vestrum adventum hanc liticulam
dirimatis, iussis etiam illis causas et rationes suorum suffragiorum consignatas
ad vos trans-mittere. Cum enim a designando rectore habenda sit auspicalis
oratio, existimamus hanc nostram petitionem non esse iniquam. 2. Uti VV. AA.
110] certissime sibi persuadeant, nos Frisios, fide, diligentia, morum probitate, vitae
innocentia, disciplinae denique studio et amore, nulli exterorum, Tros Rutulusve
fuat, cessuros. Ita VV. AA. Deus O.M. sospitet. Dabamus III Maii 1627.
Vestrarum AA. observantissimi
Meinardus Schotanus Ioh. Hachting
115] A. Verhel Sixtinus Amama //
[Adres:] Nobilissimis, ampliss., magnificis ac prudentissimis dominis DD. cura~ curatoribus
toribus Academiae Franekerensis.
[Door Saeckma:] Recepta 4to Maii 1627.
[Franeker, donderdag 3 mei 1627] - Door professor Verhel gewaarmerkt afschrift uit de besluiten van de senaat over het rectoraat. (Saeckma 224; bijlage bij Saeckma 225)
p. 151] A - Anno 1590, 18 Maii decretum est, ut singulis annis novus rector creetur
secundum ordinem facultatum, sed ea lege, ut in eadem facultate qui semel
rector fuit non creetur, nisi vicem suam sustinuerint eius in facultate collegae;
quodsi unus est fueritque ante, succedat in facultate proxima, in qua erit, qui
nondum fuit. Statutum hoc est, ne quis in collegio aut honoretur aut onere~ oneretur
tur supra collegas, serveturque aequalitas, hoc est, ne unus saepius quam alius
eligatur.
Anno 1592, 3 Maii statutum, ut qui inposterum ad professionem vocabitur,
non ante sit rector, quam omnes antiquiores fuerint defuncti, nec ordine alio,
quam qui professioni debetur.
Absente secretario copiam horum decretorum principali convenire, attestor
A. Verhel. //
Sixtinus Amama 16
[Franeker, maandag 10 september 1627] - Amama is de voorrede en de opdracht van zijn Hebreeuwse grammatica aan het verbeteren en wijzigen naar Saeckma's wens. Hij heeft in de voorrede enkele zinnen bekort om melding te kunnen maken van de hervorming van de scholen in Friesland door Saeckma; van diens zoon Theodorus wil Amama horen of Saeckma daarin toestemt. Vervolgens schrijft hij over de acceptatie van zijn Paraenesis, over de beroeping van collega Meinardus Schotanus naar Lutkewierum en het goede bezoek van diens preken. Saeckma's zoon Suffridus heeft verteld dat zijn broer Theodorus nog steeds koorts heeft. (Gabbema 3: origineel)
Ampliss. D. curator,
Nunc versor in describenda praefatione et dedicatione, quam tanquam προπυ~ προπυλαιον
λαιον τι meae grammaticae praestruere est animus. Utramque corrigo ad T.A.
praescriptum et muto. Caeterum illud dubito, utrum liceat in praef. meminisse
5] istius, quod T.A. mihi nuper significabat, VV. AA. vid. impositam esse provin~ provinciam
ciam reformandarum scholarum. Ego certe id posui, quia ea ratione compendi-
feci aliquot periodos. Faxo tamen, ne edatur, antequam filius Theodorus T.A.
nomine mentem eius mihi significet, id quod quam primum expecto.
Mitto et hac occasione T.A. inspiciendam dissertatiunculam nostram, quam
10] nuper in frequenti corona habui, cum grammaticam redauspicarer. Addo et
exscriptum articulorum quorundam, quod iam ante dies aliquot mihi exhibuit
quidam amicus. Ego licet de prioribus non dubitarem, nam ex αxιοπιστοις ea
iam in Batavia cognoveram, tamen animum meum inducere non potui, ut crede~ crederem
rem posteriora vero esse consentanea. Nunc incipio dubitare. Heri enim cum
15] post concionem D. Schotani Harlingam excurrerem, eadem exscripta vidi ad
diversos trans-missa. Dubitationem meam firmabat stylus, qui clare arguit,
epitomatorem, ut sic dicam, a partibus non esse alienum. In Harlemensi synodo
eadem tractata esse aiunt. Sed de eo nihil certi habeo. Illud scio, meam Parae~ Paraenesin
nesin illic esse approbatam istamque synodum accessisse caeterarum provincia~ provinciarum
p. 152] 20] rum synodis. Tantae molis erat barbaros istos edomare.
Audio nostrum Schotanum vocatum esse a Lutke-Wyrumanis. Non putarem
tamen eum aures suas isti vocationi substringere. Alii tamen dubitant.
Heri tantus fuit hominum concursus, ut cathedra utraque fuerit auditoribus
referta, et subsellia tum nostra tum DD. consulum tandem promiscue opple~ opplerentur.
25] rentur. Non ero prolixior ne in publicum peccem. Ei Deus O.M. Tuam A. diu
conservet. Vale ampliss. domine et salve ab eo, qui T.A. observat colitque,
S. Amama.
Salveat a me lectissima matrona coniux, filius Theodorus et reliqua familia.
30] Eum adhuc febricitare filius Suffridus significavit. Deus providebit. //
[Adres:] Erentvheste, mogende, hoochgeleerde, seer voorsienige here D. Ioh.
Saekma ICto, raad ordinaris in den Hove ende curateur der Universiteyt, tot
Leewarden.
Sixtinus Amama 17
[Franeker, donderdag] 27 december 1627. - Amama stuurt aan Saeckma's zoon Theodorus, een van zijn leerlingen, zijn collegedictaat over de gewijde geschiedenis en geeft antwoord op diens vraag over Exodus 21,19. (Saeckma 145: origineel)
Tandem mitto tibi, dilectissime D. Saekma, lectiones meas ad Sacram Histori~ Historiam.
am. Habuisses citius, nisi alius quidam φιλομαθης adolescens eas huc usque
attinuisset.
Quod ad quaesitum tuum attinet, super loco Ex. 21,19 nihil certi habeo quod
5] respondeam. Apud Iudaeos hoc fuit tralatitium: ut viatores, senes et debiles
scipio fulciret. At Iudaeum quemlibet foras cum scipione prodisse, non ausim
asseverare. Uti proinde nec illud, Mosem illic de homine qui penitus convalue~ convaluerit,
rit, loqui. Ebraeorum certe nemo in hanc sententiam descendit. At non eo mi~ minus
nus pecunia emunxerunt percussorem. Namque etiamsi hic loci tantum cessati~ cessationis
10] onis et curationis mentio fiat, tamen ex Deut. 22,19 pensationem doloris, ex
eodem libro 25 vers. 11,12 contumeliae, ex Lev. 24 vers. 19,20 damni pensatio~ pensationem
nem praestandam collegerunt. Adeo ut haec quinque aliquando concurrerint, 1.
cessationis, 2. curationis, 3. damni corpori illati, 4. doloris, 5. contumeliae (cui
ob praecisam aurem vel nasum expositus fuit) pensatio et, sit venia verbo,
15] praestatio. Non miraberis mitiorem hanc loci praedicti interpretationem Iudaeis
placuisse. Quantopere enim ad misericordiam aurigata fuerit Ebraeorum iuris-
prudentia, ex lectionibus disces, et porro ubi caetera persecuti, cum bono Deo
fuerimus, intelliges. Ecce enim nullum facinorosum ex propria confessione
capite damnarunt. Ime ne quidem ex ore 2 testium, nisi praecessisset praemo~ praemonitio
20] nitio eorundem: Noli hoc facere. Hoc est contra legem Mosis etc. Hinc multa
immediato Dei iudicio transcripserunt, quod putant innui per illa verba, anima
p. 153] illa extirpabitur ex Israel, quae passim occurrunt. Atque hoc iudicium seu
poenam
vocant, id est excidium. Ego, sicuti // plane persuasus
sum, eorummisericordiam in multis crudelem et egregio publico noxiam, et cum manifesta
25] legum illusione fuisse coniunctam, ita etiam existimo, illorum mitiores inter~ interpretationes
pretationes in quibusdam non infirmis tibicinibus in ipsa lege sustentari. Certe
in dubiis et obscuris valeat illud Senecae, libro I de Clem. cap. 1. Quicquid plus
aequo futurum est, in partem humaniorem praeponderet. Sed haec admonitio
fortassis crudeliores Hispanorum animos sufflaminaverit et emolliverit. Belgae,
30] prout passim video exerceri criminalia iudicia, hoc sufflamine non egerit. Vale,
amicissimum caput, et diurna bono reip. Ampliss. tuo patri, matri, fratri et
sororibus officiosam meis verbis salutem dicito. XXVII Dec. 1627.
Tuus S. Amama.
35] Non offendet te indiligens et minus accurata orthographia mearum lectionum.
Habeo sub praelo duos libros. Absque eo esset, relegere et recognoscere sin~ singulas
gulas schedas potuissem. Non enim dubito, quin subinde voces integras, sylla~ syllabas,
bas, literas et passim accentus et distinctiones sis desideraturus. [Zonder adres].
Sixtinus Amama 18
[Franeker, dinsdag 1628] - Na een wekenlange afwezigheid is Amama met zijn gezin in Franeker teruggekeerd. Het bericht dat Saeckma's zoon Theodorus na maanden van ziekte is hersteld, heeft Amama deugd gedaan. Van Amesius, die in Leiden Bogerman heeft gesproken, heeft hij vernomen dat de vijf boeken van Mozes nu vertaald zijn. Amesius deelt Amama's mening over de preken van Adriaan Smout te Amsterdam en heeft zich beklaagd over het gematigde optreden van Festus Hommius inzake de beroeping van de predikant Bocardus naar Rotterdam en de kritiek van de Amsterdamse burgemeesters in Den Haag op de predikanten van hun stad. Amama stuurt Saeckma een afschrift van zijn Paraenesis. Aan de afzonderlijke classes heeft hij een exemplaar van zijn Hebreeuwse grammatica gestuurd. Aanvankelijk had Amama deze grammatica aan Saeckma willen opdragen: het zijn de Gedeputeerden en de curatoren geworden. Met een opdracht aan Saeckma hoopt hij in de komende winter zijn Sanhedrin te publiceren. Het Hebreeuws woordenboek dat nu ook zal verschijnen, wil hij opdragen aan zijn leerlingen Theodorus Saeckma en de jonge Aylva en Hania: Amama vraagt om Saeckma's commentaar. Voor het eind van de week, wanneer hij zijn colleges hervat, moet Amama nog meer dan 15 brieven beantwoorden. (Gabbema 4: origineel)
Magnifice D. curator,
Superiori die Dominico domum meam cum familia universa reversus sum, ac
die hesterno, qui Lunae erat, reversus sum ad operas tot iam septimanas inter~ intermissas.
missas. Neque enim ego illis meum addo calculum, qui mali ominis notam isti
5] diei inurunt, quod tamen a quibusdam vestrae Curiae statutis aut consuetudine
p. 154] aliquando defendi memini.
Filium Theodorum post tot mensium fastidia et languorem convaluisse non
nolenti mihi fuit audire. Deum veneror ut quam diutissime illum sospitet. Au~ Auguror
guror enim fore, ut uterque filius in aetatis vero maturam et non inutilibus
10] curis parem autumnitatem exhibeat atque in parentis sui vestigia pedes ponat.
Intellexi ex D. Amesio, qui Lugduni Bat. reverendum nostrum compellavit,
illos iam absolvisse V libros Mosis. Ipse quoque Amsterodami de concionibus
NN idem iudicat et intellexit quod ego. Si coram adessem, possem T.A. com~ commemorare
memorare integrum filum concionis Smoutianae. Profecto si ad eius et alterius
15] exemplum caeteri se componerent, iam non erubescerem Stentoria voce procla~ proclamare,
mare, ecclesiasticam cathedram vertisse in ludum et arenam bestiariorum.
Unus eorum graviter mihi conquerebatur de D. Festo, duplici nomine. Primo
enim miscuerat ille se causae cuiusdam Bocardi, collegae olim Lydii Dordraceni,
qui pacis causa in pagum aliquem secesserat. Is iam a Roterodamensibus voca~ vocatus,
20] tus, amplexari illam conditionem noluit, antequam sibi a caeteris collegis cau~ cautum
tum esset de VI articulis, qui concernebant receptionem moderatiorum remon~ remonstrantium
strantium in ecclesiam. Affulgebat enim magna spes, si ille Roterodamum ve~ venisset,
nisset, fore uti ecclesia [istius lo]ci brevi coalesceret. Hanc gloriam illi invide~ invidere
re fratre[s] [...] indignum rati unius presbyterii vel presbyteri arbitrio tantae
25] molis negotium permittere, nationali synodo aut saltem ad provisionem provin~ provinciali
ciali synodo tantae rei arbitrium competere. Hic tamen a caeteris dissensit Fes~ Festus
tus et nihil intentatum reliquit quod faceret ad pacem istius ecclesiae. Sed
frustra fuit. Vicit enim adversa pars, iussusque est Bocardus ad pagum suum
redire, addito mandato, ne quid in controversiis istis suo solius arbitrio ageret.
30] Alterum erat, quod coram consulibus Amsterodamensibus, qui Hagae-Comitis in
comitiis aliquando liberum gemitum adversus quosdam ministros suae urbis
ediderunt, liberius in ipsorum vehementiam aliquoties dixerit, illosque consiliis
quibusdam instruxerit. Ea res percrebuit et dimanavit ad ministros Amsterod.
non sine invidia consiliarii. Haec habeo ex ore ministri cuiusdam Amsteroda~ Amsterodamensis
35] mensis et quia bonus ille vir communis amicus noster est, nolui T. // R. illud
ignorare.
Mitto Paraenesin meam, non nimis nitide descriptam. Aliud exemplar non est
ad manum. Quid patres conscripti ad eam in synodo decreverint, necdum in~ intellexi.
tellexi. Non dubito autem quin bene successerit.
40] Misi singulis classibus specimen grammaticae Belgicae. Intellexi autem ex
uno et altero, meum institutum pigris quibusdam displicuisse. Audebant enim
profiteri metum suum, fore ut laici aliquam Ebraismi notitiam consecuti, ad~ adversus
versus ministros, qui eius omnino ignari sunt, insolescant, illisque aliquando
insultent et imperitiam obiectent. Et certe illud apud T.A. non diffitebor, hunc
45] non fuisse postremum meum scopum. Si enim vel mediocriter successerit meum
propositum, audebo spondere multis fucis incubituram necessitatem his quoque
musis litandi. Et fortassis multos zelotas a spinosarum quaestionum vorticibus
haec quoque studia abstrahent. Quicquid sit, nunc iacta est alea.
De dedicatione quid cogitaverim, T.A. non celabo. Decreveram ego primo
50] hanc grammaticam tuo nomini inscribere, atque in ea praefatione Belgas doce~ docere
p. 155] re, quantum tibi Academia et literae debeant, quot item nominibus ego T.A.
obnoxius sim. Postea subiit haec cogitatio, tua in remp., Acad. et literas et me
merita longe maiora esse, quam ut Belgii septis includi debeat eorum praedica~ praedicatio.
tio. Itaque T. Amplitudini destinavi meum Synedrium seu tractatum de concilio
55] magno et iudiciis criminalibus Ebraeorum, quem hac hyeme, si otium et valetu~ valetudinem
dinem summus ille rerum arbiter dederit, horis subsecivis ad umbilicum perdu~ perducam.
cam. Cogitavi ergo hanc gramm. dominis Deputatis solis vel una cum DD.
curatoribus inscribere. Si placebit T.A. argumentum dedicatoriae, quam hic
addo, non displicebit, credo, et hoc consilium. At si illud intempestivum videbi~ videbitur,
60] tur, non video causam cur ipsis hoc opusculum debeam inscribere. Dictionarium
meum, quod iam iam quoque edetur, T.A. filio Theodoro, juniori Aylvae et
Haniae (nam et hunc habebo discipulum in Ebraicis) inscribam. Ubi otium erit
T.A. haec obiter lustrabit et ubi lubebit, remittet cum censura. Neque enim
opus est magna festinatione. Vale ampliss. domine et me ama, qui Tuam Am~ Amplitudinem
65] plitudinem colo et veneror
S. Amama.
Uxori lectissimae et filiis salutem dico, nominatim D. Theodoro, cui quo minus
respondeam ad eruditam et humanissimam epistolam, alia negotia obstant. Iam
70] enim domum redux ultra XV epistolas inveni, ad quas hac septimana respon~ respondendum
dendum erit. Redibo tamen die Saturni, si Deus volet, ad lectiones historicas.//
[Adres:] Erentvheste, mogende, hooch-geleerde, achtbare heere, mijn here Io~ Iohanni
hanni Saekma ICto, raad ordinaris in den Hove ende curateur der Universiteyt
75] van Vryslant, tot Leewarden.
Tis betaalt.
Sixtinus Amama 19
[Franeker, najaar 1628] - Martinius heeft Gebhardus bij Amama aanbevolen voor het hoogleraarschap Latijn; Amama's rectorale rede tegen de barbarij der zeden is niet bijgewoond door Rhala, Winsemius en Metius. Amama stuurt Saeckma een collegerooster en vraagt om een afschrift van de besluiten van de Staten van Friesland over de voorstellen van de curatoren van twee jaar geleden. Zijn Anti-barbarus is gereed; Amama wil exemplaren aan het Hof van Friesland aanbieden, maar er geen geld voor hebben, hoogstens een boek. Van de Gedeputeerden zal alleen Frankena er een krijgen. Amama heeft gehoord dat de melancholieke Bouricius overweegt het ambt van raadsheer neer te leggen. (Gabbema 10: origineel)
Magnifice et amplissime domine,
Iam a septimana una aut altera debui T.A. responsum. Quod ad Ianum Geb~ Gebhardi
hardi attinet, iam ante semestre eum mihi commendavit D. Martinius, rogavit~ rogavitque
que ut eum VV. AA. commendarem. Commendabat eum a peritia linguae Lati~ Latinae;
p. 156] 5] nae; quod cum semel iterumque una epistola indicaret, visus mihi fuit tacite
subinnuere, eum in Graeca literatura hospitem esse. Id quod mihi vehementer
displicuit. Ego quominus D. Martinio hic morem gesserim, iam causam dicam.
Respondebam D. Martinio, iam Acad. nostram habere eloquentiae professorem,
dimidiatum tamen, utpote qui alternis quoque biduis iurisprudentiam doceret.
10] Itaque me existimare, non perrecturos DD. curatores vel Ordines, ad vocatio~ vocationem
nem professoris novi, nisi certo constaret de duobus: 1. de eximia quadam
dexteritate docendi, et donis dicendi, 2. de animo eius circa disciplinam. Me sic
existimare, praestare ut omnino vacet illa cathedra, quam ut eam insideret
professor Germanicis moribus innutritus et qui ferre non posset, eos incusari
15] et redargui, me proinde super hoc negotio verbum cum ampliss. DD. curatori~ curatoribus
bus non communicaturum, antequam de duobus istis certus sim.
Interim me sic sentire, si eum Lutherani amplius tolerare in sua Acad. no~ nolint,
lint, me non improbaturum, si in Belgium veniret, et dona sua iuxta cum mori~ moribus
bus sine axiomate publico nobis probaret. At cum hic praeter spem nihil affer~ afferret
20] ret Martinius, tacendum mihi existimavi. Postea intellexi ex D. Reiffenb. eum
Leovardia Groningam ivisse, cum T. quoque A. locutum fuisse et literas com~ commutasse.
mutasse. Prolixe ille mecum super hac re sermocinabatur. Sed tempore plane
intempestivo. Causas nihil attinet hic dicere.
Orationem meam auspicalem audivit D. Pasor et probavit. At illum graviter
25] offendit ea, licet eam non audiverit. Significabat enim nobis per pedellum, sibi
custodiendam esse domum, familia ad nundinas vicini pagi digressa. Ita una
cum med. et mathem. ostendit publice, sibi meam electionem displicere, licet
et ille et math. mihi gratulati sint ipso electionis die. Orationem tamen illam
die Lunae videbit T.A., nam adieci eam ad calcem mei Anti-barb. Scio in ea
30] nihil T.A. displicituram. Omnes collegae praesentes, ministri verbi, qui plurimi
aderant et melioris commatis studiosi hortabantur me ad eius editionem. Ερ~ Ερριφθω
ριφθω κυβος. Nostram intentionem nullus nisi profanus culpabit.
Si ordo noster uno collega augeatur, disciplinae minus amante, iacebit tot
annorum labor, et alias sibi sedes nonnulli quaerent. Haec ex cordis abundantia
35] in sinum T.A. evaporavi. Coram omnem illam vomicam expectorabo. Neque enim
possum haec talia dissimulare. Ut igitur ad Gebhardum, unde digressus sum,
redeat oratio, nihil possum asserere. Martinii literas mitto, ut T.A. eas legat.
Ordinem lectionum mitto.
Certi quippiam de privilegiis // nostris avide expectamus. Apographum quo~ quorundam
40] rundam decretorum DD. Ordinum, super articulis a VV. AA. ante biennium pro~ propositis,
positis, desideramus. Ursi semper ut in acta referrentur, sed istius anni rector
(iam enim biennium est) se illud secretario tradidisse asserit. Ille negat. Erat
inter ista decretum de examine alumnorum, augmento stipendii illorum, regimi~ regimine
ne Academiae penes adsessores et alia. Si T.A. placebit exemplar ad me mitte~ mittere,
45] re, fidelius custodiam et ubi actis publicis inserta fuerint, fideliter remittam.
Hodie absolvitur meus Anti-barbarus. Plane sedet animo quibusdam vestri
ordinis exemplaria donare. Sed an consultum erit, ut quibusdam donem, aliis
praeteritis? Quid si ergo collegio universo offerrem? Et exemplaria ad D. Iong~ Iongstallium
stallium vel alium aliquem, ob causas quas memini me a T.A. in filii museo
p. 157] 50] audire, mitterem, illudque expresse protestarer, me honorarium nullum deside~ desiderare,
rare, nec accepturum. Quamvis, si aequivalentis pretii librum aliquem mihi
donaret Curia, non essem aspernaturus. Ex DD. Deputatis unus Franckena a me
exemplar habebit. Rogo T.A. ne gravetur verbulo animi sui sententiam mihi
significare. Vale ampliss. domine et salve a T.A. observantiss.
55] S. Amama. //
Audio ampl. D. Bouritium cogitare de resignando munere, et plane melancholi~ melancholicum
cum esse. In causa mea quae coram D. Iongstallio disputatur, nihil adhuc sit.
Penes H. Meinsmam omnis culpa. //
60]
[Adres:] Amplissimo et magnif. domino D. Ioh. Saekma ICto, in suprema Fri~ Frisiorum
siorum Curia consiliario gravissimo et Academiae curatori semper-vigili, domino
et patrono meo singulari.
Sixtinus Amama 20
[Franeker, maart 1629] - Door Saeckma's meest recente brief is Amama in de zevende hemel. Saeckma's zoon Suffridus heeft een inscriptie van hem in diens album amicorum verkeerd opgevat. Amama hoopt dat Maccovius tot inkeer is gekomen als Saeckma naar Franeker komt. Rhala beweert kandidaat te zijn voor het grietmanschap van Hennaarderadeel, als opvolger van de overleden Bocko van Burmania. Amama stuurt Saeckma een boekje van zijn collega Theodor Ebert uit Frankfort a.d. Oder, waarin rechtsgeleerden en staatslieden worden genoemd, die liefhebbers zijn van het Hebreeuws en de overige Oosterse talen. Blijkens de laatste bladzijde wil Ebert Saeckma in een tweede honderdtal opnemen. Amama zal ervoor zorgen dat daarin ook Saeckma's zoon Theodorus wordt vermeld. (Gabbema 6: origineel)
Magnifice et amplissime vir,
Ad postremas illas, quas T.A. ad me exaravit, citius respondissem, nisi in
singulos dies uberius scribendi argumentum expectassem. Illud quamvis necdum
se obtulerit, nolui tamen ulterius protollere id, quod iam pridem factum opor~ oportuerat.
5] tuerat. Ut ergo ad rem veniam, si unquam voluptatem mihi attulere Tuae A. li~ literae,
terae, postremae certe me in ipsum quasi coelum extulere. Cum enim animus
mihi, alternante spe et metu, suspensus esset, et in eam magis partem inclina~ inclinaret,
ret, fore, ut T.A. nimia libertate mea offenderetur, ecce in ipso limine epistolae
cognosco, Deum precibus meis, quibus praeviis scriptioni me accinxeram, annu~ annuisse.
10] isse. Benedictum sit eius nomen in saecula. Et tu, ampliss. heros, vive et flore
diu, bono reip. et Academiae.
Tarda sit illa dies et nostro serior aevo,
Quae te coelo redonabit.
Deum insuper veneror, ut oculos aemulorum tuorum aperiat et corda tangat, ut
15] intelligant:
p. 158] Ην ατην, οτ'αριστον Αχαιων ετισαν.
Filium maiorem quod attinet, tantum abest, ut ei irascar, ut nunc amem ma~ magis.
gis. Meum magis erat atque etiamnum est, ipsum rogare, ne scriptionem illam
aliter interpretetur, quam a me instituta est. Et quidem ego nihil intermittam,
20] quod vel caritas vel aequitas dictabit.
Bonum istum virum quod attinet, ubi VV. AA. huc venerint, spero eum redi~ rediturum
turum ad meliora consilia, et deserturum eos, a quibus huc protractus est.
D. Rhala profitetur se palam candidatum praeturae, quam D. Burmania obitu
suo vacivam fecit. Superiori die Iovis complures istius tractus rusticos prensa~ prensavit,
25] vit, et patris merita commendavit. Intellexi ex inspectore nostro, duos istos
quasi-legatos fuisse cum D. Franckena. Causam scientiae allegabat istam, quod
Cornelius Cornelii hospes eius dixisset sibi, se mirari, quid rerum Franekerae
ageretur, adesse duos professores, qui apud D. Fr. de curatorib. conquesti
essent. Ex quo reversi sunt huc, nihil publice tentarunt.
30] Habet hic T.A. libellum, in quo se quoque principibus permixtum agnoscet
Achivis. Author amicus meus magnus est, id quod T.A. cognoscet ex pag. 93,
94 et 103 et 117. Habeo plura exemplaria. Itaque hoc sibi retinebit T.A. Tuae A.
meminit pag. ultima, in catalogo eorum, quorum eulogia seqq. nundinis publi~ publicabit.
cabit. Faxo interim ut et tui Theodori memor sit, et vestras laudes non pre~ premat.
35] mat. Mittam aliud exemplar ad ampl. D. Bouritium. Ait in privatis literis se
haec edere, ut in ruborem det nostri aevi politicos et inprimis ministerii candi~ candidatos
datos vel insessores. Et se hoc in altero centenario liberius edissertaturum.
Vale ampliss. et magnifice vir a tuo cliente
S. Amama. //
40]
[Adres:] Erentvheste mogende hoog-geleerde here, mijn here Iohanni Saekma
ICto, raad ordinaris in den Hove ende curateur der Universiteyt van Vryslant.
Leewarden.
Sixtinus Amama 21
[Franeker, maandag 29 juni 1629] - Amama schrijft kort voor de zomervakantie aan Saeckma over twee prijsbijbels en zijn colleges; hij vraagt commentaar op zijn rede tegen de barbarij der zeden en die van Rhala over lasteren en aanbrengen; een student die zich in de burse heeft misdragen, is naar de academiepolitie gestuurd. (Gabbema 8: origineel)
Magnifice D. curator,
Biblia Francofurti edita satis bonae notae sunt. Biblia Ebraea Ioh. Itsma non
habet. Ego lectionibus meis historicis, faucium dolore coactus, superiori die
Saturni, finem imposui, ita tamen, ut post Caniculares ad eas rediturus sim, si
5] istas in luce moras mihi fata dabunt, ut Lucanizem. In Ebraicis praelectionibus
hac septimana adhuc durabo, ne fraudem faciam VV. AA. constitutionibus,
quibus statutum est, ut ferias Caniculares auspicemur a primo die Lunae men~ mensis
sis Iulii.
p. 159] Superiori septimana accepi iudicia quorundam theologorum Germanorum de
10] meo Anti-barbaro. Quorum unum A.T. transmitto, ob iudicium hominis Germani
de disciplina Francofurtensis Academiae. Si cum oratione mea remittatur, satis
mature recipiam. Agam Tuae A. gratias, si ad marginem nigrum θ praefigere
dignetur istis locis, quae asperiora videri possint. Ego metaphysicum bonae
fidei egi, animum inter scribendum ab individuis abstrahendo, praeterquam
15] adversus τον δεινα. Et tamen praeter illum, qui ista scripsit et filium tuum, qui
istud folium legerat, nemo inter auditores omnes intellexit, quem refutaverim.
Credo esse alia, quae per interpretationem asperius dicta videbuntur, sed uti
hic possem ista poetae nescio cuius protestatione:
Suspicione si quis errabit sua,
20] Et rapiet ad se, quod commune erit omnium,
Stulte nudabit animi conscientiam.
Aureum illud eloquentiae os, quod tot annis obmutuerat, superiorib. diebus
cum Licentiatus publice promovendus esset, silentia rupit. Magno zelo dixit in
calumniam et delationem sine ulla utriusque distinctione. Omnem delationem,
25] etiam quae ad superiores, etiam de rebus veris, etiam sine exceptione proditio~ proditionis
nis et similium criminum, damnavit, delatores, quales quales, spurios, filios
degeneres, nebulones, scelesta et nefanda capita proclamavit. Nunquam in
ullum vitium ita detonuit. D. Amesius et qui audiverunt cum iudicio alii, retu~ retulerunt
lerunt mihi, eum omnem disciplinam, oeconomicam, (Genes. 37,2) scholasticam,
30] ecclesiasticam et politicam, quantum in ipso fuit, evertisse. Exempla ex Seneca
et Tacito, nullo iudicio, utpote toto coelo ab ipsius proposito remota, accon~ accongessisse,
gessisse, et tandem, cum videret se pressum exemplo rerum publicarum, ubi
etiam personae publicae ad magistratum de flagitiis et criminibus referre //
tenentur, dixisse, etiam carnificem teneri exequi capitales sententias et neces~ necessarium
35] sarium esse eius operam in rep. tamen nullum ingenuum et honestum virum
carnificis munus expetiturum.
Ego cum praeviderem hominem illum ex abundantia cordis sui locuturum et
expectoraturum vomicam istam, quam tot iam annis, quot Tuae Amplitudini
cura Academica demandata fuit, circumtulit, non stiti me, memor istius Cicero~ Ciceroniani:
40] niani: Vitemus oculos hominum, quando linguas non possumus. Ingemui primi~ primitus,
tus, cum intelligerem eum ita dixisse, ut omnes fere studiosi intelligerent, me
praecipue pungi, ob delatoriam, quam apud vos uti amicis meis loqui libet,
exerceo. At post diei unius intervallum coepi ridere hominis impotentiam.
Filius D. Wiardae medici, domesticus D. magnifici superiori die Saturni ad
45] promotorem ire iussus fuit, ob petulantiam insignem in oecon. admissam. Spero
studiosos inde exemplum habituros et cauturos, ne idem committant. Nunc
finio, Deum venerans, ut Tuam Ampl. in multos annos reip. et Acad. nostrae
incolumem servet. Vale magne vir et ama fidelem tuum clientem
S. Amama.
50]
Eo res rediit in Academia, ut qui cum nonnullis professoribus, e. gr. D. Ame~ Amesio,
sio, Schot., Hacht. et me, versantur pro delatoribus a reliquis habeantur studio~ studiosis.
sis. Et illud quoque malum accessit, eos, qui de suis iniuriis ad rectorem refe~ referunt
p. 160] runt, pro delatoribus haberi. Eos contra, qui provocare alios ad duella audent,
55] ingenuos et generosos censeri. Annon perniciosae istae hypotheses tali oratione
stabiliantur, aliorum esto iudicium. //
[Adres:] Aen mijn heer, mijn heere D. Iohanni Saeckma ICto, raad ordinaris in
den Hove, ende curateur der Universiteyt van Vryslant,
60] Leeuwarden.
Francq.
Sixtinus Amama 22
[Franeker, juli 1629] - Amama is na zijn laatste brief opgevrolijkt door een gesprek met Saeckma. Hij stuurt een gevraagd net afschrift van een boek. Bij de academiedrukker heeft hij een bundel dissertaties van collega Rhala zien inbinden, waarin de curatoren gepasseerd worden. De vertalers van het Oude Testament hebben de vijf boeken van Mozes uitgegeven en zijn nu met het boek Job bezig. In de classis Leiden heeft Festus Hommius de meesten achter zich. Naar de synode van Rotterdam is geen van de Leidse predikanten afgevaardigd. (Gabbema 7: origineel)
Magnifice et amplissime domine,
Dolorem meum, qui superiorem illam epistolam mihi extorserat, plane ex~ exsurdavit
surdavit Tuae A. alloquium. Quo nomine T.A. gratias ago immortales. Calligra~ Calligraphiam,
phiam, prout iussus fui, mitto, sed non editionis istius, quam existimabam. Si
5] displicuerit, remitti potest. Habebat primae editionis exemplar, sed non omnino
novum.
In eius officina videbam aliquot exemplaria dissertationum του δεινα, quae
compingebantur. Inscripsit eas DD. Deputatis, nulla VV. AA. facta mentione vel
in titulo, vel epistola. Et tamen Academiae cura primarium epistolae argumen~ argumentum
10] tum est, quod huc ad tam egregiam conditionem et tam illustrem cathedram
vocatus sit, ipsis in solidum se debere profitetur. Curatores nullo numero sunt
ουδε τριτοι, ουδε τεταρτοι. Proxima septimana, opinor, offeret ea τοις κυριοις. O
ingratitudinem!
Interpretes iam ediderunt V libros Mosis, non alium in finem, quam ut ad
15] recognitores mittantur exemplaria. Ego putabam eos in hunc finem habere
amanuenses. Certe in eorum nomina stipendium accipiunt. Quid ergo opus erat
remp. his quoque sumptibus gravare? Miror dominorum facilitatem. Miror in~ interpretum
terpretum avaritiam. Nunc in Iobo versantur. Quando finis erit?
In Leidensi ecclesia adhuc turbellae. Festus a suis partibus omnes theologos
20] habet et collegas, uno Fabritio excepto, qui aliquando monachus fuit. Ita opor~ oportet
tet omnibus corydalis cristas inesse. Hic Stentor unicus et solus antesignanus
est totius factionis; habetque sibi addictam maximam membrorum ecclesiae et
classicalium ministrorum partem.
Nunc celebratur synodus Roterodami. Ad eam nullus ministrorum Leidensium
25] delegatus est, novo et antea inaudito exemplo. Ita dum universa Europa gemit
p. 161] sub pondere afflictionum, isti theologi gloriae fluctus excitant in simpulo.
Haec habeo ex D. Amesio. Ubi quid certi de eventu της συνοδου intellexero, fa~ faciam
ciam T.A. certiorem. Vale vir maxime et mihi aeternum observande.
T.A. observ. S. Amama. //
30]
[Adres:] Mijn heere, mijn heer Iohanni Saekma ICto, raat ordinaris in den Hove
ende curateur der Universiteyt van Vryslant, mijnen welgunstigen here.
Leewarden.
Sixtinus Amama 23
[Franeker, zondag] 6 september 1629. - Als bibliothecaris van de universiteitsbibliotheek informeert Amama bij Saeckma naar de kans dat boeken uit de kloosterbibliotheken van Den Bosch verkregen kunnen worden, en zo ja, of Saeckma de meegestuurde petitie met een brief aan Ernst Casimir of aan Frederik Hendrik wil steunen. Door koorts heeft Amama vier colleges moeten laten uitvallen. (Saeckma 148: origineel)
Ampliss. et magnifice domine,
Literae, quas his inclusas vides, continent petitionem Academiae de augenda
bibliotheca nostra ex bibliothecis monachorum, quas putamus Sylvae Ducis
relictas esse. Non placuit tamen eas mittere, nisi vestro consensu et approba~ approbatione.
5] tione. Si enim impetrabile non erit quod petimus, faceremus nos ridiculos.
Vestrae AA. optime iam noverint, quibus conditionibus dedita sit urbs, et an
bibliothecae trans-ferri possint. Si VV. AA. suas literas ad illustriss. D. Guber~ Gubernatorem
natorem adderent, vel alias ad illustriss. Principem darent, maius pondus habe~ haberet
ret nostra petitio. Nos universum hoc vobis, qui et re et nomine, id est vere,
10] curatores agitis, lubentes relinquimus. Si feriae adhuc essent, et vel minima
spes affulgeret alicuius partis impetrandae, non gravarer meo sumtu eo profi~ proficisci
cisci.
Ego superiori septimana febricitavi, et lectiones quatuor intermisi. Nunc ad
lectiones redii. Sequenti septimana ad Sulpicianas quoque, cum bono Deo, re~ revertar.
15] vertar. Vale amplissime domine et diurna bono Academiae et reip. VI Sept.
1629.
Tuae Magn. observantiss. S. Amama. //
[Adres:] Erentvheste, mogende, hoog-geleerde heere, mijn here Iohanni Saekma,
20] raet ordinaris in den Hove van Vryslant, ende curateur der Universiteyt etc.
Oft in sijn E. absentie, aen mijn here Iohanni Nijs, mede raedt ordinaris ende
curatori der Universiteyt.
Leewarden.
Tis betaalt.
p. 162] Sixtinus Amama 24
[Franeker, najaar 1629] - Sixtinus' broer in Harlingen zal naar Den Bosch reizen, om te zien of voor Franeker boeken uit de kloosterbibliotheken aldaar verkregen kunnen worden. Amama's leerling Cocceius, die de vorige dag naar zijn geboorteplaats Bremen is vertrokken, heeft een geschrift van Pasors leerling Pfochenius over de taal van het NT weerlegd. Het betreft een meningsverschil tussen de graecist Pasor en de hebra.st Amama. (Gabbema 2: origineel)
Ampliss. et magnifice vir,
Quod ad fratris negotium attinet, heri excurri Harlingam et de eo plenius
cum eo contuli. Placuit ipsi Tuae A. consilium, vid. accuratius deliberandum es~ esse.
se. Itaque vel ipse excurret Sylvam-Ducis, ut ipse diligenter inquirat, cui nego~ negotiationi
5] tiationi cum maxima utilitate sua animum applicaturus sit, vel post septimanas
duas aut tres, ubi uxor a puerperio plane convaluerit, cum ipsa ibit, eamque in
rem praesentem deducet. Interim et ipse et ego Tuae A. magnas agimus gratias
pro consilio, et quod porro T.A. obtulit, auxilio.
Literas illas D. Cocceio omnino daturus eram: sed quia ille iter suum in
10] diem unum protollebat, et frater festinare videbatur, mittendas nihilominus
censui. Iam vero T.A. par illud fratrum vidisse puto. Heri enim hinc abiere. In
praefatione eius ad lectorem videbit T.A. solidam refutationem thesium D.
Pasoris. Credo filium Tuae A. iam pridem misisse prolixiorem διατριβην D.
Pasoris de Ebraismis Novi Foederis. Edita est sub nomine studiosi cuiusdam,
15] qui ipsi semper fuit domesticus. Aucta est illa disputatio multis exemplis et
pluribus paradoxis. Qualia inter caetera illa sunt, linguam Graecam non esse
derivatam ex Ebraea; Hebraismum non esse locutionem Ebraeis familiarem, sed
Hebraismum esse idiotismum linguae S., id est locutionem solis Ebraeis pro~ propriam.
priam. Quod ad primum, si illud verum est, tunc oportet in spongiam incumbe~ incumbere
20] re Cadmum Graeco-Phoenicem D. Matth. Martinii, et vanum fuisse hactenus
ipsius D. Pasoris laborem, quo in publicis lectionib. Graecas voces ad origenes
suas, Ebr. vid. et Chaldaicas revocare conatus est. Quod ad alterum, si illa de~ definitio
finitio Hebraismi recipitur, vix erit Ebraismus in Veteri Test. Ebraico. Namque
ad illa loquendi genera Novi Testamenti, quibus gemina in profanis authoribus
25] nondum invenit, respondet alibi: Non sequi, esse Ebraismos; Ego enim, inquit,
omnes profanos non legi, et, si legi non observavi.
Quaeso te, magnifice domine, annon eadem responsio reponi potest ad locu~ locutionum
tionum genera Ebraica V.T. maxime propria? Omnes eruditi viri hactenus tradi~ tradidere,
dere, Hebraismos esse duum generum, alios esse proprios, alios communes.
30] Sed desino, ne obiiciatur mihi illud vetus sus Minervam. Si vererer, hanc opini~ opinionem
onem manaturam ad plures, fortassis me opponerem. Sed quia hic securus sum,
plane non moveor, et dicebam heri optimo seni, me laudare diligentiam docti
iuvenis: tantum desiderasse in iis, quae iuvenis editur, ipse de suo adiecit,
maiorem modestiam.
35] Non eadem sentire duos de rebus iisdem,
Incolumi licuit semper amicitia.
p. 163] Vale magne vir et diurna bono reip. et Acad.
Tuus observ. cliens S. Amama. //
40] [Adres:] Magnifico et ampliss. D. domino Iohanni Saeckma ICto, consiliario in
suprema Curia integerrimo et Acad. curatori semper-vigili, domino meo ob~ observando
servando.
Sixtinus Amama 25
[Franeker, maandag] 16 november 1629. - Vanwege koorts, een ontstemde maag en gezwollen voeten is Amama sedert de herfstvakantie vrijgesteld van colleges. Hij betreurt het, dat hij de curatoren niet meer in Leeuwarden kan opzoeken en geeft zijn vorderingen aan met Jeremias en Sulpicius. (Saeckma 149)
Magnifici, nobilissimi et amplissimi DD.,
Ex quo cum sola quartana mihi lucta fuit, lectiones meas tam ord. quam
extra-ord. continuavi, exceptis istis diebus, quibus paroxysmus in horam lectio~ lectionum
num incidit. At postquam et intemperies ventriculi et tumor pedum accessere,
5] quasi compedes mihi iniecti sunt. Hinc post ferias nundinarum, quae in X
Octob. inciderunt, a lectionibus feriatus sum. Id ne aegre ferant VV. AA. obni~ obnixe
xe rogo et supplico. Ubi pedes detumuerint, non obstante quartana, εαν επιτρε~ επιτρεπηι
πηι ο Κυριος, ad lectiones revertar, et quod iam negligere cogit necessitas, tunc
diligentia pensabitur. Doleo, per idem illud malum pedum non licere mihi hac
10] vice benignas et in Academiam propitias semper facies vestras intueri.
Caeterum quod coram faciendum fuerat, id calamo iam praestabo, circa pro~ progressos
gressos meos in demandatis mihi a VV. AA. authoribus. In propheta Ieremia
perveni ad caput XXXVIII. In Sulpicio versor in historia Davidis. Hoc volebam.
Vos, magnifici, nobilissimi et amplissimi DD., valete et diurnate bono reipubli~ reipublicae
15] cae et Academiae. XVI Nov. 1629.
VV. AA. observantiss. cultor S. Amama. //
[Adres:] Magnificis, nobiliss., ampliss., et spectatiss. DD., DD. curatorib. Aca~ Academiae
demiae patriae congregatis Franekerae.
p. 164] Sixtus Arcerius
Franeker, [maandag] 27 oktober 1617. - Sixtus Arcerius vraagt Saeckma zijn invloed aan te wenden, opdat er een einde komt aan de lange procedure bij het Hof van Friesland tegen de erven Sternsee over een doktersrekening. (Saeckma 192: origineel)
S.P. amplissime, consultissime vir,
Sententias hoc tempore a senatu vestro pronuntiatum iri intelligo. In causa
mea, quae iam (triennium igitur) in iudicio vestro pependit adversus haeredes
Sternsianos quid tandem mihi sit exspectandum, optarem semel scire. Mihi
5] quidem, atque aliis multis indignum videtur, medicum de mercede pro opera
cuiquam in tam diuturno, ac laetali morbo praestita debere litem sustinere.
Infoelicem me natum oportet, cui in patria omnes bonae fortunae adeo adver~ adversantur.
santur. Quod hic sum in functione honesta, neque aspernabili, vestro, fateor,
aliorum sum factus et instinctu, et favore quibus omnibus, et singulis gratiam
10] debeo, et habeo fortasse maiorem, quam multi autumant. Sed utinam nunquam
pedem fixissem hic! Non eam expertus essem ignominiam, ac iacturam, quae
mihi, quoad vivam, cordolium faciet. Alii per vim eripuere, quod publico patriae
sigillo decretum fuit stipendium ab initio professionis quam obeo, et (audebo
dicere) cum honore, (invideat quisquis est). Alii praeter fas, et omne aequum,
15] quod mihi debetur, nunc detinent. Quid tandem mecum fiet misero? Quid,
inquam, restibile erit, nisi ut facta recularum mearum, meique adeo ipsius
auctione me deportari curem ες Φασιν, ενθα ναυσιν εσχατος δρομος, ubi Pelopida~ Pelopidarum
rum facta nec videam, nec audiam. Sed quid ego has querelas apud te?, quem
pro veteri a primis annis notitia, et communi cum μακαριτηι (heu quondam nos~ nostro!)
20] tro!) necessitudine factum mihi cupere nullus dubitare debeo. Unum rogatum
cupiam, ut quantum Prudentia Tua in senatu vestro possit (posse scio pluri~ plurimum)
mum) finem causae meae ex aequo, et bono videam brevi. Vale plurimum cum
uxore, et liberis, meamque hanc sive fiduciam, sive audaciam nimiam boni con~ consule.
sule. Franekerae VI Kal. Novemb. MDCXVII.
25] A.T. addictiss. S. Arcer[ius]. //
[Adres:] Amplissimo, consultissimo viro D. Ioanni Sakema, supremae Frisiorum
Curiae senatori dignissimo, domino et amico, Leoverdiae.
Franc.
p. 165] Bernardus Schotanus 1
[Franeker, 1625]. - Bernardus Schotanus geeft een overzicht van de collegestof voor voorjaar 1625 en van zijn werkwijze. (Saeckma 86: origineel)
Ordo ratioque laborum, qui a me Bernardo Schotano iurisprudentiae professore
ordinario praestantur in Academia Frisiorum Franequerana.
Professio Institutionum cum mihi demandata sit, eas explico ordinariis lectio~ lectionum
5] num diebus continuo. Per Dei gratiam perveni ad par. 30 de Action., speroque
eorum, quae supersunt, paulo ante vel post Calendas Maii finem fore.
Postquam vir clariss. D. Hector Bouritius ex nostro ordine in graphiarium
supremae Curiae evocatus esset, ex consilio magnifici D. rectoris nonnul~ nonnullorumque
lorumque ex collegis incepi explicare Regulas Iuris, sine ullo detrimento inter~ interpretationis
10] pretationis Institutionum. Quapropter diebus Veneris et Lunae binas habui
lectiones, eoque rem perduxi, ut proxima lectione sim interpretaturus l. 42.
Quando finem sim impositurus dicere non possum.
In collegio publico, quod 32 vel paucioribus disputationibus absolvi poterit,
ipse conficio aut conscribo theses: tertio vel quarto die postquam traditae et
15] excusae sint, rigidissimum, quod eius fieri potest per universam materiam, quae
ea disputatione proponitur, examen instituo et quidem ita singula inquiro, ut
ad quaevis contraria argumenta promtissime respondere possint. Responden~ Respondentes,
tes, qui et cum ad disputandum prodeunt, ad conciliandum benevolentiam et
attentionem praefationem aliquam praemittunt. Fere mediam partem absolvi.
20] In collegio privato primum singula simplici ac levi via expono: maxime
necessaria ut scrupuli quivis possint eximi, dicto; denique audita disputatione,
quae bis singulis septimanis haberi adsolet, examino in textu, rationem dubi~ dubitandi
tandi decidendi investigo.
Saepe auditores et discipulos meos hortor, ut privatim me conveniant
25] consulantque; qua in parte multi dicto audientes se praebentes proficiunt.
Hae meae curae, hi labores exigui, quos Academiae patriae consecro et
offero.
B. Schotanus. // [Zonder adres]
Bernardus Schotanus 2
[Franeker, maandag] 28 februari 1625. - Bernardus Schotanus vraagt om een oudere collega; liever dan de schoonzoon van een raadsheer zou hij Bernhard Suitholt benoemd zien; de onlangs gepromoveerde Johannes Clingbijl heeft ook belangstelling voor de vacature Bouricius. (Saeckma 88: origineel)
Maecenas unice colende,
Etsi non admodum velim nec debeam esse πολυπραγμων, cum culpa sit
immiscere se rei ad se non pertinenti; nihilque ad animi tranquillitatem magis
conducat eamque conservet, quam ut nostris caute, non alienis periculose
p. 166] 5] intersimus, tamen in causis hisce Academicis, quae ut publicae sunt ita me
quam maxime tangunt et curae earum sub pectore fixae me versant, animo
imperare non possum, ut totus supersedeat iis. Dabit Vestra Ampl. frequenti~ frequentibus
bus et molestis meis interpellationibus facilem veniam. Ita enim est, et de
nocte, quam saepe ob negotia Academiae insomnem fere transigo, mihi venit in
10] mentem id, quod vir doctissimus alias scripsit: professorum partes non tantum
esse in docendo sed et gubernando iuvenum ingenia et mores. Eos in officio
continere, inflammare, rapere, calcar addere non tam est laboris et singularis
eruditionis, quam prudentiae, industriae et cuiusdam dexteritatis, quam longa
experientia adfert. Quocirca rogo mihi adiungatur vir celebris et senex vel
15] saltem senior me. Dicam praeterea quid rerum agatur, ut ipse candidatus, qui
quotidie me accedit, mihi narravit.
Gener senatoris amplissimi aureos montes adhucdum pollicetur, et se
observaturum mollia cum omnibus et fandi et agendi tempora, existimatque hac
hebdomade peragi posse totum hoc de quo agitur, hoc modo ut scilicet vir
20] celebris, praeterque eum hic noster candidatus vocetur. Ego certe non invideo
ei hanc fortunam, neque tam perversae sum mentis homo, ut alteri id quod
mihi non noceat non concedam. Tamen, cum videam hic latere anguem sub
herba, rogo, si possit fieri, ut conatibus hisce obviam eatur, si enim aliter res
succedat atque spero, nunquam vocabitur vir celeberrimus; si enim priore loco
25] vocatus ad nos recuset venire, nostri proceres oblivioni tradent has Academiae
curas.
Illa est potissima literarum harum causa, ut Vestrae Ampl. significam
dominum // Suithoff professorem Hardovicensem iam suae professioni renun~ renunciasse:
ciasse: saepe itaque ipsum candidatum moneo, ut petat promoveri in eius lo~ locum,
30] cum, studeoque ipsi persuadere quidem ea ratione, quod per dominum ab Essen
id quidem efficere facili negotio possit, cum ipse curator eius gymnasii sit.
Respondet se ipsi esse ignotum, et praeterea malle se vocari in professorem
Academicum. Cumque replicem: domine Doctor is est utique is ipse, qui te
commendavit, ita, inquit, sed me non novit; per amicos meos illud effectum
35] est, ut me commendaret.
Praeterea Dr Ioannes Clingbyl a me nuper promotus, filius domini pro~ professoris
fessoris Doctoris Medici Raphaelis Clingbyl, ambit quoque professionem extra~ extraordinariam.
ordinariam. Non haec scripsi, vir amplissime, quasi ulla in re diffidam vel
desperem, sed saltem, ut quid tacite agatur significem, ut ita cognitis ipsorum
40] actionibus et conatibus periculum facilius evitari queat. Tela enim praevisa
minus feriunt.
Vale vir amplissime et me ama, ego nullum unquam gratitudinis officium
omittam. Salvebunt a me uxor, liberique dulcissimi. Raptissime pridie Calend.
Mart. 1625.
45] Tui observantissimus, Vestrae Amplitudini addictissimus B. Schotanus. //
[Adres:] Amplissimo spectatissimo doctissimo domino, domino Ioanni Saekma,
senatori in suprema Curia gravissimo.
Franq. [Door Gabbema:] B. Schotanus / N.
p. 167] Bernardus Schotanus 3
Franeker, [vrijdag] 25 maart 1625. - Bernardus Schotanus toont zich zeer verheugd over de benoeming van Saeckma tot curator. (Saeckma 89: origineel)
S.P.
Ex animo laetatus sum nuntio isthoc, quo mihi innotuit de vocatione Ves~ Vestrae
trae Amplitudinis in curatorem Academiae nostrae, quae sibi hoc nomine cuius~ cuiusque
que cives quam maxime gratulari debent. Ita quidem est, longe inferius est,
5] quod iam Vestrae Amplitudini collatum est meritis, virtute atque eruditione.
Tamen te patre familia nostra omnino erit salva, nec etiam magis beata ullo
modo poterat fieri. Animadverto iam tandem verum esse illud apostoli Pauli:
omnia bonis cooperari in bonum. Ego per Vestram A. ad hosce honores et
amplissimam functionem evectus sum et iam patrem, curatorem, tam addic~ addictum
10] tum inspectorem sortitus. Cor prae gaudio exsilit nec ingenti laetitia cir~ circumfusum
cumfusum explicare se satis potest. Quod superest Deo O.M. ago gratias, quod
in Academiae, meum meorumque bonum et commodum Vestram Ampl. ad hanc
curam vocaverit. Eundemque rogo, ut diu hisce terris interesse te patiatur. Ego
dabo operam, ut nihil omnino quod mearum est partium omittam.
15] Raptissime Franeq. Frisiorum 25 Martii 1625. Vale vir amplissime cum dulci
coniuge liberisque suavissimis.
Vestrae Ampl. studiosissimus atque addictissimus B. Schota[nus]. //
[Adres:] Amplissimo spectatissimo doctissimo domino D. Ioanni Saeckma, se~ senatori
20] natori in suprema Curia Frisiae, Academiaeque Franequeranae curatori gravissi~ gravissimo
mo.
Leoverdiam.
Bernardus Schotanus 4
[Franeker, maandag] 19 september 1625. - Bernardus Schotanus vraagt Saeckma om enige aanvullingen op de aantekeningen van Laelius Lycklama voor een lijkrede op diens broer Marcus Lycklama. (Saeckma 91: origineel)
Amplissime, spectatissime domine, maecenas optime,
Serius quam opinabar ad manus meas literae, quas nondum lectas ad Ves~ Vestram
tram Ampl. mitto, venerunt. Eae causam scribendi rursum praebuerunt. Tribuet
Vestra Ampl. non meae impudentiae, quasi tam parum aestimans sim Vestrae
5] Dignitatis, tamque intemperanter abuti ausim gravissimis V.A. occupationibus,
ut toties otiosam meis sermonibus vel epistolis audientiam praeberi cupiam.
Verum, quod toties ad V.A. scribam, adscribes cum studio bene merendi de iis,
qui optime de me meriti, desiderioque praestandi gratitudinem, quod meum
animum in herois nostri honorem maxime incensum plane occupavit: tum Ves~ Vestrae
10] trae Humanitati, quae me ad hasce rursum dandas pertraxit. Rogo itaque si per
p. 168] occupationes liceat, Vestra Ampl. me responso dignetur, atque iis, quae vir
amplissimus D. Lyclema exaravit, nonnulla adiungat.
Hisce vale vir optime, praesidium et dulce decus meum, meque ama. Iterum
vale cum lecti socia lectissima, liberisque suavissimis. Raptim 19 Septemb. 1
15] manu debili scripsi.
Vestrae Ampl. studiosissimus B. Schotanus.
Vestrae A. filii bene valent. Cum proxima vice, evocatus Franequera ad so~ socrum
crum periculose laborantem, essem Leovardiae, ipseque in morbum acutum satis
20] incidissem, parumque restitutus fortiorque mihi viderer, volui, cum tenderem ad
nautas nostros, ut domum veherer, ad Vestram Ampl. me conferre, ut de hisce
aliisque agerem, sed cum intelligerem Vestram Ampl. alio concessisse, vobis
insalutatis decessi, non etiam sine animi dolore. //
25] [Adres:] Amplissimo spectatissimo doctissimo celeberrimo domino D. Ioanni
Saeckma, in suprema Curia Frisiorum senatori gravissimo, domino meo maxime
colendo.
Franq.
Bernardus Schotanus 5
Franeker, [dinsdag] 4 oktober 1625. - Bernardus Schotanus nodigt Saeckma en Laelius Lycklama uit op 6 oktober te komen luisteren naar zijn lijkrede op Marcus Lycklama. (Saeckma 90: origineel)
Amplissime, spectatissime domine, maecenas optime,
Proposui, nisi Deus aliter disponat, die perendino, qui est sextus Octobr.,
orationem funebrem, de qua Vestrae Amp. constat, publice habere. Si per oc~ occupationes
cupationes liceret, optarem Vestram Amplit. eam audire. Dedi literas ad D.
5] Laelium a Lyclema, quem postea intellexi Leoverdiae commorari. Si Vestrae
Ampl. videatur consultum, invitatum quidem meo nomine per famulum Dirck
Iansen vellem. Quod antea non scripserim non mea negligentia est factum, sed
in causa fuit dubius candidati adventus.
Vale maecenas optime, vir maxime et me ama. Raptissime Franequerae 4o
10] Octobr. 1625.
Vestrae Ampl. addictissimus B. Schotanus. //
[Adres:] Amplissimo, spectatissimo D.D. Ioanni Saeckma, I.U.D. senatori in
Curia Frisior. suprema gravissimo, curatori Academiae Franeq. dignissimo.
15] Leovard.
Franq.
Bernardus Schotanus 6
[Franeker, donderdag] 17 januari 1628. - Bernardus Schotanus deelt aan Saeckma p. 169] mee, welke studenten vanwege goede studieresultaten een boek als prijs hebben gekregen; ook geeft hij de boektitels op. (Saeckma 92: orgineel)
Amplissimo, spectatissimo domino D. Ioanni Saekma salutem et omnem bene~ benedictionem
dictionem.
Ad petitionem et mandatum V.A. mitto indicem praemiorum, quae alum~ alumnis
nis patriae distribui iusserunt magnifici DD. curatores. Novum autem testa~ testamentum,
5] mentum, quia non prostabat Franequerae typis Elzevirianis excusum, nondum
potui comparare, sed eius loco alium librum eiusdem precii ex consilio collega~ collegarum
rum concedam.
Hisce finio et Deum Opt. Max. rogo, ut V.A. diutissime sospitet patriae,
Academiae et nobis incolumem. Raptissime 17o Ianuarii 1628.
10] V.A. observantissimus B. Schotanus.
Index praemiorum, quae studiosis sunt concessa:
Henrico Busch Chronic. Carion. Philipp.
15] Duconi Pierii Symphonia Polani.
Ioanni Itsma Loci communes Martyris.
Habelo Sixti Orationes Ciceronis.
Francisco Ioannis Horatius Lambini.
Ioannis Sixtino Synonyma Graeca.
20] Ioanni Laelio Schotano N. Testam. Elzevir. //
[Adres:] Amplissimo spectatissimo doctissimo D.D. Ioanni Saeckma, in suprema
Frisiae Curia senatori et Academiae Franeq. curatori gravissimo, domino mihi
maxime colendo.
25] Franq.
Leovardiam.
Bernardus Schotanus 7
[Franeker, zondag] 14 september 1628. - Bernardus Schotanus stuurt een in tweevoud geschreven disputatie aan Saeckma ter beoordeling; vraagt advies over een verzoek van enkele jonge studenten om de disputaties van zijn leermeester Timaeus Faber te herhalen. (Saeckma 93)
Magnifico, amplissimo, clarissimo domino et maecenati mihi unico colendo S.P.
Mitto disputationem duplici modo scriptam, quam ex Instit. Imp. textu
paucissimis excerpsi, levi ac simplici via usus: an quid addendum vel detrahen~ detrahendum
dum sit, rogo in medium consulas. Ego, ubi quod placebit cognovero, dabo
5] operam, ne meis partibus desim. Ante septimanam quatuor vel quinque iuvenes
industrii, cum ipsis omnis spes decollasse de novo Inst. collegio publico vide~ videretur,
retur, me rogarunt, ut disputationes viri clarissimi D. T. Fabri praeceptoris mei
optime de me meriti repeterem; respondi me eam provinciam haud gravate
p. 170] suscepturum, modo res esset integra: volui et id ad T.A. perscribere, ut eo
10] cognito de toto hoc negotio melius, quod e re Academiae fore videatur, statui
possit.
Hic finio et Deum Opt. Max. precabor, ut T.A. diutissime patriae et no~ nostrae
strae Academiae sospitet. Dabam 14o 7br. 1628.
T.A. et M. observantissimus Doctorum minimus B. Schotanus. //
15]
[Adres:] Magnifico amplissimo celeberrimo D.D. Ioanni Saeckma, suprema in
Curia senatori gravissimo et Academiae Frisiorum comiti spectabili.
Leovardiam.
Solvi nautae.
Bernardus Schotanus 8
[Franeker, zaterdag] 19 september 1629. - Op aandringen van meer gevorderde studenten verzoekt Bernardus Schotanus ook colleges te mogen geven over de Digesten naar Treutler. (Saeckma 87: origineel)
Vir magnifice, amplissime domine, patrone unice mihi colende,
Diu multumque sum rogatus a meis discipulis, qui mediocres in iure pro~ progressus
gressus fecerunt, ut, cum publice iuxta ac privatim me Institutionum libros
explicantem audiverint, collegium, in quo universa Iuris Civilis scientia tracta~ tractaretur,
5] retur, susciperem. Id hactenus persuaderi mihi non fui passus: sed iam, cum
tantopere ipsos urgere animadvertam, et D. collega Reifenbergh publico pro~ programmate
grammate invitans eos inducere et flectere non potuerit, religio mihi est hoc
officium ipsis denegare; et quidem eo magis, cum observaverim provectiores et
a me et ex auditorio meo ad altiora studia dimissos ad alia loca cultus uberi~ uberioris
10] oris gratia se hinc conferre: nescio qua vanitate.
Nihil tamen statuere plene volui, nisi hac re prius cum V.A. collata, ob
duas causas: 1. ut cognoscam an aliqua sit vel videatur esse ratio, propter
quam mihi supersedendum sit. Quantum ad D. Reifenbergium attinet, inter nos
amice convenit ut ambo et collegia Pandectarum et Institutionum ad desiderium
15] et usum studiosorum habeamus, ut et ipse Institutiones privatim interpretatus
est. Avent enim nonnulli ab hoc magis quam illo praeceptore institui. 2. ut
fidele mihi possit suggeri consilium, quo maxime eorum studia possim promo~ promovere:
vere: ex privatis exercitiis plurimum addiscunt et iis ipse quidem delector.
Licet laboriosum sit opus, modo utile studiosis, nunquam erit grave et moles~ molestum.
20] tum. Ipse apud me proposueram theses Treutleri repetere hoc modo: primum
examinando explicare definitiones, divisiones, substantialia et caetera generalia,
quaeque sunt iuris certi; deinde duas vel tres theses opponentibus dare discu~ discutiendas,
tiendas, prout materia pati potest; non ut singuli eligant, sed iis praescribam
suas quaestiones, ne quid omittatur. Verum, ne actum agam, nimisque diu et
25] me et illos detineam, eas quaestiones, quae in Institutionum libris proponuntur,
praeterire consultum videtur.
Sic dabo operam, ut quam primum hosce labores non sine fructu audito~ auditorum
p. 171] rum absolvam. Si hoc vel aliud placeat mihi indicari velim per epistolam. Dili~ Diligentia,
gentia, qua V.A. mihi possum demereri, et grato animo (nulla enim alia re
30] possum) gratiam pro opere suscepto et consilio dato referam. Argumentum
etiam huius epistolae amplissimo D. Nys, si V.A. non grave sit et ita videatur,
communicari percuperem.
Hic finio et Deum Opt. Max. rogo, ut V.A. reliquosque nobil. et ampliss.
DD. curatores diutissime nobis servet incolumes. Dabam raptim 19o 7br. 1629.
35] V.A. observantissimus B. Schotanus. //
[Adres:] Amplissimo, spectatissimo et magnifico D.D. Ioanni Saeckma, I.U.D.
et in suprema Frisiorum Curia senatori gravissimo, nec non Academiae, quae
est Franequerae, curatori dignissimo, patrono suo unice colendo.
40] Leoverdiam.
Franq.
Bernardus Schotanus 9
[Franeker, zaterdag] 21 november 1629. - Bernardus Schotanus verdedigt met enige collegae zijn broer, rector Meinardus Schotanus tegen andere collegae in de kwestie van de student Georgius Borchers. (Saeckma 94: origineel)
Amplissimo D.D. Ioanni Saekma, senatori in suprema Frisiae Curia et Acade~ Academiae
miae Franequeranae curatori dignissimo, B. Schotanus S.D.
Quod mitto, iussu DD. Amesii, Amamae, Hachtingii, Verhellii collegarum
meorum et meo scriptum est, non alia de causa, quam ut fratrem nosque
5] defenderemus et quomodo omnia sint gesta, quo tendant simplici via sig~ significaremus,
nificaremus, non ut quicquam praescribamus vel aliquem gravemus. Nunquam
nobis, vel saltem mihi, animus fuit, ut omnino impediremus ipsorum, qui no~ nobiscum
biscum non sentiebant, conatus, sed is tantum, ut rogaremus, urgeremus pri~ prius
us reconciliationem cum laesis ineundam esse, quam restitutio procederet: ut et
10] ad eam causam alii professores vel prioris senatus adsessores aut admitteren~ admitterentur
tur aut ad minimum vocarentur. Nec tam temere decreta in malum exemplum
aut alior. perniciem aut odium rescindi aut retractari debere existimabamus.
Hic finio, Deumque Opt. Max. rogo ut T.A. diutissime nostro et maxime
publico bono sospitet. Dabam in musaeo raptissime 21o Novembr. 1629. //
15
[Adres:] Amplissimo spectatissimo D.D. Ioanni Saeckma senatori in suprema
Curia gravissimo et Academiae Frisiorum curatori dignissimo domino et mae~ maecenati
cenati meo plurimum mihi colendo.
Leovardiam.
20] Franq. Vrij.
Bernardus Schotanus 10
Franeker, [dinsdag] 13 april 1630. - Bernardus Schotanus vraagt voor een her~ p. 172] denkingsrede op curator Suffridus Hannia om enige gegevens over de overledene. (Saeckma 96: origineel)
Magnifico et spectatissimo D.D. Ioanni a Saeckma, maecenati meo, unice mihi
colendo, B. Schotanus S.P.D.
Hactenus speravi me auditurum aliquem ex senatu nostro dicentem in
obitum nobilissimi ac amplissimi D.D. Suffridi ab Hannia. Verum cum animad~ animadvertam
5] vertam neminem ultro hanc provinciam suscipere, nullique hasce partes publico
nomine demandari, ego pietate quadam motus, licet minimus in nostro ordine
me satis ex dignitate defuncti domini verba facere possim, onus id suscipere
proposui, modo Dominus largiatur vires. Non enim virum optime de republica,
de Academia, de me et omnibus meritum funerari sine laude aliqua, aut saltem
10] commemoratione eius virtutum pati possum. Sed cum hic parentum, educatio~ educationis
nis, studiorum, coniugii aliorumque, de quibus mihi non constat, sit facienda
mentio aliqua, rogo, T.A. placeat operam dare, ut quamprimum ad me ab eo,
qui eorum habet notitiam, ea perscribantur.
Vale magnifice domine et me ama. Dabam Franequerae 13o April. anno
15] reparatae salutis 1630. Raptissime.//
[Adres:] Magnifico, amplissimo et spectatissimo D.D. Ioanni a Saeckma, in
suprema Frisior. Curia senatori, et Academiae Franequeranae curatori gravissi~ gravissimo,
mo, domino et maecenati meo.
20] Leovardiam.
Franq.
Bernardus Schotanus 11
[Franeker, zaterdag] 4 juni 1631. - Bernardus Schotanus vraagt of hij na Pinksteren theses kan behandelen, omdat hij voordien al klaar is met de jaarlijkse stof der Instituten. (Saeckma 95: origineel)
S.P.
Ut desiderium erat nostrum, ita animo spem certam conceperamus de
amplissimorum et nobiliss. DD. curatorum ad nos, ut ea, quae ad Academiam
pertinent, ordinarent, adventu. Ita enim quisque coram potuisset, quod habebat,
5] proponere. Verum cum omnino secus acciderit et spe exciderimus, per literas
tibi, amplissime et vere magnifice domine, nomine omnium comitum scholae
nostrae (ita enim scholarchas nominat celeberrimus et maxime nobilis D. Marc.
a Lyclema piae memoriae) explicabo, quod coram non possum.
Illud autem hoc est: Ante ferias Pentecostes pensum operis, quod in inter~ interpretatione
10] pretatione Institution. Iuris quotannis mihi conficiendum esse sollicite et reli~ religiose
giose semper statui, absolvi; et iam utrum a primo libro, an a tit. de obligat.
mihi de novo inchoandum sit, subdubito; nec sine consensu VV. AA. quic~ quicquam
quam apud me statuere audeo. Rogant multi ex studiosis, ut a libro primo
lectionis initium habeant; at huic petitioni obstat receptus mos, et quod D.
p. 173] 15] collega, ut intelligo, pervenerit ad finem libri primi vel versetur in principio
secundi.
Rogo itaque ut quamprimum mihi rescribatur, quid faciendum et maxime
conveniens videatur. Ego certe, si studiosis prodesse, cum eos observem satis
diligentes esse, et aliquam vel minimam gratiam reportare, odium vel invidiam
20] aliorum evitare possem, non gravarem quatuor in Instit., duas in tit. de R.I.
singulis septimanis habere [theses].
Hic finio et Deum Opt. Max. precor, ut T.A. reliquosque DD. curatores
diutissime publico bono sospitet. Raptissime 4o Iunii 1631.
T.A. observantissimus B. Schotanus. //
25
[Adres:] Amplissimo spectatissimo D.D. Ioanni Saeckma, I.U.D. celeberrimo,
senatori in suprema Frisior. Curia gravissimo et Academiae Franequeranae cu~ curatori
ratori vigilantissimo, domino et maecenati meo unice colendo.
Leovard.
30] Franq.
p. 174] Meinardus Schotanus 1
[Franeker, vrijdag] 13 april 1627. - Meinardus Schotanus deelt Saeckma mee, dat hij al aardig gewend en ingewerkt raakt als hoogleraar theologie en Academieprediker. (Saeckma 97: origineel)
Maecenas maxime, literarum decus et primae deliciae,
Non potui non hoc tempore Vestram Reverentiam per literas semel tan~ tandem
dem compellare. Quod tardiuscule scribam nostris occupationibus Vestra tribu~ tribuat
at Dignitas, melior enim diei pars lectionibus et meditationibus teritur, natura
5] etiam procrastinator sum: volui praeterea paulo penitius cognoscere, quid mihi
de me ipso sperandum sit, quam vobis aliquid de statu rerum nostrarum per~ perscribere.
scribere. Nunc autem pater mi, quo dulciori enim vos nomine nominem ignoro,
ut qui paterno me, ego rursus filiali vos affectu prosequor, utinam dignus sim
in quem tanta benificia conferantur, et cui viscera paternae vestrae misericor~ misericordiae
10] diae pateant, nunc inquam, vir unice charissime, quia res meae feliciter proce~ procedere
dere incipiunt, quia, qui putabam me fore neque τριτον neque τεταρτον, iam
applausu aliquo excipior, (vellem tam vere possent quam plene solent) non
possum non vos mei gaudii consortes reddere, nam cum nobis bene est, vos
laetari scimus.
15] Ego exantlando Herculeos labores difficultates plurimas devicisse mihi
videor, et eas non aliter, quam per gratiam Dei, per quam solam sum quod
sum. Ego in Deo meo exulto, qui subinde infundit mirabiles cogitationes ad
movendum populum aptissimas. Ego discendi et docendi occasionem habeo
maximam, nec mihi desum, et ut spero probe patefacio, nec studiosis me dees~ deesse.
20] se. Indubitabam nonnihil meis viribus, tum quod Latinus non ita fluebat sermo,
tum quod iampridem oblivium factum fuerat per inusum, neque auditoribus, ne~ neque
que auditorio neque exercitiis assuetus satis, sed iam defecatiori animo ad
meos labores procedo, imo corpus gratia Dei videtur invictum et indefatigabile,
ut vires non aliunde quam a laboribus reparare videatur.
25] Mi patrone unice, tibi uni stant et cadunt consilia mea, me etiam meos
labores tibi probaturum spero, etsi non omnium puncta me ferre contigerit, at
te aequissimum arbitratorem non pessimam mihi habiturum gratiam confido.
Memoriter omnes lectiones ut conciones habeo et aliquando sic ut mihi satis~ satisfaciam,
faciam, et concionatoribus, qui undique ad lectiones saepenumero occurrunt.
30] Vos itaque rogo me filii alicuius boni et adoptivi loco habete, ego me degene~ degenerem
rem non praebebo prolem, annitar pro virili ut commendasse, promovisse,
dilexisse non paeniteat. Ego etiam sancta lege gratitudinis omnia obsequia
nostra Vestrae Reverentiae astringo.
Hisce finiens, Deum veneror, ut te patronum nobis diutissime incolumem
35] servet, et cum tota familia, cui ex me si placet et vacat salutem, hic et im~ imposterum
posterum in futura vita beet. Raptim e musaeo meo ipsis Idibus Aprilis anno
MDCXXVII.
Vestrae Reverentiae devinctissimus Meinardus Schotanus. //
p. 175] 40] [Adres:] Amplissimo spectatissimo domino D. Iohanni Saackma, senatori in
suprema Frisiorum Curia gravissimo, patrono meo unice colendo.
Meinardus Schotanus 2
[Franeker, dinsdag] 18 september 1627. - Meinardus Schotanus heeft een beroeping tot predikant ontvangen uit Lutkewierum; ook is hem gevraagd te Franeker de preek in de winter 's middags om vier uur te houden; hij verwacht in elk geval wat het tweede betreft advies van Saeckma. (Gabbema: origineel)
Domino suo, domino Iohanni Saeckma omnimodam a Domino salutem M. H.
Schotanus.
Vir amplissime, fautor literatorum maxime,
5] Paucis abhinc diebus oblata est mihi Lutkewierumana vocatio, quae qualis
sit, iuxta mecum Vestra novit Dominatio. Hac ego occasione, vir reverende,
quamvis, quid mihi faciendum, perspectissimum habeam, ut quod recenter ac~ accesserim,
cesserim, quod in meam gratiam tanti sumptus in templo nostro adornando,
facti sint, quod non sine offendiculo ecclesiae et nonnulla saltem mei nominis
10] labecula abire possim, tamen et vestram expiscari super hac vocatione senten~ sententiam,
tiam, consultum duxi. Ego totus a vestro pendebo iudicio. Adderem hic aliquid,
sed interim dum mente volvo, alterum arrogantis, alterum abiecti nimis animi
esse videtur. Hoc tantum dico mecaenas summe, quod et illi Lutkewierumani
studiose instillant, graves labores tolero, sed minime graves, modo Deo meo
15] inserviam, Academiae prosim, ecclesiam aedificem, et vobis placeam: hoc si
impetravero, abunde mihi erit solatii.
Si hic sedes fixas me figere volueritis, ad studia alacrior insurgam semper
et quantum vigor ingenii et corporis valetudo permittunt, pergam strenuissime.
Videbitis me, ut cum Theodoreto loquar de affectionibus Graecorum sanandis
20] sermone tertio, cuius etiam hoc mane partem aliquam evolvi, me inquam
επεντρυφαν meditationibus sacris et utilibus, et hoc studiose agere ut exercita~ exercitatissimus
tissimus evadam, eum in finem et non alium, quam ut Christus per me glorifi~ glorificari,
cari, regnum eius adaugeri possit, et Academiae vestrae non minimo honori esse
queam. Has ego ob rationes studebo ut εις εμψυχον και προχειρον βιβλιοθηκην
25] transformari possim. In deliciis mihi esset, et hoc unice in votis, si possem ut
cum Photio loquar, ρητορικαις τεχναις επιχρωσαι το εμφυτον της θεολογιας καλ~ καλλος,
λος, εις το τωι επαγωγωι και θελκτηριωι τους πολλους των ακροατων εφελκεσθαι.
Imo hoc optarem, me esse εις ακρον της φιλοσοφιας ανηγμενον, πολυμαθειας
και στοριας περιρρεομενον πλουτωι. Annitar sedulo, nec deero mihi, nec Academiae
30] sic constitutum mihi plenissime, et sic oportet. Quid agam et qui res meae
succedant testari possunt, qui ex concionatoribus me audiunt, et forte ad vos
deveniunt; si non illi, collegae saltem dilectissimi et faventissimi mihi omnes,
testimonium diligentiae, nil addo praeterea, perhibebunt.
Dixi de labore, eiusque gravitate, ut quam lubenter feram, ut qui, quasi ex
p. 176] 35] natura, ad labores videor πεπλασμενος, et quae sit animi sententia, constet. Sed
praeter laborem, hoc discessu meo, malevolorum forte morsus evitare possem,
quos ego plurimos, sed clanculum, fero. Sunt enim qui meo nomini, apud
proceres patriae nostrae mihi addictissimos etiam, detrahere non erubescunt,
quorum aliqui nec dicentem nec docentem unquam audiverunt. Hos ego et
40] horum adversus me conatus in Domino benefaciendo vincam. Et si quando,
nubecula aliqua ex transverso interveniat, gloriae nostrae cursum obvelatura,
solatio mihi erit testimonium bonae conscientiae, et in Domino tutus ero, ille
diriget gressus meos ob observatores meos. Vos tantum me suscipite, vovete,
defendite, et animum mihi addite, nulla re magis, quam vestro favore, excitabi~ excitabitis
45] tis et conservabitis.
Priusquam hanc de vocatione materiam deseram, συνενπεπτωσει alicui occur~ occurrendum
rendum statui, quae forte ex mentis aliquo divergio incidere posset: nam ali~ aliquis
quis me reprehendere posset quod non statim vocationem reiecerim. Huic et
hoc responsum velim, me non nisi tractim, renuendo sedulo, post multos ser~ sermones
50] mones ultro citroque habitos, multas obsecrationes, tandem in deliberationem
sumpsisse, quia a Deo, quia tanto desiderio petebant, et ne // viderer viliter
iam et contemptim habere illam vocationem, quam forte, post non ita longum
temporis intervallum, obvio etiam osculo excipere vellem. Nolui igitur arrogan~ arroganter
ter agere, quasi iam extra fortunae aleam, et teli iactum essem, nolui insolen~ insolenter;
55] ter; sed ut Christi servum decet, modeste negare, negando volui recipere, et
tandem cum gratiarum actione restituere. Et hoc vobis placere nullus dubito,
imo persuavissimum habeo. Sed de hac vocatione plus satis.
Alterum restat; an non Amplitudinibus Vestris placeat, ut hora meae con~ concionis
cionis brumali tempore commutetur in quartam pomeridianam. Hoc optant
60] plurimi et gratissimum iis fecero, si impetravero. Mei rationem non habebo, et
per Dei gratiam, ut spero, potero. Sed et plurimi sunt, qui dissuadent et con~ consules
sules aliquem ad me eam ob causam ablegaturi dicuntur, ut mutem. An horum
legati adventus expectandus sit, vos pro prudentia vestra decernite.
Finiam, modo unicum hoc addidero, me humillime duo haec rogare: pri~ primum
65] mum ut Vestra Reverentia verbulo, pro suo tam γνησιως erga me affecto ani~ animo,
mo, si non ad priorem, saltem ad posteriorem epistolae partem respondere non
dedignetur; secundum quod obnixe precor, hoc est, ne Vestra Dignitas hasce
meas literas in sequiorem partem sumat, sic spero. Ego posthac talibus nugis
et interpellationibus molestus non ero, nisi compellat aliqua necessitas.
70] Sed priusquam manum de tabula et hoc mihi fuit visum dignum relatu,
dominum Florentium die Saturni sub noctem ad nos venisse, et post eius ad~ adventum
ventum Snecanos cives varios appulisse, qui meae concioni interfuerunt, quam
ego, quae Dei solius est beneficentia, feliciter habui. Ego rescire haec, ego
compellare cum a concione, cum indicatum mihi esset, ego invitare, rogare ad
75] me ut veniat, ille contra tanto maiori studio excusare. Aliquid interim audivi,
quo me plus satis extulit, quod scribere citra arrogantiae suspicionem non
possum.
Hisce ego Amplitudini Vestrae ut et toti familiae vestrae temporalem et
spiritualem benedictionem adopto. Ex musaeo meo anno MDCXXVII, 14to Cal.
p. 177] 80] Octobris.
Vestrae Reverentiae devinctissimus Meinardus Schotanus. //
[Adres:] Viro maximo domino Iohanni Saeckma, senatori amplissimo, curatori
Academiae dignissimo, domino meo unice mihi colendo.
Meinardus Schotanus 3
[Franeker, woensdag] 26 september 1627. - Meinardus Schotanus vraagt Saeckma op aandringen van het stadsbestuur, de preek wegens de koude in plaats van 's morgens 's middags te mogen houden; hij ziet af van de beroeping naar Lutkewierum. (Saeckma 98: origineel)
Viro clarissimo, domino meo, domino Iohanni Saeckma omnimodam a Domino
benedictionem.
Vir maxime,
5] Dominus Domannus hodie mihi adfuit, et se, et totum magistratum civitatis
nostrae, mutationem horae habendae concioni destinatae petere dixit: seque
eam ob causam Vestras Amplitudines compellasse, sed nihil certi responsi
tulisse. Rogabat ut de novo scriberem, et alteras hasce ad Vestras Amplitudi~ Amplitudines
nes darem literas, quod denegare viro mihi faventissimo non potui. Quaeso
10] itaque vos quam possum humillime, Vestris Amplitudinibus placeat, aliquid pro
vestra prudentia hac in parte statuere, et nobis verbulo significare. Meam
voluntatem si exquiratis, dico me quocunque decreto vestro contentum futu~ futurum,
rum, ut debeo. Tamen et hoc addo, quod brumali tempore cum commodo ec~ ecclesiae
clesiae mutationem horae fieri posse putem, plures enim post meridiem viden~ videntur
15] tur accessuri, quam matutino tempore, et cum frigore intenso nimis prodeun~ prodeundum
dum est. Sed gelidus canis cum montibus humor liquitur et zephyro putris se
gleba resolvit, ad alteram ego horam redeundum iudico.
Vocationem Lutkewierumanis tradidi, et in hac Sparta mea adornanda ex
vestro consilio pergam diligentissime. Hisce finiens Vestram Amplitudinem, ut
20] et totam familiam vestram divinae protectioni ex animo commendo. Raptis~ Raptissime
sime ex musaeo meo anno MDCXXVII, 6 Calend. Octob.
Vestrae Amplitudinis admirator et laudator, vobisque devinctissimus M. H.
Schotanus. //
25] [Adres:] Amplissimo viro domino Iohanni Saeckma, senatori dignissimo, cura~ curatori
tori Academiae Franekaranae vigilantissimo, patrono suo unice colendo.
De bode is betaalt.
p. 178] Meinardus Schotanus 4
[Franeker, zaterdag] 13 september 1628. - Meinardus Schotanus vraagt Saeckma zijn preek vanwege de duisternis 's morgens naar later tijdstip te mogen verplaatsen om bovendien zoals vorig jaar meer toehoorders te hebben; hij is zijn colleges begonnen met een korte rede. (Saeckma 99: origineel)
Vir amplissime,
Ego per Dei gratiam valeo, de vestra valetudine idem spero, et ex animo
opto me semper faustissima audire posse. Singulare quod transscribam nihil
habeo, nisi unum hoc, an non ex vestro consilio hora concionis meae immutan~ immutanda
5] da sit, ego sic arbitror, quia mane, quando populus ad audiendam concionem
confluit, densissimae sunt tenebrae. Ego quidem, idem incommodum, quod
praecedenti anno conciones nonnihil interturbavit, ob auditorum confluxum
nimium, etiam nunc aliquantulum obfuturum puto: sed, qui omnia ex voto,
malo multos quam paucos auditores, nam ex ea multitudine aliqui forte ad
10] meliorem mentem re duci possent.
Epistolam ad Ephesios auspicatus sum, et praelectionibus meis oratiun~ oratiunculam
culam aliquam ex psalmo 119 v. 9 περι της κατορθωσεος vitae iuvenilis praemisi,
in qua fideliter eos, pro officii mei ratione ut se Deo submitterent admonui.
Nihil quod addam ego praeterea invenio. Deum precor ut Vestram Ampli~ Amplitudinem
15] tudinem cum familia omnimoda pace beet, et bono publico et nobis diutissime
sospitet. Raptim e musaeo meo anno Domini MDCXXVIII ipsis Idibus Septem~ Septembris
bris.
Vestrae Amplitudini devinctissimus Meinardus Schotanus.
20] [Adres:] Viro amplissimo et celeberrimo D. Iohanni Saeckma, in suprema Frisio~ Frisiorum
rum Curia senatori dignissimo et curatori Academiae Franekeranae vigilantis~ vigilantissimo.
simo. [Door Gabbema:] M. Schotanus / N.
Meinardus Schotanus 5
[Franeker, zondag] 2 augustus 1629. - Rector Meinardus Schotanus stelt Saeckma ervan op de hoogte dat sommige professoren en het stadsbestuur de terugkeer van de verwijderde student Georgius Borchers goedkeuren. (Saeckma 101: origineel)
Amplissime domine,
In mediis rixis et litigiis, ex sola causa Borchers, nos vivemus, quod dole~ dolemus:
mus: sed in spe et silentio fiducia nostra. D.D. Reiffenbergius consules com~ compellavit
pellavit simul cum D.D. Maccovio, et petiit, (ita scribo, nam solus Reiffenberg.
5] mihi nominatus) ut in civitatem reciperent nobis etiam nolentibus imo reniten~ renitentibus.
tibus. Borchers, suasu, ut dicitur D. Reiffenbergii, in civitatem venit. Hoc ubi
innotuit, conventus generalis est indictus. Vocatus D. Reiffenbergius venire
noluit, et dixit, quod ante adventum D.D. Winsemii adesse nollet. Venerunt D.
p. 179] Maccovius, D. Amesius, frater, D. Amama, D. Hachtingius, D. Pasor. D. Amesi~ Amesius
10] us quaedam proposuit, in quibus accusavit duos tres, quod illi ad turbandum
bonum ordinem vel tale quid, consules accessissent, et restitutionem Borchers
petissent, licet pendentibus suffragiis. Ad haec excanduit D. Maccovius et cum
ad singula excepisset, abiit, licet monitus a me, ut maneret. Deinde conclusum,
quod Burchersio esset annunciandum, ut ante solis occasum urbe exiret. Illa
15] annunciatio facta.
Dehinc cursitare domini studiosi ad me, ad D. Amamam, qui impie satis
a studiosis et aliis quibusdam excipitur, omnis culpa in eum transfertur. Ubi
domum venissem, venit cum Maccovio Reiffenbergius, expostularunt ambo
mecum, quod omnes collegas vocarem. Interrogavi Reiffenbergium, num appro~ approbaret
20] baret ingressum Borchers in urbem: respondit se in medio relinquere; D. Mac~ Maccovius
covius autem reditum illius plane improbavit, et dignum iudicavit, qui in aeter~ aeternum
num relegaretur. Cognovi eo tempore varium eius ingenium.
Accessimus ego et D. Amama eodem die consulem Wibium Iacobi, ro~ rogavimus
gavimus suum praefectum vigilum cum quadruplatoribus nostris adiungi conce~ concederet:
25] deret: tum ad terrorem illi feroci iuveni incutiendum: tum ad capiendum, si ne~ necesse
cesse esset. Wibius non satis lubenti animi fecit, persuasus a D. Reiffenbergio
totum hoc in tumultum erupturum, alias vero nobis faventissimus fuit. Wibius
turbas metuens compellavit aliquot consules, et inter eos Mevium, quem ad me
ablegavit. Ego Mevio persuasi ut concederet; promisit, sed statim uti a me
30] abiisset mutavit propositum. Tam parum addictum habemus nobis senatum,
idque instinctu D. Staekmanni, quem ante abitum compellarunt, ut et D. Do~ Domanni,
manni, ut putatur, apud quos D. Winsemius plurimum valet. Sed haec con~ coniecturae
iecturae sunt nostrae.
Hoc scimus, dominos collegas ita // invigilare in restitutionem huius stu~ studiosi,
35] diosi, quasi salus et tranquillitas Academiae ex ea penderet. Ego mali nomi~ nominis
nis et ominis hoc esse puto, tum quod professores se misceant, re nondum
plene definita, tum quod ausus fuerit ingredi absque reconciliatione professo~ professorum,
rum, absque mea revocatione et quod totam noctem statim potaverit cum suis.
Ubi illic resipiscentia? D. Reiffenbergius voluit eum in aedes suas recipere,
40] quod dissuasi. Dedi hoc collegis D. Reiffenbergio et D. Maccovio, ut ea ves~ vespera
pera rursus tantum moneremus eum, ut exiret. Mane admodum ad me D. Reif~ Reiffenbergius,
fenbergius, rursus petiit dilationem aliquot horarum, dixi illi exeundum ante
nonam, vel aliud faciendum et ad extrema procedendum. Solus D. Reiffenbergi~ Reiffenbergius
us plus potuit uno verbo apud eum, quam nos mandatis, nam ante nonam exiit.
45] Ego nostrorum vigilum praefecto in mandatis dedi, ut ubicunque videret eum,
antequam a me esset restitutus, illum apprehenderent et in custodiam deduce~ deducerent
rent.
D.D. Winsemius hac nocte rediit. Nunc cursitat D. Reiffenbergius, consilia
agitant. Interrogavit me in templo num vellem nunc concedere conventum
50] assessorum et tantum respondi ubi finita esset concio nam in concione me
interpellabat, me in causa Borchers illud facere non posse, aliter mihi manda~ mandatum.
tum. Iudicavit dominus Reiff. viliter habendum illud mandatum, ita insolentiores
facti ex restitutione D. Maccovii. Voluit literas videre in quibus scriptum man~ mandatum
p. 180] datum: dixi meas esse, et forte in iis esse aliquid, quod illis communicare
55] nollem. Aliquid monstri alunt, quid sit Deus novit, quem solum quod futurum
non latet.
Ut concludam: sic puto, non inconsultum fore, ut amplissimi domini, quia
aliquot ex consulibus cras Leoverdiam venturi, et dominos compellaturi, no~ nostram
stram causam iis commendent, et moneant ne aliis illis fidem habeant, sed
60] rectorem iuvent in quacunque necessitate. Alterum addendum, ut mandatum
illud de vocandis reliquis assessoribus et de iure suffragandi in restitutione
talium renovetur, simul cum approbatione Deputatorum, ad hos enim illi sem~ semper
per provocant; expectandum potius ut videamus quid illi tentaturi sint.
Multo plura mihi addenda essent, sed singula scribi nequeunt, et tempo~ temporis
65] ris angustia, cui ego inclusus, non concedit. Amplissimis dominis, sat scio, il~ illud
lud curae erit, ne illi apud Deputatos Ordinum quid obtineant ad quos recta
ibunt. Talia subinde hic audio, quae in stuporem me dant et horrore perfun~ perfundunt.
dunt. O quis det mihi cum Ieremia locum in deserto? Sed conscientia mihi
tranquilla, et quid me consolatur praeterea, est aedificatio ecclesiae, in qua ego
70] pro virili desudo. // Nescio qui fiat praeter morem meum, nullus apud me est
metus, nulla animi perturbatio, cum videam quosdam collegas admodum esse
sollicitos. Deo precibus committo, is dabit exitum et felicem, ut spero. Ego
alias iuvenem restitui posse crederem, nisi haec accidissent et quaedam alia in
more procedendi commissa fuissent, nisi etiam metuerem quibusdam collegis et
75] paci Academiae, et per violationem eius simul etiam mihi. Adeo ut me hic pa~ parum
rum respiciam. Peccata et illa litigia imo dicteria subinde me movent et ob ea
ingemisco. Sed manus semel de tabula tollenda mihi.
Valete viri amplissimi nobilissimi. Deus vos bono Academiae nostrae et
nobis quam diutissime sospitet, et omnimoda benedictione beet. Dabam e mu~ musaeo
80] saeo meo IV Non. Aug. anno MDCXXIX.
VV. Amplitudinibus devinctissimus Meinardus Schotanus.
[Adres:] Viro amplissimo consultissimo D.D. Iohanni Saeckma, Curiae Frisio~ Frisiorum
rum supremae senatori dignissimo, et curatori Academiae vigilantissimo.
85] Nautae solutum.
Meinardus Schotanus 6
[Franeker, dinsdag] 18 augustus 1629. - Meinardus Schotanus vraagt Saeckma bij Gedeputeerde Staten inzake een honorarium voor de koster te bemiddelen; dank zij Saeckma's gezag is de rust aan de Academie weergekeerd, zij het dat sommige professoren weigeren aan de senaatsvergaderingen deel te nemen, voordat de verwijderde de student Georgius Borchers weer tot de universiteit wordt toegelaten. (Saeckma 103: origineel)
Amplissime domine curator,
Noster custos, toties iam magistratum nostrum petiit, ut stipendiolum
aliquod, vel honorarium obtinere posset, quod iam fere per triennium inservi~ inservi
p. 181] verit ecclesiae, in movenda campana, extra ordinem, ad convocandum populum
5] ad meas conciones, nihil tamen hactenus neque ille sibi, neque ego ipsi, quod
et molestum mihi fuit, impetrare potuimus. Nunc igitur rursus me accessit, et
rogavit quam potuit humillime in VV. Amplitudinibus illius causam commenda~ commendarem,
rem, ut aliquod honorarium a Deputatis Ordinum nancisci posset. Ego ex ani~ animo,
mo, et quam possum officiosissime rogo, ut Amplitudines Vestrae illius cau~ causam
10] sam commendatissimam habeant, praecipue cum nunc maiori onere gravetur, ex
quo in templum maius translatus fui. Ego me illi debitorem agnosco, ob sin~ singularem
gularem eius erga me favorem et fidelia obsequia. Accedit quod familia satis
gravatus, quam parvis istis reditibus vix vel aegre alit.
Quantum ad Academiam, magna satis tranquillitas in turbulento hoc mari.
15] Halcyonia nobis sunt ex vestra autoritate. Sed unus aut alter ante restitutio~ restitutionem
nem istius toties nominati iuvenis, ad conventus venire renuunt. Nos tamen
pergimus, et parum est, Deo sit laus, quod agamus. Numerus studiosorum
crescit indies. In bursa triginta expectantes esse dicuntur. Orationem de Pro~ Prophetia
phetia habui. Utramque ego missurus adhuc sum.
20] Hic finio. Deus a quo omnia, dominum meum cum tota familia, ut et reli~ reliquos
quos dominos curatores quam diutissime sospitet et omnimoda benedictione
beet. Festinantissime e musaeo meo anno MDCXXIX, XV Cal. Sept.
VV. AA. observantissimus in Christo servus Meinardus Schotanus. //
25] [Adres:] Amplissimo consultissimo viro D.D. Iohanni Saeckma, in suprema
Frisiorum Curia senatori dignissimo, et Academiae curatori vigilantissimo.
Meinardus Schotanus 7
[Franeker, woensdag] 9 december 1629. - Meinardus Schotanus meldt Saeckma het overlijden van Amama, dat hem zeer heeft aangegrepen; ondanks een nierziekte blijft hij colleges geven. (Saeckma 104: origineel)
Gratiam et pacem.
Amplissime, consultissime vir,
Hac nocte hora quarta amicissimus et dignissimus collega D. Amama e vita
5] hac in coelestem patriam evocatus est, ut mihi frater refert, qui statim, ubi
ultimum cum reliquis vicinis officium illi praestitisset, hoc ad Vestras Do~ Dominationes
minationes transscribi suasit. Sed o dolor; o lachrymae; quis cladem illius noc~ noctis,
tis, quis funus fando explicet; quis duri miles Ulyssei temperet a lachrymis?
Nos amicissimum coniunctissimum collegam amisimus, disciplina patronum
10] suum, Academia decus et ornamentum suum, studiosi fidelissimum, diligentissi~ diligentissimum
mum et incomparabilem in Hebraicis magistrum. Quam doleo; quam ingemisco;
Deus miserere nostri.
Ego clarissime domine langueo, nephriticis doloribus et gravissimis cor~ correptus
reptus fui hisce diebus, quos nunquam antehac sensi. Heri per Dei gratiam ad
p. 182] 15] lectiones redii, et meliorem valetudinem spero. Dominus Pasor convalescit, et
magis corroboratur indies.
Hic finio, cum gemitu et dolore maximo, rogans Deum meum, ut domi~ dominum
num meum, cum tota familia sua et omnibus amplissimis et nobilissimis cura~ curatoribus
toribus quam diutissime sospitet et omni benedictionum genere beet. Festinan~ Festinantissime
20] tissime e musaeo meo 9 Dec. eadem hora, qua frater mihi nunciavit, anno 1629.
V.A. observantissimus Meinardus Schotanus. //
[Adres:] Amplissimo consultissimo domino D. Iohanni Saeckma, in suprema
Frisiae Curia senatori et Academiae Franekeranae curatori gravissimo, dignissi~ dignissimo.
25] mo.
Francq.
Meinardus Schotanus 8
[Franeker, dinsdag] 29 december 1629. - Meinardus Schotanus schrijft aan Saeckma dat Hugo Petri, inspector bursae, het bibliothecaraat ambieert; hij beklaagt zich over zijn salaris; hij vreest het vertrek van Amesius. (Saeckma 102: origineel)
Amplissime vir,
Ego domi me contineo, ne vel una horula meis studiis pereat; interim ego
audio nostrum inspectorem Hugonem Petri Leoverdia cursitare, et hoc summo
studio agere, ut curam bibliothecae, si quid recte curatum velint, ipsi deman~ demandent.
5] dent.
Totus sum in scrutando illo mysterio αγωνιας Christi Salvatoris, ex quo
summa et ανεκδιηγητος consolatio, ut laetari liceat fidelibus ανεκλαλητωι χαραι.
Vellem ad hoc gaudium et alterum externum accederet, ut paulo lautius haberi
possem. Multo parcius mihi sumptus faciendi, quam in pago meo. Praeterea
10] multi pastores luculentiori gaudent stipendio, quam nos. Imo omnes collegae
me, aut divitiis, aut stipendio ampliori, aut eo, quod ex praxi accedit, lucello
vincunt, licet nemo laboribus. Patrone unice colende hic vigilandum nonnihil, et
praeoccupandi alii. Aliquot Deputatos Ordinum faventissimos fore, non dubito.
Vestrae vigilantiae et curae committo. Ego vir gravissime nihil habeo quod of~ offerre
15] ferre possim, praeter animum gratum, quem ego syncere, talem fore ad extre~ extremum
mum vitae habitum, promitto. Et si quid ego unquam in obsequium domini mei
vel familiae potero, paratissimum me sistam et praebebo semper.
De nostris professoribus, quidnam Leoverdiae effecerint, Vestram Ampli~ Amplitudinem
tudinem inaudivisse, sat scio. Gaudent in sinu, et omnia ex voto posthac suc~ successura,
20] cessura, sibi persuadent. Ego multa mala nobis imminere arbitror. Auget autem
metum meum, quod clarissimus vir, D.D. Amesius vocationem habeat. Desti~ Destinavit
navit saltem animo suo, ut prae se fert, et ego credo, abire in Angliam; an in
Virginiam, ignoro. Literas vidi, vocatur ad plantandam ecclesiam, et tam speci~ speciosis
osis rationibus, ut vel lachrymas excuterent, et ferreum pectus commovere
25] possent. Ego doleo vicem nostram et Academiae, si altero tanto damno afficia~ afficiamur
p. 183] mur. Detinendus nobis et augmento stipendii, et rationibus et intercessionibus.
Sed vix poterimus quicquam, nam ita illi, ita uxori placet illa vocatio et ita se~ sedet
det animo hinc abire. Deus videtur in aestu irae suae agere adversus nos. Ro~ Rogandus
gandus Deus, corde puro, et ignitis precibus, ut blanda nos respiciat facie, et
30] curam suae scholae ne abiiciat, neve omnia in peius ruere patiatur: sed faciat
nostram Academiam pietate, eruditione et eloquio caput exerere.
Hic finio et quidem cum gemitu. Omnipotens Deus Amplitudinem Ves~ Vestram
tram cum familia diutissime nobis sospitet, et omnimoda benedictione beet.
Raptim e musaeo meo anno MDCXXIX, IV Cal. Ian.
35] Vestrae Amplitudinis observantissimus Meinardus Schotanus. //
[Adres:] Amplissimo clarissimo viro D.D. Iohanni Saeckma, in suprema Frisio~ Frisiorum
rum Curia senatori dignissimo, et patriae Academiae curatori vigilantissimo.
Meinardus Schotanus 9
[Franeker, vrijdag], 8 januari 1630. - Meinardus Schotanus dankt Saeckma voor de eerste beoordeling van zijn herdenkingsrede op Amama en deelt mee dat Reifenberg zich beklaagd heeft geen afschrift te bezitten van het verzoekschrift van Borchers om aan de universiteit te mogen terugkeren, dat Hachting geen doctorstitel heeft en dat dezelfde onverwacht gesolliciteerd heeft naar het bibliothecarisambt. (Saeckma 106: origineel)
Amplissime domine,
Vestras ego literas accepi, et cum gaudio perlegi, non tantum quod videam
dominum meum legisse, sed et censuisse orationem meam; hoc nomine Do~ Dominationi
minationi Vestrae obstrictus sum: et tam procul abest ut aegre feram, ut
5] paternum hunc erga me affectum exosculer. Statim etiam ad limam revocavi;
quaedam delevi; quaedam expolivi; faciam per ocium diligentius, quia nunc
minus vacat, et alio me vocat munus meum. In historiis enarrandis minus
exercitatus sum, hinc forte in priori parte stylus languet et parum vividus est.
De inscriptione sollicitus sum; Deputatos Ordinum praeterire non audeo,
10] nam per eos augmentum vel επιμετρον aliquod ad stipendium meum expecto, et
ab iis curam bibliothecae mihi demandatum iri spero. Quantum ad regimen
Academiae, nos numerus sumus: sed manum non verterim, quid de me fiat,
modo ex praescripto legum Academia regatur, eique bene sit. D. Reiffenbergi~ Reiffenbergius
us conqueritur se non habere copiam libelli supplicis a Borchers oblati, et
15] putat dominum meum, et copiam, et ipsam supplicationis tabulam secum sump~ sumpsisse;
sisse; copiam sibi restitui optaret. Ego, si quid mei prospiciunt oculi, nostros
collegas sedulo hoc agere puto, ut si illorum causa coram ullis iudicibus ven~ ventilanda
tilanda sit, illi non inermes, sed undequaque instructissimi prodeant. Persuadent
sibi, se tam facili negotio Borchersii restitutionem impetraturos, quam immu~ immutationem
20] tationem decreti. Mandata vestra procuravi diligenter. Leges, et copias mitto, in
quibus describendis D. collega Hachtingius suam operam commodavit nobis.
p. 184] De D. Hachtingii doctoratus gradu falsa omnia. Suspicio perversa, plurima
fingere edocta, hic indolem non exuit. Hic finio, cum voto, ut omnipotens Deus
omnes annos domini mei, ut et familiae totius felicissimos et quietissimos esse
25] velit. Amen. E musaeo meo VI Id. Ian. anno MDCXXX.
VV. Amplitudinibus devinctissimus Meinardus Schotanus.
Non possum, quin et hoc adiiciam, quamvis concluserim, quod et D. Hachtingi~ Hachtingius
us curam bibliothecae sibi mandari quaerat. Quamvis promiserit mihi, cum illi
30] diceretur me praesente de me, et D.D. Amesius illi omnia narraret, se me adiu~ adiuturum:
turum: tamen nunc quod miratus sum maxime ipse mihi dixit se petere, et iam
scripsisse Leouerdiam. Ille in ethicis quidem aliquid praelegere vellet, hoc puto,
illi et Academiae utile fore et concedi posse si quid hic meus potest calculus.//
35] [Adres:] Amplissimo spectatissimo D.D. Iohanni Saekma, in suprema Frisiorum
Curia senatori gravissimo, et Academiae curatori vigilantissimo.
Leoverdiam.
Franc.
Meinardus Schotanus 10
[Franeker, donderdag] 11 [februari] 1630. - Meinardus Schotanus stuurt Saeckma zijn herziene herdenkingsrede op Amama ter hernieuwde beoordeling; aan de universiteit is na de kwestie Borchers de rust weergekeerd; Fullenius heeft zijn intreerede gehouden; Schotanus dankt curator Saeckma voor de voorspraak bij zijn benoeming tot bibliothecaris. (Saeckma 105: origineel)
Amplissime domine,
Mitto orationem meam, rogo nostram tenuitatem boni consulatis. Feci quod
potui, et nescio an non meae occupationes aliquantulum styli ariditatem excu~ excusare
sare debeant. Posthac annitendum, ut quam tersissime scribamus, et poli~ politissime
5] tissime edantur quae typis evulganda. Aliqua nunc cura a nobis adhibita, utinam
maxima. Placeat precor ex intimo affectu conatus noster.
Academiae nostrae satis nunc bene est, magna tranquillitas, nisi quod
nostrum aliqui se invicem mordeant: hoc lugeo, et quomodo finis erit. Numerus
studiosorum augetur, ego plures in album retuli, quam D. Amama p.m. toto
10] suo rectoratu. Nostri se in defensionem parant, nihil non conscribunt et undi~ undique
que conquirunt, tradituri aliquando aliquid DD. Deputatis Ordinum, ut mihi
narratum, certi nihil habeo.
Fullenii oratio ut et vox expectatione melius placuerunt, nam distincte
satis pronunciabat, sed tenera est, et vitium linguae evitabat sedulo.
15] Ago etiam, quod primo loco dictum oportuit, maximas gratias Vestris
Amplitudinibus, quod me DD. Deputatis commendare placuerit, absque vobis
fuisset, nunc unanimi consensu mihi cura commissa est nostrae bibliothecae,
ego id operam dabo, ut Vestras Dominationes commendationis non poeniteat.
Hisce valete amplissimi nobilissimi domini; Deus vos nostro, Academiae et
p. 185] 20] reipublicae bono diutissime sospitet et omnimoda sua benedictione beet. Amen.
Raptim e musaeo meo anno MDCXXX, III Id. Ian.
VV. AA. devinctissimus Meinardus Schotanus. //
[Adres:] Amplissimo celeberrimo D.D. Iohanni Saeckma, patriae Curiae senatori
25] dignissimo et Academiae curatori vigilantissimo.
Per amicum.
Meinardus Schotanus 11
[Franeker, woensdag] 17 maart 1630. - Meinardus Schotanus deelt aan Saeckma mee dat de alumnen tot het examen kunnen worden toegelaten; hij vraagt hem bij Gedeputeerde Staten te bemiddelen inzake 200 gulden ten behoeve van de bibliotheek voor aankopen uit de aucties Amama en Lydius; om Amesius te behouden een toezegging van 200 gulden voor diens vrouw; een uitkering voor de weduwe Amama. (Saeckma 107: origineel)
Viro amplissimo, Christi gratiam, honorem, sanitatem et pacem ex animi affec~ affectu
tu p.
Amplissime vir,
5] De alumnis iis fuit actum inter nos; iudicavimus omnes idoneos, qui ad
examen admitti possent: bene se gesserunt, studiis diligenter invigilarunt, exa~ examini
mini linguarum etiam satisfecerunt. Optaremus quidem eos ad profundiorem
eruditionem aspirare, sed qui impetrari poterit, partim in tanta annonae carita~ caritate;
te; partim in tam calidis parentum desideriis, qui ante maturitatem fructus ex
10] studiis filiorum videre gaudent; partim cum ipsimet iter fervide ad metam ac~ accelerent.
celerent. De his in proximis literis, si placeat, consensum vestrum expectamus.
Catalogos aliquot librorum D. Amamae mitto. Si res voti esset, vellem
nobis a Deputatis ad Comitia vel aliunde ducentos Carolinos concedi posse, ut
tum ex bibliotheca D. Amamae, praecipue autem D. Lydii, in cuius auctione D.
15] Amesius praesens erit, aliquot raros auctores in usum nostrae publicae bi~ bibliothecae
bliothecae comparare possemus.
Ad D. Amesium retinendum nullum video efficacius medium, quam si du~ ducenti
centi Carolini viduae post obitum eius impetrari possent; posset fieri, nam
Comitem nostrum nihil non effecturum ad retinendum eum, sat scio. Concio~ Concionatores
20] natores etiam Leoverdienses, quos video iam multum posse, vel saltem aliquot
eorum, per literas ex aliis provinciis missas moniti, facile urgebunt. Ipse quo~ quotiescunque
tiescunque proposui D. Amesio de mansione in Academia nostra, observavi il~ illum
lum alimento aliquo viduae destinando, eiusque mentione non indelectari. Ipsa
hoc praetentui sumit, quod hic nullos habeat amicos, quod etiam post obitum
25] mariti illi esset redeundum in patriam, quod tunc oneri futura suis, quia nihil
hic viduis destinatum. Hoc igitur est quod maxime movere eum posset, et illam
praecipue.
Imo, ut dicam, quo etiam mei prospiciant oculi, vellem hac ratione viam
p. 186] sterni posse viduae D. Amamae dilectissimi mihi collegae, magni illius et sum~ summi
30] mi nostrae Academiae ornamenti, illa enim, si possibile impetratu, debet aliquid
habere, quo se se sustentare posset; audio sortem eius afflictissimam, vel
saltem non satis illi de mediis prospectum.
Hic finio: Deus dominos meos bono reipublicae et ecclesiae per Acade~ Academiam
miam quam diutissime sospitet, et omnimoda sua benedictione beet. Amen. XVI
35] Cal. Ap. anno MDCXXX.
VV. AA. devinctissimus Meinardus Schotanus. //
[Adres:] Celeberrimo doctissimo viro, domino meo D. Iohanni Saekma, sena~ senatori
tori supremae Frisiorum Curiae dignissimo, Academiae curatori vigilantissimo.
Meinardus Schotanus 12
[Franeker, zondag] 30 mei 1630. - Meinardus Schotanus vraagt Saeckma de bouw van een kaatsbaan te verhinderen. (Saeckma 115: origineel)
Amplissime vir,
Omnia mala, quasi impetu facto irruptionem faciunt in Academiam nos~ nostram,
tram, ab obitu viri clariss. D. Amamae et quidem ea non orta ex studiosis sed
e nobis. Tale est, de quo contentio mihi fuit ante quinque dies cum D. Macco~ Maccovio,
5] vio, qui interrogabat secretarium quando vellet sphaeristerium aedificare, ego
cum eo praeter morem meum acriter contendi: sed nunc retulit mihi D. Reif~ Reiffenbergius
fenbergius in templo, secretario non tantum concessum sed ordinatum ut ex~ exstruat,
struat, a Deputatis Ordinum, absente D. Zuartzenburgio, quem ego super hac
re hic Franekerae compellavi. Rogarem igitur propter Deum, propter ecclesiam
10] et rempublicam, parentum vota, studiorum iuventutis felicem successum, domini
mei per Deputatos ad Comitia prohibeant, et inhibitionem mitti curent. Pius ille
zelus, quo D. Amama p.m. excitatus fuit, quo nos tum temporis movebat ut
nos opponeremus etiam in concionibus, dominos meos moveat, ne permittant
plura avocamenta a studiis. Qui hac ratione celebrem reddere volunt Academi~ Academiam,
15] am, illi perinde mihi facere videntur ac aegroti, qui a diabolo auxilium quae~ quaerunt,
runt, aut ut meritrices, quae cum deformes sunt, fuco et pigmento se com~ commendare
mendare student. Vigeant, vigeant precor per vos in nostra Academia modestia,
pietas, regula Christi. Hoc sat scio, nullis legibus prohiberi poterit, quin spha~ sphaeristerii
eristerii istius tristissimus abusus futurus sit. Nos monemus ut liberemus
20] animas nostras.
Hic finio, Deus dominos meos bono patriae et Academiae quam diutissi~ diutissime
me sospitet et omnimoda sua benedictione beet. Festinantissime e musaeo meo
anno 1630, 3 Cal. Iun.
VV. Amp. observantissimus Meinardus Schotanus. //
25]
[Adres:] Amplissimo consultissimo viro domino D. Iohanni Saekma, senatori
Curiae patriae dignissimo et Academiae curatori vigilantissimo.
p. 187] De bode is betaalt.
Meinardus Schotanus 13
[Franeker, maandag] 26 juli 1630. - Meinardus Schotanus schrijft aan Saeckma over het bezoek dat hij gehad heeft i.v.m. de beroeping tot predikant van Den Bosch. (Saeckma 108: origineel)
Christi omnimoda benedictio sit cum domino meo eiusque familia, Amen.
Amplissime vir,
Ex quo ego discessi a vobis, coepi animo magis ac magis angi, num essem
5] Ionas fugiens, et offenderem Deum meum, parvo momento huc illuc impellebar.
Primo mane vestrae literae rursus in contrarium moverunt, pro quibus ego,
quam possum officiosissime maximas ago gratias, nam ex iis insignem vestrum
erga me affectum cognovi, quem deosculor. Sed tamen multae cogitationes
oberrabant in cerebrio meo, num quid committerem in Deum; num ecclesiae
10] servitio me subdole subtraherem? Hinc ego metuebam de nimio DD. meorum
erga me affectu, hinc erigebam animum accurato vestro iudicio, et studio sin~ sincero
cero conscientiam vestram illibatam servandi.
Post has cogitationes finita prima concione domum iturus incidi in cla~ clarissimos
rissimos et reverendissimos viros; alter istorum dominorum coepit statim me~ mecum
15] cum expostulare, quod non adfuissem illis Leoverdiae, neque D. Ripperto Sixti
(cuius iudicium tum plene cognoveram et quid per consequens [averet]; imo
coepit minari et perterrefacere, quod nunquam tranquillam conscientiam essem
habiturus; ego contra vovebam, ut averteret illud Deus, rogabam audirent rati~ rationes.
ones. Dixi dominos meos admodum fuisse sollicitos de hoc negocio, pariter
20] omnes, et me non parum. Ille contra se mirari qui tam blandis verbis excipi
possent, et ita subito omnis occasio ulterius agendi illis praecideretur. Interro~ Interrogavi
gavi num quis me commendasset et Ordinum Deputatis, illi negarunt. Hinc ego
etc. Destinavimus tandem horam pomeridianam tertiam ego et domini.
Ad horam condictam convenimus. D. Amesius mecum, qui pro iis saltem
25] clanculum. Multis tunc commendarunt, quanta spes ibi affulgeret aedificandi
ecclesiam, qualis neque in ulla civitate Hollandiae Amsterodami vel Harlemi.
Ego coepi mirari mecum, quare nullos inde vocarent, nullum professorem, cur
tantum me. Dixi me hic aedificare ecclesias, tum per studiosos, tum alios
aliquando qui accedunt. Non ausus fui dicere multum, ne cederet me laudare
30] vel aliis praebere occasionem lacerandi famam meam. Obtuli tandem iis, si ab
amplissimis dominis impetrare possem, me velle ad tempus quidem longum
inservire isti ecclesiae, sed hac conditione ne mihi esset praeclusus reditus in
patriam postquam tempus illud expirasset. A patria divelli facile nequeo. Et
hoc illis displicuit. Sed voluerunt ut cum iis eo abirem, lustrarem Buscoducum,
35] quo modo placeret. //
Ego dixi illud futurum in praeiudicium meae libertatis, me quidem hoc
facturum, si res in maiorem deliberationem esset ventura, me petere ut conce~ concederent
p. 188] derent tempus plenius deliberandi, et cum amplissimis dominis loquendi, volue~ voluerunt
runt quidem, sed voluerunt mecum ad dominos meos. Ego subterfugi hoc,
40] rogavi ipsi nullas praeterea molestias subirent, me scripturum, et responsurum
iis quia Amsterodami commorari decreverant. Tandem post varias deliberationes
itum est intercedente domino Amesio in hanc sententiam, ut pariter rursus
iremus Leoverdiam ad Dominationes Vestras.
Ubi domum redii, audivi querelas, vidi lacrymas socrui, filiae et amicorum,
45] putabant actum esse de me, me tum mansurum vel eos exoraturos me, si
concederetur discessus, eos omnem lapidem moturos, ut et ipsi dixerunt etiam
per Ordinum Deputatos. Ego coepi altius introspicere, et penitius indagare,
quod ea res non careret periculo, novi etiam quomodo aliqui nolentes volentes
aliquando dimissi sint.
50] Accessi rursus, rogavi non aegre ferrent, petii concederent tempus deli~ deliberandi
berandi me etiam nullis amicis locutum adhuc, exceptis dominis curatoribus,
fratrem non esse in patria, me expectare quosdam concionatores et amicos
alios in diem crastinum, me recte cum iis loqui super hac re, propterea ne
maiores sumptus facerent, me rogare ut scriptione contenti essent: noluerunt,
55] sed dederunt diem deliberandi. Dominus ter Veer dixit, quid pontificii dicturi
essent, si nos ita deliberemus in tali causa: respondi ibi agi de salute et con~ conversione,
versione, et alteram partem certam esse, quod conversio ita necessaria ut sine
ea nemo salvari possit; dominos autem mecum ambigere, num ego absque
laesione salutis manere possem, imo credere confessus est dominus te Veer.
60] Praeterea dixit se ex mandato dominorum Ordinum mutasse locum. Egi Deo
gratias qui indidisset talem animum, optavi semper servaret eum illi. Ita tan~ tandem
dem tristis dubius, anxius discessi.
Postea incidi in duos concionatores egregios, quorum alterum ego com~ commendarem
mendarem qui mihi rursus animum addiderunt et conscientiam suis rationibus
65] placarunt multum. Deinde accessit me presbyter ecclesiae nostrae, qui dixit se
audivisse ex aliis, quod esset stratagema quorundam, qui me hinc abire vellent,
quid sit, Deus novit. Plura multa scribenda essent, sed non audeo. Fui interro~ interrogatus
gatus num Dominatio Vestra sola me ad professionem commendasset, dictum
praeterea reliquos curatores non ita mihi favere etc. vel saltem non ita velle
70] ut maneam; doleo. Rara fides.
Hisce finio. Alia praetereo ob angustiam temporis. Haec placuit transcri~ transcribere
bere // ut Amplitudo Vestra sciret quid ageretur inter nos. Hoc dico tamen si
scirem mihi abeundum esse vel Deum hoc decrevisse, et salva conscientia me
manere non posse, verbo spero non refragarer. Omnipotens Deus Amplitudines
75] Vestras cum familiis omnimoda sua benedictione beet: Amen. Raptissime primo
mane anno MDCXXX, 26 Iulii.
VV. Amplitudinibus devinctissimus Meinardus Schotanus. //
[Adres:] Amplissimo consultissimo viro D.D. Iohanni Saekma, supremae Curi~ Curiae
80] ae senatori dignissimo, et Academiae patriae curatori vigilantissimo, patrono
singulari.
Nautae solutum.
p. 189] Meinardus Schotanus 14
[Franeker, woensdag] 28 juli 1630. - Meinardus Schotanus deelt Saeckma mede niet op het beroep naar Den Bosch te zullen ingaan. (Saeckma 109: origineel)
Amplissimo viro, domino meo Dei misericordiam et perpetuam valetudinem,
cum bona conscientia ex animo precor.
Amplitudo Vestra sine dubio, quid de me fiat, scire desiderat. Ego ut verbo
5] dicam die Lunae, praesente meo cognato D. M. Womelio, pro vocatione obla~ oblata
ta quam potui officiosissime egi gratias, rogavi Deum meum ut de optimo
ministro iis prospicere vellet. Tum temporis multi sermones ultro citroque
habiti, ut de fundamentis quibus ego niterer; de poenitentia, qua putabant me
ductum iri, et aliis nonnullis. Inter alias rationes, etiam hanc allegavi, quod
10] spes non tantum hic affulgeret aedificandi ecclesiam, sed quod in praesenti
aedificaretur, et non haec solum, sed aliae etiam etc. et quod haec aedificatio
maior a contrariis argumentando, ut si venena errorum tenellis instillarentur
animis, quod in aeternum avertat Deus, magis obesse possem quam Buscoduci;
ita speravi me etiam bona et fideli institutione magis hic profuturum. Imo
15] magis firmavit animum meum, quod credam post discessum meum, eum magno
conatu promotum iri, quem non iudico aeque profuturum. Alias rationes omitto,
quas tamen notavi; tum propter conscientiam meam, tum calumniatores, qui
studebunt notam inurere nomini meo. Ad illud de poenitentia respondi, me
sperare hoc non futurum, meque rogaturum, ut si quid hic peccaretur, benigne
20] ignosceret Deus. Tandem discessere, et altero die abierunt Snecam.
Ego annitar pro virili, ut si quid hic peccatum diligentia resarciam, insti~ instituam
tuam prima occasione collegia examinatoria, et si quid aliud mea excogitare
industria possit, quo ego studiosae iuventuti inservire queam. Istam ecclesiam
ardentissimis precibus commendabo Deo meo. Amplitudinibus Vestris quid
25] dicam? quid rependam? et praecipue vestro paterno affectui qui viscera mea
refocillavit, faxit Deus, ut expectationi vestrae satisfaciam et multos fructus
cum faenore in Academia vestra feram.
Hic finio. Omnipotens Deus Amplitudines Vestras omnimoda sua bene~ benedictione
dictione ditet, hic et in aeternum: Amen. Raptim e musaeo meo anno
30] MDCXXX, V. Cal. Aug.
VV. Amplitudinibus devinctissimus Meinardus Schotanus. //
[Adres:] Amplissimo consultissimo viro D.D. Iohanni Saekma, domino meo,
Curiae supremae senatori dignissimo et Academiae Franekeranae curatori vigi~ vigilantissimo.
35] lantissimo.
Nautae solutum.
Meinardus Schotanus 15
[Franeker, dinsdag] 14 september 1630. - Meinardus Schotanus stelt Saeckma p. 190] op de hoogte van aankopen voor de bibliotheek op de auctie Amama, hoopt op een bruikleen van Saeckma's zwager Boner aan de bibliotheek en geeft inlichtingen over komende colleges over het Nieuwe Testament. (Saeckma 111: origineel)
Domino meo in Domino semper gaudere ex animo precor.
Amplissime vir,
In usum bibliothecae, ut nuper dixi, emi
5] Biblia Hebraea et Chaldaea cum notis Rabbinorum 37- 5
Apocalypsin Syriace et Graece 2-10
Pentateuchum Arabice 3-15
Cornelium a Lapide in Pentateuchum 7-15
Commentaria Iansenii in harmoniam Evangelistarum 8-2-8
10] Riberam in Prophetas minores 4-10-0
Posteriores hosce emeram in meum usum, sed non datur semper occasio
impetrandi aliquid a DD. Deputatis Ordinum, malui propterea in bibliothecam
transferre, nam una et eadem opera hoc precioli facile exorabitur, ego mihi
alias prospiciam. Summa igitur, cum mercede, quae D. secretario debetur, est
15] sexaginta quinque Carolinorum, 9 stuf., 8 ob. His addi posset precium catena~ catenarum
rum aliquot, quia aerarium nostrum tenue est, nempe sex Carolinorum, qui fa~ fabro
bro murario adhuc solvendi sunt. Excresceret igitur ad septuaginta et unum
Carolinos novem stuferos o[cto obolos]. Ego pro mea tenuitate invigilabo
adaugendae bibliothecae.
20] Nu[peras] destinavi ad virum ampliss. D. Bonerum; ille posset locitare
[suam] bibliothecam. Utinam nos participes faceret suae benedictionis, qua eum
beavit Deus. Vestra Dominatio, si placeat et utile sit, sat volentem ut nullus
dubito, excitet paululum, fiet enim bono publico.
Hisce diebus studiosi me accesserunt, cum absolvissem post Hoseam etiam
25] Ioelem, petentes ut loca selecta legerem; D.D. Amesius non amplius pergebat
in iis, multis igitur modis institerunt, ut facerem, tandem cum inter reliqua,
quaedam dicerentur, quae mihi laudi vertebantur, et quod N.T. essem professor,
imo quod ipse D. Amesius hoc dixisset, coepi cogitare me forte falcem misisse
in alienam messem, concessi igitur et mihi hoc persuaderi scivi. Interim coepi
30] in locum unum dictare iis, et quia video magnum concursum diligenter eos
scribere, si ita placeat, potero aliquandiu perseverare. Et si bene memini, Am~ Amplitudinem
plitudinem Vestram me monuisse puto, quod N.T. essem professor, et quod ita
decretum esset Vestris Amplitudinibus, ut unus N.T. enarraret. Ego etiam ita
cogitavi mecum, si Marcum iis explicarem alternis biduis, et postea quibusdam
35] domi meae dictarem lectiones, ut plus possem pergere et maiori cum honore
praeesse, illud forte non esset inconsultum. Tamen semper sibi dictari volunt.
Nullam habeo concionem ordinariam vel extra ordinem, quam non semper sta~ statim
tim a me petunt. Collegium examinatorium nunc incipiam, et multi concurrunt.
De adventu dominorum meorum saepe interrogor, si quid scire liceat mihi
40] hic, optarem ut de eo possem certior fieri, sed nil praesumo mihi, exciderat
p. 191] penna priusquam satis considerassem, quid peterem.
Hisce amplissime vir cum familia dilecta, patriae et Academiae bono diutis~ diutissime
sime vale. Deus omnimoda benedictione dominis meis benedicat. Amen. Raptim
e musaeo meo in bibliotheca anno 1630, 14 Sept.
45] VV. Amplit. devinctissimus Meinardus Schotanus. //
[Adres:] Amplissimo consultissimo viro domino meo D.D. Iohanni Saekma, in
suprema Frisiorum Curia senatori dignissimo et Academiae patriae curatori
vigilantissimo, patrono singulari.
50] Per amicum.
Meinardus Schotanus 16
[Franeker, woensdag] 22 september 1630. - Meinardus Schotanus deelt Saeckma mee dat Hachting is overleden; Combach, die als plaatsvervanger van Goclenius te Marburg genoemd is, zou benoemd kunnen worden, maar blijkt beroepen te zijn als opvolger van Martinius te Bremen; Schotanus stelt voor drie gevorderde studenten naar Engels gebruik op proef colleges in de logica te laten geven ter vervulling van de vacature t.z.t. door één van hen. (Saeckma 117: origineel)
Amplissimo domino meo s.p.
Amplissime vir,
Rursus novo vulnere debilitatur nostra Academia, nam benignissimus Deus
5] alterum collegam, hora vel circiter secunda matutina huius diei D. Hachtingium
ex hac vita evocavit. Ille placide in Domino obdormivit post preces multas,
firmus fide, ut me suis sermonibus consolatus fuerit. Ego haec, ubi domum a
denato collega redii, statim domino meo significare volui.
Omnipotens Deus benigniori facie respiciat nostram Academiam, et nos
10] philosopho celeberrimo donet. Ego si scirem aliquem, eum commendarem.
Combachius, qui dignus habitus fuit, ut Gocclenio surrogaretur, vocari pos~ posset,
set, nam non est eo dignior alter, scripta eius doctissima, et omnibus eruditis
acceptissima vidi, legi, et summopere probavi. Sed audivi eum vocatum Bremam
vel brevi vocatum iri in locum D.D. Martinii. Hic advigilandum, nullis parcen~ parcendum
15] dum sumptibus, si domini mei bene velint Academiae, sed quid dicam? Scio
quid fiat.
Mitto novam scedulam, ex praescripto domini mei institutam. A secre~ secretario
tario hactenus obtinere non potui illam alteram.
Hic finio, plenus maerore et cogitationibus de obitu meo, ut discam magis
20] mundo et peccatis mori. Altissimus Deus dirigat nos suo Spiritu, ut in nullo
erremus et servet nos inculpatos usque ad diem illum. Hisce valete mei domini,
Deus vos diutissime bono Academiae et patriae sospitet et omnimoda benedic~ benedictione
tione beet. Amen. Raptim ex aedibus meis anno MDCXXX, 22 Sept.
VV. Amplitudinibus devinctissimus Meinardus Schotanus.
p. 192] 25] Pecuniam aliquam oportuit me heri D. Amamae viduae numerare, nam indigebat.
D. secretarius, eo quod non haberet, non potuit. Ego audio me hic peccasse,
sed viduam iuvare oportuit, quae graviter dolore capitis et febri affligitur.
Iussus fui nomine senatus de obitu dilecti collegae scribere ad Amplitudines
Vestras, rogo igitur amplissimi domini ita habeant, ac si ex mandato collega~ collegarum
30] rum scripsissem.
Hic sunt duo magistri artium et unus Borussus qui ingenio, iudicio et
eloquio eminet imo aliquando magnus erit in ecclesia. Quibusdam e collegis
placebat admodum mos in Anglia usitatus, quem hic hac vice saltem admitti
optarent, ut concederetur illis publice legere per aliquod tempus, qui autem se
35] maxime probaret auditorio vel iudicibus eius esset professio. Tres illi, ut meum
iudicium interponam, multis donis a Deo ornati sunt, praecipue autem Borussus
et videntur ad magna nati. Iterum domini mei valete. //
[Adres:] Amplissimo consultissimo viro, domino meo, D.D. Iohanni Saekma, in
40] suprema Frisiorum Curia senatori dignissimo, et Academiae patriae curatori
primario.
Nautae solutum.
Meinardus Schotanus 17
[Franeker, zaterdag] 2 oktober 1630. - Maccovius biedt aan de logica te onderrichten totdat voorzien is in de vacature Hachting, waarvoor Meinardus Schotanus in deze brief aan Saeckma opnieuw Combach aanbeveelt boven Daniel Dam. (Saeckma 112: origineel)
Domino meo s.p.
Amplissime vir,
D.D. Maccovius hodie mihi adfuit, et quam potuit instantissime petiit, ut
5] pro ipso apud Amplitudines Vestras intercederem, ut logicam publice praelege~ praelegere
re posset, donec aliquis esset vocatus; ille vult gratis profiteri per sesquian~ sesquiannum
num vel usque dum alius vocatus fuerit, modo centum Carolinos annuatim in
augmentum stipendii obtinere posset. Summa est annonae caritas, ut facile
crediderim, illum septingentis Carolinis familiam sustentare non posse. Et
10] quantum ad scientiam: ille versatus satis est, imo quotidie se in logicis colle~ collegiis
giis exercuit. Neque fiet illud praeter consuetudinem aliarum Academiarum, nam
et Ursinus et Piscator simul logicam docuerunt. Praeterea prensantium tanta,
ut puto, non foret copia. Quam voveo, ut dignissimus professor vocari pos~ posset,
set, ut quod decessit linguis, maiori compendio in facultate philosophica recu~ recuperetur,
15] peretur, ut illa semel vigeat, floreat apud nos.
Rursus Combachium commendo, qui hoc die a D. Pasore et aliis ita lauda~ laudatus
tus fuit, ut omnibus anteferendus sit. Verbis non credo, sed scriptis fidem
habeo. Magnus simul est theologus. Hoc precor Deum, ut bene sit Academiae
nostrae, et caput exerat, quod per hunc virum fore spero. Propter Deum rogo
p. 193] 20] et salutem Academiae, ut domini mei hic invigilent et alias Academias antever~ antevertant
tant, si possibile est.
Hic finio, cum voto, ut Deus dominos meos omnimoda sua benedictione
beet. Amen. Raptim ex aedibus meis anno MDCXXX, VI Non. Octob.
VV. Amplitudinibus devinctissimus Meinardus Schotanus.
25] D. Dammius commendatur etiam, et olim cum in hac Academia viveret, laude
hac reliquos superabat, quod Maccovii discipulus, maxime ad praeceptoris sui
in docendo σαφηνειαν accederat. Ego spero verum esse. Sed Deum precabor ut
Combachius haberi possit vel qui utilissimus Academiae.
30] D.D. Maccovius debet moneri et maxime serio ne collegarum famae et
honori detrahat; tristia satis audimus, quantum ad illud. //
[Adres:] Amplissimo consultissimo viro D.D. Iohanni Saekma, supremae Curi~ Curiae
ae senatori dignissimo et Academiae curatori vigilantissimo, patrono singulari.
35] Nautae solutum.
Meinardus Schotanus 18
[Franeker, vrijdag] 8 oktober 1630. - Meinardus Schotanus zal op verzoek van Saeckma de grietmanszoon, die bij de overleden Hachting woonde, onderdak verschaffen; het ontvangen geld voor de weduwe Amama heeft hij nog niet aan de secretaris uitgekeerd en hij beveelt wederom Combach aan. (Saeckma 118: origineel)
Amplissimo viro patrono meo singulari s.p.
Amplissime vir,
Ego vestrae intercessioni hoc dabo et recipiam filium D. grietmanni in
5] aedes nostras. Si quid a me proficisci potest amplius, totum hoc offero, ut
domino meo, et domino grietmanno gratificari possim. Ego annitar pro virili, ut
illi bene sit apud me, et ut spero, non ipse, neque domini mei conquerantur,
quod mihi adfuerit. De precio facile conveniet inter nos, ego eo contentus sum
quod dominus Hachtingius p.m. habuit, si per annum mihi cohabitet, alias hoc
10] hyemale spacium servitiis infestissimum est.
Pecuniam D. secretario non tradidi, quia simul cum mea statui numerare,
deinde apocham mittam. Rursus D. Combachium commendo, qui de omni melio~ meliori
ri nota ita extollitur, quasi parem non habeat.
Hic finio cum voto, ut Omnipotens dominum meum, cum tota familia
15] diutissime sospitet et omnimoda benedictione beet. Raptim e musaeo meo anno
MDCXXX, 8 Idus Octob.
Vestrae Amplitudini devinctissimus Meinardus Schotanus. //
[Adres:] Viro amplissimo consultissimo, domino meo, D.D. Iohanni Saekma,
p. 194] 20] supremae Curiae senatori dignissimo et Academiae patriae curatori vigilantis~ vigilantissimo
simo.
Per amicum.
Meinardus Schotanus 19
[Franeker, zaterdag] 13 november 1630. - Meinardus Schotanus beveelt zijn verwant Christianus Schotanus bij Saeckma aan; Amesius is naar Holland vertrokken; de weduwe Amama vraagt stipendia voor twee zonen. (Saeckma 113: origineel)
Amplissime vir,
Pecuniam vestram tradidi D. secretario, apocham mitto. Rerum novarum hic
nihil est. Nuper incidi in libellum cognati mei AA.VV. oblatum. Probo sty~ stylum,
lum, sed laudet nos os alienum. Admiratus sum semper ingenium, quod illi
5] fere haereditarium est, exosculatus sum summam eius diligentiam, et laetor
esse inter Frisios, qui aemulari velint viros in miraculum doctos; verum ille
ardor, ut mihi videtur, magis premendus fuit. Hic tamen ignis in illo non est
cinere contemptus vel alia ratione extinguendus, verum fovendus et excitandus.
Solent nobilia ingenia, si non ex voto succedant cogitationes facile in tabem
10] incidere. Metuo illi. Ego servatum velim eum, si placeat Deo, in multos annos.
Dignus est ob ratas dotes ingenii, si quisquam, ut in precio et in commenda~ commendatissimis
tissimis sit apud magnates nostros. Multa illi scientia est in artibus et histo~ historiis.
riis. Ego vellem me studia illius promovere posse. Nos hic non segnescimus,
sed in hoc sumus, ut quotidie certi esse possimus de incremento aliquo erudi~ eruditionis,
15] tionis, et utinam magis de pietatis.
De Academicis negotiis nihil habeo, quod scribam. Amplitudinibus vestris
salus Academiae curae erit. D.D. Amesius ante septimanam abiit in Hollandiam,
quid rerum ibi agat me latet.
Hisce vale. Omnipotens Deus dominum meum cum tota familia mihi dilec~ dilectissima
20] tissima diutissime sospitet, et omnimoda benedictione beet. Raptim e musaeo
meo anno MDCXXX ipsis Idibus Novembris.
Vestrae Amplitudini devinctissimus Meinardus Schotanus.
D. Amamae vidua pro duobus filiis petit stipendia, nam vix, ut puto, suis
25] reditibus familiam sustentat. Utinam ea res esset facilis impetrationis, ut filiis
viri amicissimi nobis prospici posset. Haec dixisse volenti, commendasse erit,
ut a Vestra Dominatione mihi promitto. //
[Adres:] Viro amplissimo consultissimo D.D. Iohanni Saekma, senatori supre~ supremae
30] mae Curiae dignissimo, et Academiae patriae curatori vigilantissimo, patrono
singulari.
p. 195] Meinardus Schotanus 20
[Franeker, dinsdag] 30 november 1630. - Meinardus Schotanus vraagt Saeckma om een extra toelage voor enige alumni; Henricus Reigneri te Leiden is door Amesius aanbevolen voor de vacature in de logica; de kaatsbaan heeft stormschade opgelopen; Schotanus ziet de komst van de curatoren tegemoet. (Saeckma 119: origineel)
Clarissimo viro, domino meo, gratiam et pacem a Patre lumine p.
Amplissime vir,
Hodie alumni aliquot mihi adfuerunt, flagitantes meam intercessionem apud
5] Vestram Dignitatem, ut libellus eorum supplex, si res petita facilis impe~ impetrationis
trationis foret, offerri posset. Ego modeste excusare primum, ego praetendere
aliquid, et cogitare mihi dedecori fore, si toties meis interpellationibus moles~ molestus
tus essem. Tamen, quia mei sunt cupidissimi, passus sum hoc oneris mihi im~ imponi,
poni, et putavi me officio meo, et illorum erga me affectui, nisi scriberem, mi~ minus
10] nus satisfacturum. Vix potui persuadere mihi, meam commendationem aliquod
pondus habituram, sed potius quod scribam, audaciae et inconsideratae teme~ temeritati
ritati ascribendum esse. Verum, tum paternus erga me affectus, tum erga lite~ literas
ras amor, quos experti sumus saepius, animum mihi addidere. Res ipsa com~ commendatione
mendatione non indiget, cum domini mei alumnos diligant et ad iuvandum eos
15] proclives satis sint, cum pro iis rationes plurimae militent. Quanta sit anno~ annonae
nae caritas, et quam multi inter eos domi in re non aucta Vestrae Dominationi
iuxta mecum constat. Digni omnes, uno aut altero forte excepto, qui iuventur,
temperatis et modestis sunt moribus. Si illud, quod petunt augmentum impe~ impetretur,
tretur, res erit Deo, ut nullus dubito, grata, patriae non gravis, illis salutaris,
20] boni nominis apud exteros, qui suos alumnos luculento magis stipendio alunt;
studia, quod non in postremis ponendum, promovebuntur magis, parentes non
habebunt, quod praetentui sumant, quando liberos studia maturare, eaque prae~ praematura
matura nimis in ecclesias protrudere satagunt. Argumenta amplius non sugge~ suggeram.
ram. Ego cum iis, ut pater vel frater, vestram benevolentiam, quam ante proli~ prolixe
25] xe testatam fecistis, ad eorum causam promovendam quaero, rogo. Commenda~ Commendamus
mus igitur eos, quorum omnis spes in vobis sita, ut maiori studio et magis ex
animo non possimus. Et quantum ad nos, credimus totum hoc, quod a nostro
in illos animo profectum, vobis non ingratum fore. Haec hactenus. Professores
pacate sic satis vivunt.
30] Leidae est Magister Reignerus nomine, Anglus, qui per decem annos et
ultra philosophiae operam dedit, et summo cum profectu, ut magni ibi sit no~ nominis
minis et commendetur a viris doctis. Ille etiam nobis a D.D. Amesio commen~ commendatus
datus est his diebus.
Sphaeristerii tristes fructus cernimus. Consules nostri, et secretarius urbis
35] studiosis praeeunt, ut fertur, nobiles et alii frequentant. Paucis abhinc diebus
parum abfuit, quin ventus solo aequasset aedificium, et tecto ludentes obruis~ obruisset.
set. Vestrum adventum expectamus indies.
p. 196] Hic finio. Deus dominos meos omnimoda sua benedictione ditet. Raptim
e musaeo meo anno MDCXXX prid. Cal. Decemb.
40] VV. Amplitudinibus devinctissimus Meinardus Schotanus. //
[Adres:] Amplissimo consultissimo viro D.D. Iohanni Saekma, Curiae supremae
senatori dignissimo, et Academiae patriae curatori vigilantissimo, patrono sin~ singulari
gulari.
Meinardus Schotanus 21
[Franeker, woensdag] 16 februari resp. [vrijdag] 15 april 1631. - Meinardus Schotanus vraagt Saeckma om een betrekking voor Jacobus Cornelii, zoon van de overleden Academiebode, als assistent voor de pedel bij promoties; hij zou met de studenten benoeming van Combach zeer toejuichen, hoewel ook Daniel Dam en verwant Christianus Schotanus geschikt zijn; de student Nathanitl Fiennes, een Engelse baron, heeft voor de vuist weg een lofrede op de koning van Zweden gehouden. (Saeckma 120: origineel)
Amplissimo viro in Christo salvere.
Depuduisse mihi videor, amplissime vir, et qui non magis vobis videar? Quod
audeam toties meis intercessionibus molestus esse: culpam et quidem exordii
5] loco agnosco, deprecor. Sed quid agas hominibus; vel iis, qui si repulsam pati~ patiantur,
antur, statim Tyria concitant maria, suspiciones sinistras de nobis concipiunt,
fovent, spergunt; vel iis, quorum necessitas nobis etiam renitentibus legem
imponit. Quamvis igitur ego summopere velim nihil domino meo molestiae per
me unquam creari, non potui tamen impetrare ab animo meo, ut non veteri
10] condiscipulo et συμπολιτηι gratificarer. Ille est Iacobus Cornelii, filius nuncii
Academici ante multos annos defuncti, hic pedello nostro in promotionibus ad
decus Academiae tuendum adiungitur, nihil illi unquam, quod sciam, vel ho~ honorarii
norarii vel mercedis e publico datum fuit. Is, quia oppido in angustum eius re~ redactae
dactae sunt copiae, optaret, si res voti esset, se in hac annonae caritate aliquid
15] impetrare posse, quo melius se et familiam suam sustentaret. Est quidem
aliquando ab eo libellus supplex Deputatis Ordinum oblatus, sed rescriptum
fuit illi, vestro iudicio standum, libellum vobis ostendendum, ut quid Vestrae
Dominationes probent, improbent audiant. Quanta itaque possum modestia
humiliter peto, domini mei illum, ut et pedellum nostrum commendatos habe~ habeant,
20] ant, et in favorem huius rescribant. Haec hactenus.
Nostro more laboramus sedulo, faxit Deus, ut quae nostri muneris sint
fideliter impleamus. Crastino die habiturus sum orationem de praestantia evan~ evangelii,
gelii, utinam meo et auditorum bono. Vocationem professoris logices Deo pre~ precibus
cibus commendamus, utinam possemus ardentibus satis; decus Academiae magna
25] ex parte inde pendet. Combachius celeberrimus et versatissimus est, orbi no~ notus,
tus, Leidensis proceribus patriae ab iis qui Leidae commendatur, et quantum
percipio dignus est; D. Dammius noster amicus et in iis versatus, inter Frisiae
p. 197] ministros laudem obtinuit, is cum honore etiam praeesse posset. Sed neminem
commendo, nec audeo, cum cognatus petierit, qui quanta promittit, satis osten~ ostendit,
30] dit, hoc ausim dicere, si eventus diligentiae, industriae et summae ingenii feli~ felicitati
citati respondeat, eum magnum aliquando fore. Deus dirigat vocationem ma~ maximo
ximo Academiae commodo.
Hic finio. Deus dominos meos cum familiis omnimoda benedictione beet et
nobis diutissime servet. Amen. Raptim e musaeo meo anno MDCXXXI, XIV
35] Cal. Martii.
VV. AA. observantissimus Meinardus Schotanus.
Haec scripseram amplissime vir ante aliquot dies, sed nescio cuius consilio iter
impeditum fuerit. Nunc nihil immutandum habeo, nisi quod laeter ob vocatio~ vocationem
40] nem Combachii. Studiosi omnes cum gaudio eum excipient, si venerit, et domi~ dominos
nos curatores depraedicant, quod vocationem urserint. //
Hodie liber baro Anglus Nathaniel Fiennes nomine, habuit orationem in
laudem regis Sueciae memoriter, tanta cum laude formosissimus iuvenis, et
suorum auditorum applausu peroravit, ut nesciam an non iudicio auditorum
45] multos superaverit, et eos qui sibi hic quid arrogant. Scripsi XVII Cal. Maii.
Vellem unum e nostris nobilibus inveniri posse, qui paria cum eo facere posset,
vellem omnes audivisse ut ad imitationem excitarentur. //
[Adres:] Amplissimo consultissimo viro, domino meo, D.D. Iohanni Saekma, in
50] suprema Curia Frisiorum senatori dignissimo, et patriae Academiae curatori
vigilantissimo, patrono singulari.
Meinardus Schotanus 22
[Franeker, woensdag] 1 juni [1631]. - Meinardus Schotanus betreurt dat Combach niet komt en geeft Saeckma een overzicht van zijn colleges en preken, welke laatste zelfs door predikanten gebruikt worden. (Saeckma 114: origineel)
Amplissime vir,
Ante mensem solvi secretario, et hic mitto apocham. Si quid in me est
amplius, quo Vestrae possim Amplitudini inservire, lubentissime fecero; me ad
omnia obsequia promptissimum fore promitto. Doleo quam maxime, quod Com~ Combachius
5] bachius non veniat, ille nominis sui splendore nostram Academiam illustri~ illustriorem
orem reddidisset. Nunc quid dicam? Dominis meis curae erit, quod e re Acade~ Academiae
miae fore indicabunt. Nos pro virili annitemur, ut Spartam nostram ornemus.
Rursus novum suscepi collegium, in quo examino. Duo habeo proponen~ proponentium,
tium, in altero eorum doctissimi Germani sunt, imo Bohemi, nisi alter Polonus
10] sit. Epistolam ad Philippenses absolvi, ex ea occasione unum locum selectum
dictavi. Si ita videatur Amplitudinibus Vestris, pergam vel ad tempus aliquod,
vel ad adventum vestrum in uno aut altero loco enodando. Tales conciones,
quae duabus aut tribus lectionibus a nobis dictando absolvuntur, summo desi~ desiderio
p. 198] derio petunt. Ipsi etiam Hungari doctissimi et aetate admodum provecti, imo
15] qui promoti ad ministerium vel ut dicam verius admissi, quatuor, diligenter
toto hoc anno notarunt. Deus spero magis ac magis benedicet laboribus nos~ nostris.
tris. Epistolam Petri concionando pene ad finem perduxi, in ultimo capite
versor, spacio biennii, ut non dubito, divina iuvante gratia perficiam. Has con~ conciones,
ciones, ut et multas praeterea alias studiosi exceperunt, et mihi optime de~ descriptas
20] scriptas tradiderunt, et ut mihi dicitur, concionatores aliquot a studiosis acce~ acceperunt,
perunt, et iis utuntur. Spero laborem meum multis non ingratum fore.
Simultatibus nostris Academicis raro me misceo, nisi aut calliditate aut
favore pertractus in hanc vel alteram partem. Hoc die senatoria molestia libe~ liberor,
ror, et posthac tot horas tam inutiliter non perdam. Haec est summa meo~ meorum
25] rum laborum, quos domino meo lubenter exposui, ut filius patri. Scio nihil vo~ vobis
bis acceptius esse, quam ut nos possimus, dignitatem quam nacti sumus tueri,
saltem conamur. Utinam Deo hosce conatus nostros probemus, eius iudicio
sistendi. Ille me, quod utinam lacrymis semper petere possem, suo Spiritu ditet
et regat, dominum etiam meum omnimoda sua benedictione cum familia beet
30] hic et imposterum. Amen. Hoc voto finio ipsis Calend. Iunii.
Vestrae Amplitudini devinctissimus Meinardus Schotanus. //
[Adres:] Viro amplissimo consultissimo, domino meo, D.D. Ioanni Saekma,
consiliario in suprema Curia dignissimo et Academiae patriae curatori vigilan~ vigilantissimo,
35] tissimo, patrono singulari.
Leoverdiam.
Meinardus Schotanus 23
[Franeker, donderdag] 9 juni 1631. - Meinardus Schotanus beveelt nu, als het een Fries moet zijn en Alsted dus niet in aanmerking komt, Daniel Dam bij Saeckma aan voor de vacature in de logica. Deze brief dient ter vervanging van een andere, minder gelukkige, die zijn schoonmoeder Trijntje Gerritsd. Crack in Leeuwarden zou hebben afgegeven. (Saeckma 125: origineel)
Domino meo in Christo salvere et gaudere.
Amplissime vir,
Ante diem unum aut alterum D. Daniel Dam mihi adfuit, et in civitate
5] nostra varios compellavit, ille obnixe petiit, ut Vestrae Amplitudini operam,
quam offert, commendarem. Hoc testor eum doctum, et in logicis bene versa~ versatum,
tum, et quod mihi maxime placet summopere diligentem. Mihi persuasit ut
credam eum multum boni in Academia, si vocatus fuerit, effecturum. Lingua
est promptus, suavis, affabilis, factus magis quam multi nostrum ad huius se~ seculi
10] culi mores, et hoc agendi modo studiosis non ingratus erit. Si igitur Frisius
vocandus est, et nulla Alstedii, viri vah quanti, omnis eruditionis thesauri, et
nostra laude maioris, habenda ratio, cum ex Hungaria redire dicatur aut rediis~ rediisse,
se, ego, si quid in me est iudicii, autumo inter Frisios parem reperiri non pos~ posse.
p. 199] se. Domini mei hoc vident. Alias ego virum celeberrimum, si per divinam be~ benignitatem
15] nignitatem ad hanc professionem aliquis obtineri posset, quam ardentissime
Deum meum peterem. Hoc voveo ut Academiae nostrae bene sit, et ut illa fa~ facultas
cultas optimum habeat professorem, quia quotidie percipio et magis ac magis,
quantum boni ex philosophiae professore optimo in Academiam redundet. Do~ Dominis
minis meis haec curae erunt, mihi proposuisse sufficit.
20] Pecuniam vestram amplissime domine accepi; dolui quod scripsissem. Sed
socrui meae tradideram literas transferendas ad dominum, quae abibat Leo~ Leoverdiam,
verdiam, illa autem ut cognovi ipsa non detulit. Haec occasio fuit meae scrip~ scriptionis.
tionis. Alias mihi in mora nihil neque damni neque molestiae. Potuissem haec
praeteriisse, verum nolui ex scripto meo ullam sinistram opinionem oriri, ex eo
25] quod scripserim, cum adventus domini mei instaret.
Hic finio, et hoc voto, ut Omnipotens dominum cum tota familia diutis~ diutissime
sime sospitet, et omnimoda benedictione beet. Raptim ex aedibus meis anno
MDCXXXI, V Id. Iun.
Vestrae Amplitudini devinctissimus Meinardus Schotanus. //
30]
[Adres:] Amplissimo consultissimo celeberrimo viro, domino meo, D.D. Io~ Iohanni
hanni Saekma, supremae Frisiorum Curiae senatori dignissimo et Academiae
patriae curatori vigilantissimo, patrono meo singulari.
Nautae solutum.
Meinardus Schotanus 24
[Franeker, dinsdag] 28 juni 1631. - Meinardus Schotanus vraagt Saeckma op aandringen van zwager Mattheus Womelius om een schoolpensie voor de kleinzoon van zijn oom Jacob Schotanus zaliger; doet de groeten van Cocceius uit Bremen, die ten gunste van Fullenius gepasseerd is voor het hoogleraarschap Hebreeuws te Franeker; hoopt dat bij de vacature in de logica niet iets lijks zal gebeuren. (Saeckma 116: origineel)
Amplissime vir,
Ante aliquot dies rogavit me cognatus meus M. Womelius, ut ad Ves~ Vestram
tram Dominationem literas darem, iisque peterem stipendium cognati Schotani
filio Stauriano. Ego hoc officioli illi denegare non potui, praesertim cum op~ optime
5] time puero velim, ob dilectissimum mihi olim patruum Iacobum Schotanum,
cuius ille nomen fert. Quam possum igitur humillime Vestram Amplitudinem
peto, ut illum in commendatissimis habeat, eiusque causam ad stipendium
obtinendum promoveat. Ingenio felicissimo valere dicitur, ut de studiis eorum~ eorumque
que successu optime sperem. Non dubitamus, quin ab animo Dominationis
10] Vestrae nobis faventissimo, hoc impetraturi simus.
D. Cocceius petiit, ut Amplitudinem Vestram ipsius nomine quam offi~ officiosissime
ciosissime salutarem. Illi illic bene est, Iobum philologice explicat. Quanto ille
nostrae Academiae honori fuisset. Faxit Deus ne in professione logices idem
contingat. Omnipotens Deus dominos meos spiritu prudentiae regat, ut eum
p. 200] 15] eligant, qui plurimum Academiae profuturus est, et faciat bono reipublicae et
Academiae diutissime superesse. Amen. Dabam MDCXXXI, XXVIII Iunii.
Vestrae Amplitudini devinctissimus Meinardus Schotanus. //
[Adres:] Amplissimo consultissimo celeberrimo viro, domino meo, domino
20] Iohanni Saekma, in suprema Frisiorum Curia senatori dignissimo et Academiae
patriae curatori vigilantissimo.
Nautae solutum.
Meinardus Schotanus 25
[Franeker] 1631. - Meinardus Schotanus acht het overbodig dat collega Dam ook preken houdt; Combach schijnt het rectoraat in Bremen aangeboden te zijn; Christianus Schotanus vraagt een bijbel uit de universiteitsbibliotheek te leen; Meinardus schrijft verder aan Saeckma over zijn zwakke gezondheid en dat hij drinkgelagen van promovendi heeft kunnen ontwijken. (Saeckma 121: origineel)
Viro amplissimo, D.D. Ioanni Saekma omnimodam a D. Iesu salutem precor.
Vir amplissime,
Ante aliquot dies scripsit ad me D.D. Dammius et petiit scire meum iu~ iudicium,
5] dicium, num mihi videretur consultum, ut catecheticas conciones haberet. Ego
rescripsi me non improbare, ut conciones habeat, sed de Catecheticis coram
acturum. Eas probare nequeo, nam habentur in eodem templo singulis diebus
Dominicis, quo fructu igitur cramben bis coctam.
Optarim nos logicae professorem celeberrimum habere posse. De Com~ Combachio
10] bachio obtinendo spes omnis sublata est, nam illi, ut dicitur, Bremensis scho~ scholae
lae rectura offertur. Deus, quod omnibus nostris precibus vovemus, optimum
velit largiri nobis.
Praeterea cognatus meus Christianus Schotanus e bibliotheca petit Bux~ Buxtorfiana
torfiana biblia, ad Antibarbarum D. Amamae p.m. absolvendum, quem illi tradi~ tradidi,
15] di, ut qui quaerit gloriam, messem habeat ex qua metere posset. Verum biblia
extra civitatem non nisi vestro consensu mittere ausus fui, rogo itaque, si
placeat, ut mittam, oblata aliqua occasione scire possim. Non puto cuiquam
detrimento fore, nam adhuc semel habemus notas rabbinorum licet non Bux~ Buxtorfianas
torfianas.
20] Quantum ad valetudinem meam ea debilis est, sic tamen ut quotidie con~ confirmetur,
firmetur, ut fere cum Phavorino, qui quartanam, ego morbum meum laudem,
quod paucorum dierum, non gravis, et quod fidelius et constantius postea
rediturus sim, et quod bono meo ceciderit in dies disputationum et promotio~ promotionum
num variorum candidatorum, quorum ego symposia nunc non nisi magna cum
25] offensa evitare potuissem. Deo sit laus, quod statim, ubi tres aut quatuor dies
manum affligentem sensissem, levantem perceperim, et quidem cum nocturnis
singularibus consolationibus.
Hic finio. Deus dominum meum cum familia omnimoda benedictione beet.
p. 201] Amen. E musaeo meo anno MDCXXXI.
30] Vestrae Amplitudini devinctissimus Meinardus Schotanus. //
[Adres:] Viro amplissimo consultissimo D.D. Ioanni Saekma, in suprema Frisi~ Frisiorum
orum Curia senatori dignissimo et Academiae patriae curatori vigilantissimo.
Per amicum.
Meinardus Schotanus 26
[Franeker, dinsdag] 6 september 1631. - Meinardus Schotanus vraagt Saeckma te bemiddelen inzake reisgeld voor terugkeer naar Polen van de (drie) lofwaardige studenten, die deze brief overbrengen; beveelt Dr. Johannes Clingbijl aan voor de vacature Reifenberg. (Saeckma 110: origineel)
Amplissimo viro omnimodam a Deo benedictionem voveo, precor.
Vir amplissime,
Hi qui tradunt hasce literas, sunt illi, qui a toto DD. professorum con~ consessu
5] sessu in nupero examine commendati fuere. Iuvenes, qui a modestia, singulari
probitate, et pietatis exercitiis, ita mihi chari sunt, ita commendati, ut chario~ chariores
res esse non debeant alii. Non puto ab incunabulis Academiae, in ea multa talia
paria vixisse. Columnae sunt, quae sustinent Academiam; ornamenta, quae de~ decorant;
corant; odor gratus, quo commendatus fuit Deo. Horum exercitia fuere, bis
10] singulis annis evolvere biblia, unoquoque mense psalmus absolvere, mane flexis
genibus, hora prima pomeridiana, et antequam eatur cubitum Deo suam salutem
et aliorum precibus commendare. Hos rogo, domini mei Deputatis nobilissimis
commendent, ut aliquid habere possint quo hic pauca nomina expungere, et
aliquid praeterea ad tantum iter in Poloniam usque perficiendum obtineant. Illi
15] reficientur, videbunt superesse in hac patria, quamvis algeant in omnium fere
aedibus pietatis tam stricta exercitia, qui tamen diligant. Laetabitur ecclesia
Bohemica afflicta, quae ibi in Polonia halcyonia invenit, quod eius viscera hic
a nobis refecta fuerint. Sed supersedeo commendatione eorum, quos ipsa pietas
commendat.
20] Eadem opera, cum subinde D.D. Klynckebyl me compellaverit, de eo propo~ propono.
no. Studiosis gratus est, eloquio valet, cum quadam παρρησιαι opponit, ita ut
mirati fuerint plurimi suavitatem, promptitudinem, ego Latinum sermonem. Ego
putarem illum non dedecori fore nostrae Academiae si vocaretur, et surro~ surrogaretur
garetur D.D. Reiffenbergio. Sed haec vestrae prudentiae relinquenda. Nos inter~ interpellamur,
25] pellamur, quamvis haec nihil ad nos, et supra nos. Vestrae Amplitudini haud
ignotum, quaedam amicis promittenda, ne interrumpatur vel deleatur, quod su~ superest
perest amicitiae in mundo.
Hic finio. Omnipotens Deus dominum meum cum tota familia, omnimoda
sua benedictione, praecipue in iis, quae prae manibus sunt benedicat. Amen.
30] Raptim e musaeo meo anno MDCXXXI Oct. Id. Sep.
Vestrae Amplitudini devinctissimus Meinardus Schotanus. //
p. 202] [Adres:] Viro amplissimo consultissimo D.D. Ioanni Saekma, supremae Frisio~ Frisiorum
rum Curiae praesidi dignissimo, et Academiae patriae curatori vigilantissimo.
Per amicos, quos rogo Deus sospitet et beet.
Meinardus Schotanus 27
[Franeker, 1631]. - Meinardus Schotanus vraagt of Henricus Hulst mag optreden als pedagoog van de kinderen van de overleden secretaris Hylckema van Schoterland en acht het niet noodzakelijk behalve voor de talrijke Hongaarse studenten Latijnse preken voor buitenlanders te houden. (Saeckma 100: origineel)
Amplissime vir,
Bis terve compellavit me filius secretarii grieteniae Schotanae nunc demor~ demortui,
tui, ut pro Henrico Hulst intercederem apud Amplitudinem Vestram, ut venia
vestra posset paedagogum agere in Veen apud viduam secretarii; illa adhuc
5] domi habet duos liberos, qui privatim instituuntur, et nunc paedagogo destitui~ destituitur.
tur. Hunc sibi elegerat Hulstium, ut liberis instituendis saltem per medium
annum vacare posset. Ego quid dicam? Video aliquando eos non incedere regia,
vias sobrietatis non tam esse amantes, prout decet. Sed ut omnia perdita? Imo
praestat eos subinde abesse ab Academiis, qui ignorant vitam suam recte insti~ instituere.
10] tuere. Vestrae Prudentiae permitto an quid nostrae intercessioni dandum. Aliud
adhuc incidit, credo illum gravatum aere alieno, quia mater amplius nil suppe~ suppeditat,
ditat, posset igitur hac occasione debita exsolvere. Plura non addo.
Nuper D. Pasor proposuit mihi de Latinis concionibus habendis, ego dixi me
inservire extraneis bis in septimana, et habere conciones, et in Leidensi et
15] Groningana non fieri, licet in extraneis aliis fieret. Praeterea puto paucos me
habiturum auditores ex extraneis, sunt enim aut Lutherani et non volunt audi~ audire;
re; aut Hungari et habent suas conciones. Puto igitur parvo studiosorum dis~ dispendio
pendio fieri. Si tamen Amplitudinibus Vestris placeret, putarem mihi hoc dan~ dandum
dum negocii, cum memoriter habendis Latinis concionibus iam assuefactus sim,
20] et sint in nostro collegio qui toto decennio ne unam memoriter habuerint
lectionem. Sat mihi erit praemonuisse. Hungari, qui nunc plurimi in nostra
Academia sunt, concluserunt se nostram in concionando methodum velle sequi,
et tantum scripturam in concionibus velle proponere, multum me frequentant,
dona offerunt, quae nunquam recepi, nisi leviculum aliquod e patria ipsorum
25] allatum. Sunt, qui promittunt se e patria missuros ad me. Conciones a me
dictatas magno zelo describunt. Hoc gaudioli vobis, ut unico patrono meo, pa~ patefacere
tefacere volui.
Hic finio. Deus Amplitudinem Vestram diutissime servet incolumem et
nobis et patriae, et cum familia omnimoda sua benedictione beet: sic voveo, sic
30] precor.
Vestrae Amplitudini devinctissimus Meinardus Schotanus. //
[Adres:] Viro amplissimo consultissimo, domino meo, D.D. Ioannis Saekma,
p. 203] supremae Frisiorum Curiae praesidi spectatissimo, et Academiae patriae curato~ curatori
35] ri vigilantissimo, patrono singulari.
Meinardus Schotanus 28
[Franeker, donderdag] 17 november 1631. - Meinardus Schotanus beveelt bij Saeckma de Franse kandidaat in de theologie Johannes Textor aan; hij is van mening dat eerder een Hongaars student van 30 dan een magister van 23 tot promotie toegelaten mag worden. (Saeckma 122: origineel)
Viro amplissimo doctissimo omnimodam benedictionem divinam ex animo pre~ precamur
camur.
Vir gravissime,
5] Iste Textor gratus est studiosis, quod mihi evidenti indicio esse videtur,
illum donis multis esse ornatum. Tales enim, si vel ulla ex parte exorbitent,
exosi sunt, et statim rumor ille ad nos devenire solet: verum de hoc, nihil
unquam audivi quod illi vitio posset verti. Commendatur ab eruditione, mode~ modestia,
stia, eloquio. Me familiariter usus est, et se mihi probavit. Suavis est in con~ conversando,
10] versando, iudicii egregii in collationibus, voce tantum valet, quantum vix quis~ quisquam
quam alius. Externa et praesentia tantum nos iudicanda habemus interna et
futura novit Deus. Ego nihil video, nihil audio, quod non optarem de amicissi~ amicissimis
mis audire et videre, excepta illa in quibusdam dubitatione, quae nondum plane
sublata est. Accedit ad haec omnia, quod cum gravissimis, doctissimis conver~ conversetur;
15] setur; habet igitur aliquid, quo se iuvenibus talibus commendet. De hoc viro
satis.
Unum tantum rogo, ne iste magister, iuvenis 23 annorum, in theologia
adhuc parum versatus, possit capite aperto, sub praeside in theologia defende~ defendere.
re. Vidi meis oculis virum 30 annorum, Hungarum, vel forte meae aetatis, huic
20] iuveni opponentem aperto capite. Quod sane mihi visum fuit in altero signum
modestiae, quod ferret istam superbiam, in altero audaciae et immodestiae. Iste
Hungarus tam docte, tam solide tanta cum libertate opponebat, ut me in ad~ admirationem
mirationem traheret. Et spargitur, quod illi episcopatus fuerit oblatus in Hun~ Hungaria,
garia, sed quod maluerit hanc Academiam visere, et adhuc aliam, quam studia
25] tam feliciter coepta abrumpere. Ausim dicere inter eos esse aliquot, qui statim
ad professionem theologicam cum laude vocari possent. Et tales tam arroganti
iuveni eum honorem exhibebunt? Indignitas rei me movet. Praeterea an licet
collegae contra decretum, quod et ipse approbavit, uni studioso aliquid permit~ permittere,
tere, et concedere contra decorum et usum omnium Academicorum? Liceat mihi
30] unum adhuc verbum adiicere, bona vestra venia, facio hoc fidens vestro erga
me favori et ex affectu erga D.V. et ut spero bono Academiae. Audio saepe,
erga ut parerga tractari, Academiam non ita curari. Quamvis falsa haec, utile
tamen scire, ut ea evitari possent quae speciem etiam mali habent. Propterea
puto consultum admodum, D.A. vel utraque pars plene audiantur, ut vel prae~ praesentes
p. 204] 35] sentes vel scriptis agant causam suam apud vos dominos meos, ut quid alter
in altero redarguat satis constet, ut fundamentalis pax sanciatur, et certae
regulae // vel limites statuantur quos transgredi nemo sine suo damno possit.
Hic finio. Unice petam ut literae lectae in ignem coniiciantur, et ut a
Vestra Dominatione, quae ego ut patri meo scripsi, non aegre ferantur. Omni~ Omnipotens
40] potens dominum meum diutissime sospitet, et nostro et Academiae ut et patri~ patriae
ae bono servet, et omnimoda benedictione beet. Amen. Festinantissime e mu~ musaeo
saeo meo, inter media studia, anno MDCXXXI, XV Cal. Decemb.
Vestrae Amplitudini devinctissimus Meinardus Schotanus.
45] Si accedat iste Textor, rogo sciat meam commendationem apud Vestram Domi~ Dominationem
nationem aliquantulum valuisse. //
[Adres:] Viro amplissimo clarissimo doctissimo D.D. Ioanni Saekma, in su~ suprema
prema Frisiorum Curia senatori dignissimo, et patriae Academiae curatori vigi~ vigilantissimo,
50] lantissimo, patrono singulari.
Nautae solutum.
Meinardus Schotanus 29
[Franeker, donderdag] 8 maart 1632. - Meinardus Schotanus pleit bij Saeckma voor de aankoop van de bibliotheek van Drusius, waaronder onuitgegeven manuscripten, en dit ondanks financiële problemen van de overheid; schrijft verder over aanwinsten en een desideratum van de universiteitsbibliotheek, over preken en colleges; beveelt nogmaals monnik Textor aan. (Saeckma 123: origineel)
Amplissime vir,
Ut ros herbae aestu solis arefactae, ita vestrae salutationes et vestrae
literae nobis sunt. Excepi cum gaudio catalogos istos, perlegi, notavi paucos,
quod aut excedere precium, aut parvi nimis precii, aut minus idonei viderentur.
5] Vestri oculi in hisce etiam, ut fere in omnibus, nostris perspicaciores sunt.
Hoc quam maxime optarem, ut bibliotheca illa Drusiana, exceptis bibliis illis
Hebraicis, quae correctissima nunc habemus, in nostram bibliothecam publicam
transferri possent. Certe, meo iudicio, optime merebuntur domini mei de Aca~ Academia,
demia, et omni posteritate, si hoc effecerint. Multa sunt, quae non dico affec~ affecta,
10] ta, sed perfecta sunt, et in lucem edi possent, licet futurum esset magno
labore eius qui descripturus erat. Ausim dicere, aeternum decus Academiae
nostrae e scriptis Drusianis accessisse, praecipuum fere e parvis tractatibus
quos magno numero edidit, in iis habet singularia multa. Ex his praeterea quae
edi possent revivesceret Drusius, et nos in eo. Ipse emi aliquot volumina in
15] usum bibliothecae nostrae, sed non ita multa: mihi ea servabo, nesciebam enim
in difficultatibus tantis dilectissimam versari patriam, et moriens unum aut
alterum volumen Academiae legabo.
Tacitis incrementis crescit bibliotheca pub. His diebus accepi opera Zuinglii
tribus voluminibus et Alstedii duobus voluminibus, utraque in folio. Bezae
p. 205] 20] opera, quod vehementer doleo, nobis desunt. In statione mea non desinam
viriliter desudare, quandiu potero.
Habeo, quae possem edere, inter reliqua conciones aliquot ex Act. 24 a v.
14 ad 17 quibus religionis verae indolem adumbrare studui. Docui late, quod
professioni pietas adiungi debeat, quod in ea nos exercere debeamus, et quidem
25] eum in finem ut bonam conscientiam habere possimus, imo coram Deo, coram
hominibus et semper. Conscientiam, nescio an possim vel debeam dicere, gra~ graphice
phice depinxi. Publice in septem verba Christi hoc tempore dicto, et ea, quae
me movent, utinam omnes lecturos vel audituros aliquando moverent. Ut mul~ multorum
torum verborum semper sum quando ad dominum meum scribo? Ignoscat Do~ Dominatio
30] minatio Vestra meae audaciae qua audeo abuti vestro tempore. Rogo et propter
Deum precor, ut iste monachus Textor omnibus studiosis et nobis gratissimus,
Vestris Amplitudi[nibus] commendatissimus sit.
Hic finio. Pater ille omnis gratiae dominum meum ut et reliquos dominos
curatores cum familiis omnimoda sua benedictione beet. Amen. Raptissime
35] 8 Mart. anno 1632.
Vestrae Amplitudini devinctissimus M. Schotanus. //
Cum has scripsissem D. Fullenius rediens Leovardia narravit mihi, D. Donya
non velle omnes libros et parvos emi in usum bibliothecae, quod summa nimis
40] gravis esset futura patriae proceribus. Nescio an non hoc nobilissimo viro
persuasum sit, qui eorum patronus maximus.
Scio esse onomasticum vel dictionarium in folio in quo tum D. Drusius
pater, tum filius, omnia notarunt ex omnibus historiis, quae ad nominum ety~ etymologiam,
mologiam, et plenam explicationem, virorum, mulierum, regionum etc. faci~ faciunt.
45] unt. Multa singularia ad Iunii Nomenclatorem sunt addita. Ego puto patriae
proceres, si illis persuaderi posset, emere posse; biblia illa facile vendentur.
Cognatus unum exemplar, sine dubio volet et Fullenius quidem alterum su~ sumet.
met. D. Fullenius promittit, si ille emerit, se velle nobis relinquere, quos volu~ volumus,
mus, in bibliothecam transferre. Imo se post obitum bibliothecae legaturum.
50] Ego nescio, an ex alterius arbitrio hic vivendum. Praestat D. Fullenium a nobis
accipere, quam nos ab eo; sic nos possumus praestantissima opera servare no~ nobis,
bis, in aeternum decus bibliothecae et Academiae. Si alii, quam a. domini cura~ curatores
tores emere debeant, ego rogarem et cognatus meus Christianus Schotanus ad~ admitti
mitti posset in partem emptionis.
55] Mitto Amplitudini Vestrae catalogum, in eo notavi literis hab., quibus non
indigemus, vel quos vendere rursus possemus et eo precio, quod forte e diven~ divenditis
ditis libris comparare possemus alios, quibus opus est bibliothecae, emere.
Rursus inspexi catalogum, eo ivi in bibliothecam nostram. Vidi nos nil omnium
eorum habere, nisi biblia. In quantum domini nostram bibliothecam auctum
60] ibunt! Ne centum quidem annis similis occasio nobis offeretur, imo forte nun~ nunquam.
quam. Hic, si quid valent preces nostrae, si commodum publicum, rogo humil~ humillime
lime causa bibliothecae serio agatur.
Iterum vale mi domine, et quae libere scripsi, dominus meus, ut spero, sibi
soli scriptum valet. Deus dominum meum diutissime nostrae patriae et Acade~ Academiae
p. 206] 65] miae incolumem servet. Amen.
M. Schotanus. //
[Adres:] Viro amplissimo celeberrimo, domino meo, D.D. Ioanni Saekma, Curiae
supremae praesidi dignissimo, et Academiae patriae curatori vigilantissimo.
Meinardus Schotanus 30
[Franeker, maandag] 12 november 1632. - Meinardus Schotanus deelt Saeckma mee dat hij eenstemmig is gekozen tot predikant van Leeuwarden. (Saeckma 124: origineel)
Viro amplissimo, celeberrimo omnimodam salutem.
Amplissime vir,
Hesterno die mihi scriptum est a domino Ripperto, me omnium suffragiis
5] electum esse in ministrum Leoverdiensem. Nescio, quas debeam Deo gratias
referre, quod tales parentes mihi dederit, quibus hoc maxime curae fuit, ut
Deo consecrari possem; quod studiis ita benedixerit; quod de loco praeclaro
prospexerit; quod vestro singulari favore ad Academicam functionem vocaverit;
et quamvis interea temporis variae vocationes fuerint oblatae, nunc hanc cele~ celeberrimam
10] berrimam in patriae metropoli offerat. Qui non exclamem: quis ego? et quae
domus patris mei? vel cum Paulo: adhaec quis idoneus? Utinam si Deo place~ placeret,
ret, ut eo abirem, ego, ut Dei minister vivere possem, implendo omnes partes
impositas. Ut nil aliud quam Christum spirem, nihil aliud cogitem quam Dei
mei gloriam, nihil aliud coner, quam hominum salutem. Solicitus fui plurimum,
15] quod Deum offendissem reiectione vocationis Buscoducensis, placuit tamen be~ benignissimo
nignissimo Patri, rursus hanc mittere.
Quid dicam amplissime domine? Haec altera et quasi ultima videtur divina
vox, qua in ecclesiam praestantissimam vocor, an semper reiiciam? Nuper in
precibus in bibliotheca, o locum mihi suavem, inter gratiarum actionem incidit
20] illa cogitatio, quod concionibus habendis essem a teneris destinatus, et quod in
functione ecclesiastica magis ad scopum omnia dirigere possem. Nescio an non
a Domino. Et Deo promisi, quod si de novo mihi talis vocatio offeratur, me
velle plane iudicio vestro stare et meliorum ab Amplitudinibus Vestris advoca~ advocatorum
torum concionatorum consilio. Utinam plene scirem quid utilius, quid Deo gra~ gratius,
25] tius, ego lubens sequerer. Si conciones meae, quae dignae sunt, et vestro iudi~ iudicio
cio haberentur, possent a me dictari, maiori cum fructu putarem me ibi esse
posse, quam hic. Ego Deo supplicabo, ut ipsi me totum, quod superest tempo~ temporis
ris devovere possim. Haec ego ad dominum meum meo more libere et filialiter.
Agnosco, exosculor Dei gratiam mirabiliter omnia dirigentem. Vestram Domina~ Dominationem
30] tionem rogo ut mihi literulis paucis respondere dignetur, ut quid faciendum
mihi scire possem et quo ordine procedendum.
Hic finio. Deus dominum meum diutissime nobis et patriae sospitet, et cum
p. 207] familia omnimoda benedictione beet. Amen. Raptim e musaeo meo anno
MDCXXXII prid. Idus Novemb.
35] Vestrae Amplitudini devinctissimus Meinardus Schotanus. //
[Adres:] Viro amplissimo consultissimo, domino meo, D.D. Ioanni Saekma, su~ supremae
premae Frisiorum Curiae praesidi, et patriae Academiae curatori primario.
Per amicum.
Meinardus Schotanus 31
[Franeker, vrijdag] 29 juli 1636. - Meinardus Schotanus vraagt Saeckma om toestemming, Regnerus Neuhusius niet zoals gebruikelijk in het openbaar maar voor de senaat te laten promoveren; hoewel zijn gezondheid nog niet veel beter is, heeft Schotanus het werk hervat. (Saeckma 126: origineel)
Amplissimo domino omnimodam salutem p.
Amplissime vir,
D. Regnerus Neuhusius nostrum examen petiit ad titulum Doctoris obti~ obtinendum;
5] nendum; a nobis statim admissus, quod honori duceremus nostrae Academiae,
non alibi ipsum gradum petere, qui illi oblatus fuit in alia Academia, ut mihi
plene constat. Novimus virum a teneris et scimus quantum in bonis literis
profecerit, et nunc audimus diligentem etiam iuri addiscendo navasse operam.
Propterea laetati fuimus, quod qui in nostra schola fundamenta iecisset, idem
10] hic peteret istum gradum, et qui semper modeste, pie vixisset, studiis diligen~ diligenter
ter invigilasset, nunc a nobis honorari posset. Sed hoc difficultatis hic tantum~ tantummodo
modo superest, quod non lubenter aleam publicae disputationis subiret, quod in
ea palaestra minus se exercuerit, et iam omnia etiam nuptiis celebrandis desti~ destinata
nata sint, quibus remora aliqua iniiceretur. Quod igitur aliis toties fuit conces~ concessum,
15] sum, de quorum profectu minus aliquando nobis constabat, hoc spero nunc non
difficilis impetrationis fore apud Amplitudines Vestras, praecipue cum D. Neu~ Neuhuesius
huesius hoc petat, et aliqua nota illi inureretur, si a iuvene alias forte indocto
sed tamen in istis tricis magis exercitato alibi vinceretur. Neque caderet hoc in
decus Academiae nostrae, quamvis ego nihil metuam, et mihi a felicissimo et
20] expeditissimo viri ingenio omnia promittam. Tamen quia unice petit, rogo Am~ Amplitudines
plitudines Vestrae illi non gravatim hoc concedant. Et cognoscat nostras inter~ intercessiones
cessiones dominis meis non ingratas fuisse.
Valetudo mea nondum multo melior, meo malo fere eodem modo laboro:
sed iam laborare incepi et collegium habeo; concionum methodos aliquot dicta~ dictavi,
25] vi, et iam ipsos audiam. Optarem si res voti esset, scire possem, quidnam es~ essem
sem praelecturus.
Hic finio. Deus dominum meum, cum tota familia et reliquos amplissimos
dominos curatores diutissime sospitet et ab omni malo conservet, praeterea
omnimoda benedictione sua beet: Amen. 29 Iulii anno 1636.
30] Vester in Christo servus Meinardus Schotanus. //
p. 208] [Adres:] Amplissimo consultissimo viro, domino meo, D.D. Ioanni Saekma,
supremae Frisiorum Curiae praesidi et Academiae patriae curatori primario.
p. 209] Christianus Schotanus
Kornjum, [vrijdag] 29 oktober 1630. - Christianus Schotanus solliciteert bij Saeckma naar het door de dood van Hachting vacerende ambt van hoogleraar in de logica te Franeker. (Saeckma 150: origineel)
Salutem utramque a Deo Patre et Domino nostro Iesu Christo.
Credo ego te, vir amplissime, primo intuitu mei nominis admirari, quid sit,
quod ego, cui nihil tecum familiaritatis nec notitiae intercesserit, has ad te
5] dederim. Sic est: cogitationem hanc ipsam diu intra eruptionem suppressit
adversaria Amplit. T. eique reverentiae debita cogitatio; sed cum denuo de mo~ modestia
destia et demissione tua subiret, ilicet, inquam, invenerunt viam literae reten~ retentae.
tae. Itaque libere eloquar, quod tacito pectore ante agitabam. Mens mea, nes~ nescio,
cio, quo fato, sciendi desiderio infinite flagrat, longe ultra communem modum
10] hominum, οι παντες (κατα τον φιλοσοφον) του ειδεναι φυσει ορεγον? Hinc indefes~ indefessus
sus labor lucubrationis literariae secessusque studiorum, qui (ut verum omne
proferam) levem quandam μισανθρωπιαν parit et umbrae studium; quo fit, ut
minus aptus sim ministerii ecclesialis obitionibus defectu hilarae familiaritatis,
mente in se ad suetas meditationes convoluta, ut destituat externam formam
15] sermonis et relinquat quandam tristis tetricique habitus imaginem. Sum alias
per me integer cum animus est, alacer satis et vegetus et natura ad colloquia
divina praesertim compositus, verum animo solite resiliente foris me saepe
quaero nec invenio.
Quapropter, ut ipsum clavum oratio tangat, cum morte cl. viri Ioh. Hach~ Hachtingii
20] tingii logicam professionem vacare acciperem, sic mecum cogitare coepi: forte
functioni isti, ut in otio literarum aetatem degam, non inutilis administrator
fuero. Quod ad te, virorum eximie, scribere volui, tanquam eum, (sine veneno
assentationis, a quo malo semper abhorrui, quod dicam, capito) quem praecipua
cura Academiae nostrae verset et prae caeteris εφοροις solicitet et cui Deus
25] filios eruditione praestantes largitus sit, quorum Didericum similitudo studi~ studiorum
orum φιλολογικων animo meo praecipue consiliavit, et merito; degeneres animos
ignavia arguit, sed eruditionem sectantibus: Igneus est illis vigor et coelestis
origo. //
Verum enim vero licet ab aliis ratio in logicis mea requirenda sit et laus
30] accipienda tamen, quia occasio urget, melius iam nunc me offendero absque
mendacii vanitate. Vix crediderim tam veterum, quam iuniorum logicum ullum
autorem prodiisse Graecum, Latinum, Hebraeum non mihi cognitum, lectum,
visum. Eorum argutiis et ineptiis, quibus praeter caeteras disciplinas una haec
disciplina υπερπερισσειει, diutine inhaerentem continuatae noctes diebus fre~ frequenter
35] quenter viderunt adeo ut dispendio curarum utiliorem και του τιμιωτατου χρονου
tandem evigilantem animum dicto Senecae saepe excitaverim: non nocent hae
disciplinae per eas euntibus sed circa eas haerentibus. Existimo perceptam mihi
artem hanc non tantum φιλοσοφικως sed etiam κριτικως cum notitia historiae et
antiquitatis, quam huc eximie (audacter dico) pene nulli attulerunt. Id est
p. 210] 40] (namque me explicabo) polite, eleganter, πολυιστορικως confido me interpreta~ interpretaturum.
turum. Multos, eximie virorum, habere poteritis artis eius obscuros disputato~ disputatores,
res, sed nullos forsan, ut eruditioni huius saeculi convenit, eruditos professo~ professores.
res. Verum fatear, odio istorum umbraticorum, bellatorum et barbarorum so~ sophistarum
phistarum (qui scio omnes, quotquot ambiunt iam nunc, nullum Latinum auto~ autorem
45] rem Latine vel Romane intelligent, nedum explicabunt) animum meum expugnari
passus sum ut scriberem haec tam ab usu et ingenio genioque meo abhorrentia.
Quod si claritatem nominis et authoritatem opponant, brevi spondeo compara~ comparabo:
bo: In caussa facili cuivis licet esse diserto.
Vale et literas boni interpretare et si quid pro me fieri debere aut posse
50] intelligas, facito aeternum me devincturus. Salutem tuis omnibus et Theodori~ Theodorico.
co. Anno MDCXXX a.d. IV Kal. IXb.
Tuae Ampl. observantiss. Christianus Schotanus ecclesiasticus in Corniom. //
[Adres:] Amplissimo, clarissimo, piissimo et doctissimo v. et D.D. Iohanni de
55] Saeckma, consiliario Curiae Fris. et eiusdem Academiae curatori dignissimo.
Leoverdiam.
p. 211] DE OVERIGE BRIEVEN EN STUKKEN IN DE CODEX SAECKMA p. 212]
p. 213] Codex Saeckma: overzicht nummers
1. Statuten / 2. Schoolorde (druk) / 3. Poincten / 4. Alumnen / 5. Privilege / 6. Paardrijkunst / 7. Promotiereglement / 8. Curatorium / 9. Inschrijving / 10-26. drukken / 27. Tiara / 28-56. Lubbertus / 57-85. H. Schotanus / 86-96. B. Schotanus / 97-126. M. Schotanus / 127. Veen / 128-142. Sixtus v. Amama / 143. Sixtinus Amama / p. 214] 144. Sixtus v. Amama / 145. Sixtinus Amama / 146. Sixtus v. Amama / 147. Borchers / 148-149. Sixtinus Amama / 150. C. Schotanus / 151. Lycklama / 152. M. Winsemius / 153. P. en M. Winsemius / 154. M. Winsemius / 155-182. Lycklama / 183. Notulen / 184-189. Pasor / 190-191. Metius / 192. S. Arcerius / 193. J. Arcerius / 194. Herbajus / 195-196. Adama / 197-199. Cluto / 200-201. Sopingius / 202. Cloppenburch / 203. Wissenbach / 204-209. J. Hachting / 210. R. Hachting / 211. Lasius Johannis / 212. Cluto / 213. Handelingen / 214. Verhel (erfenis) / 215. Verhel (druk) / 216. Borchers / 217-221. Leontius / 222. Memorie / 223-224. Rectoraat / 225. Sixtinus Amama / 226-246. Reifenberg / 247-252. Amesius / 253. Borchers / 254. Maccovius / 255. Voorstellen / 256-258. Borchers / 259. Pijnacker / 260. Acronius a Buma / 261. Rhala / 262. Bouricius / 263-264. Rhala / 265-266. Coccejus / 267-268. Schultens / 269. Hugh Peter(s) / 270. Radijs / 271-272. Meijer
Dit overzicht is aan het begin van deze pagina gecopiëerd; daar bevindt zich ook het zoekschema zoals dat in het linker frame genoemd wordt.
p. 215] Statuta Academiae Franekerensis. (Codex Saeckma no. 1; afschrift).
1. Literis et pietati Academia publica Christo ecclesiaeque dicata Franekerae
Frisiorum publice aperta in usum patriae exterorumque esto.
2. Quatuor in ea facultates sunto: theologiae, iuris, medicinae, trium linguarum
et artium liberalium.
3. Professionibus stipendia ab Ordinibus concessa, concedendave, prout inter
privilegia latius exprimetur, perpetua Academiae ex aerario publico sunto, eaque
tertio quoque mense professoribus ultro et sponte persolvuntor.
4. Studiosorum alumnorum sua item sunto ad posteros usque θρεπτηρια educa~ educationisve
tionisve subsidia, Academiae perpetua; ipsis autem ad iustam frugem, prout ha~ haec
ec ordinata ordinandave specialius a nobis erunt.
5. Reliquus Academiae fundus fundamentaque Ordinibus pari cura, ut illa, com~ commissa
missa stataque sunto, ad quos usus, quasque necessitates res Academica ea
exposcere videbitur.
6. Annuus census certus definitusque (ducentorum scilicet Carolinorum in
singulos annos quasi peculiolum) ab Ordinibus collegio universitatis destinator,
et destinatus esto in decus Academiae publicum, usumque // necessarium et
honorarium, cui praeerit rector cum assessoribus. Aut is, cui ex iis fisci ratio
committetur. Eiusque accepti et expensi rationem quoque anno collegis reddito,
reliquum Academiae superesto, eiusdemque fisco accrescito.
7. Rector et professores, quibus constituta erunt stipendia, quique munere
docendi funguntur ordinario, Academiae corpus, quasi quaedam praecipua mem~ membra
bra referunto. Hi senatus Academicus sunto studiosi quasi cives populusque
Academicus eiusdem corporis participes censentor. Uterque aut singuli, quoties
nomine iussuque rectoris convocabuntur, conveniunto.
8. Professores eliguntor in singulis facultatibus authoritate ac sententia Ordi~ Ordinum,
num, aut scholae magnificorum procuratorum, communicato consilio cum sena~ senatu
tu Academico: qui non solum docti ac diligentes sint, sed in religione, cuius
summa catechesi Heidelbergensis Belgicaeque ecclesiarum, et confessione Belgi~ Belgicae
cae Gallicaeque ecclesiae comprehensa est, consentiant, eumque consensum
propriae manus subscriptione attestentur.
9. Mores omnium professorum sunto honesti, pii et graves, inculpatique: qui
secus vixerit, indigneve se gesserit, a rectore ad senatum Academicum citator,
reque inquisita ac cognita pro modo eiusdem, aut admonitus honestatem, quae
collegio digna sit, colito, aut professione stipendioque ab Ordinibus aut magni~ magnificis
ficis scholarchis mulctator. //
10. Professores non criminantor aut sugillanto collegas in ullis lectionibus,
neque viros bene de ecclesia vel republica meritos: quin si opus est, mentio
eorundem fiat quam honestissima; suas singuli obeunto vices ex suo ordine.
Amicitiam, aequalitatemque inter se sancte servanto.
11. Singuli professores, qui quidem ordinarii erunt, quater in septimana legunto,
videlicet diebus Lunae, Martis, Iovis et Veneris.
12. Lectionum et disputationum frequentandarum ius publicum esto, nisi cui
nominatim certa de causa ius lectionum audiendarum interdictum fuerit.
p. 216] 13. Sedes quas volet quisque teneto primis exceptis, quae Ordinibus, proceribus,
rectori et professoribus suo ordine debentur.
14. Nulli ne exercitii quidem causa absque rectoris assessorumque permissu
docere fas esto. [Docere aangevuld door Saeckma]
15. In singulis facultatibus esto inspector lectionum, ut sit assiduitas, et pro~ proponantur
ponantur utilia, nec longum tempus in materias inutiles collocetur. //
16. Si indicat controversia de dogmate ecclesiae et unus vel plures in collegio
concordiam doctrinae turbare videbuntur, ad rectorem et concilium totius Aca~ Academiae
demiae id refertor. Academia autem, si rei magnitudo postulabit, Ordinibus id
significato. Hi adhibito consilio Academiae iudices idoneos eligunto, qui totam
controversiam diligenter examinent, et iudicio suo falsas sententias perspicue
damnent.
17. Damnatae propositiones ne defenduntor. Si quis secus faciet, contumaciter~ contumaciterque
que persistat, exauctorator.
18. Cum philosophicus coetus etiam pars esse debeat ecclesiae Dei, omnes
philosophiae professores puram doctrinam evangelii, quam ecclesia nostra pro~ profitetur,
fitetur, amplectuntor. Et ita philosophiam docento, ne traducant publice vel
privatim doctrinam ecclesiarum nostrarum, nec serunto aut probanto aut de~ defendunto
fendunto profanas opiniones, sed pacem publicam tuetor, eam et ministros
eiusdem amando.
19. Disputationes sunto bis in mense, potissimum in philosophia et theologia,
ita quidem ut non defendantur παραδοξα, et absint ab omni rixa et verborum
contentione: quae si inciderint, rector eas reprimito. //
20. Recitantor alternis etiam declamationes, sed nulla vel disputatio vel decla~ declamatio
matio proponitor, nisi prius inspecta ab aliquo ab hoc constituto ex professo~ professoribus
ribus eius facultatis vel artis, ad quam referri ea declamatio vel disputatio
potest, ne quo modo via aperiatur sugillandi Doctores et accendantur discordi~ discordiae
ae.
21. De authore sive libro, quem singuli professores praelegent, a rectore, qui
tum erit, assessoribusque statuatur, quorum hac de re decretum tam professo~ professoribus
ribus ordinariis, quam extra-ordinariis sequendum erit.
22. Senatus Academicus e corpore suo rectorem singulis annis per suffragia
eligito, qui munus suum ad Kalendas Iunias inchoabit annumque suum magnifi~ magnifice
ce pro dignitate publica obito. Huic vel morbi vel absentiae causa exrector
vicarius esto. [Boeles I,438 geeft ad Kalendas Aprileis]
23. Rector quatuor habeto assessores, videlicet e singulis facultatibus singulos,
qui una cum ipso de omnibus, quae inciderint, causis statuent. Hi eodem quo
rector creabitur die senatus Academiae suffragiis eliguntor. Annua perfuncti
administratione simul defunguntor. //
24. Rector causas assessoribus ad deliberandum proponito sententias colligito,
maioris partis sententiam in statuendo sequitor.
25. Operam danto professores, ut liberalitate quorundam procerum accensa,
boni et utiles libri in bibliotheca ponantur. Ipsa bibliotheca asservetur, augea~ augeatur,
tur, ususque communis, et posteritatis diligens prudensque ratio habeatur. Ideo
et ipsi professores, si quos morbus lethalis corripiat, librum bibliothecae ali~ ali
p. 217] quem, qui in ea nondum extabit, leganto. Typographus Ordinum unum cuiusque
editionis a se novae exemplar eidem inferto.
26. Liber etiam publicus Academicus collegio esto, in quo leges statutaque
Academica singularius, nomina professorum successorumque, Ordinum, mecae~ mecaenatum
natum erga Academiam munificorum, candidatorum, promotionumque actus
summatim suis singula locis ad aeternam memoriam, omnia ordine formaque
debita consignentur. Collegio autem theologico alter item, in quo conscribatur
historia ecclesiae harum regionum. Annotentur certamina doctrinae, iudicia
piorum, exitus et poena impiorum, et alii eventus memoratu digni, omnia pru~ prudenter
denter pro fide publica et rerum dignitate vel certitudine: posteris enim utile
nosse iudicia verae ecclesiae.
27. Rector unum viatorem (bedellum vocant) habeto, // qui ab officiis et comi~ comitatu
tatu publice illi esto. Professores unum, qui habitet in collegio, designent.
Huic cura collegii, donec ei rei aliter provisum fuerit, diligens esto, statis
horis auditoria cuique professori sua aperito, clauditoque fenestras ligneas
vitreasque, cathedras, sedilia, subsellia, pavimenta, aream, porticusque quam
mundissima servato, locumque ipsum tutum a strepitu turbantium foris reddito.
Studiosos novitios ad rectorem adducito, nominave eorum deferto. Horae elap~ elapsae
sae docentes admonendi ius curamque habeto.
28. Professorum aliquis, aliusve qui videbitur idoneus, scribae munus obito.
29. Omnes qui studiorum causa huc venient, intra decimum quartum diem
rectorem adeunto, seque ab eo inscribi curanto in album. Pro inscriptione qui
genere nobiles sunt 20, caeteri l5 sestertios (stuferos vulgo), qui Academiae
rationibus cedent, persolvunto, pauperes gratis inscribuntor.
30. Inscriptio porro quotannis (ut certa sit numeri studiosorum in singulos
annos ratio rectori novo magistratuive: alteri quoad obedientiam et curam huic
a se debitam, alteri quoad dispensationem privilegiorum) repetitor. Quare stu~ studiosi
diosi omnes omniaque Academiae // membra intra quatuordecim dies post
promulgatum a rectore ea de re edictum, nomina sua annotari curanto, unum~ unumque
que pro ea re sestertium (qui rectoris scribaeque erit) persolvunto.
31. Quia etiam post edita apud rectorem nomina aliqui vagantur, nec ullas
audiunt lectiones, indicabuntur tales magistratui op[p]idi, ut sciat hospites es~ esse,
se, alienos ab ordine scholastico, ii nec privilegiis Academiae fruuntor, sed ma~ magistratui
gistratui se subditos sciant.
32. Studiosi publicos in templo coetus colunto, inque iis suas preces cum
ecclesia coniungunto: alumni se obligatos sciunto, caeteri ecclesiam sanctam
hortatu authoritateque publica habento.
33. Doctores omnibus actibus publicis Academicisque ne desunto, nisi gravi de
causa. Funus autem professoris rector, caeterique collegae et studiosi omnes
honorifice et decenter comitantor.
34. Civilitatem honestatemque cum pari coniunctam pietate et professores et
studiosi publice ostendunto. // Proceres amplissimos, nobiles, magistra[tus,
ministros] verbi divini, collegas, gravesque viros hono[ranto et] observanto
utrique, ut gratiam et decus vobis, ordinique [et] Academiae perpetuo subsidio
comparetis.
p. 218] 35. Vestitus professorum sit honestus et gravis ad laudem nominis publici.
Studiosorum item honestus et studioso dignus, dissimilis militari, quasque
natura voluit partes tectae sunto. Utrique togati potius vitam togatam pro de~ decore
core ornanto.
36. Cavebunt diligenter studiosi ab ebrietate, ne per illam in pugnas ruant,
quarum sunt tristissimi saepe eventus.
37. Nemo in plateis noctu vociferator, aut tumultus interdiu aut nocturno
tempore excitato.
38. Nemo alium ad dimicandum provocato, neque provocatus provocanti assen~ assentitor
titor.
39. Arma studiosi nulla, neque tecte neque aperte gerunto: secus facientes
rectori indicantor, qui eos vel pecunia vel carcere mulctet.
40. Qui non verebitur hoc iterum in se admittere, a rectore // pro arbitrio ex
consensu assessorum relegator.
41. Non erunt huius legis violatae rei, qui aliquo profecturi aut reversi arma
per civitatem hoc fine ferunt, modo eo praetextu neminem laedant.
42. Qui noctu per plateas necessaria honestave de causa ibunt, non sine later~ laternis
nis sunto. Qui vero alia de causa noctu in plateis a vigilibus deprehenditur
vagari, ad matutinum usque tempus apprehensi servantor et rectori traduntor
sive singuli sive plures.
43. Studiosi illi, qui ad res divinas aluntur nec ita magnum adhuc in literis
progressum fecerunt, intersint lectionibus linguarum, item logicae et rhetoricae,
et suo tempore reliquae philosophiae. Qui provectiores erunt, etiam theo~ theologos
logos audiant: nec ullis liceat abesse, nisi gravi de causa, quam rectori expo~ exponent
nent.
44. Alumni omnes a professoribus, quos audiunt, semel aut bis in anno exami~ examinantor,
nantor, cui examinationi unus aut plures ex Ordinum delegatis (si ipsis ita
videbitur) intersint. Qui ad interrogata optime responderit, ei praemii loco aut
liber aliudve, quod videbitur, ex publico dator.
45. Professores quibus commendati erunt iuniores, eorum inspiciant // mores
et sumptus. Nec sine autograp[his horum, eorum,] quibus a parentibus aut
rectore com[mendati erunt,] pecuniam studiosus mutuator aliusve hu[ic mutuo
faeno]rive dato. In universum autem ne quis ci[vis hospesve] publicus aut
institor quid cuique caeterorum, qui [nullius] commendationi certae suberunt,
absque authoritate parentum, tutorum aut concessu rectoris in res non neces~ necessarias
sarias credito, neu studiosus in hospitem, institorem, condiscipulum omnemve
alium hac licentia sine iussu et voluntate abutitor, ne illi iure exordant repe~ repetendi,
tendi, hi poenae pro arbitrio mulctam ferant.
46. Rector omnesque professores et qui aliquo munere in Academia fungentur,
omnes porro, qui ubi gradum consecuti, ibidem in studiis et literis versabuntur,
civium privilegiis utilibus et honorariis fruentur, ab omnibus liberi sunto, quove
ad se suamve familiam et domum attinebit: puta ab omnibus militibus, aulae~ aulaeque
que asseclis, omnibusque insignibus ac illustribus personis hospitio accipiendis,
omniumque diurnarum nocturnarumque excubiarum, earumque quae in publica
opera ac munimenta conferuntur, contributionum oneribus liberi ac immunes
p. 219] sunto.
47. Omnes studiosi, bedelli reliquique qui ad Academiam pertinebunt, in omni~ omnibus
bus causis, sive ipsi inter se agant, sive ab aliquo conveniantur, coram rectore
eiusque assessoribus conveniuntor tantum, seque sistunto iussi citative: ita
tamen, ut antequam in ius veniant, utraque // pars ad rectorem vocetur, qui
eos, si fieri poterit, conciliabit litemque componet. Quod si id fieri non poterit
partesque in ius venerint, ab sententia pronunciata a rectore assessoribusque
iudicibus appellatio nulli concedatur. Quem autem rector de assessorum sen~ sententia
tentia iusta de causa proscripserit, eum magistratus op[p]idanus in urbe ne
tolerato.
48. Studiosus quive ad Academiam pertinet, a magistratu nisi permissu rectoris
ne ducitor, sive aeris alieni, sive alterius rei culpaeve admissae gratia.
49. Nemo libellos famosos ausit spargere.
50. Ut autem conspirationes et seditiones vitari commodius possint, nunquam
ad rectorem, si quid quaeritari velint, plures tribus aut quatuor accedunto,
idque ea reverentia, quam ipsi debent.
51. Si secus fecerint aut seditionem concitaverint, pro ratione facti turbaeve
datae poenas danto.
52. Qui arresto, ut vocant, rectoris senatusque retenti // contra voluntatem
tamen eius disce[dunt, nec senten]tiis a rectore et senatu Academic[o pronun~ pronunciatis
ciatis pa]rere volunt, edicto vocentur et iub[eantur intra] certum tempus redire.
Qui nisi iudicio se [stiterint,] causa cognita proscribuntor. Proscriptionis viola
[tique ar]resti ius esto, ut quocunque tempore in hanc urbem reversi nec Aca~ Academiae
demiae reconsiliati fuerint, in carcerem Academiae nomine publicum trahantur.
53. Quod ad gradus promotionum in hac Academia attinet, Magistri in artibus,
in reliquis autem facultatibus Doctores, Licentiati et Baccalaurei creantor:
eaque creatio (praecedente ligitima examinatione et oblatione per professores
eius facultatis, in qua ille gradum consequetur) a rectore, praesentibus profes~ professoribus,
soribus, senatuque Academico, fiat. In quo hoc intelligendum est, ut in ea,
quam diximus, examinatione atque creatione, vitae morumque ratio a rectore et
professoribus habeatur, ne ii, qui aut perditis erunt moribus aut vita intempe~ intemperanti,
ranti, ad illum gradum admittantur.
54. Qui Doctoris gradum in theologia, iurisprudentia aut medicina consequetur,
quadraginta libras Carolinas, qui Licentiati triginta libras praedictas Academiae
rationibus inserendo persolvunto. Qui vero Magister artium creabitur, ut et
Baccalaureus, in eiusdem Academiae thesaurum xii libras Carolinas inferto.
Praeter eam autem summam praemissam // a Doctore tres, a Baccalaureis et
Magistris unus Carolinus persolvitor, ac triens quidem huius pecuniae scribae
erit, reliquum bedellis cedet.
55. Rector haec caeteraque omnia statuta atque decreta Academiae, ita ut
forma eorum eaque, quae in his continentur, requirunt, servaturum se aliosque
ad servandum sua authoritate adducturum, ita ut neque ipse contra ea, neque
alios contra ea ullo modo facere patiatur; seque omnia ea, quae ad detrimen~ detrimentum
tum Academiae pertinere videbuntur, pro omni facultate prohibiturum esse;
contraque omni cura, diligentia, industria, quaecunque aliqua ratione cum Aca~ Aca
p. 220] demiae studiosorumque commodis amplitudine aut publica salute congruunt,
quaeque ad amplificationem conservationemque veri Dei cultus omnemque bo~ bonam
nam disciplinam utilia erunt, conservaturum atque promoturum. His omnibus in
rebus ita se esse versaturum, ut neque ullis affectionibus, neque gratia aut
odio, neque privati commodi aut incommodi ratione ducatur: omnia denique
quae bonum et amantem academiae rectorem facere par est, ea facturum se
esse iurato.
56. Assessores rectorem Academiae, quamdiu in munere suo erit, observaturos
se et reverituros esse, omniaque Academiae statuta atque decreta, quatenus ea
ad ipsos pertinebunt, // diligenter bonaque fide esse servat[uros, atque omni
rati]one rectorem in omnibus causi[s, cum ad eam rem] requisiti erunt, consi~ consilio
lio suisque [sententiis adiuturos;] inque omnibus hisce rebus ex praescrip[to
verbi divini] legumque et aequitatis regula sancte integreque [versa]turos esse
se iurato.
57. Studiosi omnesque adeo, qui ad Academiae corpus pertinebunt, diligenter
rectorem senatumque Academicum omni observantia se culturos, omnibus Aca~ Academiae
demiae statutis, atque etiam in omnibus legitimis eorum mandatis atque inter~ interdictis
dictis obtemperaturos, seque quod adversus commoda Academiae salutemque
huius civitatis aut patriae erit, indicaturos; neque Academiam eosque, qui aliquo
in ea munere fungentur, in iis, quae ad ipsos pertinebunt, suo iure fraudaturos
aut quicquam de eo detracturos esse iuranto.
58. Qui ita iurarunt nominaque dederunt, si decretis non obtemperarint, pro
modo delicti admonentor, carcerive includuntor aut relegantor et Academia
excluduntor. Magistratus violatores pacis pro suo iure maiore severitate pu~ punito.
nito. //
59. Rectori assessoribusque de sententia reliquorum, qui academiae praecipua
membra erunt, si opus erit, eiusmodi decreta atque statuta faciendi potestas
esto, quae ad incrementum progressionemque Academiae pertinebunt, ut tamen
nihil statuatur, quod his statutis sit contrarium, utque eius, quod statuetur,
comprobatio ab Ordinibus requiratur.
60. Lectionum et vacationum tempora, quae a professoribus observabuntur, a
rectore et assessoribus de sententia Ordinum concipientur et constituentur.
Atque haec quidem statuta et decreta in hac Academia a rectore assessoribus~ assessoribusque,
que, professoribus, doctoribus, studiosis reliquisque eiusdem Academiae mem~ membris
bris servari volumus, utque singuli eorum pro se quisque, atque etiam magi~ magistratus
stratus huius op[p]idi, omnes denique, ad quos haec statuta ullo modo pertine~ pertinebunt,
bunt, iis pareant eaque sequantur, decernimus. Nosque iis, quae a nobis Acade~ Academiae
miae in iisdem collata concessaque sunt, plenissimum robur pro nobis poste~ posterisque
risque publica fide authoritateque // accommodamus et praestamus, ea[que
servanda, tuenda et augen]da promittimus. His testifica[ndis manu nostri]
secretarii sigilloque publico ha[ec firmavimus ad] aeternam rei memoriam,
fidem et [firmitatem.] Franekerae Frisiorum, III. Kalendas Apri[leis] anno
MDLXXXVI.
Mandato Delegatorum Ordinum Frisiae
E. Isbrandi. //
p. 221] Leges Academiae Franequerensis.
TRIVIALIUM scholarum in urbibus Leovardiana, Doccumana, Bolsvardiana, Snecana, Harlingana, Franekerana instituendarum ratio, quam Gubernator ac Deputati Ordinum Frisiae magistratibus ac rectoribus earundem urbium ac scholarum sequendam, pro hoc tempore, observandamque praescripsere. Iussu Gubernatoris ac Deputatorum Ordinum Frisiae, E[co] ISBRANDI. Franekerae, Aegidius Radaeus, 1588. [16] pp. 21 cm. (Codex Saeckma no. 2).
[Franeker, ca. 1620] - Ontwerp-brief van de senaat, van de hand van Sixtinus Amama, aan de Staten van Friesland over de ondertekening van de Dordtse leerregels en de vrijstelling van de belasting van 50 gulden. (Codex Saeckma no. 3).
Poincten ende consideratien nopende de subscriptie ofte onderteyckeninge bij
de professores in de universiteyt te Franeker te doen.
1. Dat het sij een stuck van de kerckenordeninge, so in politycke als ecclesia~ ecclesiastycke
stycke vergaderingen hier te lande afgeslagen.
2. Dat het collegium der professoren t'merendeele sij een collegium politicum,
alwaeromme de HH. Staten den opsicht ende curam Academiae bevolen hebben
vier politycke personen.
3. Dat de pastores, aenvanck der subscriptie van de professoren gemaeckt
sijnde, deselvige subscriptie met verloop van tijt sullen soecken te induceren
over andere politycke collegien ende officieren.
4. Dat de pastores sich hierdoer solden soecken te vindiceren de jurisdictie
over de universiteyt den HH. Staten alleene toecomende.
5. Aengesien de alumni propter dissolutam vitam de Academische censuren en~ ende
de straffen meest onderworpen sijn, staet te beduchten, dat deselvige ofte
sodanige ad ministerium gepromoveert sijnde de subscriptie solden misbruycken
als met extensie van wijdere macht over de universiteyt tot disreputatie der
heeren Staten ende curatoren.
6. Waeruut solde volgen, dat men in Academia langer geen disciplinam veylich
solde conen exerceren.
7. Dat de HH. Gedeputeerden in het approberen der jaerlijcksche synodale re~ resolutien
solutien den universiteyt altijt hebben eximeert.
8. Dat de HH. Gedeputeerden van Oostergoe ende Westergoe tegens den reso~ resolutie,
lutie, ter instantie deputatorum synodi genomen, hebben protesteert.
Om welcke ende andere dergelijcke consideratien, die hier solden conen ge~ geaddeert
addeert werden, de professores cum debita reverentia versoecken U EE.MM.
interpretatie, opdat sij mogen weten, waerna sij hun hebben te reguleren.
Onder expresse presentatie, dat de professores volgents de Academische wet~ wetten
ten haer altijt bereyt // dragen, de gereformeerde religie, in voegen deselve tot
noch toe in dese onse provincie opentlijck geexerceert wert, te approberen
p. 222] ende te bevestigen.
Poincten ende consideratien nopende de vijftich gulden.
1. Dat de EE.MM.HH. Staten in het funderen van de universiteyt in de alderbe~ alderbenautste
nautste ende alderswaerste tijden den universiteyt hebben versien ende gebene~ gebeneficieert
ficieert met verscheydene privilegien ende exemptien, in conformite van andere
Academien, na luyt den 46 Academischen wet hier annex, waeruut blijckt, dat
die van der universiteyt van alle lasten ende contributien vrij sijn.
2. Dat na uutwijsen van keyserlijcke rechten al sulcke geprivilegieerde plaetsen,
als sijnde seminaria pietatis et dignitatum, van alle extraordinaire lasten
exempt ende bevrijdet sijn iuxta legem 6 et 11 Cod. de profess. et medicis.
3. Dat hieruut een seer groote inaequaliteyt solde ontstaen, indien de professo~ professores
res uut hunne tractamenten so veele solden contribueren als de aldergrootste
officieren van het lant.
4. Dat het tractament der professoren, so groot niet sijnde, ten dele tot node~ nodelijcke
lijcke onderholt der familien, ten dele tot bevorderingen haerder studien ende
bibliothequen geimployert moet werden.
5. Dat de professores, anders geen hanteringe doende, geene bijvallende profij~ profijten
ten hebben te verwachten.
6. Dat de professores andere middelen hebbende ten regarde vandien den vijff~ vijffhondertste
hondertste penninck liberaliter // hebben contribueert, sij allen alsnoch bereyt
sijnde omme hetselvige beneffens de andere ingeseten wederomme te con~ contribueren
tribueren.
Versoecken derhalven cum reverentia debita, dat U EE.MM. wille gelieven,
op dese ende andere redenen, die hier solden conen allegeert werden, lettende,
de professores van dese vijftich gulden te verschoonen, als oock van het
hooftgelt, indien het wederomme ingewillicht mochte werden, nadien hetselve
in plaetse van het solt gekomen is, waervan sij altijt vrijheyd genoten hebben.
Ofte indien sulx niet ende solde conen geschieden, so versoecken de professo~ professores
res eerbiedelijcken, dat U EE.MM. wille gelieven de professores met een aequi~ aequivalent
valent honorario te versien. Twelck doende etc. //
[Door andere hand:] Consideratien voor E. heren professoren tot Franeker.
Rekeninge ende bewijs bij mij, Wybrandt Hendrixen, taeffelholder der hoger schole studiosen binnen Fraeneecker, bedragende den tijdt van een halffjaere den Xen Maii anno l592 beginnende ende den Xen Novemb. desselftens eindigende, beidde daghen incluis, voer soevoele studiosen hij, Wybrandt voerschreven, an die landstaeffelen hebbe onderholden. (Codex Saeckma no. 4).
Eer ick dan bewijse mijne competentie belangende het supplementum, twelcke
mijn heren mij geholden voer een yder studioes des lands taeffelen genietende
te foerfollen, sal ick voereerst stellen mijn ontfa[n]g in minderinge ende de~ deductie
ductie van desen mijne competentie voerschreven, doer ordinantie van mijn heren
op Jan Hendrix, der cloester opkompsten ontfanger, gepasseert ende in Octobri
p. 223] deses 92 jaers ontfanghen ter summa van IXc lb.
Waertegens nopende mijn ontfang voeren gesteldt competeert mij, Wybrandt
Hendrix, in deductie ende afrekeninge volgens het accoordt met mijn heren
gemaeckt, voer soevoelle personen studiosen, die die landstaeffelen genoeten
hebben die tijdt als boven verhaeldt, blickende bij register hier te rugge gestelt
met antoginge harer ankompste, absentie ende afgang als volget. //
Der studiosen namen des eersten taeffels
| Accessus Maii anno 1592 | Absentatio septimanarum | Abitus | Supplementum | |
|---|---|---|---|---|
| Johannes Franckena | 16-5-0 | |||
| Lucas Ambrosii | 7 | 9 Septemb. | 6-11-8 | |
| Jacobus Bruno | 7 | 9 Septemb. | 6-11-8 | |
| Nicolaus Johannes | 7 | 9 Septemb. | 6-11-8 | |
| Marcus Zuerius | 6 | 10 Novemb. | 12-10-0 | |
| Hector Lollii | 6 | 12-10-0 | ||
| Rodolphus Vicheringe | 16-5-0 | |||
| Gerardus Caesarius | 16-5-0 | |||
| Albertus Vinsemius | 18 Augusti | 9-1-0 | ||
| Cornelius Guillielmi Vurdensis | 16-5-0 | |||
| Petrus Alcmariensis | 16-5-0 | |||
| Isaacus Grombackius Danus | 10 Septemb. | 5-12-0 | ||
| Conradus Deckher Iuliacensis | 10 Septemb. | 5-12-0 | ||
| Georgius Rembertus a Bredenol | 10 Septemb. | 5-l2-0 | ||
| Sigismundus ab Hainnah den | 10 Septemb | 5-12-0 | ||
| Aemylius Agema | 11 Octob. | 2-16-0 | ||
| Martinus Heigelandus Danus | 16 Octob. | 2-3-8 | ||
| Andreas Bundaeus Danus | 16 Octob. | 2-3-8 | ||
| 164-1-8 // |
Die namen der studiosen des anderden taeffels
| Accessus den 10 Maii anno [15]92 | Absentatio septimanarum | Abitus | Supplementum | |
|---|---|---|---|---|
| Lambertus Aisma | 21-5-0 | |||
| Gerco Clant | 21-5-0 | |||
| Sibrandus Meillama | 6 | 16-7-8 | ||
| Godefridus Sopingius | 7 | 15-11-2 | ||
| Gerardus Struck | 10 | 13-2-0 | ||
| Sixtus Kinguma | 12 | 11-9-4 | ||
| Jheremias Pierssenaeus | 7 | 15-11-2 | ||
| Foppius Meinsma | 21-5-0 | |||
| p. 224] Jacobus Montanus | 4 | 18-0-4 | ||
| Henricus Foenno | 10en Iulii | 7-13-4 | ||
| Hadrianus Bildt | 4 | 17-19-8 | ||
| Christophorus Stickius | 6 | 16-6-12 | ||
| Rinnerdus Vynia | 7 | 15-11-2 | ||
| Adolphus Bestyen | 10en Iulii | 7-13-4 | ||
| Nicolaus Sixti | 7 | 15-11-2 | ||
| Theodorus Adriani | 6 | 9 Septemb. | 9-0-4 | |
| Gerardus Thomas | 6 | 9 Septemb. | 9-0-4 | |
| Gala Galama | 4 | 17-19-8 | ||
| Henricus Scherff | 21-5-0 | |||
| Gellius Petri a Stauria | 4 | 17-19-8 | ||
| Theodorus Louwermannus | 21 Septemb. | 15-13-8 | ||
| Johannes Molanus | 14 Septemb. | 7-3-12 | ||
| Leo Scheltonis | 1en Novemb. | 1-3-12 | ||
| Summa lb. 333-16-[12] // |
Die namen der studiosen des derden taeffels
| Accessus 10 Maii anno 1592 | Absentatio septimanarum | Abitus | Supplementum | |
|---|---|---|---|---|
| Suffridus Suffridi | 28 Iulii | 11-10-14 | ||
| Hermannus Puppii | 14 Octob. | 22-16-0 | ||
| Menso Regneri | 26-5-0 | |||
| Cornelius Buscherdt | 26-5-0 | |||
| Hesselus Alberti | 18 Augusti | 14-12-12 | ||
| Petrus Jacobi Monckedam | 6 | 20-3-14 | ||
| Johannes Langen | 6 | 20-3-14 | ||
| Johannes Marporgh | 26-5-0 | |||
| Mathaeus Theodori | 6 | 20-3-14 | ||
| Hero Suffridi | 6 | 20-3-14 | ||
| Rutgerus Altencappenbergius | 26-5-0 | |||
| Georgius Albinus | 26-4-0 | |||
| Cornelius Rodolphi | 4 | 22-5-2 | ||
| Suffridus Marsum | 4 | 22-4-2 | ||
| Johannes Stollenbecker | den 14 Maii | 12 Novemb. | 26-1-15 | |
| Nicolaus Johannes | den 10 Maii | 4 | 22-4-4 | |
| Johannes Bogermannus | 13 Maii | 6 | 20-3-14 | |
| Rodolphus Abeli | den 13 Maii | 6 | 20-3-14 | |
| Franciscus Oesterendt | den 15 Maii | 30 Augusti | 15-8-9 | |
| Johannes Heinnemannus | den 8 Octobris | 13 Novemb. | 5-6-11 | |
| 414-11-15 // |
p. 225] Nomina studiosorum primae mensae
Ioannes Franckena 16-5-0
Lucas Ambrosii 6-5-0
Iacobus Bruno 6-5-0
Nicolaus Ioannes 6-5-0
Marcus Suerius 12-10-0
Hector Lollii 12-10-0
Rodolphus Wyttringha 16-5-0
Gerardus Caesarius 16-5-0
Albertus Vinsemius 8-15-0
Cornelius Guillelmi 16-5-0
Petrus Alckmariensis 16-5-0
Isaacus Grombach 5-12-0
Conradus Decker 5-12-0
Georgius Rembertus 5-12-0
Sigismundus ab Hainnah 5-12-0
Aemilius Agema 2-15-6
Martinus Heygelandius 2-3-8
Andreas Bundaeus 2-3-8
163-5-6 //
Secundae mensae
Lambertus Aysma 21-5-0
Gerco Clant 21-5-0
Sybrandus Meylema 16-6-12
Godofridus Zopingius 15-10-6
Gerardus Struyck 13-1-4
Sixtus Kingema 11-8-8
Ieremias Pierssenaeus 15-10-6
Foppius Meynsma 21-5-0
Iacobus Montanus 17-19-8
Henricus Foeno 7-7-12
Hadrianus Bild 17-19-8
Christophorus Stickius 16-6-12
Reynardus Unia 15-10-6
Nicolaus Sixti 15-10-6
Adolphus Bestyen 7-7-12
Theodorus Adriani 9-0-4
Gerardus Thomas 9-0-4
Gale Galema 17-19-8
Hendrick Scherff 21-5-0
Gellius Petri 17-19-8
p. 226] Theodorus Louermannus 15-10-6
Ioannes Molanus 6-19-12
Leo Scheltonis 1-3-12
332-12-10 //
Tertiae mensae
Suffridus Suffridi 11-4-0
Hermannus Puppii 22-10-4
Menso Regneri 26-5-0
Cornelius Busschart 26-5-0
Hesselus Alberti 14-3-12
Petrus Iacobi 20-4-6
Ioannes Langen 20-4-6
Ioannes Marpurg 26-5-0
Matheus Theodori 20-4-6
Hero Suffridi 20-4-6
Rutgerus Altencappius 26-5-0
Georgius Albinus 26-5-0
Cornelius Rodolphi 22-4-4
Suffridus Marsum 22-4-4
Ioannes Stollenbecker 25-19-12
Nicolaus Ioannes 22-4-4
Ioannes Bogermannus 19-15-12
Rodolphus Abeli 19-15-12
Franciscus Oistereindt 15-3-0
Ioannes Heinmannus Monsterius 5-3-12
412-11-4
908-9-[4] //
Naecomende d'commissie in dato den 28. Novembris laestverleden op ons on~ ondergeschrevene
dergeschrevene gedepechêrt, hebben wij de reeckeninge bij Wybrand Hendrikx~ Hendrikxzoon
zoon oeconomo tot Franicker (aengaende het cort oft supplement van der
studiosen so vrien als alumnen costgelt hem van den landschappe compe~ competerende,
terende, beginnende van den 10en Maii 92 totten 10en Novembris desselvigen
jaers beyde incluys) gestelt, gevisitert, deurgesien ende gecalculêrt ende be~ bevonden,
vonden, d'selfde in alles in den voorschrevenen tijt te stijgen ter somme van
negenhondertacht Carolus guldens negen stuveri vier pennige, van welcke som~ somme
me mijn E. heren sal gelieven heren Wibrando ordonnantie in forma te verle~ verlenen,
nen, mits daerin deducerende ende cortende, t'gene bij hem alrede daerinne
ontfangen is. Actum Lewarden, den 12en Decembris [15]93.
C. Boner. //
p. 227] Om bij goede ordre voor te comen de slockerijen, soo gepleget worden ter occasie van de Academievrijigheden, dient geconsidereert, ofte de volgende poincten niet solden behooren voor vastgestelt te worden, omme bij ordre d'abusen voor te comen, sonder krenckinge van de pachtarticulen in haer geheel blijvende. (Codex Saeckma no. 5).
Dat alle studenten, comende op de Academie en begeerende de vergunde vrij~ vrijheyt
heyt te genieten, sullen van de inschrijvinge bij de handt rectoris magnifici
doen blijcken aen de collecteurs van de pachters haer recht tot het privilegie.
Dat de rector magnificus, doende ter gewooner tijt recensie der studenten,
een dubbelt van het register der studenten sal senden aen de pachters ofte
desselves collecteurs in loco zijnde.
De studenten, begeerende op behoorlijcke tijt een cedulle van wijn ofte
bier, sullen ter bestemde // tijden selffs in persoon met behoorlijcke reveren~ reverentie
tie coomen in curia Academiae ofte anders ter bestemde plaetse publycq zijnde,
coram rectore magnifico, haar cedels eysschen en ontvangen.
De rector magnificus sal in persoon tenminsten eens ter weecke over 't
subject van de cedels vaceren, en neffens hem de secretaris en inspector bur~ bursae,
sae, omme te mogen weeten, ofte de cedels bij dient behoort ontvangen wor~ worden,
den, naardat deselve eerst sullen geprotocolleert weesen.
De studenten en die de cedels haelen ofte ontfangen, sullen haer gehaalde
cedullen mede selffs bij haer eygen handen verteeckenen ende den pachter ofte
desselffs collecteur vertoonen en laaten aentekenen, voor ende aleer sij deselve
aen eenich wijn- ofte bierhandelaar sullen mogen overhandigen bij poene van
nulliteyt voor de // handelaers ofte tappers.
De voorschreven pachters ofte collecteurs sullen de cedullen mede moeten
tekenen en daarvan boeckholden buyten costen van de studenten en andere 't
landtsprivilegie genietende, anders sullen deselve mede niet mogen strecken ten
profijte van de handelaars.
De voorschreven collecteur sal vermogen de cedullen van de immuniteyt in~ inne
ne te trecken, ingevalle de persoon selves de wijn ofte bier niet en wille inne~ inneleggen,
leggen, mits den student gevende voor een cedulle eens anckers wijns 56 stu~ stuvers
vers en voor een biercedulle van een halff tonne biers vijftig stuvers, soo
nochtans, dat de professoren, predicanten ofte andersins 't lantsprivilegie ge~ genietende
nietende effectivelijck geholden sijn de wijnen ofte bieren selffs inne te leggen,
sonder meer cedels voor wijn ofte bier bij haer geconsumeert in betaelinge te
geven, wijders als 't cedel op elcke vatt is spreeckende, en soo voor // wijn
ofte bier meer als de cedulle contineert te profiteren.
Ende sullen alle wijn- ofte bierhandelaers ofte tappers bij het overleveren
ofte verrekenen van haar cedullen versocht sijnde, gehouden sijn met solemne~ solemnelen
len eede voor den magistraet in bijwesen van de pachters ofte desselver col~ collecteurs
lecteurs te verclaaren, dat sij tenminsten van 't geene sij met cedullen gedenc~ gedencken
ken te betaelen, viervijfte parten in wijn ofte bier effective hebben geleevert,
te weten voor een ancker wijn sestien Friesche kannen en voor een halve ton~ tonne
ne bier 32 provintiekannen, en van andere vaeten naar advenand.
p. 228] Soo wie bevonden wort, op een falsche off absente naeme een cedulle ge~ gehaalt
haalt te hebben en in sulcx den magnificum ende pachter bedroogen te hebben,
sal vervallen van sijn eygen recht, soo hij eenich // tot immuniteyt heeft, ofte
andersins voor een fraudateur van de listen verclaart worden en subject te sijn
de poenen in de listen uytgedruckt. //
Project van de articulen aen de welcke d'immuniteyt van de Academie gere~ gerestringeert
stringeert wort. [Door andere hand:] Geapprobeert.
Verzoek aan de Staten van Friesland het onderricht in de paardrijkunst en schermkunst te subsidiëren. (Codex Saeckma no. 6).
Aen de E. Mogende Heeren, de volmachtige Staten van Vrieslant.
Alsoo U E. Mo. Academie binnen Franeker door singuliere voorsorghe der
heeren curatoren tegenwoordigh in een lofflijcke standt is ende tot vermeerde~ vermeerdering
ring van desselffs roem ende lustre dienstigh zijn soodanighe exercitien als in
andere vermaerde Academien worden gepleeght, insonderheyt het rijden te
peerdt ende handelen van geoorloffde geweeren, tot welcken eynde alreede bij
eenighe lieffhebbers aldaer is aengeleyt seker manege ofte rijdtbaene alsmede
tot noch toe onderhouden [door] Mr. Claude de Belesme, d'welcke in de cunst
van voltigueren ende vrij-vechten excelleert. Soo ist, dat U E. Mo. mitsdeesen
eerbiedighlijcken versocht worden, tot voltreckinghe ende voortsettinghe van
beyde d'voorschrevene exercitien te verleenen een milde beneficie, waervan de
vruchten niet alleen d'uytheemsche studiosi ende andere heeren althans in de
gemelte stadt resideerende, maer oock veele voortrefflijcke ingesetene deeser
provincie zullen comen te genieten. Twelck doende etc. //
Academia.
[Leeuwarden, donderdag] 26 januari 1626. - Promotiereglement van de hand van Saeckma. (Codex Saeckma no. 7).
Ordre dien men sal hebben t'onderhouden in de promotionibus bij den universi~ universiteit
teit te Franiker.
[In de marge door de secretaris van Gedeputeerde Staten:] Op huyden den 26
Januari 1626 voor noen is dese ordre bij de heren curatoren aen dese vergade~ vergaderinghe
ringhe overgelevert met versoeck van approbatie van dien, in welcke versoeck
bij de heren Gedeputeerde Staten bij eenpaerighe stemmen is geconsenteert
ende oversulx dese ordre gearresteert den 26 dito. Ter ordonnantie van de
Gedeputeerde Staten van Frieslant.
L. Beyma
1. Vooreerst sal strictelijck geobserveerd ende achtervolgd worden t'gene desen~ desenaengaende
aengaende in den 53 ende 54en articulen van der Academiewetten al van den
beginne af geordonneerd is geweest.
p. 229] 2. Sal dan vooral ende eer men in wijdere deliberatie comt op den admissie van
emands ad examen, de candidatus magnifico rectori et senatui Academico ge~ gehouden
houden sijn, behoorlijck blijck te doen van zijne afcomste ende voorgaende
goed leven.
3. Sulcks gedaen sal bij den rectorem et senatum Academicum vorder metten
professoribus istius facultatis, waerinne de gradus versocht wordt, resolutie
genomen worden op den admissie tot het examen.
4. Het examen selve sal dan mede in desselven rectoris et senatus Academici
overstane niet alleene moeten geschieden, maer oock bij denselve metten pro~ professoribus
fessoribus facultatis, daerinne de promotie sal vallen, t'samentlijck bij den
meeste stemmen geresolveerd worden nopende den toelatinge ofte rejectie des
candidati nae hen goedduncken sal.
5. Het examen sal tenminsten duyren vier sessie[n,] elcks van twee uyren.
6. De professores ende besonder de examinateurs s[ullen] noch voor noch
geduyrende het examine metten can[dida]//tis geen convivia houden noch eenige
teeringen mogen doen, veelmin van denselve particuliere giften ontfangen.
6. In examine sal ten ingang mede gelett worden, wat de candidatus in linguis
et artibus gepraesteerd moge hebben; in alle gevalle, dat tot geene gradum
admitteerd werde, qui Latinae linguae est imperitus aut iis literis non nisi
leviter tinctus.
7. Maer in theologia sal sonderlinge ondersocht worden de candidati profectu
in linguis Ebraea et Graeca, als oock hoe in wat vougen d'selve in lectione
textus Ebraici et Graeci geverseerd moge sijn.
8. Sal wijder dan daarna het examen gecontinueerd worden ende vervolgd per
omnes sacrosanctae theologiae locos adeoque initio etiam facto ab ipsis cate~ catecheticis
cheticis.
9. Indien hij den rectori et senatui Academico op voorgaende advis van den
examinateurs ende professoren istius facultatis genoug doet, sal den candidato
een scriftureplaetse gegeven worden, om ter naester vergaderinge ende in
tegenwoordicheyd als vooren per modum lectionis Latine aut concionis Germa~ Germanice
nice naer welgevallen van den collegie t'expliceren.
10. T'selve van den candidato alsoo nagecomen ende volbracht wesende, sal
eerst bij den professores facultatis ende volgens mede van den andere profes~ professoren
soren daer aenwesende het geproponeerde van den candidato in t'eene ofte
andere poincte geimpugneerd ende bij dier occasie in difficilioribus // theolo~ theologiae
giae quaestionibus van des candidati profectu naerder ondersouck gedaen wor~ worden
den.
11. Hierinne den collegio mede voldaen wesende, sal de candidatus ad disputa~ disputationem
tionem publicam toegelaten ende daerna totten versochte gradum mitte be~ behoorlijcke
hoorlijcke ende gewoonlijcke solenniteiten toegelaten worden.
12. In iurisprudentia sal het examen per professores istius facultatis ten over~ overstane
stane ende in manieren als vooren verhaeld eerst gedaen worden per omnes
materias iuris civilis et canonici usu frequentiores.
13. Evenverre de candidatus hem daerinne tot benougen des collegii quitet, sal
hem explicatio legis et capituli alicuius difficilioris aut nobilioris geinjungeer[d]
p. 230] worden ter naester vergaderinge te doene.
14. De gemelte explicatie voleyndt sijnde, sal bij occasie van dien de candidatus
naerder ondersocht worden, eerst bij den professores facultatis ende daerna
mede d'andere aenwesende, nopende zijne profectu in materiis et quaestionibus
quibusdam difficilioribus.
15. Den collegio hierinne voldaen wesende, sal de candidatus conform voorgaen~ voorgaende
de gebruyck ad disputationem publicam sine praeside geadmitteerd ende daerna
gepromoveerd worden in der manieren ende mette solenniteiten als vooren
verclaerd. //
16. In medicina sal het examen gedaen worden per omnes partes, aenvang
genomen a physiologica ende eynde in therapeutica.
17. Des volbracht sijnde ten benougen als vooren, sal den candidato opgeleyd
worden, in de naestvolgende vergaderinge bij maniere van een lesse t'expliceren
aphorismum aliquem Hippocratis ofte anders te tracteren quaestionem aliquam
difficiliorem.
18. Wanneer hij sich hierinne mede genougsaem bethoont ten contentemente
van den collegie, sal men ad disputationem publicam sine praeside hem mogen
admitteren ende volgens promoveren in vougen vooren nopende d'andere fa~ faculteiten
culteiten is geseyd.
19. Wes nochtans vooren geordonneerd de examine et disputationibus, sal niet
anders verstaen worden als van die ad gradum Doctoratus aut Licentiae adspire~ adspireren:
ren: mogende in examine Baccalaureorum hier na sodanige voet gevolgd worden
als tot meesten eere ende dienste van de faculteit, daerinne dese gradus ver~ versocht
socht moge worden, dienende bevonden moge worden.
20. In philosophia, om te commen ad gradum Magisterii, sal de profectu candi~ candidati
dati ondersouck gedaen worden eerst in linguis maxime vero Graeca et Latina
ende daerna per omnes partes et artes. //
21. Hierinne den collegio voldaen sijnde, sal men den candidato een thema van
declamatie ofte anders explicatie quaestionis alicuius nobilioris totten naeste
vergaderinge injungeren.
22. Na voleyndinge van dien sal in materiis rarioribus aut difficilioribus het
ondersouck gerepeteerd ofte anders met disputen tegens het geproponeerde
gedaen worden van den aenwesende professoren alle ofte dien het beneffens
den examinateurs believen moge.
23. Hierinne soo de candidatus sich wel quitet tot welgevalle van den collegie,
sal ad disputationem publicam toegelaten ende volgens met dien ceremonien
ende solenniteiten gepromoveerd worden als men gewoonlic is van dusdanigen
gradu te gebruycken.
24. Oft ge[beu]rde in t'eene ofte andere ondersouck, soo de natalibus ac mo~ morum
rum honestate als daerna over des candidati geleertheyd, dat in het voteren
tusschen dien van het collegie der professoren quaestie ende geschille voorvie~ voorviele,
le, sal bij contradictie van twee ofte meer de saeck aen de scholarchen gerefe~ gerefereerd
reerd worden, om met kennisse derselver eynde in t'afslaen ofte admitteren
sulcks gedisponeerd te worden, als tot[ten b]esten reputatie van de universiteit
bevonden moge worden te behoren. //
p. 231] 25. Private promotien sullen niet voortaen mogen gedaen worden, als mit voor~ voorgaende
gaende kennisse der scholarchen ende sonder te houden den voet van het
examen hier vooren gesteld. //
Leeuwarden, [zaterdag] 25 februari 1604. - Aanstelling en instructie door de Staten van Friesland van vier curatoren, om de scholen te inspecteren en de examens bij te wonen. (Codex Saeckma no. 8; afschrift).
De Staten van Vrieslandt, aenmerckende dat de constitutie ende conservatie der
christelijcke schoelen een van de uytnemenste gaven is, die Godt zijn kercke
hier op eerden mededeylt ende derhalven alle christelijcke magistraten opt
hoochste behoort gerecommandeert ende bevolen te zijn, doen te wetene geor~ geordonneert
donneert ende gecommitteert te hebben, ordonneren ende committeren mitsde~ mitsdesen
sen den edelen erentfesten Kempo van Donia uuyt Oostergoe, Joachim Hoppers
uuyt Westergoe, Elardus Reynalda uuytte Sevenwolden ende Taco van Cammin~ Camminga
ga uuytte steeden, omme haer te vervoegen in de hooge schoole t'Franeker
zampt andere steeden van Frieslandt, daer het noodich zal wesen, ende aldaer
in haer presentie de alumnen soo scholieren als studenten van dese provincie
t'doen examineren, haer van alle abusen der voorschrevene geheele universiteyt
met haer suppoosten soowel int leesen als converseren te informeren, mitsga~ mitsgaders
ders op de bequaemheyt ende toelaetinge van de jonge praedicanten, ende van
allen t'zelve de Staten van dese landen op den eersten landtsdach te vergade~ vergaderen
ren volcomentlijcken te rapporteren, om sulcx gehoort soowel tegens d'onbe~ d'onbequame
quame alumnen alsmede tot wechneminge van alle abusen gedisponeert te mo~ mogen
gen worden, soo men nae gelegentheyt ende eysch der zaecken bevynden sal te
behooren, ende dat opte gagie van hondertvijftich Carolusguldens, // die haer
t'zamentlijcken voor d'oncosten worden toegelecht, sonder eets meer voor
vacatien te mogen genieten, ende daerenboven noch vijftich gelijcke guldens om
eenige boecken te coopen, waermede die wel studerende studenten ende scho~ scholieren
lieren sulcx meriterende vanwegen het landtschap sullen mogen vereeret wor~ worden.
den. Om alle t'welcke bequamelijcken ende met goede ordre te mogen ef~ effectueren,
fectueren, versoecken wij ende desniettemin ordonneren alle magistraten, pro~ professoren,
fessoren, rectoren ende schoolmeisteren, den voorschrevene, onse gecommit~ gecommitteerde
teerde in d'exercitie van deese onse commissie alle hulp ende bevoirderinge te
bewijsen; want wij tot welstandt van onse christelijcke religie ende onderhol~ onderholdinge
dinge van onse hoge schoole sulcx dienstig hebben bevonden. Gegeven in onse
vergaderinge binnen Leuwarden, den XXVen Februarii XVIc ende vier. Onder
stont voor Oostergoe Ritske van Riengie, Joucke Jochems, voor Westergoe E.
Grovesteins, D. Sickes, voor de Sevenwolden P. ter Wysga, D. Baerdt, voor de
steeden Hanne Thomaszoon ende G. Potter.
Coll.
Accordeert mette principale deses in kennisse van mij. //
[Door andere hand:] Der heeren scholarchen commissie.
p. 232] Leeuwarden, [donderdag] 4 oktober 1627. - Gedeputeerde Staten schrijven aan de professoren over de inschrijving van de studenten. (Codex Saeckma no. 9).
Erentvheste, hoochgeleerde, welwijse, versienige ende seer discrete,
Wij worden van goeder handt bericht, dat bij U E. solde sijn geconcipieert
ende publycquelijcken aen de Academie binnen Franeker affigeert seeckere de~ decreet,
creet, bij dewelcke alle studenten, deselve Academie frequenterende, belastet
werdt, haere naemen binnen veertien dagen nae publicatie vant selve decreet in
albo studiosorum te laeten aenteeckenen, bij poene dat men tegens d'onwillige
ende gebreeckige van sulcx solden procederen naer breder inholden vant sel~ selve
ve decreet. Dewijle nu wij sodanige maniere van doen niet conen goet vinden,
oock niet verstaen in redenen fundeert te sijn, dat men personen, op haer
eygen buydel studerende ende de privilegien van de Academie niet willende
genieten, bij dusdanige wegen solden conen ofte mogen constringeren haere
naemen te laten inschrijven, maer dat daerdoor // haer veeleer occasie gegeven
solde worden, omme sich te transporteren op alsulcke Academien, alwaer
soodanige frijheyt hun niet worde geweygert, waerdoor dan lichtelijcken onse
Academie in decadence solde comen: soo hebben wij, om t'selve voor te comen,
goedt gevonden, U E. bij desen te ordonneren ende belasten, van sodanigen
proceduren aff te holden ende de executie van dien niet int werck te stellen,
maer daeraff t'eenemael te supersederen ende de studenten ongemolesteert bij
haer friheyt, dien sij in andere Academien genieten, te laten verbliven. Ons dan
vastelijcken tot U E. gewoonlijcke plicht verlatende, sijt hiermede, Erentveste,
hoochgeleerde, welwijse, voorsienige, seer discrete, Godt in genade bevolen.
Uuyt Leeuwarden desen 4en Octobris anno 1627.
[Door tweede hand:] Wibrant Buma vt
[Door eerste hand:] U goede vrunden, d'Gedeputeerde Staten van Vrieslandt ter
ordonnantie derselver. L. Beyma //
[Adres:] Erentvheste, hoocghgeleerde, welwijse, voorsienige ende seer discrete,
de t'zamptelijcke professoren in de universiteit tot Franeker.
PLATERUS, Felix, Omine felici Felix Platerus, designator collegii medicorum Basiliensium...Martis proximo, qui septimus Maii erit die, Calixto Rietmanno... Raphaeli Pelecio...Ioan. Georgio Agricolae...Henrico Calliopedi...Lucae Pollioni... candidatis...disceptaturis Doctoris medici titulum collaturus omnes, quibus studia et exercitia haec placent, auditum spectatumque invitat... Basiliae 1594. Plano. 33 cm. (Codex Saeckma no. 10).
I.M.V., Ode in laudem doctissimi iuvenis Tobiae Counii conscripta. Lugduni Batavorum 1595. Plano. 33 cm. Hierbij een epigram in het Grieks op Tobias Counius door G.C.R. (Codex Saeckma no. 11).
VENO, Hen[ricus] de, Disputatio theologica de usura, quam praeside...Henrico p. 233] ANTONIDE...publice adsero...mense Maio die 22 anno 96, eamque Iulio a Beyma...in mnemosynon inscribo, dico, consecro. Z.pl. [Franekerae] 1596. Plano. 33 cm. (Codex Saeckma no. 12).
ORDO lectionum et horarum, quem dd. profess. almae Fris. Academiae hac hyeme observabunt. Franequerae, Uldericus Balck, 1619. Plano. 32 cm. (Codex Saeckma no. 13: jaartal met de hand verbeterd in 1629).
ORDO lectionum et horarum, quem dd. professores almae Fris. Acad. post ferias caniculares observabunt. Franequerae, Uldericus Balck, 1631. Plano. 33 cm. (Codex Saeckma no. 14).
MENNINGER, Gregorius, Assertio theologica de adoratione Christi...praeside... Guilielmo AMESIO...17. Septembris... Franequerae, Uldericus Balck, 1631. Plano. 31 cm. Twee exemplaren. (Codex Saeckma no. 15).
MENNINGER, Gregorius, Auctarium assertionis theologicae de adoratione Christi...praeside...Guilielmo AMESIO. Franequerae, Uldericus Balck, 1631. Plano. 31 cm. (Codex Saeckma no. 15).
BUSIUS, Paulus, Theses de acquirendo rerum dominio iure gentium...praeside... Henric[o] SCOTANO...V. Aprilis...Franekerae, Aegidius Radaeus, 1595. [8] pp. 22 cm. Met een gedicht van Henricus SCHOTANUS op Riskius Rhinghe. (Codex Saeckma no. 16).
HEEHMSKERCK, Dominicus ab, Theses de usuris, quas ex decreto amplissimi iurisconsultorum ordinis illustris Academiae Basiliensis praeside D.O.M. ... tuebitur...VII Kal. April. ...Basiliae 1595. [8] pp. 21 cm. (Codex Saeckma no. 17).
BRANTZUM, Iodocus N., Theses inaugurales repetitionis academicae...quas... praeside...Henrico SCOTANO...sustinebit... 14. Martii...1595. Franekerae, Aegidius Radaeus, 1595. [8] pp. 21 cm. Met een gedicht van Henricus SCHOTANUS op Elardus Renalda en van Johannes VESTERMAN op Justinus N. Brantzum. (Codex Saeckma no. 18).
STELLINGWERVIUS à NIHOLT, Laelius, Disputatio l. unicae C. ex delict. defunct. ...praeside Hen[rico] SCHOT[ANO]...29. April. 1592. Franekerae, Aegidius Radaeus, 1592. [4] pp. 20 cm. Met een gedicht van Henricus SCHOTANUS op Epo Juckema. (Codex Saeckma no. 19).
WILLIUS, Bathasar, Praecepta ethicae peripateticae, ex Aristotele et optimis quibusvis scriptoribus veteribus ac recentioribus...Bremae 1630. [32] pp. 17 cm. Aanwezig: Praefatio; gedichten van Matthias MARTINIUS, Ludovicus CROCIUS, Johannes TESMARUS, Gerhardus HANEWINCKEL, Johannes SCHILDIUS, Henricus LUTHMANNUS, Conradus WIDMARIUS, Johan-Fredericus GRONOUW Ham~ p. 234] maburgius, Johannes HEILERSIEGH Ufflensis; syllabus capitum. (Codex Saeckma no. 20)
MACCOVIUS, Iohannes, Collegii theologici part. 4 disp. II, III, V. Franequerae z.j. [ca. 1632]. 3 dln. 16 cm. Disp. II verdedigd door Christianus GOBELIUS, III door Arnoldus SENGVERDIUS, V door Johannes JUSTINUS. (Codex Saeckma no. 21-23)
AERARIUS, Theodorus, Disputationum theologicarum prima, de libero arbitrio, quam...praeside...Sibrando LUBBERTO...publice discutiendam proponit...20. Septemb. Franekerae, Ioannes Lamrinck, 1617. [8] pp. 16 cm. Met een opdracht aan Sibrandus Lubbertus en Johannes Bogerman. (Codex Saeckma no. 24)
SCHOTANUS à STERRINGA, Iohannes, Disputatio philosophica inauguralis, comprehendens aliquot theses ex variis philosophiae partibus selectas, quas...ex authoritate...Iohannis TERENTII...publico eruditorum examini discutiendas proponit II Nonis Octobribb. ...Franequerae, Ioh. Wellens, 1664. [32] pp. 16 cm. (Codex Saeckma no. 25)
BREST, Petrus, Disputatio theologica adversus metaphysicam, quam...praeside... Guilielmo AMESIO...publice disquisitioni subiicit...Franecarae, Uldericus Balck, 1629. [16] pp. 15 cm. Met een opdracht aan Samuel Casenbroot en Adrianus Metius en een epigram van Georgius PASOR. (Codex Saeckma no. 26)
Leiden, [maandag] 23 september 1579. - Petrejus Tiara verzoekt zijn advocaat Aernsma stappen te ondernemen tegen diverse schuldenaars. (Codex Saeckma no. 27)
Quaeso te, mi humanissime Christophore, ut istum soporem aut veternum
potius tandem velis excutere et Tiarae tui, qui tam indigne tractatur ab illis
teterrimis beluis, meminisse et negocio finem imponere. Lidlemanus uxori meae
nihilo mitius respondit quam Aeniemensis. Debet autem pensiones quadriennii,
5] 12 Carolinos quotannis. In eam summam accepi paucos daleros, qui poterunt
deduci, cum reliquos solveret. Achlemensis totidem pensiones debet, sed singu~ singulae
lae sunt 10 Carolinorum. Etiam Monichobaiemus debet 8 pensiones, singulas
6 Carolinorum. In hos omneis do tibi potestatem agendi transigendi, qualem et
quantam dedi in caeteros. Habes autem instrumentum apud te, quod tibi, cum
10] isthic essem, dedi. Ne quaeso parce illis ventribus, qui tot fructus annuos tam
inutiliter confirmunt, cum ne teruncis quidem digni sint et eos pacta mercede
defraudant, imo et irrident, quos ex Academia, ubi optime erant, suis pollici~ pollicitationibus
tationibus evocaverunt. His quod addam, vir optime, nihil habeo; nam hic nova~ novarum
rum rerum, de quibus liqueat, nihil hoc quidem tempore accepimus. Bene vale
15] et fratrem tuum, humanissimum virum, mea salute quoque imperti. Dat. Leidae
Non. Kal. Octob.
p. 235] Petreius Tiara, medicus et professor Graecus. //
[Adres:] An den eersamen, hoochgeleerden ende zeer voorsichtigen D. Christof~ Christoffel
20] fel Aernsma, advocaet ende mijn besonderen vrient ende patroon tot Leuwer~ Leuwerden
den.
[Bij briefbegin door ontvanger:] Recepta den XXX Septembris 1579.
Franeker, [woensdag] 5 mei 1613. - Sibrandus Lubbertus stuurt Saeckma het boek van Jewel tegen Thomas Harding en zijn eigen geschrift tegen Petrus Bertius. (Codex Saeckma no. 28).
Erentveste, hoochgeleerde heer,
Ick sende I.E. Iuvellum contra Hardingum. Indien I.E. maer eene stunde mit
ernst daerinne lesen wil, sall I.E. bevinden, datt het seer net ende mit rijpen
ordeel gedaen is. Ick sende I.E. hyr beneven Disceptationem epistolarem cum
5] Petro Bertio, d'welke tegens mijnen danck gedrucket is. Indien I.E. deese dis~ disceptatioen
ceptatioen deurlesen wil, sall I.E. lichtlijk ordelen konen, watt van deese be~ beroertmakers
roertmakers gesecht wordt. I.E. mach beide booken tot hare believen gebrue~ gebrueken.
ken. Erentveste, hoochgeleerde heere, ick bevele I.E. tzampt I. E. gansche fami~ familie
lie in die bescherminge des Almachtigen. Franeq. anno 1613, deesen 5 Maii.
10] I.E. deenstwillige Lubbertus. //
[Adres:] Erentveste, hoochgeleerde heere Johannes van Saekema, der beiden
rehten Doctor ende raadt ordinaris in Vrieslant, mijnen gunstigen heeren.
Met een paxsken.
15] D'bode is betaelt.
Franeker, [donderdag] 16 december 1613. - Sibrandus Lubbertus vraagt Saeckma om hulp inzake het proces tegen Vervou en deelt hem de reactie mee van de koning van Engeland op het boek van Hugo de Groot tegen Lubbertus. (Codex Saeckma no. 29).
Erentveste, hoochgeleerde, gunstige heere,
Doen ick am negesten te Lewerden was, batt ick, datt I.E. om alle vriendt~ vriendtschap
schap so voele doen wilde ende helpen, dat t'proces twisken J. Fervou ende
mij hangende op deese pronunciatiedag mochte affgedaen weerden. So datt
5] noch nyt geschiet is, bidde ick avermaels, datt I.E. hyr dechen sijn beste in
doen wil ende helpen mij, datt ick eenmael van dit proces moge geholpen
werden. Woor ick I.E. off deenen, die I.E. bestaen, eenige frundtschap off
dienst wedderom doen kan, sall I.E. mij willich ende bereit vinden.
Ex Anglia scribitur Regem non probare librum Grotii neque ascribere sibi
10] tantum in ecclesiasticis, quantum Grotius regibus tribuendum esse contendit.
Additur Regem mirari, quod Ordinibus placuerit Grotii librum contra Lubbertum
p. 236] sua autoritate commendare et declarasse legato Ordinum hanc suam sententiam.
Erntveste, hoohgeleerde heere, ick bevele I.E. tzampt I.E. wijff, kinderen
ende gansche familie den Almachtigen in sijne bescherming[e]. Franeq. anno
15] 1613, 16 Decembris.
I.E. deenstwillige Lubbertus. //
[Adres:] Erntveste, hoochgeleerde heere, mijn heere Johan van Sakema, raadt
ordinaris in den Hove van Vrieslant.
20] Franck.
Franeker, [zaterdag] 5 maart 1614. - Sibrandus Lubbertus verzoekt Saeckma zijn antwoord op de Pietas van Hugo de Groot door te nemen. (Codex Saeckma no. 30).
Consultissime vir,
Mitto tibi responsionem meam ad Pietatem Hugonis et peto, ut eam severe
legere velis; etiam peto, ut omnia et singula rigide examines et diligenter
annotes, si quid est, quod vel veritati vel statui politico ecclesiasticoque ob~ obesse
5] esse posse iudicaveris. Facies mihi gratissimum et me tibi magno necessarioque
beneficio obligabis. Cum eam perlegisti, rogo, ut eam utra cum notis et censu~ censuris
ris tuis diligenter obsignatam ad me remittas. Vale. Fran. anno 1614, 5 Martii.
Cognati nostri Reinalda et uxor eius te uxoremque tuam amanter salutant.
T. Dignit. studiosiss. Sib. Lubbertus. //
10]
[Adres:] Consultissimo prudentissimoque viro D. Iohanni Sacama, senatori
Frisiae, domino et amico colendo.
Franck.
[Door andere hand:] Nu wesende ten huyse van die convoymeister Willem van
15] Heteren tot Doccum.
[Van de hand van Gabbema:] Lubbertus N.
Franeker, [maandag] 3 mei 1624. - Sibrandus Lubbertus vraagt Saeckma, hoe het staat met de benoeming van Coddaeus (Goeddaeus) en Gruterus tot hoogleraar rechten respectievelijk Grieks, en wijst hem op de kwestie van de beroeping van een pastor te Itens. (Codex Saeckma no. 31).
S. amplissime et consultissime vir,
Cum magno desiderio cupimus cognoscere, an DD. Ordines D. Coddaeum et
Gruterum vocaverint vel an brevi vocaturi sint. Nam illud impedimentum, quod
superiori anno iniectum erat, audimus sublatum esse. Dicunt DD. Volmachtos
5] denuo convocatum iri, ut quae in superioribus Comitiis nondum determinata
sunt, determinentur. Hoc significare volui, ut dispiceres, an non libellus sup~ supplex,
plex, quem classis Bolswerdiana vel deputati synodi DD. Volmachtis propter
p. 237] vocationem pastoris to Itens obtulerunt, causam dare possit, ut DD. Volmachti
de corrigendo examine ordinandorum serio deliberent. Scripsi de eadem re ad
10] clarissimum virum D. senatorem Andreae, ut, si ita videbitur, communi consilio
aliquid statuatis. Locutus sum his diebus cum D. senatore Sandio et vidi illum
huc etiam propendere. Haec significare volui, ut, si fuerit necesse, scires te
libere cum illis loqui posse. Mea uxor et Sioukia Mellama tuam uxorem et
liberos amanter salutant. Vale vir amplissime. Franicae anno 1614[!], 3 Maii.
15] T. Dignit. observantis. Lubbertus. //
Non est necesse, ut qui has affert, hoc posterius intelligat.
[Adres:] Eerentveste, hoochgeleerde, gebiedende heere, mijn heere Johan van
20] Saekma, raadt ordinaris in Vrieslant.
Franeker, [zondag] 25 juni 1615. - Sibrandus Lubbertus stuurt Saeckma olie tegen ontstoken slijmvliezen. (Codex Saeckma no. 32).
Vir consultissime,
Liquor, quem tibi mitto, facit ad catarrhos exsiccandos et extenuandos. Nos
eum vocamus oleum catarrhorum. Singulis diebus cape quantum cochleari com~ comprendere
prendere poteris eoque caput, qua affectum est, et cervicem inunge, deinde
5] mundo pectine caput et cervicem frica, dum prorsus exsiccentur. Verum caven~ cavendum
dum est, ne capiti affecto quicquam applices, priusquam alvus officium fecit.
Proinde si illa cessat, iuvanda est moderata ambulatione. Nam cum alvus soluta
non est, humores sese ad locum effectum effundunt; cum vero illa soluta est,
hi per naturales meatus effluunt et partem affectam minime laedunt. Consulti~ Consultius
10] us est, ut moderata ambulatione, quam pharmaco alvum provoces. Illa enim
vires laesas reficit et confirmat, hoc illas saepe laedit et infirmiores reddit.
Ante omnia videndum est, ut cibo, potu et venere moderate utaris. Vale. Fran.
anno 1615, 25 Iunii.
T. Dig. observantiss. Lubbertus. //
15]
[Adres:] An mijn heer, mijn heer Sacama.
Miet een glas.
D'bode is betaelt.
Franeker, [maandag] 8 december 1617. - Sibrandus Lubbertus onderwerpt zijn theses over de zonde aan het oordeel van Saeckma en geeft Maccovius de schuld van de onrust aan de Academie. (Codex Saeckma no. 33).
S. praestantissime vir,
Scripsi tibi his diebus et theses, quas ad me miseras, remisi. Adiunxi meas
de causa peccati, quae licet huc faciant; tamen non ex professo explicant illas
p. 238] phrases, quibus Scriptura hac in re utitur. Itaque has subiungo. In his enim
5] persipue, nisi me omnia fallunt, explico, quomodo se Dei voluntas habeat circa
peccata. Rogo te, praestantissime vir, ut eas legere et rigide censere velis. Dedi
operam, ut veritatem explicarem et viris pacis amantibus satisfacerem. An
assecutus sim, quod volui, tuum iudicium esto. Ego iudico sic loquendum esse,
si pax ecclesiis restitui debeat. Sed de hac re alii iudicent.
10] DD. Deputati evocarunt duos professores, D. Acronium et D. Metium, ut ex
illis cognoscant, quo loco sint res Academiae. Hac occasione spero etiam huic
malo remedium afferri posse. Etsi enim in principio non accusabunt eum tur~ turbata
bata Academiae, violatarum legum, motae seditionis, corruptae iuventutis et
adulteratae doctrinae, tamen in progressu, si res bene deducetur, eo devenien~ deveniendum
15] dum est. Clare autem et sufficienter probari potest, illum horum omnium reum
esse. Peto igitur, vir praestantissime, ut cognatum nostrum instruere velis, ut
sua prudentia hanc actionem commode regere et ad bonum felicemque exitum
perducere velit. Vale vir praestantissime. Fran. anno 1617, 8 Decemb.
T. Amplitud. observantiss. Lubbertus. //
20]
[Adres:] An mijn heer, mijn heer Sacama.
Faneker, [vrijdag] 13 maart 1618. - Sibrandus Lubbertus stuurt Saeckma zijn geschrift over de wedergeboorte van de mens. (Codex Saeckma no. 34).
Praestantissime et amplissime vir,
Commentabamur nuper inter nos de Regeneratione hominis, existeret ne a
natura et viribus naturae produceretur, an vero ex singulari et gratuita Dei
gratia in nobis efficeretur. Inter caetera fiebat mentio istarum antithesium et
5] notarum, quibus theses illae notatae erant. Ego mitto tibi hoc exemplum et
peto, ut annotetur in eo, quod in exemplo Lewardiam misso annotatum reperi~ reperitur.
tur. Vale vir amplissime. Uxorem et totam familiam vestram teque ipsum
officiose saluto. Fran. anno 1618, 13 Martii.
T. amplitud. observantiss. Lubbertus.
10]
Libenter velim has theses cum antithesibus et notis illorum ad me remitti.
Quod ad processum attinet, spero advocatum Eninga curaturum esse, ut omnia
sint parata et ut his paratis sententia ferri possit. //
15] [Adres:] An mijn heer, mijn heer Sacama.
Franeker, [vrijdag] 19 maart 1618. - Lubbertus schrijft aan Saeckma, dat alle rechtzinnigen de dogma's van Maccovius veroordelen. (Codex Saeckma no. 35).
S.D.P. amplissime vir,
Accepi tuas litteras et omnia illa, quae litteris incluseras. Ago tibi gratias
p. 239] pro officio praestito et precor Deum, ut mihi de te bene merendi facultatem
dare velit. Iudicium illorum est rectum neque debent illi, quibus orthodoxa
5] doctrina cordi est, hoc iudicium aspernari. Nostri pastores incipiunt fremere et
video futurum esse, ut eum ad DD. Deputatos deferant. Quod si fiet, mirabor,
an quisquam sit, qui tam absurdorum dogmatum defensionem aut patrocinium
suscipere velit. Notas diligenter expendi; collatione facta video quaedam ab illis
esse notata, quae ego praeterii. Sed ego ea tantum, quae crassiora sunt, no~ notare
10] tare volui. Libenter legi te daturum esse operam, ut causa, quam ego in iudicio
vestro ago, definiatur. Ego hoc tuum officium magni beneficii loco habeo. Vale
vir amplissime. Fran. anno 1618, 19 Martii.
T. Amplit. observantis. Lubbertus. //
15] [Adres:] An mijn heer, mijn heer Saeckema, raadt in Vrieslant.
Francq.
Dordrecht, [dinsdag] 19 januari 1619 [o.s.]. - Sibrandus Lubbertus verzoekt Johannes Saeckma, om Edo Reinalda te bewegen de statenvergadering te Leeuwarden bij te wonen. (Codex Saeckma no. 36).
S. vir amplissime,
Video in Septemsylvis aliquam mutationem futuram esse. Hanc ob causam
scripsi ad cognatum nostrum Reinaldam eumque rogavi, ut si per valetudinem
fieri potest, ad Comitia venire velit. Peto, ut tu illi animum addere velis. Sunt
5] multa, quae illi hoc suadere possint. Inter caetera est illud non contemnendum,
quod Lewardiae agens rectius valebat quam Langwerae. Quid in synodo agatur,
ex adiuncta charta cognosces, quam, cum legisti, ut cum adiuncta epistola ad
Reinaldam mittere velis, rogo. Vale cum universa familia. Dordrechti anno 1619,
19 Ianuarii.
10] T. Amplit. observantiss. Lubbertus. //
[Adres:] An mijn heer, mijn heer Sacama. Lewerden.
[Door Saeckma:] Recepta den 29 Ianuarii 1619.
[Bovenaan door Gabbema:] Lubbertus / N.
Dordrecht, [dinsdag] 16 februari 1619 [o.s.]. - Sibrandus Lubbertus ziet in dat Reinalda, gezien diens gezondheidstoestand, niet naar de landdag kan komen, maar pleit er wel voor, hem in zijn vroegere ambt van Gedeputeerde te Leeuwarden te herstellen. (Codex Saeckma no. 37).
S. vir clarissime,
Ut me nuperae tuae litterae contristabant, ita hae postremae me supra mo~ modum
dum exhilararunt. Orandus est Deus, ut illum conservare et confirmare velit.
Nuper scribebam, ut si facere posset, ipse ad Comitia veniret. Sed hoc, ut vi~ video,
p. 240] 5] deo, per valetudinem facere non potest. Et si maxime posset, vix tamen suade~ suaderem
rem, ut nunc ipse istuc iret. Audio enim deliberatum iri de rebus eiusmodi,
quas satius est per alios quam per ipsum tractari. Dictum sapienti sat est. In~ Interea,
terea, mi Sacama, ego reipsa deprehendi nostrum cognatum in solitudine vivere
non posse. Itaque summopere consultum esset, ut ille in pristinum locum re~ restitueretur.
10] stitueretur. Nam cum in luce agit, est multo hilariori animo. At vero si idoneos
Volmachtos ex sua praetura mitteret, quod illum facere posse scio, existimarim
ego id nullo negotio nunc perfici posse. Tu, quaeso, hanc rem diligentius ex~ expende
pende et experire, quid cum cognato tuo Fockens et praetore Andringa ef~ efficere
ficere possis. Vale. Deus te cum uxore et liberis totaque familia longo tempore
15] incolumem conservet. Dordrehti anno 1619, 16 Februarii.
T. Amplit. observantiss. Lubbertus. //
[Adres:] Consultissimo et amplissimo viro D. Iohanni Sacama, U.I. Doctori et
senatori Frisiae, domino et amico colendo. Lewardiam.
Franeker, [maandag] 8 december 1617. - Sibrandus Lubbertus verzoekt Saeckma, Gedeputeerde Edo Reinalda te adviseren, de voorstellen van professor Acronius tot verbetering van de toestand aan de universiteit goed te keuren. (Codex Saeckma no. 38).
S. praestantissime vir,
Superiores evocarunt I. Acronium, ut ex eo statum scholae cognoscerent.
Est vir minime fucatus. Itaque rogavi eum, ut te accedere et tibi etiam res
nostras explicare vellet. Peto abs te, vir praestantissime, ut eum benigne audire
5] et re probe cognita cognatum nostrum monere velis, ut ille hanc occasionem
sine fructu praeterire non sinat, sed omnia consilia sua ad scholae emendatio~ emendationem
nem dirigat. Vale. Fran. anno 1617, 8 Decembris.
T. Amplitud. observantiss. Lubbertus. //
10] [Adres:] Praestantissimo et excellentissimo viro D. Iohanni Sacama, senatori
Frisiae, domino colendo.
Dordrecht, [zaterdag] 27 februari 1619 [o.s.]. - Sibrandus Lubbertus bericht aan Saeckma over het werk van de Dordtse synode en toont zich ongerust over de langdurige ziekte van Reinalda. (Codex Saeckma no. 39).
S. vir amplissime,
Hactenus occupati fuimus in examinandis istis quinque articulis. Examen
fuit serium et accuratum. Singuli suffragia nostra de quinque articulis litteris
consignata exhibuimus. Hac septimana lecta sunt suffragia theologorum exte~ exterorum
5] rorum de primo articulo. Inter illos est obtabilis consensus. Proxima septi~ septimana
mana legentur suffragia theologorum provincialium. Spero et inter hos consen~ consen
p. 241] sum fore. Quantum ego video, spero synodum tales canones de his articulis
promulgaturum esse, qui tibi et omnib. bonis placere possint. Admodum solici~ solicitum
tum me habet hic tam diuturnus morbus Reinalda cognati nostri. Rogo, ut
10] significare velis, quo loco nunc sint res ipsius et quam spem habeas. Vale.
Dordrehti anno 1619, 27 Februarii.
T. Amplitud. observantiss. Lubbertus. //
[Adres:] An mijn heer, mijn heer Sacama. Lewarden.
15] [Daarboven door Saeckma:] Recepta den 7en Martii 1619.
Dordrecht, [maandag] 29 maart 1619 [o.s.]. - Lubbertus pleit bij Saeckma opnieuw voor Reinalda, doet mededelingen over de synode en veroordeelt Uytenbogaert scherp. (Codex Saeckma no. 40).
S. vir amplissime,
Laetor cognatum nostrum convaluisse et ita confirmatum esse, ut Lewardi~ Lewardiam
am venire atque istic mandato munere fungi possit. Utinam nunc fieri possit,
de quo aliquando ad te scripsi. Tu commodius et felicius hanc rem efficere po~ potes
5] tes quam ille ipse. Nisi greetmannus Hippolytus ipse petat, non video, quis vo~ vobis
bis impedimento esse possit.
Nos nunc occupamur in canonibus condendis. Elector Brandeburgensis se
scriptis litteris excusat, quod ad synodum neminem miserit, et offert se ad
subscriptionem, idque consensus et unitatis testandae causa. Mors Imperatoris
10] magnos motus concitabit. Ordines Bohemiae miserunt capitaneum Frenck Ha~ Hagam
gam et petunt ab Ordinibus Generalibus subsidium. Elector Saxo conscribit mi~ militem,
litem, sed quo fine id faciat aut quem petiturus sit, incertum est. Utenbogar~ Utenbogardus
dus profugit ad hostem atque ab illo tractatur perquam benigne. Hoc eius fac~ factum
tum multos remonstrantes ita ferit, ut fateantur se ab isto (admodum odiose
15] loquuntur) deceptos et seductos esse. Vocatus est Utenbogardus, ut causam
dicat; respondit se per procuratorem agere velle, narrat omnes iudices esse
suos hostes, etc. De Utenbogardo talia exstant iudicia propria ipsius manu
scripta, ut optandum esset eum in ipso initio una cum caeteris custodiae man~ mandatum
datum fuisse.
20] Vale vir praestantissime, et labora serio, ut cognatus noster in pristinum
locum restituatur. Iterum vale. Dordrechti anno 1619, 29 Mart.
T. Amplitud. observantiss. Lubbertus. //
[Adres:] An mijn heer, mijn heer Sakama. Lewarden.
Franeker, [donderdag] 30 augustus 1621. - Sibrandus Lubbertus beklaagt er zich bij Saeckma over, dat de Luthersen zijn tegenstanders zijn en niet medestrijders tegen de paus. (Codex Saeckma no. 41).
p. 242] S. amplissime et consultissime vir,
Nuper loquebamur de plus quam Vatiniano odio, quo Lutherani ecclesias
nostras persequuntur. Faciebam mentionem alicuius epistolae, ex qua constat
illos auspiciis Papae contra nos militare. Hanc volebam tibi mittere. Sed intel~ intellexi
5] lexi te et collegas tuos abesse census agendi causa. Distuli igitur in hunc us~ usque
que diem. Hieronymus Zanchius mihi narravit in archivis episcopi Metensis (cum
ille Metis ageret) repertum fuisse catalogum theologorum Lutheranorum, qui
per episcopum Metensem soliti erant stipendia accipere a Papa, ut bellum sa~ sacramentarium
cramentarium fortiter gererent. Haec epistola docet Papam iisdem artibus adhuc
10] turbare ecclesias Europaeas. Deus tueatur nos ab omni malo et Antichristi
furores compescat. Vale. Franicae anno 1621, 30 Augusti.
Tuae Amplitud. observantiss. Lubbertus. //
[Adres:] An mijn heer, mijn heer Sacama, raedt in Vrieslant.
15] Francq.
Franeker, [donderdag] 7 maart 1622. - Sibrandus Lubbertus schrijft Saeckma, dat hij hem, nadat zij beide van hun ziekte hersteld zijn, wil spreken over de kwestie Maccovius. (Codex Saeckma no. 42).
S. vir amplissime,
Arbitrabar te iam dudum confirmatum fuisse. Interea laetor te sensim ma~ magis
gis atque magis confirmari. Veneror Deum, ut te prorsus confirmet et reipub.
patriae longo tempore incolumem servet. De ea re nihil audivi. Longo enim
5] tempore careo publico et propter asperitatem tempestatis adhuc in publicum
prodire non audeo. Quamprimum per valetudinem licebit, excurram Lewardiam,
ut tibi loquar. Ego suspicor collegium vestrum praebere causam, quare ita pro~ proterviat.
terviat. Sed haec reservabo colloquio futuro; sunt enim minime epistolica. Sta~ Statui
tui semel, quid de hac re sentiam, in tuum sinum effundere, neque dubito, quin
10] ad ea, quae dicturus sum, assensum adiuncturus sis. Fortasse etiam de remedio
sis serio deliberaturus. Deus te, amplissime vir, una cum uxore et liberis tota~ totaque
que familia incolumem conservet. Vale. Fran. anno 1622, 7 Martii.
T. Amplitud. observantiss. [Lubbertus]. //
15] [Adres:] Erentveste, hoochgeleerde heer, mijn heer Johanni van Sakama, raadt
ordinaris in Vrieslant, mijnen gebedende heere.
D'bode is betaelt.
Franeker, [dinsdag] 28 mei 1622. - Sibrandus Lubbertus meldt Saeckma een bezwaar van de classis Bolsward tegen de Dordtse kerkorde en vraagt hem te bewerkstelligen, dat het Hof zijn geld van Lywe Lywes vordert. (Codex Saeckma no. 43).
p. 243] Mijn heer,
In Bolswerder classe is een gravamen gemaeckt, datt (niettegenstaende de
resolutie van de heeren Staten op den landag gemaeckt,) twee praedicanten bij
die kiesinge der dienaeren op den dorpen wesen sullen, om datsulvige op den
5] naesten synodo vor te stellen. Dit hebbe ick I.E. te erkennen geven willen,
opdatt bijtijdts daerinne vorsien weerden moge.
Lywe Lywes schijnt penningen te raaden, om de crediteuren vor een tijdt
lang te payen. Sall also de rescriptie (daer I.E. van bewust is,) niet tot vor~ vorschijn
schijn komen, tenzij dat se van den Hove gevordert werde. Konde I.E. de ge~ gemeene
10] meene zaake so voele ten besten doen, datt se geeisket worde, solde mischien
seer goet wesen. Ick hebbe niet nalaaten willen I.E. dese dingen te erkennen te
geven, ende bidde Godt Almachtig, datt Hie I.E. mit sijn wijff, kinderen ende
geheele familie in sijne hillige bescherminge nemen will. Franeq. anno 1622, 28
Maii.
15] I.E. deenstwillige Lubbertus. //
[Adres:] An mijn heer, mijn heer Sakema, raadt ordinaris in Vrieslant, mijnen
gunstigen heer.
20] D'bode is betaelt.
Franeker, [vrijdag] 22 november 1622. - Sibrandus Lubbertus is verheugd, dat Saeckma hersteld uit Den Haag is teruggekeerd, en hoopt, dat deze de overleden Keimpe van Donia als curator mag opvolgen. (Codex Saeckma no. 44).
S. vir praestantissime,
Magnum dolorem concipiebam, cum audirem te Hagae in morbum incidisse,
et magis dolebam, cum cognoscerem morbum ita exasperari, ut uxor tua istuc
concedere cogeretur. Recepi autem animum, cum intelligerem te valetudine in
5] melius mutata in Frisiam rediisse, et magis laetatus sum, cum cognata nostra
scriberet te domi suae fuisse et singulis diebus Curiam frequentare. Gratulor
tibi meliorem valetudinem et Deum veneror, ut ecclesiae, patriae, familiae tuae
et amicis adhuc aliquamdiu superstes esse possis.
Senator Donia vitam morte commutavit. De eius successoribus agetur in
10] proximis Comitiis. Utinam te in scholarchata successorem haberemus. Quae sit
ratio rerum Ostergoicarum, non scio. Credo tamen te cum seniore Alua, cum
eius filio et Tetardo Alua, itemque cum Rinico Burmannia et Boccone Feitzma
tanta necessitudine iunctum esse, ut hoc sine ulla molestia fieri possit. Quanti
autem referat, ut vir bonus, litterarumque et της ορθοδοξιας amans isti muneri
15] praeficiatur, omnium optime nosti. Peto igitur abs te, ut vel per te vel per
alium efficias, ut illi intelligant, quantum hac in re situm sit. Hoc enim cogni~ cognito,
to, ultro facient quod ecclesiae et reipub. utile esse iudicaverint. Valetudinem
cura diligenter. Vale. Fran. anno 1622, Novemb. 22.
T. Dignit. observantiss. [Lubbertus]. //
p. 244] [Adres:] An mijn heer, mijn heer Sakema, raadt ordinaris in Vrieslant.
Franeker, [vrijdag] 15 augustus [16]23. - Sibrandus Lubbertus schrijft Saeckma betreffende de vervulling van de vacature voor een hoogleraar Grieks. (Codex Saeckma no. 45).
S. amplissime vir,
Intellexi D. Volmachtos mandasse D. Deputatis, ut neminem vocent ad pro~ professionem
fessionem Graecae linguae, quod me graviter affecit. Profligatis enim Graecis
litteris quid boni expectari potest a schola nostra? Sed postea audivi D. Depu~ Deputatos
5] tatos nihilominus aliquem, qui Graecas litteras doceat, vocaturos esse. Hoc
significare volui, ut inchoatum negotium perficere velis. Nuper significabam te
et senatorem Harinxma hoc nobis effectum dare posse. Si tamen hic aliquam
difficultatem vides, significa id mihi. Spero enim me per senatorem Andreae D.
Gravium et per secretarium Gemmenich D. Cracq et D. Doman in nostras par~ partes
10] tes pertrahere posse. Sunt multi, qui ambiunt, et singuli iactant suos fautores.
Non igitur est necesse, ut hanc rem cum multis communices. Potest enim fieri,
ut quem huic rei favere arbitramur, intellecta mente nostra eum impediat. Vale.
Fran. anno [16]23, Augusti 15.
T. Amplitud. observantis. Lubbertus. //
15]
[Adres:] An mij[n] heer, mijn heer Saekema, raadt ordinaris in Vrieslant. Le~ Lewarden
warden.
Francq.
[Franeker, zondag] 2 maart 1623. - Sibrandus Lubbertus zoekt steun bij Saeckma in zijn bezorgdheid, dat de eenheid in Friesland verloren dreigt te gaan. (Codex Saeckma 46).
S. amplissime vir,
Controversiam istam, qua totius reip. fundamenta movebantur, tam feli~ feliciter
citer sopitam esse laetor. Haec res sine dubio docebit aliquos, ut posthac tan~ tantam
tam rem ex eorum, qui se in aliena negotia ingerunt, consilio non administrent.
5] Audio esse viros magnos, qui proximis Comitiis querelas (vulgo vocant do~ doliancien)
liancien) movebunt de abusibus, qui in reip. gubernationem irrepserunt, abolen~ abolendis.
dis. Quorum zelus et pietas laudanda est. Multi enim et graves errores invalu~ invaluerunt,
erunt, qui omnino tolli debent. Verum quoniam hoc vulnus, cuius modo memini,
nondum satis consolidatum est, posset fieri, ut quis hac occasione illos, qui
10] vos in Curiae auctoritate defendenda adiuverunt, inter se committeret et mag~ magnam
nam partem a vobis abstraheret. Quod an consultum sit, praesertim hoc tem~ tempore!,
pore!, tibi iudicandum relinquo. Fortasse igitur non male faceres, si amicos tu~ tuos
os rogares, ut aliquid condonarent reipublicae et hanc camerinam proximis Co~ Comitiis
mitiis non moverent, sed in tempus magis idoneum different. Tu meae curiosi~ curiositati
p. 245] 15] tati (si tamen iusta solicitudo de patriae quiete conservanda curiositas vocari
debet) ignosce.
Consilium de examina corrigendo etiam magistratus urbici, si idonee et
tempestive monebuntur, fortasse nunc non reiicient. Tu, qui istic agis et omnia
rerum momenta vides, exactius de hac re iudicare potes. Votum de futuro
20] scholarcha renovo. Uxor mea uxorem tuam officiose salutat. Vale vir amplissi~ amplissime.
me. [Fran.] anno 1623, 6 Non. Martii.
T. Amplitud. observantiss. Lubbertus. //
[Adres:] Amplissimo et consultissimo viro D. Iohanni Sacama, I.U. Doctori et
25] senatori Frisiae, domino et amico colendo.
Franeker, [donderdag] 7 augustus [16]23. - Lubbertus verzoekt Saeckma zijn invloed aan te wenden, opdat Gruterus benoemd wordt als opvolger van Arcerius. (Codex Saeckma no. 47).
S. amplissime vir,
Heri vesperi accepi tuas litteras, quibus studium tuum erga Academiam
prolixe declaras. Utinam alii erga eam eodem modo affecti essent. Gruterus
editis libris clarus est et Academiam nostram illustrare potest. Iudico igitur
5] hanc occasionem non negligendam esse. Verum non video, quomodo haec res
per nos feliciter inchoari et perfici possit. Experientia enim didici DD. scholar~ scholarchas
chas (inter nos dictum esto) maluisse desiderium pastorum vestrorum sequi
quam iudicium nostrum. Polonus enim, Winsemius, Rhala, Buricius, Hachtingius
et Amesius nobis insciis et inconsultis vocati sunt. Ita factum est, ut quibus
10] nusquam locus patebat, hic omnibus praelati sint. Video etiam hic esse, qui
propendent in Mullerium et in alios, qui in hac urbe agunt, quos audio coepis~ coepisse
se prensare postridie istius diei, quo Arcerius expiravit. Omnia igitur diligenter
expende et me de eo, quod statuisti, certiorem facito. Intellecta sententia tua
dabo operam, ut in me nihil desiderare possis. Si senator Harinxma, quod
15] Buritius affirmare volebat, Grutero favet, poteritis vos duo hoc nobis effectum
dare. Brunsvicensis habuit validum exercitum, sed hic socordia eorum, qui eum
ducebant, dissipatus est. Harinxma mihi locutus est περι δυνατωτου εκεινου, sed
admodum tenuiter. Ego hac occasione illum monui, ut te sibi arctius iungeret,
quod etiam confido illum facturum esse. Eandem rem nuper monui Doctorem
20] Andreae. Sed de hac re malim tibi loqui quam scribere. Vale vir amplissime.
Mea uxor tuam officiose resalutat. Fran. anno [16]23, 7 Augusti.
T. Amplitud. observantiss. Lubbertus. //
Quid in Anglia agitetur, ex adiunctis colligere potes. Iterum vale.
25]
[Adres:] An mijn heer, mijn heer Saekema, raadt ordinaris in Vrieslant. Lewar~ Lewarden
den.
Francq.
p. 246] Franeker, [woensdag] 9 juni [16]24. - Sibrandus Lubbertus schrijft Saeckma over twee opstandige studenten, zijn contacten met Gedeputeerde Staten, de mogelijke terugkeer van Maccovius naar Polen en de benoemingen van Goeddaeus en Gruterus. (Codex Saeckma no. 48).
S. consultissime et praestantissime vir,
De tuo favore mihi gratulor et peto, ut in eo perseveres. Duo praecipui
auctores turbarum superioris anni conabantur auditorium confundere, cum in
templo Academico de institutione iuventutis dicerem. Postridie istius diei, h.e. 2
5] Iunii, inquisivimus in eos, sed cum hoc ageremus, unus aufugit. Tertio die Iunii
summo mane misimus vicepromotorem Harlingam et scripsimus ad magistra~ magistratum,
tum, ut nostris sumptibus ei manus iniiceret. Verum cum noster istuc paulo
post quartam matutinam venisset, ille evaserat. Alterum adhuc sino et statui
rem differe, dum tibi loquar, ne quid temere faciam. Externa Academiae facies
10] mutatur. Boni animos erigunt, mali deprimunt. Spero Deum in posterum pro~ prosperaturum
speraturum esse labores meos.
Filius tuus se bene gerit et discit feliciter. D. Nysio et toti Curiae gratu~ gratulor.
lor. Sed mihi per hanc translationem multum decedit. Nam quantum ex tuis
colligere possum? Nysius mihi favet: an ipsius successor idem facturus sit,
15] incertum est. Multum item perdidi in Decama. Nam hic mihi favebat supra
modum. Svertzenbergius quidem idem facere debebat, sed metuo, ut veterum
officiorum obliviscatur.
Sarmata abiturit in Poloniam; sed petit augmentum stipendii. Unde colligo
illum nihil minus cogitare, quam in Sarmatia manere. Multum sibi pollicetur de
20] Domanno, Gravio, Oenoma et Swertzenbergio. Quid futurum sit, dies docebit.
Credo tabellarios ad DD. Coddaeum et Gruterum iam abiisse. Peto igitur,
ut significes, an iudices tempestivum esse, ut meum negocium D. Ordinibus
commendem. Vale vir consultissime cum universa familia. Fran. anno [16]24, 9
Iunii.
25] T. Amplit. observantiss. Lubbertus. //
[Adres:] Consultissimo et prudentissimo viro D. Iohanni [Sa]cama, U.I. Doctori
[et] senatori in supre[m]a Frisiorum Curia, domino et amico colendo.
Franeker, [zaterdag] 17 juli 1624. - Sibrandus Lubbertus bericht Saeckma over de toestand aan de Academie en over Maccovius, en informeert nog eens naar de benoemingen van Goeddaeus en Gruterus. (Codex Saeckma no. 49).
S. consultissime vir,
Nostra schola nunc est tranquilla. Iuventus ad se redit et facit quisque of~ officium
ficium suum. Pauci turbatores metu poenae quiescunt. Magistratus a vobis mo~ monitus
nitus videbatur excubias nocturno tempore dispositurus esse, sed nondum fecit,
5] neque faciet, opinor, nisi coactus. Si ille hac in re officium suum facere vellet,
possemus perpetuam quietem sperare. Domini scholarchae promiserunt se de
p. 247] hac et aliis rebus ad DD. Deputatos referre velle. An fecerint, nondum constat,
multo minus, quid profecerint.
De isto viro idem iudicamus. Maiorve sit eius superbia an vanitas, non fa~ facile
10] cile dixerim. Legatus, qui hic erat, tanquam, sunt eius verba, secretissimum
secretum mihi in aurem dicebat eum istic foetere. Et cum prae me ferrem hoc
non esse verisimile, cum magna affectu asseverabat eum apud senatum ecclesi~ ecclesiasticum,
asticum, populum et magistratum civicum foetere, et supra modum exaggerabat
illorum ingratitudinem.
15] Domini scholarchae, quantum ex ipsis intelligere potui, dubitabant, an lit~ litterae
terae istae ad D. Coddaeum et D. Gruterum transmissae sint. Inquire, quid
huius rei sit, et fac me certiorem, quam spem de utroque habeas. Vale vir
ampliss. Uxorem tuam et liberos mea officiose salutat. Fran. anno 1624, 17
Iulii.
20] T. Amplitud. observantis. Lubbertus. //
[Adres:] Amplissimo consultissimoque viro D. Iohanni Saekma, I.U. Doctori et
senatori in Frisia, domino colendo.
[Franeker, woensdag] 27 oktober [16]24. - Sibrandus Lubbertus verzoekt Saeckma bij Gedeputeerde Staten te bemiddelen inzake zijn belastingaanslag, en klaagt over het gemis aan medewerking van bestuurders om de rust op de Academie te kunnen handhaven. (Codex Saeckma no. 50).
S. vir consultissime,
D. Domannus narravit quibusdam meorum collegarum dominos Deputatos
proxima septima futuros esse Lewardiae. Simulatque intellexero eos istic una
esse, proficiscar Lewardiam, ut illud, quod nosti, proponam. Cum tibi nuper
5] adessem, promittebas te velle ea de re cum D. Oenoma loqui, quod, ut data
occasione facere velis, etiam atque etiam peto. Ego abutor tua amicitia neque
scio, quomodo possim rependere, sed tua erga me benevolentia fretus audacius
apud te ago.
Nostra schola adhuc est tranquilla. Si magistratus vellet nocturnas excubi~ excubias
10] as ita ut debet disponere, aut si D. scholarchae, quod polliciti sunt, nobis id
praestarent, posset Academia tutam et perpetuam habere tranquillitatem. Sed
consules diserte dicunt se nolle et scholarchae res Academicas prorsus negli~ negligunt.
gunt. Haec charissime amice in tuum sinum effundo. Si Lewardiam venero,
loquar tecum prolixius. Saluta uxorem et liberos. Vale vir consultissime. Anno
15] [16]24, 27 Octob.
T. Amplitud. observantis. Lubbertus. //
[Adres:] Eerentveste, hoochgeleerde, vermogende heere, mijn heer Johan van
Saeckma, der beiden rehten Doctoer ende raedt ordinaris in Vrieslant, mijnen
20] gunstigen heren.
D'brenger is betaelt.
p. 248] Franeker, [maandag] 13 december [16]24. - Sibrandus Lubbertus beveelt Antonius Matthaeus uit Marburg bij Saeckma aan als opvolger van Bouricius en schrijft verder, dat de wanordelijkheden geheel verleden tijd zouden zijn, als de magistraat maar zou meewerken. (Codex Saeckma no. 51).
S. vir clarissime et consultissime,
D. Buritius nobis desertis ad vos accedit. In eius locum substitui cupiunt
multi. Inter caeteros incipit prensare Inncherus Intima. Rogo te, mi domine, ut
velis de hac re serio cogitare. Si voles, poteris per amicos tuos efficere, ut ex
5] ruinis Marburgensibus aut Heidelbergensibus vir celebris, cordatus, gravis, so~ sobrius
brius et pius vocetur. Non poteris publicae iuventuti rectius consulere. Metuo,
ut ille importunis prensationibus cognatos uxoris (intelligis quid dicam) suae
moveat, ut non tam spectent, quid Academiae prosit quam quid cognato utile
futurum sit. Antonius Matthaeus est vir iste, qui nostram Academiam illustrare
10] potest et quem nullo negotio huc pertrahere potestis. Est enim a Lutheranis a
professione deiectus. Opus est festinato, ne aliquis Davus perversa misericor~ misericordia
dia motus vobis omnia bona consilia evertat. De Grutero incipiunt hic sinistre
loqui, unde colligo esse, qui eius vocationem impedire cupiunt. Hoc tibi signifi~ significare
care volui, ut de utroque mature deliberes. Si iudicas dominum Andreae posse
15] vocationem Matthaei promovere, fac me certiorem. Efficiam, ut te sincere et
serio iuvet. Meam causam tuae curae et industriae committo.
Nostra schola est tranquilla. Prodigiosa, qua hactenus laboravit, ebrietas
incipit cessare. // Nocturnae etiam grassationes non sunt tam frequentes. Boni
adolescentes vivunt quiete, caeteri quiescunt formidine poenae. Si magistratus
20] vellet nocturnas excubias, ita ut par est, disponere, possemus utrumque malum
funditus extirpare. Sed ille Academiae quietem et mihi istam gloriam invidet.
Vale vir praestantissime. Festinantissime. Franicae anno [16]24, 13 Decemb.
T. omni officio Lubbertus.
25] [Adres:] Consultissimo et prudentissimo viro D. Iohanni Saeckma, senatori
Frisiae.
D'bode is betaelt.
Franeker, [donderdag] 17 juni [16]24. - Sibrandus Lubbertus schrijft Saeckma, dat de burgemeester de twee opstandige studenten verdedigt tegen de Academische senaat. (Codex Saeckma no. 52).
S. consultissime et prudentissime vir,
Constitueram Romerii causam differre, dum tibi locutus fuissem. Sed hoc
consilium coactus fui mutare. Betger enim, qui postridie Calendarum Iunii
profugit, rediit in urbem et nobis palam in plateis obversatur. Iudicavimus
5] igitur consultum esse, ut informationes de his duobus a senatu Academico
sumptas ad Curiam transmitteremus. Betger non est in album Academiae rela~ relatus,
tus, et ob eam causam existimat se iurisdictioni scholasticae subiectum non
p. 249] esse, quod hoc tempore valet propterea, quod magistratus civicus nobis non
solum adversatus est, sed eos etiam hactenus contra senatum scholasticum
10] defendit. Omnes studiosi et professores ipsi hanc audaciam stupent, neque id
sine causa. Ex hac enim actione patebit, publica ne morum honestas an profli~ profligata
gata omnium vitiorum turpitudo in nostra schola regnum obtinere debeat. Fac
igitur, mi Saekma, quod iudicaveris ad qualiscunque disciplinae conservationem
esse necessarium. Ipse vides nos in aliis omnibus connivere debere, si tanta est
15] publicae auctoritatis infirmitas, ut haec tam grandia delicta tolerare cogamur.
Vale vir praestantissime. Fran. anno [16]24, 17 Iunii.
T. Amplitud. observantis. Lubbertus.
Raptim et calamo festinante. //
20] [Adres:] Consultissimo et prudentissimo viro D. Iohanni Saekma, I.U. Doctori
et senatori Frisiae.
Franeker, [vrijdag] 13 februari 1624. - Sibrandus Lubbertus schrijft Saeckma met betrekking tot Goeddaeus, Wonseradeel, de weduwe Reinalda en zijn eigen belastingaanslag. (Codex Saeckma no. 53).
S. consultissime vir, amice colende,
Non interfui deliberationi isti. Ideo de ea re exacte iudicare non possum.
Crediderim illud de quantitate stipendii a quibusdam adiectum esse, ut, cum vi~ viderent
derent DD. Ordines a proposito vocandi tam celebres viros averti non posse,
5] hac ratione efficerent, ut illi vocationem non amplecterentur. Constat enim D.
Coddaeum tam vili stipendio huc pertrahi non posse. Non habuit ille Marburgi
stipendium tam amplum, sed sunt istic alia multa, quae iurisconsultum tam
celebrem in Germania detineant, quorum ne minima quidem pars apud nos
Franicae sperari possit. Ut autem inter DD. Ordines fuerunt, qui hunc scrupu~ scrupulum
10] lum iniecerunt, ita suspicor inter DD. Deputatos esse qui propter eandem cau~ causam
sam vix patientur eum tolli, non ut prosint reip., sed ut aliquem, cui favent,
promoveant.
Si aliquid potes, ut credo te posse, effice, ut deliberatio de praetura
Woomsterdeelana quam citissime finiatur. Ea enim finita hoc Academicum
15] facilius perfici poterit. Proximis Comitiis exigetur magna vis pecuniae. Metuo
igitur nos turbulenta et diuturna Comitia habituros esse. Esset igitur valde op~ optandum,
tandum, ut illud Academicum negotium et hoc meum ante Comitia expediri
posset. Sed ego totam rem committo tuae fidei.
Cognatam nostram monui, ut in tempore migraret. Obtuli ei aliquam par~ partem
20] tem domus nostrae, in qua commode habitare posset. Sed illa fugit hominum
consuetudinem et istic in solitudine contabescit. DD. Volmachti censuerunt res
meas pluris quam par est. Itaque res meas DD. Deputatis explicare statui, ut
illi eas denuo censeant et quod a DD. Volmachtis admissum est, corrigant. Sed
nescio, quomodo hanc rem aggredi et perficere debeam. Peto igitur, ut me tuo
25] consilio iuves et tuam sententiam de hac re quam primum ad me perscribas.
p. 250] Uxori tuae precamur meliorem valitudinem. Mea eodem vitio laborat. Uxor mea
et ego precamus vobis omnia felicia. Vale vir consultissime. Franicae anno 1624,
13 Februarii.
T. Amplitud. addictiss. Lubbertus. //
30]
[Adres:] Eerentveste, hoochgeleerde, vermogene heere, mijn heer Johan Saeck~ Saeckma,
ma, raadt ordinaris in Vrieslant.
D'bode is betaelt.
Enkhuizen, [zondag] 14 juli 1624 [o.s.]. - Afschrift (met enige aanvullingen van de hand van Saeckma?) van een brief van Paulus Geschinius aan Sibrandus Lubbertus, waarin hij afscheid neemt van zijn leermeester en hem raadt zijn rectorsambt niet tegen Maccovius te misbruiken. (Codex Saeckma no. 54).
Magnifice domine rector, pater amantissime,
Salvere Magnificentiam Tuam ac bene rem gere precor. Quoniam in abitu
meo, prout constitueram, non potui cum Magnificentia prolixum instituere
colloquium, placuit ex itinere meo id per epistolam exequi. Absit autem pater,
5] ut vel ego te, verum prudentissimum, in ullis vitae humanae actionibus institu~ instituendum
endum mihi proponam, vel tu pater me quicquam malevolo animo scribere.
Profecto maior est tua apud me auctoritas, maiorque meritorum tuorum respec~ respectus,
tus, quam ut illa, ulla dies, apud me imminuere, quantominus pectore hoc
memoriaque eximere possit. Observantia tui, pater, studiumque famae ac existi~ existimationis
10] mationis tuae me impellit, ut quicquid hoc tumultuariae scriptionis est, tuo
bono impendam.
Triennio isto quod apud vos in Frisia exegi, etsi curiosus in aliena repub.
non fuerim, impossibile tamen fuit vulnera Academiae vestrae opprobiumque ei~ eius,
us, qua ex continuis perpetuisque dissensionibus discordioque professorum ac
15] opprime theologorum promanent, non cognoscere. Dolui acerbissimae Academiae
fatum eoque magis dolui, quod malum prope modum supra remedia esse de~ deprehenderim.
prehenderim. Non te accuso, pater, non excuso Makovium. In arcana consilio~ consiliorum
rum actionumque tuarum non inquiro. Huius omnes animi sensus, omnes cor~ corporis
poris operationes perspexisse me ac ad unguem cognitas habere glorior. Ita ut,
20] si mihi ille suis depingendus foret coloribus, nullum prae me Apellem, nullum
Parrhasium optaveris. At Deum, quem nihil latet, testor: cum in ipso deprae~ depraehendissem
hendissem quodam quae vitio, potius gentis apertoque ingenui ac liberi hominis
pectori quam malitiae adscribi debeant; nihil horum tamen, quae conferri pos~ possint
sint cum illis, quae promiscuus vulgi sermo bacchatur de tua saltem in anteri~ anteriores
25] ores collegas acerbitate aut quae ipsemet ego circa impexas turbas, iam tum
curiosior sagaciter deprehendi attentata. // Rapto indignissime in vincula
Rappio putabam officii mei esse illius tutari partes, quod existimarem noctur~ nocturnum
num istum tumultum occasionem animi adversioni praebuisse. At postquam
cognovissem iuvenem optimum rarumque modestiae exemplar longo ante tem~ tempore
30] pore destinatum fuisse supplicio non alia de causa quam quod cum Makovio
p. 251] uno reciperetur tecto, non alio fine quam ut in Macovium pressius indigniusque
ex contubernali eius male habito et forte contumeliam sibi inrogatam, vinculo~ vinculorum
rum deformitatem diutius haud laturo inquiri posset. Utique animo persuasi
meo in persona Rappii meam quoque laedi dignitatem, nec quicquam aliud
35] fervidum ictis odiosisque actionum consiliis queri quam eversionem quibuscun~ quibuscunque
que laudem artibus unius Makovii. Destiti igitur (maxime post detectas illas
secretarii admiralatus litteras et quaedam alia, quae lubens reticeo) prae socio~ sociove
ve ac consternatione animi sive Rappium defendere sive Macovio cavere, quod
non dubitarem Deum vendicem fore facto praeiudiciove oppressorum neque fieri
40] posse, ut molitiones istae in cursu suo iam paene secum non reciderent in
autorum capita.
Proinde malui quoque provincia ista discedere quam aut diutius spector es~ esse
se calamitosae virtutis aut frustra ludere operam in re, ducendis ad normam
honesti aequique invidia occaecatorum animis, praesertim cum istic apud vos
45] amici vitia non nosse, sed odisse usu receptum sit. Quid innuam, pater, tute
nosti, neque chalybem aut saxum circa cor tibi esse puto, quominus sentias
cordolium meum exinde ortum, unde minime oportuit. // A Makovio uno verbo
nulli vestrum metus non lacescitus non tuum, pater, non ullius hominis queret
dedecus, adeo obstinavit animum patienter haec ferre. At mihi parsum ei fuerit,
50] nisi quies salutis Academiae publica ob ipsum solum clandestinis coitionibus
tectisque consiliorum cuniculis turbari desierit; non dico causam quare non
debeat omnia honesta obviaque expediendae saluti suae arripere media et vel
semel modestia ista defungi. Sed proh Deum, ne adigatis hominem ad extremo~ extremorum
rum istorum consiliorum necessitudinem. Quem Deus ac Ordines ferunt, quid in
55] Ammama aut Vinsheimius aut Verhelius vel denique etiam Hachtingius ferat?
Quem Deus tot et tantis ingenii cumulavit dotibus, ut cum applausu omnium
bonorum (absit verbo invidia) et cum horrore hostium ecclesiae munus Acade~ Academici
mici Doctoris sustineat, quid ni tu, pater, Amesiusque calcar ei potius ad stre~ strenue
nue ac praeclare ornandam ac a barbarie vindicandam Academiam additis quam
60] in cursu celerem sufflamatis rotam? At dices: praeclarum vero Academiae
ornamentum, cum istis moribus, quos sane nunquam mihi, pater, tam luculenter
sicut nuper depinxisti Klingbilianae filio natu maximo in mea praesentia, quos
sane et multi et minus laudabiles illi dummodo tales verum et ego quaedam
talia in ipso deprehendi et cum alias tum supra quoque excusavi; et quaedam
65] insuper aliorsum trahi sinistre accipi, ne dicam per praecones tum odium, sed
per errorem detorqueri et affirmare ausim. Collegis in ipsum quidvis licet:
Marianum asinum esse vultis (et sane quoad labores Academicos studiosorum
commodo ferundos talis est) recalcitrare eum non vultis. At memineritis etiam
serpho formicaeque suam // bilem esse et abstinendum illi a maleficio, qui
70] honorari velit. Quamquam sinosmet ipsos exanimaverimus et actiones nostras
ad bilancem praeceptorum divinorum expenderimus, vehementer metuo, ne
nostra vitia deprehendantur occultiora forte aut saltem speciosiora, sed nun~ nunquam
quam tolerabiliora. Non videmus manticam, quae in tergo est; et dum in alio~ aliorum
rum naevos argutos intendimus oculis, obliviscimur nostri. Natura neminem
75] omnibus partibus perfectum absolutumque edit; at tamen plerumque defectum
p. 252] unius compensat alio eoque maiori beneficio, ita ut ille prae hoc merito nihili
censeri vel saltem excusari debeat.
Idem sit de re praesenti iudicium. Officere quidem Makovium tuis lumini~ luminibus
bus non ego, sed uno ore omnes praedicant. Et sane doleo vicem tuam, pater,
80] irascererque Macovio, si ex proaeresi ista facere in animum suum induxisset
unquam. Sed dum perpendo vividum hominis ingenium, acumen invidendum,
solertiam exquisitam, docendi dexteritatem admirabilem, nescio utrum peccare
dici possit, si strenua opera munerisque sui fideli administratione imo proiecta
quemvis iuvandi cupiditate invidiam sibi gloriamque paret. Proinde apprime
85] cavendum censeo collegis ne non iam studiosorum vulgus. Sed ipsi Ordines
intelligant ideo illi invideri ab omnibus, quod forsan nemo parca facere, pauci
ipsum aemulari possint. Porro istae sunt rerum humanarum vicissitudines aut
gradus, ut cum nihil stabile ac perpetuum reperiatur; summis quoque negatum
sit stare diu; et hac lege natura res producit omnes, ut sibi mutuo succedant
90] excipiantque aetate fessas vegeteriores. Unde nec mirum, si solem orientem
plerique // mortalium plus adorent, occidente ipsi quoque ad maturitatem
pervenerint, iunioribus si non ludibrio certe despicatui futuri. Ita nimirum
scissente immutabili illa iustitia divinae praxi, ut quod alteri feceris, ipse feras.
At miraberis inconditam forte ac intempestivam hanc philosophiam quaeresque,
95] cui bono tanto superciliosorum verborum apparatu me defendam.
Profecto, si me nosti pater, nihil minus quam cavillatorem dixeris: qui si
res arbitratu stetisset meo, tam profunde tibi Makovium depressissem, quam
alte super eundem scandere cuperes. Ideo autem haec scribo, ut dum id, quod
in rem tuam sit, non ex aliis tibi blandientibus, ex me saltem audias, cogites~ cogitesque
100] que non omnes in Frisia tam obesae naris esse, ut non intelligant, quid distent
aera lupinis, neque ringantur Academiam sontico laborare, praecipuam quo
ataxiae causam esse odium ac invidiam. Quae cum ita esse ipsemet reapse
deprehenderim, piaculum me commissurum putabam, si non illa ad te deferrem
et pro tuis de me meritis meaque in te pietate hoc pacto praeclaro nomine tuo
105] subservirem. Praesertim cum sciam exoptatissimam te nunc habere occasionem
consopiendi haec mala et famam integritatemque tuam ascendendi, si fascibus
Academicis non in perniciem collegae, sed salutem publicam communemque
quietem utaris. Et, ut si ulla expetenda sit vindicta, eam Deo committens
sanctimoniae patientiaeque christianae vivum exemplar existas, ita e contra, si
110] fratrem tuum coheredemque Christi sive clam sive palam praemere porro in
animum inducas, Deum ultorem extimescas cogitesque laudem // aliquando
reddendam esse coram tremendae Maiestatis tribunali de singulis rationem, et
quidem detracta persona.
Proinde ne iusto sim longior, Deum Opt. Max. supplex oro, ut vulnera
115] Academiae vestrae persanet disiunctosque animos firmo charitatis nexu per
spiritum suum sanctum copulet et sublatis scandalis amabilem concordiam in
ecclesia politiaque ad nominis sui laudem et gloriam constituat. Me quod atti~ attinet,
net, pater, si dolor et iuxta ingens studium tui paulo impensius me ad te
scribere compulit, non tamen spero idcirco me fines migrasse offici. Quin
120] vehementer rogo ac obtestor, ut singula haec profecta putis ab eo, qui tibi
p. 253] aeque bene ac animae suae cupit utque me solito favore prosequi mihique bene
praecari non [-]. Vale pater amantissime, et quia non solum vir, sed insuper
christianus theologus es, temet ipsum ut vincas sedulo enitere. Dabam Enchu~ Enchusae
sae Hamburgam cum bono Deo navigaturus, 4/14 Iulii anno 1624.
125] Magnificentiae tuae blandissime paternitatis studiosissimus Paulus Geschinius
a Bezdiez, ante hac serenissimi regis Bohemiae in appellationum [Curia] consi~ consiliarius.
liarius. //
In dorso
Apographum literarum a Paulo Geschinio ad Dn. D. Sibrandum Lubbertum, tum
130] temporis rectorem magnificum, in causa D. Makovii, 4/14 Iulii anno 1624 En~ Enchusa
chusa scriptarum.
Franeker, 10 mei 1623. - Sibrandus Lubbertus schrijft aan Saeckma om hem te plezieren in het Grieks; in deze voor velen geheime taal uit hij kritiek op de bemoeizucht van veel kerkdienaren en doet wat toekomstige betreft een beroep op Saeckma's invloed. (Codex Saeckma no. 55).
Ιωαννηι τωι Σακαμαι ανδρι λαμπροτατωι, και συμβουλωι της Φρισιας φρονιμοτα[τωι], Σι~ Σιβραντος
βραντος ο Λουβερτος ευ πραττ[ει].
Οραω σε ηδεσθαι τοις ελληνικοις; διοπερ εψηφισα προς σε ελληνικων γραφειν.
Χαιρω τας γνωμας ημων αρμοζειν. Πολλοι των διακονων ταραττουσι τας πολιτειας,
5] και προφασει της θρησκειας τα εαυτων ζητουσιν, ου τα του Χριστου Ιησου. Δηλον οτι
αυτοι παντα ατοπα και δρασαι και παθειν δυνανται ωσπερ και των ανθρωπων εκασ~ εκαστος;
τος; ουδεν ηττον δε βουλονται των αλλων υπερεχειν, και [ουδ]εμιαι εξουσιαι υποτασ~ υποτασσεσθαι
σεσθαι πεφυκοτες τυγχανουσι ταπεινου συστηματος και μεριμνωσι περι των υψιστων
αιει φρονουμενοι το του ποιητου:
10] Αιεν αριστευειν, και υπειροχον εμμεναι αλλων.
Η αιτια τουτου εστιν, οτι ευποιουντες σχολης των ιδιων αμελως εχουσι, και πρατ~ πραττουσι
τουσι τα αλλωτρια. Αυτη η πολυπραγμοσυνη εδει κατορθωσαι. Χαλεπον δε η κατ~ κατορθωσις,
ορθωσις, εαν μη δι'π ακριβεως εξετασεως των εσομενων διακονων, ουτος γαρ ο μονος
δεσμος της αυτων συνατροισεως τουτου ουν διαλελυμμενου, τα ετερα δι'π αυτα εψονται;
15] δια τουτο δεομαι σου, ω ανερ ευλογισμωτατε, ινα τουτο το καλλιστον εργον ημιν
απεργαζηι. Ερρωσο. Φρανικηιθεν τηι πεμπτηι φθινοντος μουνυχιωνος ετει απο Χριστο~ Χριστογονιας
γονιας χιλιοστωι εξακοσιοστωι εικοστωι τριτωι.
[Adres:] Erentveste, hoochgeleerde heer, mijn heer Johan van Sacama, der bei~ beiden
20] den rechten Doctoor ende raadt in Vrieslant, mijnen gunstigen heeren. Lewar~ Lewarden
den.
[Franeker, mei 1623]. - Sibrandus Lubbertus beklaagt zich bij Saeckma over het gebrek aan medewerking van curatoren en stadsbestuur; hij toont zijn medeleven met de ernstig zieke Ulenborg. (Codex Saeckma no. 56).
p. 254] S. consultissime et prudentissime vir,
Libellus iste posset DD. Ordinibus occasionem dare, ut istam effraenatam
audaciam coercerent. Hanc autem rem non poterunt a commodiori exordio
quam ab examinis ordinandorum emendatione inchoare; sed ego paene despero.
5] Cum ego antepaenultimas meas ad te misissem, miserunt mei collegae duos
Lewardiam, qui DD. scholarchas adirent, ut illi apud DD. Deputatos efficerent,
ut DD. sua auctoritate apud senatum civicum ad leges Academicas observandas
adigerent. Tres responderunt prolixe; tertius, apud quem est plus auctoritatis,
respondit, ut illi mihi retulerunt, satis frigide. Quam ob causam ab DD. scho~ scholarchis
10] larchis nihil aut parum auxilii expecto. Tu autem ipse, quae est tua prudentia,
facile vides, quam difficile esset senatorem agere, si Curia sententiam a se
latam executioni mandare non posset.
Ego sic sentio: magistratum debere secundum leges nostras agere, quae ip~ ipsi
si mandata sunt, aut alterutrum futurum esse videlicet, ut rector habeat per~ perpetuas
15] petuas turbas, quod anno superiori contigit, aut, si turbas vitare velit, omnia
dissimulet et in omnibus conniveat, quod anno [16]22 factum est. Utrumque
praestat ab alio fieri quam a me. Non haec scribo, ut exactam disciplinam
introducam. Hanc enim ne speraverim quidem, sed ut externam tantum discipli~ disciplinae
nae umbram, h.e. externam morum honestatem, procurem. Tu igitur, vir claris~ clarissime,
20] sime, aut me habe excusatum, aut effice apud scholarchas, ut priusquam ma~ magistratum
gistratum in eam efficiant, quod illorum officii est et sine quo impossibile est
externam morum honestatem tueri.
D. Ulenborgium exercuerunt domestica; ex illis ortae sunt, opinor, multae
perturbationes animi et ex his morbi corporis. Deus eius misereatur eique vel
25] vitam proroget vel in vera cognitione Iesu Christi huic abducat. Amen. Vale
amplissime et consultissime vir.
T. Amplitud. observantis. Lubbertus. //
[Adres:] Amplissimo et consultissimo viro D. Iohanni Saeckma, U.I. Doctori et
30] senatori Frisiae, domino suo reverenter colendo. Lewardiam.
D'brenger is betaelt.
[Franeker, 1597?] - Henricus de Veno geeft zijn oud-studiegenoot Saeckma zowel argumenten voor als tegen het opvoeren of bijwonen van toneelvoorstellingen door studenten. (Codex Saeckma no. 127)
Vir consultissime, amice et domine,
Ais? Aio. Negas? Nego. Non nostrum inter vos tantas componere lites. Quae~ Quaestio
stio malefida est et quae vere natitat. Ignoscite Pyrrhonii, si UNUM certum in
hoc pelago. In me quondam (memini) aliquid Icareum. Atque illud ipsum etiam~ etiamnum
5] num metuo. Veruntamen, si liceat (quod olim forte licuit) orbatum alis in
littus eiici; Quid dubitem? Quin animi aciem quomodo cumque dirigam: Vos
naufrago succurrite. Et quia arduum est occupare, una vice bivium: secabo
viam, quae a dextra legitur. Sic itaque incedo.
p. 255] A.
10] Actio δραματικη, seu sit comoedia, sive tragoedia (non de nomine disputo) in
scholis, ecclesiis aut rep. Christianis (ita loqueris) admitti potest, atque debet.
(Addo) quod, oportet. Quo durius, eo melius, cum ita nobis sederit. Probatio~ Probationes
nes sunto. I. Quia nihil in verbo Dei: quae omnium nostrarum actionum cyno~ cynosura
sura est, expresse aut solide (quod scio certo certius) adversus hanc sententi~ sententiam
15] am editur, aut a Doctoribus editum ostenditur. Si autem quid oblique vel per
consequentiam deducibile nimirum forte et indirecte adversari videbitur, illud
suo loco in antithesi elegantius prosequemur.
[In de marge:] ADFIRMATIVA. A. Contra 1. Argumentum negativum non probat.
II. Quia verbum Dei potius huic menti patrocinatur quotienscumque adfectus et
20] variegenas gesticulationes passim per totam scripturam cernimus, ut etiam
membrorum descriptiones in Deo, et varias rerum gestarum circumstantias,
quae omnia nunquam acciderunt, sed ideo solummodo prodita sunt, ut nobis in
nostra imbecillitate adcommodari quiverint. Quod cum ita sit, quis comoediam
aut actionem similem repudiet, quae in eum finem instituta videmus, ut reddat
25] homines istius historiae capaciores et facilius et melius minoreque cum moles~ molestia,
tia, quam si tantum frigida narratione simplex veritatis filum texitur? Sed haec
nimis oratorie et longiuscule petita serie.
[In de marge:] Cont. 2. Ab uno particulari ad aliud non valet consequentia.
III. Quia vitae humanae speculum est. Videmus enim neque in dictis neque in
30] scriptis, neque in ipsa divina MENTE (loquor de illa, quae in nobis est) quae
omnia abstracte contemplatur et quasi verissime vel prope praesentanee cunc~ cunctas
tas universi ideas concipit. Nullibi (dico) tam exactam rerum gerendarum ges~ gestarumve
tarumve imitationem et demonstrationem conspicimus quam in actione drami~ dramika.
ka. Tam apte enim senem, puerum, mulierem, servum, ancillam, temulentum,
35] iracundum, omniumque personarum differentias et adfectus iucundis gestubus
exprimit; adeo, ut etiam e longinquo spectator, non audiens fabulam, ex sola
// gesticulatione rei veritatem percipiat et argumentum propositae historiae in~ indubitata
dubitata dexteritate intelligat. Unde etiam consequitur, quod nullis artibus tan~ tanta
ta suadendi facultas, tantaque movendorum cordium energia a natura indulta
40] sit, quam actioni dramatum, ubi omnia ob oculos obversantur, centuplo vividi~ vividius,
us, quam in picturis, aut oratorum historicorum et poetarum artificiis.
[In de marge:] Contr. 3. Optimum vitae speculum est ocularis ipsius rei in~ inspectio,
spectio, ut cum video hominem ridenti lacrumantem, morientem, tunc verius
video rem ipsam quam ab histrione exprimi.
45] IV. Quia tota vita nostra nihil praeter comoediam et tragoediam continet.
Videmus nempe in omnibus aetatibus, temporibus, vitae statubus, condicionibus
et moribus omnia sursum deorsum volvi atque revolvi, et mere histriocinam
faciem quottidie nobis exsurgere. Exempli caussa. Hodie nascor, obambulo,
rideo, morior; quid praeter larvam? Ita subito ex uno in aliud, ex hoc in illud
50] praecipitarier? Ut qui hodie inter proceres Frisiae fremit in grandiloquis pulpi~ pulpitis,
tis, cras redit ad vilem casulam, ubi solitus erat bubulcus agere. Quid aliud
quam mimicum? De nocte lecto incumbimus, indusio tegimur, de die tot vesti~ vestibus
bus et palliis, aliaque figura conspicui incedimus. Aestas et hyems quam diver~ diver
p. 256] sas imagines et mutationes suppeditat, et plura infinita prosopa, quae singula~ singulatim
55] tim perstringire non huius chartae est nec calami. Satius est argumentorum
sylvam ex hoc uno loco exscindere, et totam vitam cum actione dramica qua~ quadamtenus
damtenus conferre, ut si natura sit dramica, nos quoque non pudeat naturae
ministros et symios existere, qui aliorum dicta et facta studiose et κατα το πρεπον imitari discimus.
60] [In de marge:] Contra 4. Inverto igitur, et dico: Si tota vita est actio dramica,
non opus habemus actione dramica. Quottidie enim quocumque oculos converti~ convertimus,
mus, illud videmus, quod ab actoribus dramicis exspectari poterit.
V. Quia iuventus rebus iucundis magis dedita facilius adsuescit linguae Latinae
aut Graecae aliive (in cuius gratiam tunc illud plerumque agitur) quam si inter
65] privatos parites desidiosa quiete et obtusa tranquillitate ex Catoniano vultu
praeceptoris continue linguam biberet.
[In de marge:] Cont. 5. An non aliud est medium, quo suaviter erudiri queat
iuventus? Imo, potius laboriosa res est tot rotas chartarum evolvere et edisce~ ediscere
re in scenicis.
70] VI. Quia loquendi promptitudinem gignit crebra exercitatio.
[In de marge:] Cont. 6. Et loquendi praecipitantiam et garrulitatem.
VII. Quia inutilem verecundiam, vel rusticum pudorem adimit; si saepius in
publicum coram toto populo producantur iuvenes, ubi tot ora obvia, tot oculos
in sese intentos non erubescere studeant.
75] [In de marge:] Cont. 7. Et fortassis verecundiam excutiendo, impudentiam
induceret. Difficile adeo est, mediam viam ingredi: praecipue in tam aetate
tenera. Et quis diceret illum verecundi pudoris iuvenem, qui tot hominum lumi~ lumina
na et maiestatem immotus sustineret?
VIII. Quia multum conducit ad rhetorismum, quae est saltatio rhetorica (in qua
80] noster Lydius peritus est, cum litigat) quam artem excellentissimi viri ut So~ Socrates,
crates, Plato, Cicero, Quintilianus, ac Stoicorum plurimi oratori perquam neces~ necessariam
sariam arbitrati sunt; quatenus apto quodam corporis gestu vultus et corporis
composita adformatione constat, tum vigore oculorum, adcommodatoque singu~ singulis
lis verbis ac sententiis sono vocis, cum efficaci membrorum // iactatione. Sic
85] concionatores hodie magis panegyrici aestimantur, qui mira vocum contentione
(haec Agrippa et alia memorat) vultu multiformi, oculo vago et petulanti,
iactatis brachiis, saltantibus pedibus, lascivientibus lumbis, ac variis motubus,
inversionibus, circumductionibus, resupinationibus, saltubus, gesticulante toto
corpore animi videlicet mobilitate ipsum secum volvente, populares conciones
90] ad plebem a suggesto proclamare censuerunt.
[In de marge:] Cont. 8. Ergo symia esset optimus rhetoricus. Et obstat Chris~ Christus
tus qui nunquam risit. Et Socrates qui a foro domum rediens nunquam eodem
vultu perstitit, aliis flentibus, aliis gestientibus etc.
IX. Quia historia est res licita, ergo et actio dramica, si enim licet ea descri~ describere
95] bere et nominare, quae dictu turpia censentur aut egregia, cur non liceret
simulate?
[In de marge:] Cont. 9. Sed ideo scribuntur historiae, ut ea, quae laude digna
sunt, vere, non ficte imitemur, quae ignominia vituperemus vere etiam, non
p. 257] ficte. Et reipsa turpia destemur non imitemur, nedum simulate. Ne illa simu~ simulatio
100] latio aliquid simulachri in nobis relinquat.
X. Quia poesis licita. At haec est viva poesis.
[In de marge:] Cont. 10. Nihil cum poesi commune. Poetae enim a Paulo pro~ prophetae
phetae vocantur, cum dicit. Unus ipsorum prophetarum dicit. Ab Iove principi~ principium
um et alibi Cretenses mendaces, ventres inertes, malae bestiae. At histriones
105] nihil laudis ex scripturis obtinent. Imo poetae rem unam depingunt. Histriones
omnia exprimere tentant, et tanquam Protei in mille formas abeunt.
XI. Quia picturae licitae sunt, etiam rerum turpissimarum et reipsa execrabili~ execrabilium,
um, at haec multo exquisitius rem depictam et obumbratam repraesentat.
[In de marge:] Cont. 11. Picturae oculos non ita adficiunt ut aures dramici. Ex
110] auditu fides et incredulitas. Et quoque dubito, an res turpes ita ad vivum ex~ exsculpi
sculpi debeant. Ergo ab indebito argumentum ducitur.
XII. Quia legati, nuncii et alii (quos vocant) referendarii in negotiis aut rebus
gestis gerundisve dominorum voluntates et noluntates, iusta fide referunt, in
eoque laudantur merito, quod ita probe suum munus obeant. At illud ipsum
115] comici et tragici, eadem fide, et eadem industria vel magis strenua.
[In de marge:] Cont. 12. A veris ad ficta non valet consequentia. Sunt enim
disparata.
Nunc ad sinistram vestigium retorqueo. Hoc nimirum tramite.
B.
120] Actio δραμ[ατ]ικη illicita est, exque republica aut ecclesia Christiana funditus ab~ abolenda
olenda. Quod probo.
I. Quia ex S. scriptura directe aut liquide nusquam approbetur, ideoque tacente
scriptura, nos quoque debere obmutescere et tantisper quiescere ab hac aut illa
actione, donec nobis a Deo praecipiatur, iuxta dictum Domini: Patres vestri
125] fecerunt ea, quae non praecepi eis etc.
[In de marge:] NEGATIVA B Cont. 1. Dubito cum theologis, an non praecipere
sit prohibere alibi vel potius nihil dicere. Si prohibere nihil ad propositum, quia
nomina me scenica non est prohibita. Si nihil dicere ergo et plura omittenda
essent, quae hodie facimus, et de quibus ut adiaphoris nihil Deus statuit.
130] II. Quia scriptura aperte contrariatur in dicto illo apud Salomonem: Tegumen~ Tegumentum
tum mulieris non gestabis; quod de veste interpretantur, quae saepius in illis
actionibus usurpatur.
[In de marge:] Cont. 2. Pro armis accipitur, vel inhonesto tunc temporis habitu
ad fallendum sexum (ut in circumcisione) et aliis munerum fraudibus in rep. Si
135] enim pro simplici veste, neque camisiam, neque caligas neque crepidas gestari
liceat nobis, quia illae quoque vestes sunt mulierum.
III. Quia iure politico histriones aliique theatri comites ab omnibus honoribus
tanquam infames arceri soliti.
[In de marge:] Cont. 3. Tu noveris. Puto, si ob pretium, alias non. Neque nos~ nostra
140] tra actio dramica est plane histrionica, quia illi histriones quottidie talibus
intenti erant ad quaestum faciendum scurrae pessimi.
IV. Quia sapit papismum, quod res ipsa ob oculos poni volumus, et non potius
animo veritatem amplectimur: sic enim papistae per imagines aliasque res sen~ sen
p. 258] sibiles plebeculam erudire maluerunt, ut ab insensibili et invisibili Deo aversi,
145] elementis inhaererent, et tandem ad apostasiam deflecterent.
[In de marge:] Cont. 4. Ergo pignora, obligationes. Dada dextera dextrae. Ar~ Arrhae
rhae et si quae corporea, papismum redolent.
V. Quia magna confusio in civitatibus exoritur per vicos platearum, ubi ad
theatricam actionem concurritur, ita ut famuli // famulaeque domestico operi
150] studiose intenti a sua vocatione avocentur per occasionem pessimam, et rem
familiae creditam totamque familiam neglegant.
[In de marge:] Cont. 5. Confusio illa per accidens quae saepius ob cantum tu~ tubae
bae aliasque evenit.
VI. Quia Moses et Paulus gravissime increpant populum Iudaicum, quod cum
155] bibissent et comedissent, ad ludendum surgerent.
[In de marge:] Cont. 6. Illud ludere, erat apostatare cum vitulo.
VII. Quia multi falsi visus et ioci illepidi, libidines, scelera, irritamenta scele~ scelerum,
rum, homicia, rapinae, aliaque id genus iuventuti et decoris virginibus fenestram
aperire possent ad similia facinora, etiamsi in contrarium finem (ad enitanda
160] scilicet) in medium proferantur.
VIII. Quia ingens fastus in plebe cernitur, quotienscumque ad scenam accingint
sese homines; ingens contentio, ingens aemulatio, quotiens alter alterum studet
praecellere.
IX. Quia saepenumero iurgia et altercationes in spectatoribus de loco magis
165] commodo vel de prospectu proximiore, aliaque istius farinae et caedes et ver~ verbera,
bera, et si quid ulterius aut gravius.
X. Quia, etiamsi ad corripiendos et instruendos homines actio dramica partim
exhibeatur, semper tamen res ficta, permanet, neque unquam nobis plenissime
constat praecisum illo modo, illa ratione rem gestam accidisse, quin aliquid
170] desit aut superflue inhaereat, quod strictam censuram subeat. Fortassis enim
(et credo quod sic) non tali corpore fuit Hercules, quali persona comica istius
formam referens; neque sic oculos sic ille manus, sic ora tenebat, quando
furore percitus, uxorem et liberos interficit, et si quae sunt eiusmodi.
[In de marge:] Cont. 7,8,9,10. Per accidens homo sapiens sibi dominatur. Hi
175] tres Christiani.
Authoritates non habeo, neque librorum copia exsulto. Pro adfirmativa puto
facere viros praeclaros: Terentium, Plautum, Senecam, Macropaedium, Schonae~ Schonaeum,
um, Reuchlin, et infinitos alios et certamen Roscii cum Cicerone, in quo uter~ uterque
que totus laboravit, ut alter alterum, hic orationis copia, ille gestuum varietate
180] in una re dilucidius exprimenda, superaret. Verum e contra facit. Quod Massi~ Massiliensium
liensium civitas teste Valerio tantae gravitatis custos exstiterit, ut nullum ady~ adytum
tum hystrionibus daret, quia eorum argumenta magna ex parte stuprorum actus
continerent, ne talia (ut supra dixi) spectandi consuetudo imitandi licentiam
faceret. Augustus quoque Tiberium gesticulationis emphasi aliquid authoritatis
185] orationi volentem adquirere admonuit, ut ore non digitis loqueretur. Atque haec
hactenus tumultuarie et nimis rapide. Tu pro tua ingenua synceritate facile
videris me haec effudisse, non scripsisse, eominus aliquam limam adhibitam.
Vix enim relegi. Ego sum in illa sententia. Utrumque posse defendi, nisi quod
p. 259] Dei nomen in actionibus exclusum optarem propter praeceptum tertium.
190] Vale mi candide amice et clariss. domine. Matrem et pudicem venustam
sororem tuam saluta de nobis, et gratias habemus pro vestro adfectu.
Tuus vere H. de Veen.
[Zonder adres]
Emden, [vrijdag] 10 november 1609. - Om de door graaf Enno uitgeschreven landdag te Emden te verhinderen is Aurich door het garnizoen van Emden ingenomen. Amama vraagt Saeckma te bewerkstelligen dat zijn proces aan het p. 260] Hof van Friesland wordt gevoerd. (Codex Saeckma no. 128)
E. erentfeste, hoochgeleerde, grootgunstige here, Mijn here,
U.E. schrijvent van date den 23. Octob. hebbe ic wel ontfangen, ende den
genigen daer het nodich, U.E. goede affectie en meininge tot onse gemene sake
g'openbaert, die seker U.E. daervoor ten hoochsten danck weten. Sedert onse
5] vertreck ut Den Hage, is hier vele voorgelopen, welcke voorwaer vele van ons
nimmer hadden gedacht, dan dat het so heel slim soude sijn. Als wij verstaen
dat het van verscheidene genomen wert, daer ist wijt aff, gelijck ic hope dat
U.E. voor desen wel vernomen sullen hebben. De principale oirsake deses on~ onheils
heils menschelijckerwijse te spreken, is gecomen ut des cantzelars und Wyarda
10] rapport, deur welcke S.G. so hoge in sijn wapenen is geworden, hem ingebeel~ ingebeeldet
det sijnde die sonderlinge, syncere ende grote affectie, welcke mijn E. heren de
Staten Generael hem dwegen ja veel eerder S.G. souden te hulpe comen, als
den van Emden unde den landtschappe, dat S.G. nu meer sich sulven vergeten~ vergetende,
de, tegens inhouden aller verdragen so een geveerlijcken lansdach heft utge~ utgeschreven,
15] schreven, geswegen die enorme iniurien so in Gever als in Sperie tegens den
stenden und stat Emden utgegoten, dat het niet slimmer gemaeckt conde
werden; daer tegens is goet gevonden een opentlijcke defensie ut te geven,
ende deur tgansche landt laten publicieren, daerbeneffens vernemende dat S.G.
dien niet tegenstaende mit de lansdach deurdringen wilde, dieselve mit gewalt
20] te verhinderen, // waerut eyntlijck gevolget is t'innemen van Auryck ende
Grietzijl, sijnde thuys boven last ende bevel ingenomen oc gespolieert, waerover
de daders haer straffe sullen moeten utstaen. Hierop is de cantzelier weder na
Den Hage getrocken, heft daer so dapper geroepen om hulpe, dat de E. heren
Staten Generael oc op sijn aengeven de here Biel und Bentinck gecommitteert
25] hebben om die van Emden te vermanen van de ingenomene huyser so wel
als van de geplonderde goederen restitutie te doen; sulx gedaen sijnde Gecom~ Gecommitteerde
mitteerde na 'sGravenhage te seynden mit vollencomen last. Op sulck versoek
is geresolveert dat men de huysen niet conde overgeven hen ende so lange de
vrede niet ware getroffen, want S.G. die weder hebbende soude sijn ouden
30] ganck gaen, de middelen tot het garnisoen binnen Emden hemmen als hij rede
begonnen heft ende also vervolgens doen wat hem belieffde. Daer ter contrarie
S.G. op dese wijse ende boven vermoeden van sijn huysen geblotet sijnde, wat
beter coop apparentelijck soude geven, na Den Hage te seynden om aldaer de
saken aff te handelen, werden hier int geringste geen ooren na gelecht, sulx
35] dat ic niet sie, wat utcomste onse saken sullen nemen. Ic befinde dat de diffi~ diffidentie
dentie deur eenige gemaeket daechlijx meer und meer toeneempt. Ende inson~ insonderheit
derheit bevalt het veele qualijck dat mijn heren de Staten Generael so seer
instantelijck dringen op de restitutie, derer ic hier verneme dat sij die liever mit
gewalt sullen laten innemen, als mit wille overgeven. // Mit d'onderdanen te
40] plagen vaert S.G. voort, als oft hij gans gewonnen spel hadde. Somma werden
de saken niet anders bij de handt genomen, als tot noch is geschien, sullen wij
van slim in erger vervallen. Godt Almachtich is te bidden dat hij t'aenstaende
quaet genedich van ons affwende.
p. 261] Dat U.E. wegen mijne particuliere sake mit den pensionaris van Rotterdam
45] gesproken hebben, danck ic U.E. sonderlinge, ende ben bereidtwillig sulx te
verschuldigen. Maer opdat U.E. mijn meininge mogen verstaen, so ist dat ic
geerne tot Rotterdam de citatie hadde g'exploicteert geholden, omdat ic daer
present sijnde tselve conde versoeken, want in absentie wilde niemand sich
daerinne laten gebruycken. Hadden de heren sulx toegelaten als sij billich be~ behoordt
50] hoordt hadden te doene, om vele redenen die ic allegeerde, so soude ic dzelve
citatie na Gruningen hebben gesonden om sowel Castrichum te citeren als die
tot Rotterdam, in hope staende die van Gruningen, daer ic nader bij was, siende
dat die van Rotterdam de citatie hadde laten exploicteeren, niet minder souden
hebben laten geschien, daer sij andersins wat selsaem und Castrichum syndicus
55] sijnde meer spies soude gemaeckt hebben. Dewijle dan U.E. sien can hoe wey~ weynich
nich rechts den vremden in Hollant g'administreert wert, haer sulven rechters
stellende daer sij niet versocht werden, ja die groote pensionaris seyde wilt
ghij de actie // hier institueren, U sal goed recht wederfaren, ende strax
daernaer verstonde d'instantie geperimeert te sijn, niettegenstaende ic hem sei~ seide,
60] de, so mijne partijen sulcke exceptie hadden te gebruycken, dat sij sulx voor
den richter daer 't proces hinge, mogen doen, in welcke gevalle haer wel beje~ bejegent
gent soude werden. So is mijn dienstlijcke begeren mijn E. here believe op na~ nader
der aenhouden die sake daerheen helpen dirigeren, dat het proces werde te Ho~ Hove
ve g'evoceert ende mij dan verleendt werde citatie bij edict, andersins sal ic
65] tot geen recht cunnen comen. Soude de lex properandum bij ons in praxi ge~ gehouden
houden werden, so souden vele instantien geperimeert sijn, dan ic hebbe die
noyt sien practiseren. Daeromme bidde ic nochmaels U.E. believe mij hierinne,
soveel 't recht vermach, favoriseren. Wij sullen betonen dat wij vlijt genoech
gedaen hebben om de procedueren gereassumeert te crijgen, doch heft niet
70] willen sijn. U.E. hiermede in schuts des Alderhoochsten bevelende, ende weest
met U.E. l. huysvrouwe ende familie vruntlijck van ons allen gegroet. Groetet
mijn here Hillama, Ulenburch, Runnia ende alle goede bekende heren, sonder
mijn here Harbajum te vergeten. In Emden den 10den Novemb. 1609.
U.E. dienstwillige Sixtus v. Amama. //
75] [Zonder adres]
Emden, [maandag] 7 oktober 1611. - Amama vraagt Saeckma's advies alvorens hij voor de derde stand bij het gerecht in Aurich bezwaar aantekent tegen de hoogte van de pacht. (Codex Saeckma no. 129)
E. erentfeste, hoochgeleerde, wijse, seer voorsienige heren, Mijn heren,
Het is mij leedt dat ic des morgens als U.E. verreisden, mit eenige resolu~ resolutien
tien te schrijven so g'occupeert ben gewest, dat ic een halff vierdel stonde te
late quam om U.E. na 't schip te geleiden; U.E. willen mij sulx niet t'ongoede
5] affnemen.
Wij sijn vast doende om d'instrumenta appellationis veerdich te crijgen,
daerna sullen niet suymen de sake int Hoffgerichte aenhengich te maken, want
p. 262] S.G. bereits, oc in Reiderlandt mit d'executie voort vaert, ende so wij daer geen
inhibitie sullen cunnen erlangen, als wij wel twijffelen. Wij vermenen niet dat
10] de Camer tot Spier tselve sal affslaen, maer also wij niet geerne onsen libel~ libellem
lem appellationis int Hoffgerichte souden overgeven voor ende aleer U.E. mij
communiceert hebben tgene waervan ic coram mit U.E. affgesproken hebbe. So
is mijn dienstelijcke und vruntlijcke begeren U.E. willen onbeswaert sijn tselve
alles, mit den aldereersten ende so spoedich het mogelijck can sijn, seinden.
15] Daeraen sullen U.E. mij groote vruntschap doen, ende sal bij mij so g'imploi~ g'imploieert
eert werden, dat U.E. daeraen geen miscontentement sullen cunnen hebben,
waertoe mij dan ganschelijck verlatende, ende desen tot geen anderen eynde
dienende, wil U.E. erentfeste, hoochgeleerde, wijse, seer voorsienige heren in
de protectie des Alderhoochsten bevolen hebben. In Emden den 7den Octob.
20] anno 1611.
U.E. vruntwillige Sixtus v. Amama. //
[Adres:] Eedele, erentfeste, hoochgeleerde, wijse, seer voorsienige heren, mijn
heren Gellio Hillama und Joanni Saecma, I.U.D., beide raden ordinaris in den
25] Hove van Frieslandt, sampt und sonders. Tot Leuwerden.
Cito. Francq.
Emden, [zondag] 13 oktober 1611. - Hoewel de ridderschap, het stadsbestuur van Emden en de graaf hun pachtvorderingen willen matigen, betwijfelt Amama of het gerecht een goed oordeel zal vellen. (Codex Saeckma no. 130)
E. erentfeste, hoochgeleerde, wijse, seer voorsienige heren, Mijn heren,
U.E. schrijven van den 10den deser hebbe ic den 13den desselven wel ont~ ontfangen,
fangen, ende als ic wel op rede reise stonde naer Auryck te gaen om de re~ reductie
ductie ofte appellatie int Hoffgerichte aenhengich te maken, hebbe niet willen
5] nalaten U.E. mijn vruntlijcke groetenisse te doen, ende daerbij verclaren dat ic
mit verlangen sal verwachten daeroff U.E. mentie maken, ende vermits de
haeste van de bode niet gereed conde worden, so haest ic van Auryck we~ wederomme
deromme gecomen sal sijn, sal U.E. van alles nader adviseren. Het is mij moye~ moyelijck,
lijck, daer de saken vast alle in een taemelijcken stand gebracht sijn, dat even
10] dese so qualick affgelopen is, dan dat troost mij seer dat het U.E. niet g'impu~ g'imputeert
teert wert, wil nochtans niet twijffelen onser Heere Godt sal een utcomste
geven.
Ic moet U.E. dit per advis laten weten dat Jr. Schotto Benninga, b. Ubbo
Remitz, b. Buckelt, voorts alle bekende burgeren mits een daler t'ontfangen
15] seer wel tevreden sijn, begeren oc niet meer, ende so waer is als men secht,
sullen weinige, exempt Jr. Wilhelm, Hane und noch een ofte twe haer partije
maken, maer mit een daler wel laten contenteren. De heer Grotius verclaerde
tegens den burgemeester Ubbo Remitz, als hij gevraecht werde wat antwoort
Dr. Eiben wegen S.G. ingebracht hadde, dat S.G. sich so billich hadde gepre~ gepresenteert
20] senteert mit belofte sich so t'accommoderen, also hij bekende datter eenige
p. 263] landen waren die so veel niet geven conden, dat een // yder contentement
soude crijgen. Daerop antwoorde de b.: wen S.G. dat dede, so wilde hij hopen
dat alles ten besten soude comen; daer is niemand jeweniger in de sake als de
burgemeester ende sijn meininge is so 't Hoffgerichte de sake geraeckt aen te
25] nemen, sullen sij na inhouden van d'Hoffgerichts ordeninge partijen in vrundt~ vrundtschap
schap wijsen, so S.G. dan gesinnet is reden plaets te geven, conde men sien
mit wat middel men ampt voor ampt voorname ende een goede gelijckheit
troffe. Het can sijn dat op die wijse wat geschiet, dan so ic 't Hoff recht
kenne, sal sonder intercessie van Groter als wij hier sijn, niet utgerecht wor~ worden,
30] den, adeo ab aulicis contemnuntur subditi; de tijt sal het leren. De meerendeel
ut Aurycker ampt und Broeckmerlandt menen sich dingsdach bij mij te vin~ vinden,
den, ende also sij geen notarien tot Auryck cunnen machtich worden, sal ik twe
mit mij nemen und presenteren den amptman of rentemeester de verschenene
huier na older gewoonheit, dat gedaen sijnde laten sij het daerop aencomen,
35] een nyw begin van onrouw, dan wat is daertoe te doen? Daer is gefailgeert, die
goede heren die gemeindt hebben S.G. wat goets te doen, cunnen wel anders
vernemen, ons staet voor de handt niet meer te doen dan ons recht te vervol~ vervolgen,
gen, cunnen de heren Staten Generaal een middel vinden om de sake t'hervat~ t'hervatten,
ten, het soude corter wech sijn, ende soude meer vruntschap ende eenicheit
40] maken, dan ic sie weinig middels, so partijen wedersijts sulx niet begeren.
Hiermede desen eindigende wil U.E. sampt und sonders in schuts des Almach~ Almachtigen
tigen bevolen hebben. In Emden den 13. Octob. 1611.
U.E. dienst- und vrundtwillige Sixtus v. Amama. //
45] [Adres:] Aen mijn heren, mijn heren Gellio Hillama [u]nd Joanni Saeckma, I.U.
D., [here]n raden ordinaris in den Hove van Frieslandt. Leuwerden.
[Door Saeckma:] Recepta 18 Octobr. 1611.
Emden, [vrijdag] 18 oktober 1611. - Het gerecht in Aurich heeft het bezwaar van de derde stand verworpen, waarop Amama meteen in beroep is gegaan bij het Rijkskamergerecht te Spiers. De ridderschap heeft de graaf afgeraden onderscheid te maken in de hoogte van de pacht. Sommigen hebben gedreigd soldaten in te zetten om de pacht te innen. (Codex Saeckma no. 131; aan de bovenkant in het midden is een gedeelte bij het openen weggescheurd)
E. er[entfeste, hoochgeleerde,] wijse, seer voorsienige heren, Mijn heren,
[Uyt mijne laeste] hebben U.E. verstaen wat sedert U.E. vertreck alhier
gepasseert is, ende hoe ic op rede reise stonde mij naer Auryck te begeven,
om de g'interponeerde appellatie ofte reductie in 't Hoffgerichte t'introduceren,
5] ende citatie und inhibitie te versoecken. Daer comende hebbe ic goede adres ge~ gehadt.
hadt. Wat ic versochte unde begeerde gedaen te hebben om tot expeditie te
comen, werde mij niet geweigert. Dan so haest als Dr. Wyarda, die nu cantzeler
gerenuncieert ofte verclaerd is, sampt andere so daer present, mijn comst had~ hadden
den vernomen, sijn Jr. Wilhelm Stadtholder, oc Wyarda mede assessor ontbo~ ontbo
p. 264] 10] den worden, ende heeft het Hoffgericht, verschreven heren aengecomen sijnde,
onse versoek unde petitien, pure et simpliciter affgeslagen. Waeraff ic stante
pede, et viva voce aen het hoochloffelijck Camergerichte hebbe doen appelle~ appelleren,
ren, isti boni domini assessores, nullo alio nituntur fundamento, dan dat sij
seggen, dewijle sij be'ediget sijn op het Oosterhusische verdrach, ende tseffens
15] in monde heft, dat alles wat de seven heren ut souden spreken, gehouden
soude werden als ware het de Oosterhusische verdrage g'usereert, so ver~ vermochten
mochten sij niet sulcke appellatie ofte reductie aen te nemen, dan twijffelden
niet Camerz soude het wel doen, ende onse begeren int geringste niet affslaen.
Daerop gaet eerstes dages een bode na Speir. Dan in wat een laberinth d'ut~ d'utsprake
20] sprake so geschien, dese goede graeffschappe gestelt ende gebracht heft, sal
de tijt noch leren. So ic oyt de graefflijcke // te peerde ge[...], want ic tot
Auryck haer so hebbe h[... w]aren sij nu meer meister van tgansche landt, [...]
Jan Reigel, designerende de huysluyden moesten 't gelag betalen, ende souden
nu nochmaels na de Staten lopen, 't is mij hardt geweest te horen, dan patien~ patientia,
25] tia, ic hope noch een anders, so sij malcander maer t'wul sijn. Waer twe, waer
een rijxdaler voor desen mit gewalt opgedragen betaelt sijn geworden, die wer~ werden
den de facto g'executeert, die tot desen een daler betaelt hebben, wert bevolen
3 oort rijxmunte ende een schaep op te brengen, ende d'wijle sij nu voor em~ emphiteutas
phiteutas verclaerd sijn, pro laudemio een jaer meide. Und daer S.G. voorhebbens
30] ware een onderscheit onder de landen te maken, is hem van Jr. Wilhelm gan~ ganschelijck
schelijck affgeraden. De graefflijcke laten haer verluyden de heren gecommit~ gecommitteerde,
teerde, tot affdoeninge van de beherescheit, hadden S.G. und andere verclaert,
so sij na rechte een utsprake souden hebben gedaen, souden alle huurluyden
verclaerd hebben, dat sij maer meri et simplices coloni waren. Ic hebbe haer
35] logen gestraft ende soude niet bevonden werden dat alle heren daerinne eens
waren gewest, sij willen mit gewalt mit d'executie voort, non obstante appel~ appellatione
latione.
Mijn heren, daer is so een faute begaen, welcke in de hemel sal schreien,
ende so ut de Camer ofte andersins, deur goet beleit, van de heeren Staten
40] Generael geen middel geschafft werde, dat dese // hersien [...] schier sal irre~ irreparabel
parabel sijn, dan G[...] E. van alles onschuldich gehouden werden, sijn d'andere
heren so utmondich geweest, dat sij haer so verclaerd hebben. Den roem sullen
sij wel hebben te dragen, mij is geseidt, daer sij rede order gestelt, so de
huysluyden, mit betalinge, volgens d'utsprake, niet gereet sijn, dat eenige soul~ souldaten
45] daten op een oorth sullen aengenomen werden om d'executie te doen. Wij
sullen wel inhibitie ut de Camer becomen, dan het staet te besorgen, dewijle
sij so ijlen, dat men tot dietlickheit sal moeten comen, eer de inhibitie can
comen. Men heft mij wel verwijtlijck voorgeworpen, dat de huysluyden niet
sochten als S.G. ongunst op sich te laden. Hadden sij haer mit S.G. in onder~ onderdanigh
50] danigh accort willen begeven, S.G. soude nimmer so indiscreet gehandelt heb~ hebben,
ben, is het wel te dragen? Doch ic can haer wel, ende wete seer wel waerna
alle hoffschransers getrachtet hebben, daer men de landen niet hebben wil, dan
versoecken betalinge van de huysinge. Waer eenigh profijt is, dat versoeken de
hoffschransers, daer schade is, daer moet de huierman volens nolens de landen
p. 265] 55] holden, oft mit pleit utfoeren. Dit is onse jegenwoordige staet; de Here, hope
ic, sal het beteren alst hem belieft. Weest sampt unde sonders mit U.E. fami~ familie
lie den Here bevolen. Ilens. In Emden den 18. Octob. 1611.
U.E. dienst- unde vruntwillige Sixtus van Amama. //
60] Ic verwachte noch mit devotie op Remets comste, begere oc gerne te verstaen
oft U.E. het laeding onderteikent hebben.
[Adres:] Eedele, erentfeste, hoochgeleerde, wijse, seer voorsienige heren, mijn
heren Gellio Hillama und Joanni Saeckma, I.U.D. und raden ordinaris in den
65] Hove van Frieslandt sampt und sonders, Leuwerden.
Francq.
[Boven het adres door Saeckma:] Recepta 21en Octobr. 1611.
Emden, [maandag] 18 november 1611. - Er is nog geen bericht van het verre Spiers. De beambten gaan bij de inning van de pacht rigoreus te werk. De graaf houdt zich niet alleen niet aan de Oosterhussische verdragen, maar stelt zelfs nieuwe belastingen in. Amama vraagt wat er in Den Haag besloten is na de rapportage van de commissie naar Oostfriesland, waarvan Saeckma deel heeft uitgemaakt. Hij beklaagt zich erover dat er geen vergelijk mogelijk was en dat de houding van de Staten Generaal onduidelijk is. (Codex Saeckma no. 132)
E. erentfeste, hoochgeleerde, wijse, seer voorsienige heren, Mijn heren,
Ic hebbe sedert mijne laeste geen schrijven van U.E. ontfangen. Daer ic
nochtans seer na verlange, ende oft ic wel geerne U.E. mit mijn schrijven
ong'importuneert wilde laten, dewijle ic niet can schrijven als van verdriet und
5] elende, waerover ic seker ben dat U.E. sich sullen bedroeven, so can ic het
nochtans niet nalaten om mij een weinich t'ontlasten, want des clagens is so
veel ende de hulp so weinich, dat ic nu meer in corten tijt meer verdriets in
mijn dienst hebbe gehadt als in eenige jaren tevoren.
Noch hebben wij geen bescheid van Spier. Inmiddels wert hier dermaten ri~ rigoureus
10] goureus mit d'executie vervaren, dat de b'ampten oc tegens expres inhouden
der verdragen eenige personen, olde mannen, mit gevanckenisse geplaget heb~ hebben,
ben, den anderen alle wert vooreerst genomen potten, ketelen, bedden und
betscleren, andere hoyen, peerden ende wat sij becomen cunnen, oc steelswijse,
want eenige dorpen sich mit gewalt opponeren. Daer sij de luyden mit affpan~ affpandinge
15] dinge haerder beesten niet genuch dringen connen, daer vercopen sij de beesten
mit het hoy tesamen, ende schuwen niet, al souden de luyden bij desen win~ winterlijcken
terlijcken tijt mit haer kinderen bedelen gaen. Versoecken d'arme luyden dat
men haer haer huysinge maer sal betalen und laten se trecken, sij cunnen niet
tot audientie comen, Bone Deus, hoe qualick sijn die heren bedacht gewest, die
20] so seer mit sulcken utsprake te doen g'ijlet hebben, Godt wilt haer vergeven
als sij daer berouw van hebben, ic twijffele weinich, so sij het clagen und
p. 266] carmen der underdanen hoerden. Als maer eenich mitliden bij haer plaets had~ hadde,
de, sij souden haer conscientie beswaert vinden van hier vertreckende, daer de
heren doch alles in richticheit conden gebracht hebben, laetende d'onderdanen
25] in sulcken desolaten miserabelen staet.
Hadden wij eenigh bescheit van Speir, so conde men sich etwes resolveren,
want so lange dat niet gecomen is, so can men geen anderen wech voor de
handt nemen, ic mene anders niet, dat de heren Staten Generael wel van alles
g'informeert sijnde souden dulden, dat men op sulcke [wijse] // mit den on~ onderdanen
30] derdanen mochte procederen. Het was een gerings, dat de luyden, hoewel bij
dese tijden al commerlijck, sulcken huier eens utgaven, dan sij besorgen van
haer recht te sullen comen, want de b'ampten willen het gelt niet ontfangen
onvercort den onderdanen haer recht. Bij 't Hoffgerichte is geen trost, Speir is
te wijt, gewalt can men qualick bruycken. Somma een seer desolaten staet, dan
35] ic verblijde mij noch seer dat U.E. buyten schult gestelt worden. Het can niet
lange utblijven, wij comen wederomme aen malcander, want S.G. niet allene de
verdragen niet houdet, mits affstellende tgene hij te doene belovet heft, maer
stelt noch nywe tollen op, ende beswaert den eenen voor den anderen na. Sup~ Suppliceert
pliceert men aen 't Hoffgerichte om mandaten de non turbando ende men
40] crijcht citatie. Inmiddels varen de b'ampten mit d'executie voort, de luyden cla~ clagen
gen vast, werden haer sobere goederen quyt, ende crijgen geen troost. So on~ onbarmhartich
barmhartich sijn die schinders dat sij tot Bonde een man, een eenigh ijseren
pot beholden hebbende, staende mit cool aen het vuer, affgepandet hebben, en~ ende
de de cool op de mest geworpen, daer hij nochtans ongehouden was iets te
45] betalen, als ic den amptman daerna bewesen hebbe. Sulcke ende van diergelijc~ diergelijcke
ke clagen is in mijn huys daechlijx werck.
Mijn heren willen mij doch niet voor ongoede affnemen dat ic U.E. dit so
particulierlick schrijve, recht oft ic U.E. iets soude imputeren, dat verre van
mij sij, ende wete oc anders, dan ic can het niet onderlaten, op hope dat U.E.
50] noch sullen arbeiden dat de sake mach werde[n] hervatet, in welcken cas alles
geremedieert soude cunnen werden. Ic verlange seer te verstaen wat op der
heeren rapport gevallen is. Wyarda is noch in Den Hage, hier wert eenigerma~ eenigermaten
ten mit de meide stil geholden, dan so haest Wyarda sal aengelanget sijn, sal
men voortvaren. Wij hadden hier verstaen U.E. waren in Den Hage te comen
55] verschreven, dan hebben weinich vervolch gehoort, waer de mare so goed ge~ gewest,
west, 't was te wenschen, want voorwaer dat mijnheer Biel seyde, hebben wij
een misslach gedaen, 't is bij faute van instructie und informatie, daer can hij
niet mit passeren // insonderheit overwegende ende in memoriam revocerende
den par. die voorschrevene personen, pag. 26, waerinne den heren last gegeven
60] wert tot elucidatie van de materie, tuygen te mogen verhoren, ende sich infor~ informeren
meren enz.
Eens beclage ic mij dat de saken so beleidet sijn, als de goetlijcke verge~ vergelijckinge
lijckinge niet wilde haften, dat men niet heft cunnen gewaer worden, op wat
voet de heren wilden gaen. Want saken aen een gerichte te verwijsen, die
65] sulven om t'ordelen gecommitteert sijn, is niet een sake te decideren, waeraff
so men eenige kennisse hadde mogen hebben, soude men nader instantie heb~ heb
p. 267] ben cunnen doen; dan om de waerheit te seggen, 't is in dese sake gegaen, als
mit alle d'anderen, dat men in den eersten veel scharmutzelen maeckt, sonder
iets te concluderen. Daerna slaet men een slach, 't ga onder ofte over; sulx is
70] der heren Statische Gecommitteerde werck van aanvanck gewest, und is mij
leet dat U.E. daermede in besoinge hebben moeten comen; so ist oc gelaten. Ic
wil dit mijn schrijven hiermede eindigen, den Here vertrouwen, dat sijne Godt~ Godtlijcke
lijcke Majesteit noch believen sal, deur U.E. als goede instrumenten, de saken
tot eenen draechlijcken ende goeden eynde te sullen laten geraden. Hiermede
75] E. erentfeste, hoochgeleerde, grootgunstige heren, U.E. l. huysvrouwen und
kinderen sampt und sonders in schuts des Alderhoochsten bevelende. In Emden
den 18den Novemb. 1611.
U.E. vruntwillige Sixtus v. Amama. //
80] [Adres:] Aen mijn heren, mijn heren Gellio Hillama [und] Johanni Saeckma, der
beider rechten Doctoren, raden ordinaris in den Hove van Frieslant sampt und
sonders, mijne insondere heren und goede vrunden, Leuwerden.
Francq.
[Boven het adres door Saeckma:] Recepta den 30en Novemb. 1611.
Emden, [dinsdag] 26 november 1611. - Ondanks het proces in Spiers gaan de pachtinners door. Saeckma heeft aan de administrateurs en de raad van de graaf geschreven de zaak bij te leggen. Amama weet dat zonder diens aanwezigheid de Staten Generaal zich er niet opnieuw over zullen buigen. Amama dankt Saeckma voor hetgeen hij voor zijn dochter gedaan heeft. (Codex Saeckma no. 133; bij no. 132)
Post scriptae
Mijn heren,
Ic hadde een schrijvent aen U.E. voor eenige dagen reeds verfeerdiget, dan
bij foute van getrouwe [vrun]tschap, hebbe dat niet cunnen overseynden. In~ Inmiddels
5] middels hebbe ic den 26en deses U.E. schrijvent ontfangen, waerop ic voor~ vooreerst
eerst niet can antwoorden, als U.E. sonderlingen te bedancken, wegen mijne
principalen, voor U.E. getrouwe diensten ende besondere sorchfuldicheit, waer~ waerdeur
deur U.E. ons tsamen ten hoochsten t'uwent verobligeren, bidde und begeere
int regard van onsen staet, U.E. wille believen daerinne te continueren.
10] Sedert mijn voorschrevene schrijvent is niet besonders anders voorgefallen,
als dat men date deses, morgen und overmorgen, mit vercopinge van de gespe~ gespecificeerde
cificeerde affgepandede goederen sal procederen tot groote quetsinge der on~ onderdanen.
derdanen. Ic late protesteren, ende protestere daechlijx, dan sij varen voort.
Het proces ofte de provocatie na Speir is genuchsaem aengenomen, dan in plaet~ plaetse
15] se daer wij compulsoriales versocht hebben om d'acta t'ederen, so is veraff~ veraffscheidet,
scheidet, wert supplicantem terrorem primae sententiae exhiberen. Sal geschien
wat recht is, so sullen wij die moeten overseinden, dan wie daeraff oirsake ge~ gewest
west is, sullen U.E. lichtelijck cunnen ordelen. Inmiddels moeten wij lijden dat
p. 268] wij niet weten moeten.
20] U.E. make mentie van seker schrijven aen den heren administratoren, und
den erb. raet. Wij hebben tot noch niet een letter ontfangen, conde het ge~ geschien,
schien, dat bij interpretatie ofte accommodatie, salvo tamen appellationis iure,
de saken conden bijgelecht worden, 't was minder moyte ende meerder reputa~ reputatie
tie van de nywer heren Staten Generael (waerna ic oc verneme dat de heer
25] burgemeester Ubbo Remitz de saken soeckt te dirigeren), dan ic verneme so
veel wel, dat men sich niet lichtelijck daertoe sal laten bewegen, sonder dat
U.E. daer present sijn, ende wel versekert, om in geen meerder laberint te co~ comen.
men. Op mijn wijder versoek insistere ic noch, ende begere seer dienstlick U.E.
willen mij daermede accommoderen. Ic can U.E. verclaren, dat d'amptman Hars~ Harssobruch
30] sobruch mij seer specialic verhaelt heft, wat onse argumenta in d'overge~ d'overgegevene
gevene deductie // gewest sijn, als van gelijcken d'amptman Cloppenburch tot
Auryck. Daeromme versoeke ic als gesecht U.E. willen mij sulx niet ontseggen,
te meer so U.E. sich mogen versekeren, dat alles so bij mij gemenageert sal
worden, dat het strecken sal tot U.E. reputatie und ere. Ende dit vooreerst
35] sovele ic schrijven can van tgene sich toegedragen heft, und noch [pass]eret
tot date dese toe.
In plaetse dat ic mij geen andere gedancken maeckte, U.E. schrijvent ont~ ontfangen,
fangen, ofte ic ontfinge de stucken waeromme ic geschreven hadde, und noch
schrijve. So ist mij veel anders bejegent, ic bekenne wel dat mijn dochter seker
40] niet droeve was, sulx vernemende, dan seker ic und mijn l. huysvrouwe waren
daerinne seer beschaempt, niet wetende waer wij sulx verdient hadden, oft
waer het soude verdient cunnen worden. Ons is van harten leet gewest, dat wij
U.E. geen meerder ere und vruntschap hebben cunnen bewijsen. Waren de
saken niet beschaepen gewest als die toe dier tijt waren, wij souden ons meer
45] g'efforceert hebben, sonder nochtans gedacht, dat U.E. het op dusdanige wijse
souden hebben willen vergelden. Wij weten niet wat te seggen, willen het
laten staen tot nader bijeencomste, int Godt belieft. Mijn dochter is verblijt
ende danckt U.E. van ganscher harten, wij niet minder, dan sijn beladen op wat
wijse sulx weder te verschuldigen. Dico quod sentio. Hiermede U.E. sampt l.
50] huysvrouwen und familie in schuts des Almachtigen bevelende. In Emden den
26. Novemb. 1611.
U.E. vruntwillige Sixtus v. Amama.
Alle heren die ic U.E. wegen gesaluteert hebbe, doen U.E. gans dienstelijck
55] resaluteren.
Emden, [donderdag] 16 januari 1612. - De graaf wil de huizen van betalende pachters laten herstellen. De schadevergoeding voor de pachters van Orthumer ambt en Leer zal moeilijk te verkrijgen zijn. De beambten van Leerort hebben van de boeren van Wijmeer een grote belastingsom gevorderd: Amama heeft bij het gerecht te Aurich intrekking getist. In de samenstelling van de raad van Emden is weinig verandering gekomen. (Codex Saeckma no. 134)
p. 269] E. erentfeste, hoochgeleerde, wijse, seer voorsienige heren, Mijn heren,
U.E. schrijvent van date den 6en Januarii laestverleden, is mij den 15en
dessulven wel ter handen gecomen; ic bedancke U.E. vooreerst seer voor de
communicatie van de deductie daerbij overgesonden, alsmede voor U.E. goede
5] ende geneigde affectie neffens mijne principalen, waerinne ic versoeke dat U.E.
willen believen te continueren. Bij d'eerste gelegenheit sal ic den scribenten
voor haer moyte bedencken.
De saken mijner principalen staen noch vast in gelijcke terminis, allene dat
veele gepandede goederen tot noch onverkoft sijn gebleven unde dat S.G. nu
10] een ander voet voornempt, als noemptlijck dat hij den genen die op twe rijx~ rijxdalers
dalers mit gewalt gedrongen sijn, ende andere die den gewoontlijcken canonem
willen betalen sonder meer, de landen laet opseggen, mit aendruwinge om de
huysen ter eerster gelegenheit deur meisters metzelaren und timmerluyden te
willen laten setten. Vele sijn wel tevreden, als geen ander moderatie te ver~ verwachten
15] wachten soude wesen.
In Orthumer ampt gaet het al op d'oude wijse, ende sal sich insonderheit
bij de naeste verpachtinge, so den 2. Feb. eerstcomende sal geschien, wel wat
nyws openbaren. Voor d'inbreucke die die van Lhier den pachteren gedaen heb~ hebben,
ben, is den pachteren toegevonden negendehalff duysent guldens, ende denen
20] van Lhier operlecht sulcke schade te betalen. Mit wat middel men die van
Lhier daertoe sal constringeren, sal geen geringe moyte geven, insonderheit so
S.G. deur sijn b'ampten daeronder // sijn personagie heft laten spelen.
Ic verwachte alle dagen tijdinge van Speir und twijffele niet, nadat mij on~ onse
se advocatus laest geschreven heft, ofte sullen citationem et inhibitionem er~ erlangen,
25] langen, hoewel hier vele vianden van beheerstheit anders verhopen. Den heren
Staten Generael hebben wij mit behoorlijcke reverentie g'antwort, ende versocht
haer H.M. wilde believen middel und wege voor te slaen hoe de saken gere~ geredresseert
dresseert mochten worden, waerop wij alle dagen oc antwoort verwachten. Het
is mij leet dat de here Velsen daer niet is, want ic aen sijn E. geschreven
30] hadde ende sal mijn schrijven van Harmen van Dulmen hebben te verwachten.
Is die heer Velsen noch daer, wilde ic gaerne dat U.E. bij occasie sijn E. sulx
wilden openbaren.
Mij is de gansche last opgedragen, ende oftwel eenige van meininge sijn
gewest, men soude 't proces tot Speir onvervolget laten, so ben ic und meer
35] mit mij van ander advys gewesen, und in aller ijle een bode na Speir affge~ affgeveerdiget.
veerdiget. Werden goede unde draechlijcke middelen van redres voor de handt
genomen und voorgeslagen, men can alsdan d'appellatie ofte reductie balde
laten vallen. Ic twijffele niet wij sullen inhibitionem erlanget hebben eer S.G.
iets meer sal cunnen attenteren.
40] De b'ampten van Lhieroort hebben den goeden luyden van Wijmeer, Boen
und Bonde opgelecht, in 10 dagen sestienduysent gulden vijffhondert ni fallor
ende etlijcke guldens te betalen, ende dat van reparatie van dijcken. So in
weinige maenden te costen gedaen souden wesen, sulcken gelt souden sij
opbrengen van ongeveer 600 // ackeren landes. Ic hebbe bij provisie inhibitie
45] bij 't Hoffgerichte erlanget, dan ic befruchte mij sij sullen dienniettegenstaende
p. 270] voortvaren, so ist een opnyw. Het is onmogelijck so lange S.G. sulcke dienaers
houdet, als hij doet, tegens sijne beloften, dat het hier wel can gaen.
In de raed alhier is geen besondere veranderinge geschien, allene is Samuel
van Wingen daerut gecomen, niet sonder suspicie van perticuliere picyire und
50] Hondebeeck in sijn plaets gestelt, doch Samuel is weder bouwmeister geworden.
[So]nders is hier niet meer, allene dat joncker Wilhelm, cantzeler Wyarda,
droste Benninga und Dr. Pauli op de confirmatie van de raed gesonden sijn,
dan sij hebben niet anders willen sweren, als holdt S.G. so willen sij oc hol~ holden.
den. Waeromme desen eyndigende, mits wenschende U.E. sampt und sonders
55] een gelucksaligh nywjaer, wil U.E. in schuts des Almachtigen bevolen hebben.
In Emden den 16en Januarii 1612.
U.E. vrundtwillige Sixtus v. Amama.
Jr. Bolardus is seer haestich gestorven, hadde sijn rekeninge niet gemaeckt,
60] want hij wilde een sonderling testament maken, dan de doot heft hem belopen. //
[Adres:] Aen mijn heren, mijn heren Doctoren Gellium Hillama und Joan. Saeck~ Saeckma,
ma, beide raden ordinaris in den Hove van Frieslandt, Leuwerden.
[Daarboven door Saeckma:] Recepta 20en Jan. 1612.
Emden, [donderdag] 16 januari 1612. - Saeckma heeft bemiddeld bij Willem van Velsen, Frieslands afgevaardigde ter Staten Generaal. Van de inhoud van Saeckma's brief heeft Amama het stadsbestuur van Emden in kennis gesteld. Wyarda, zo antwoordt Sixtus, is welkom voor overleg. Amama vraagt naar nieuws uit Frankrijk en Engeland en leeft mee met Saeckma's verdriet om de dood van diens zuster. (Codex Saeckma no. 135)
Mijn here,
U.E. schrijvent van den 7en Januarii is mij oc den 15 wel ter handen geco~ gecomen.
men. Ic hebbe niet nagelaten daetlijcken daervan mit den heren burgemeester
Ubbo Remitz, syndicum Althusium, Samuel van Wingen und Krumminga te
5] spreken den sulven, na aenmeldinge van U.E. groet, daer sij sampt und sonders
U.E. voor bedancken, de sake ten hoochsten mij mogelijck gerecommendeert,
sal oc niet nalaten bij beide heren predickeren de sake te gedencken. Dan eens
seide mij der heer burgemeester Ubbo Remitz, jegenwoordigh praeses, dat daer
geschreven was na seker persoon in Hollandt, daer sij noch geen bescheidt op
10] hadden ontfangen. So haest daer antwoort op gecomen soude wesen wilde
tselve mij communiceren, wan het dan sijn mochte. Dat daer niet te verwachten
stonde, wilde de sake in goeder acht nemen ende na sijn vermogen helpen
favoriseren, d'andere boven genoempt hebben niet minder beloft. Waer ic U.E.
wijder dienst can doen, daertoe sal ic mij geerne laten imploieren, ende U.E.
15] mach Wyarda dat versekeren dat het mij seer aengenaem soude wesen so hij
hier mochte comen, waeromme ic geerne mijn beste sal doen.
Schrijft mij doch eens wat U.E hebben ut Franckrijck und van de saken van
p. 271] vorschrevene: daer gaen hier selsame proposten van, und dat de Majestat van
Engelant seer qualick soude nemen het disrespect welck hem van de heren
20] Staten betoont wert sulcken man de handt so lange biedende. Mij recommen~ recommenderende
derende in U.E. faveur wil U.E. sampt l. huysvrouw und familie in schuts des
Almachtigen bevolen hebben.
Mij is leet U.E. droeffenisse wegen 't overlijden van U.E. suster, dan wat
ist? Wij moeten eens sterven, citius aut serius sedem properamus ad unam. Het
25] laet sich // wel aensien dat onser Here Godt ons wel mit een sware sterfte
mochte comen besoeken. De pest nadert Emden seer. Jr. Bolardus is seer
haestich gestorven ende den 14 deses begraven. Hij hadde sijn rekeninge daerop
noch niet gemaeckt, intestatus decessit. De Here verlene ons allen wat ons
salich is, amen. In Emden den 16 Januarii 1612.
30] U.E. vruntwillige Sixtus v. Amama.
Groetet doch alle heren insonderheit den heren Velsen und procuratorem ge~ generalem
neralem daer d'occasie het gift, sonder mijn heer Ulenburch te vergeten.
35] [Adres:] E. erentfeste, hoochgeleerde, wijse, seer voorsienige here, mijn here
Joanni Saeckma U.I.D. und raed ordinaris in den Hove van Frieslandt, Leuwer~ Leuwerden
den.
[Daarboven door Saeckma:] Recepta 20en Januar. 1612.
Norden, [woensdag] 23 september 1612. - Amama is bedroefd door het bericht van de ziekte van zijn vader, die hij hoopt te bezoeken als de toestand in Oostfriesland dat toelaat. Op de landdag te Norden zijn door jonker Wilhelm von Knyphausen besparingen voorgesteld: opheffing van het Emder garnizoen en inkrimping van het administratiecollege aldaar; syndicus Amama zou niet uit de landskas maar alleen door de derde stand betaald moeten worden. (Codex Saeckma no. 136)
E. erentfeste, hoochgeleerde, wijse, seer voorsienige here, Mijn here,
Hoe seer mij bedroeft heft t'verhoren mijns l. vaders cranckheit, insonder~ insonderheit
heit bij dese mijne tegenwoordigen toestant, can ic U.E. niet lichtelijck
schrijven, ende wert die sulve meer und meer vermeerdert verstaende dat mijn
5] l. vader van mijn kindtlijcke affectien sulcken gevoelen niet heeft als hij be~ behoorde,
hoorde, welcke nochtans Godt Almachtig bekent is, dat mijn l. vader daerinne
grootlijx feilet. Dan wat can ic doen, ic houdende een goede conscientie, moet
de reste den Here bevelen. Waere het mogelijck, ic soude wel weten wat mij te
doene soude staen om mijn l. vader in sulcken crancheit te bejegenen als een
10] sone sijn vader behoort bij te staen. Dan mijn here de saken staen hier so, dat
ic in gevaer soude stellen mijner principalen recht und gerechticheit, so ic van
hier vertrocke ende van gelijcken dan mijn eygen staet pericliteren. Daeromme
bidde ic, groetet mijn l. vader vruntlijck mijnentwegen, ende doet het beste dat
hij sulcke fantasien wil laten varen, ende hem van mijnentwegen versekeren dat
p. 272] 15] sijne l. noch de kinderen, so sij mijn raed volgen, niet als alle behulp und
goedes hebben te verwachten. Doch ic wil hopen onser Here Godt sal mijn l.
vader noch een tijt lanck sparen, ende dat ic gelegenheit sal hebben hem te
besoeken. Wat can ic meer?
Desen dach sijn 25 dagen gepasseert dat ic stedes tot Norden op de lans~ lansdach
20] dach gewest ben, welcke so gedreven wert, dat Jr. Wilhelm vast alles om
handen heft, ende soeckt niet anders als de macht des collegii te enerveren, 't
garnisoen aff te dancken, ende mijne principalen raed- und daedloos te stellen.
Arbeidet oc seer op wat middel hij het daertoe brengen sal dat hij mij quijt
mach worden, welckes hij hiermede meent te practiseren, dat hij niet lijden wil
25] dat ic mijn betalinge ex aerario become. Ic valle hem sterck in, ende sta mijn
principalen mit ernst ende goede couragie voor, // dan U.E. weten hoe het mit
de gemene te doen is. Als nen secht van verminderinge ende weinich gelts te
geven, dan can Jr. Wilhelm deurdringen. Daer ic noch grootlijx aen twijffele,
sal al gebroken worden wat gemaeckt is, ende 't eynde een grote schattinge.
30] Want Sijn G. 40 duysent rijxdalers pretendeert ofte druwet in de middelen te
tasten. Het coompt seer qualijck dat even beide burgemeesteren Ubbo Remits
und Buckelt in Den Hage sijn; waren die hier, wij souden meerder bijstant heb~ hebben,
ben, want die nu gecommitteert sijn, hebben geensins sulcken autoriteit.
Meer weet ic voor ditmael niet te schrijven, allene dat ic wil hopen dat
35] hare Hoge Mo. haest eenige Gecommitteerde sullen seinden, so sij mij woort
houden, twelcke nu seer wel te passe soude comen, ja souden alles cunnen
remedieren. Dan hoe aengenaem haer comste sal sijn int regard van de joncke~ jonckeren
ren und b'ampten die quaed huys gehouden hebben, cunnen U.E. affnemen. U.E.
hiermede in schuts des Almachtigen bevelende ende mij verbonden houdende
40] U.E. t'allen tijden danckbarlijck te bejegenen, wil Godt bidden dat hij U.E.
beware in langdurige gesontheit. In Norden den 23en Sept. 1612.
U.E. vrunt und dienstwillige Sixtus v. Amama. //
[Adres:] E. erentfeste, hoochgeleerde, wijse, seer voorsienige here Joanni Saeck~ Saeckma
45] ma I.U.D. ende raed ordinaris in den Hove van Frieslandt, tot Leuwerden.
Francq.
[Door Saeckma:] Recepta den 25en Sept. 1612.
Emden, [woensdag] 22 februari 1615. - Amama heeft, zoals met Saeckma besproken, Ubbo Emmius overgehaald in zijn geschiedwerk aandacht te besteden aan Oostfriesland; Sibrandus Siccama, secretaris van Bolsward, stelt bronnenmateriaal ter beschikking. Zolang graaf Enno leeft zal er volgens Amama geen bestendige vrede zijn. Hij memoreert de dood van Menso Alting. In Den Haag wordt gepoogd het garnizoen uit Emden te krijgen; naar de boeren, die Amama vertegenwoordigt, wordt niet geluisterd. (Codex Saeckma no. 137)
E. erentfeste, hoochgeleerde, wijse, seer voorsienige here, Mijn here,
Volgende 't affscheidt van U.E. genomen, hebbe ic niet nagelaten mit den
p. 273] heren rectore Emmio, so vele de tijt lijden conde, van tgene waervan wij on~ onderredinge
derredinge hadden gehadt, te spreken ende te confereren, in welcke gesprek ic
5] bevonden hebbe, dat der heer rector wel g'inclineert ware tot roem ende eere
van onsen gelieffden vaderlande te schrijven ende alles te doene wat mogelijck,
als hem daertoe maer materie werde gesuppediteert. Welcke hij bereyts lange
verwacht hadde, mitsdien Dr. Nevius p.m. hem hadde aengedient, dat de raed
van Bolswert eenige olde munimenta tot dien fine al gereedt hadde, dan als ic
10] hem verclaerde hoe de saken in Vrieslandt stonden, ende daerbij verhaelde wat
U.E. ende mijn heere Hillama geerne wilden doen, als der heer rector allene
om op eenige saken g'instrueert te mogen werden, wilde schrijven, van gelijcken
dat hij Dousam, Grotium, et adhuc tertium quondam cuius nomen mihi non
occurrit, moeste aentasten, antwoorde mij dat hem sulx niet wel gelegen soude
15] sijn, insonderheit mede also hij verstonde dat hij de meeste danck bij veelen
niet soude begaen, waeromme hij liever de moyte wilde sparen und stille swij~ swijgen;
gen; ende op het anderde so hij Dousam und Grotium soude aentasten, conde
hij Furmerium niet ver oversien. Ic insisteerde vast ende begeerde, der heer
rector wilde so seer niet sien op des werelts danck, als dat het qualijck soude
20] staen, daer sijn E. sijn historien wilde continueren, dat het principaelste Vries~ Vrieslandt
landt daerinne niet gedacht soude werden; als sijn E. maer int werck ware,
soude mogelijck meer volgen. Als men voor de handt wel mochte // vermoe~ vermoeden,
den, hij gaff mij eyntlijck voor antwoort, als hij wat doen soude, dat moeste
haest geschien, van desen soude ic U.E. voor lange g'adviseert hebben, overst bij
25] foute van bootschap is het achtergebleven.
Hier gaen de saken noch allerhande, so oc dat daer weynich voortseggens
van is, doch om mit weinige woorden veel te seggen, duncket mij niet dat hier
bestendige vrede sal comen, so lange S.G. levet, ofte eer hij absolute mach re~ regieren.
gieren. Men soeckt mit allen vlijt misverstanden te rocken onder overicheiden
30] ende onderdanen in der staet, bene meritis de repub. te calumnieren, de ca~ calumnien
lumnien te foveren. Wat een schade des E. heren Mensonis doot p.m. in den
kerckelijcken standt gecausseert heeft, leert de bedroeffde erfaringe, ende
staet te besorgen dat het daachlijx meerderen sal. In Den Hage wert seer
g'arbeidet om 't garnisoen ut Emden te crijgen, tot welcken eynde de rechte al
35] gecommitteert sijn, dan ic duchte sij sullen meer utrechten om 't lant ten
proye te geven, b'arbeidende dat het collegium noch de heren van de stat
macht sullen hebben gewalt mit gewalt te weren, als dat sij het garnisoen aff
sullen crijgen. S.G. heft nu op lantschaps costen sijn gesanten in Den Hage.
U.E. sullen, 't can sijn eerder, tijdinge becomen van haer wervinge, so niet, sal
40] ic U.E. daeraff adviseren, wat vanwegen mijne principalen in Den Hage versocht
wert, is om sonsten, niemand wil den vos bijten, ic mene, dat daer sijn die
haer niet verweerdigen mijner principalen brieven te lesen. Het gaet als die
grote man van Grunigen secht, wat hebben wij mit de boeren te doen. Ic mene
nochtans soude hij geen boeren in sijn geslachte hebben, de vrunden souden
45] niet seer vele sijn. Wat daer eyntlijck van comen wil, S.G. mit gewalt voortva~ voortvarende,
rende, dijcken und dammen daechlijx so urgerende, dat se mit extraordinarie
costen moeten geholden werden, d'onderdanen wordende geschattet als eygen~ eygen
p. 274] erffden die men voor huierluyden anders nauwe wil kennen, sullen alle verstan~ verstandige
dige lichtelijck ordelen.
50] Hiermede E. erentfeste, hoochgeleerde here, U.E. sampt l. huysvrouw und
familie in schuts des Almachtigen bevelende, doet mijn dienstige gebiedenisse
aen mijn heren Hillama, Ulenburch, Hania, Harinxma, Herbaius. Ilens Emden
den 22 Feb. 1615.
U.E. vrundt- und dienstwillige Sixtus v. Amama. //
55]
[Adres:] E. erentfeste, hoochgeleerde, wijse, seer voorsienige here, mijn here
Joanni Saeckma, I.U.D. ende raed ordinaris in den Hove van Frieslandt, Leu~ Leuwerden
werden.
Emden, [maandag] 31 juli 1615. - De Staten Generaal hebben bewerkstelligd, dat de derde stand hem, de syndicus Amama, zijn achterstallig salaris wil betalen; sommigen willen hem echter ontslaan: op de landdag van Emden zal verder onderhandeld worden. Amama heeft zijn uit het graafschap verbannen concurrent Rover bezocht, die naar hij gelooft hem welgezind is. Jonker Wilhelm heeft burgemeester Remitz van Emden zwartgemaakt bij graaf Enno. (Codex Saeckma no. 138)
Mijn heren,
Na dienstige groetenisse can ic U.E. niet voerentholden, hoe dat het schrij~ schrijven
ven van de Ho. Mo. heren de Staten Generael so veel g'opereert heft, dat de
Gedeputierde des huysmansstants so wijt tot reden gebracht sijn, dat sij eenige
5] ut haer middel gecommitteert hebben gehadt, om mij t'enemael contentement
te geven. Als wij nu in conferentie waren, ende sij van mij begeerden te weten,
wat ic boven mijn verschenen tractement wel soude vorderen, voordat ic aff~ affstant
stant doen soude van mijn perpetuele dienst, sij wilden daervan dermaten
rapporteren, dat ic gecontenteert soude werden. Ic mij daerinne beswaerende,
10] mit haer te handelen, eer sij volcomen last hadden, gaff voor antwoort dat sij
wusten dat ic over de 3000 ll. ten achteren was. Wat belangen dede om aff~ affstant
stant te doen van mijn ampt, oft ic wel daertoe niet gehouden was, dannoch
om de lantschappe niet in ongelegenheit te brengen, was ic tevreden, sij
souden drie personen erwelen; ic wilde daer drie tegen stellen ende als ic voor
15] dieselve daerdoen ende staende houden conde dat sij aen mij verbonden waren
ad vitam, alsdan wilde ic wel een eyse doen, des dat wat dan utgesproken
werde stede und vast nagecomen soude werden. Want so ic sulx niet bewijsen
conde, so hadde ic besonders niet te vorderen. Dit soude aengegaen hebben,
was maer eenige directie daer gewest, dan also andere daeronder riepen, wie
20] jewerlde gevolmachtiget ware gewest mijn persoon aff te dancken, dat sij mij
hielden voor diegenige die ic stedes gewest was etc. So is inmiddels oc daerbij
gecomen, dat men binnen acht dagen, welcke nu sal sijn den 31 deses, binnen
Emden een lansdach soude houden, waeromme sij de sake tot die tijt utgestelt
hebben, om te bestendiger mit mij te handelen. Wat hier nu van comen sal,
p. 275] 25] wert de tijt leren. // Mach mij recht wedervaren, so ben ic claer.
Die van adel ende andere houden haer stille, meer ten besten comende als
ten quaden, houdende het schrijven van hare Ho. Mo. in meerder respect, als
wel d'onverstandige, want het is so ingestelt, dat sij in Den Hage te doende
willende hebben, contrarie doende, wel op haer broot conden crijgen tgene aen
30] mij betoont is. Hier is een groots voorhanden, dan wat het eynde wert sijn,
mach de tijt leren. De rekendach is gehouden, maer sijn so veel abusen bevon~ bevonden,
den, dat die niet onderteikent is, daer sijn over hondert duysent gulden restan~ restanten
ten bevonden, daer sij nochtans over 30 duysent gulden tegens 12 ten hondert
op intressen hebben genomen, geswegen wat tegens ordinaria pensione staet.
35] Jr. Wilhelm heft over 33 duysent gulden ontfangen, daer men hem noch geen
gelt, voor hij rekenschap gedaen heft, gestendig is, somme so veel posten so
veel abusen, bij maniere van spreken.
In Den Hage als U.E. weten wert getracteert wegen d'aliancie, dan ic merc~ mercke
ke wel conde men het werck hier op eenige patrioten halse werpen. Om tselff~ tselffde
40] de om te stoten, dat soude wel een aenslach geven. L. Rover solliciterende om
relaxatie des arrests, is in perpetuum ut de graeffschappe verbannen worden.
Ic ben bij hem gewest: beclaecht sijn staet, doch bekent dat de huysluyden
gehouden sijn mij mijn tractement ad vitam te laten volgen, ofte aff te dragen.
Hij meynt sijne oc te becomen, dan coompt daer veranderinge int collegium, so
45] is hij arme man los, ende mach nu ordelen wat hij gedaen heft. Hij verclaerde
tegens mij dat hij de dienst niet aengenomen hadde eer ende bevoor sij hem
beloft hadden, dat sij mij ten uttersten wilden bevredigen ende claegloos stel~ stellen.
len. Wilde het oc g'effectueert hebben, was hij deur de procedueren van den
S.G. niet belet geworden. Ic gelove alles mit discretie, nochtans gelove ic
50] vaste, was hij verleden weke hier bij haer gewest ende hadde de directie mogen
hebben, mijn saken waren // affgedaen geworden. Date deses compareren de
stenden noch niet, men verstaet dat die van de ridderschap ende steden Norden
ende Auryck, oc de ses ampten niet willen compareren, excipierende tegens de
plaetse, so comen sij immers dieper daerin.
55] Eens moet ic noch cortelijck verhalen, daer U.E. wat op speculeren cunnen.
Jr. Wilhelm was in lange niet te hove gewest. Nu onlanx te hove comende
was seer stil ende van weinich worden, boven ordinaris, eyntlijck wandlende
mit S.G. seide: ic moet U.G. wat nyws seggen, mij is van Emden geschreven
dat burgemeester Ubbo Remitz voor de raed und veertigen te reden is gestelt
60] wat het beduyden mochte dat hij so veel te hove quam, dat de burgerije daer
een quaed oge op hadde, ende wat des meer sijn mochte, dan hadde sich so
gepurgeert, mits wel wetende wat graeff Enno was, dat hij den wel conde etc.,
dat daer meer niet van gecomen was. S.G. dit verstaen hebbende sonde Dr. Ei~ Eiben
ben expresse aen den burgemeester om te vernemen wat daer aff was. De here
65] burgemeester daer gans niet van wetende, gelijck daer inderdaet niet aen was,
werde geheel onstelt, ende excuseerde sich ten besten hij conde, niet sonder
Jr. Wilhelm te raken. Waerop Dr. Eiben antworde: Jr. Wilhelm siet doch oft
hij van de galge gedropen is. Mit de gedane excusen is hij verreiset na S.G.
ende na gedane rapport, heft ut speciael bevel van S.G. aen den here burge~ burgemeester
p. 276] 70] meester geschreven, dat S.G. d'excusen mit vreude hadde aengenomen. Was nu
meer daeraen gelegen om den Wilhelmischen lugen om te drijven. Deur de heer
burgemeester, de missieve raed und veertigen communicerende, is so een reso~ resolutie
lutie genomen, boven vermoeden, dat S.G. de carre op de hacken geschoven is,
want b. und raet sampt veertigen excuseren den heren burgemeester, dewijle
75] daer int geringste niet midden; versoeken van S.G. dat hem believen willen
sulcke oorenblasers na verdiensten te straffen. Doet S.G. sulx, so crijcht Jr.
Wilhelm wat dat hem smerten sal, doet hij gans niet, so wert het voor een
strategema gehouden, welckes bij dese gelegenheit S.G. niet passen soude, //
dan mijns bedunckens, dat die van thoff mit sulcken saken eenich vordel sou~ souden
80] den soeken, twelcke so haest om comen moeste, can ic niet geloven. Dit hebbe
ic U.E. bij dese occasie moeten schrijven. Wat wijders voorlopen wil, so in de
gemene als mijn particuliere saken, sal U.E. tijtlijx adviseren, mij hiermede
recommenderende in U.E. goede gratie. Wil U.E. sampt den uwen in schuts des
Almachtigen bevolen hebben. In Emden den 31 Julii 1615.
85] U.E. vrundtwillige Sixtus v. Amama, synd.
[Adres:] Aen mijn heren, mijn heren Gellium Hillama und Joannem Saekma
I.U.D. ende raden ordinaris in den Hove van Frieslant sampt und sonders tot
Leuwerden.
Esens, [dinsdag] 20 augustus 1622. - Amama, nu raad van Enno III, schrijft uit Esens, waarheen de graaf met zijn familie gevlucht is. Hij denkt met genoegen terug aan zijn helaas te korte bezoek aan Saeckma te Leeuwarden. Op de landdag te Aurich, die wordt gehouden op verzoek van het administratiecollege, gaat het om belastingverhoging of bezuinigingen. Emden en de ridderschap staan tegenover Norden, Aurich en de derde stand. De graaf neemt geen beslissing. Amama ziet in de ontruiming van Leerort groot gevaar. De graaf hoopt door huwelijkspolitiek met Nedersaksen sterker te staan tegenover de Staten Generaal. Amama informeert of Bergen op Zoom door Mansfeld behouden kan worden. (Codex Saeckma no. 139)
E. erentfeste hochgeleerde here, Mijn here, Mijn genediger heer,
Verleden weke van hier naer Aurick verreisende, ende mij hier latende om
mijn l. kinderen wat geselschap te houden, hebbe nochtans mijn tijt niet lee~ leedich
dich kunnen overbringen, maer mij in memoriam revocerende onse laeste vrij~ vrijmoedige
5] moedige proposten, discoursen ende genuechelijcke conversatie, conde niet
nalaeten U.E. mit mijn schrijven te besoeken, ende vruntlijck doen groeten mit
hardtgrondelijcke wensen, dat sich eenige occasie mochte presenteren, dat wij
dickwilder bij malcanderen mochten sijn omme d'oude kennisse meer ende meer
te vernywen ende confirmeren, want mij duncket, als ic bij vertroude vrunden
10] mach sijn, die leider huyden dages weinig gevonden werden, so verjonge ic
gans, ende is mij seker leet dat ic so haest van Leuwerden ende U.E. moeste
scheiden. Hadde ic noch al een dach ofte acht gebleven, S.G. soude het moge~ moge
p. 277] lijck niet qualick genomen hebben, dan wie can het weten? Die een heren dient
moet wacker sijn, ende stedes in bereitschap staen.
15] Tot continuatie van onse voorige correspondentie sal U.E. wel verstaen
hebben, dat strax na mijn wedercomste een lansdach tot Aurick op versoek van
de Gedeputeerden ende administratoren des gemenen collecten wercks is be~ beschreven
schreven gewest waervan het subject was: also de heren des collegii mit die in
swang gaende middelen niet conden bijlangen, dat de stenden sich mit een
20] meerders wilden laten beleggen, opdat het garnisoen d'affrekeninge ende de
aendringende schuldenaren hare betalinge mochten becomen. Dit waer een
horrendum carmen in d'oren der ingesetenen ende gelijck als die van Emden
wel tegemoete hadden gesien, souden wel willen dat sij den lansdach niet
hadden versocht. // Want also den stenden condt gedaen worde, dat sij dit
25] jaer over hondert duysent gulden op de vorige schuld geclampet hadden, dat
oc 't onderhouden van 't garnisoen binnen Emden vast een geheel jaer, over de
tijt dat het ingewillicht is, was overstreken. So stelden sij in deliberatie hoe
dat van twe eens moeste gevonden werden, tsij meer middelen in te willigen
ofte de huyshoudinge te verminderen. Als dat die van Emden ende van de
30] ridderschap vernamen, die, hoewel sij in conscientia wel beter weten, van die
van Emden haer niet durven separeren, hebben allerleye utfluchten gesocht, om
den anderen t'illuderen eenige, ja vast beide steden Norden ende Auric, sampt
huysmansstandt te druwen. Wilden sij niet mit haer instemmen, so wilden die
van Emden doen als die van Rochelle, ende verheren alles. Gedachte beide
35] leeden sich niet latende affschrecken, hebben versocht om mit malcanderen in
conferentie te comen, om van allen saken grondelijck te delibereren, ende
sulcken slut maken dat sij het voor Godt ende hare principalen conden verde~ verdedigen,
digen, daer conde gans niet ofte weinich van vallen. Vermits de geruchten
liepen, waer die beide leden hen wilden, naemptlijck dat sij gereet waren de
40] schulden te delen op yder ampt, welck gedaen, conden d'onconsten des collegii
ontberen, dat jaers een groots importeert ende dewijle het garnisoen langer
onderhouden als ingewilliget, wilden dannoch dat affdancken, ende d'affereke~ d'afferekeninge
ninge promptelijck betalen. Als sij nu eyntlijck insonderheit in den hoytijt
verdrietich worden, hebben die van de steden Norden ende Auric elx apart oc
45] die van de huysmansstant affsonderlijck hare resolutien ingebracht. Die van de
ridderschap en de stadt Emden versochten noch drie dagen utstal, welckes
haer vergunt. Wederomme tsamen comende ende een yders votum gepondereert,
soude wel na // lansdachsrecht bij S.G. een slut hebben kunnen gemaeckt
worden, idque per maiora, dan S.G. bij experientie bevonden hebbende wat
50] wegen de heren Staten in sulcken val souden gaen, die op geen verdragen sien
als het haer intentie te widder loopt, heft S.G. goet gevonden op aller sijts
inbrengen een replicam te publiceren, den stenden vermanende om onderlinge
wat nader mit malcanderen te accorderen. Dan wat geschiet? Die van Emden
mit de ridderschap sijn na Emden verreiset, ende tot Salomon Cox int blauw
55] cruys een seer overmoedich slut na hare wijse Sijne Genade deur een bode
ingeschicket, ende wat d'andere stenden tegens den 19 deses wederomme ver~ verschreven
schreven sijnde, sullen resolveren, staet te verwachten, so dat ic niet tegemoete
p. 278] can sien, wat goet verschreven dat S.G. daerut sal maken kunnen, om sijn lant
in ruste ende neutrael te houden, welcke so bij dese gevaerlijcke tijden conde
60] erholden worden, een groots soude sijn ende conde mennich sich sulx hebben
t'erfreuwen. Ende is wel een droewige sake, daer sulx alles staet in handen
van hare Ho. Mo. dat die selve daerna niet meer yeweren, om haer eigen mitte
wille.
Tegens den 1 Augusti soude ic mogelijck in Den Hage moeten sijn gewest,
65] dan overmits d'absentie van S. Exellentie sonder wiens kennisse saken van
importantie weinich worden affgedaen, duncket mij, sij de beseindinge wat opge~ opgeschoven.
schoven. Het vertoch van de Oort t'ontruymen, directe tegens d'opgerichte
capitulatie, conde hier, eer wij het gewaer worden, wel grote ongelegenheit
causseren.
70] Als S.G. oldste heer zoon voor weinige weken mit het vroulein Anna Au~ Augusta
gusta van Bruynswijck is ondertrout geworden, sijn hier den 5 Augusti aenge~ aengelanget
langet de furstinne van Mecklenburch mit de gesanter van de furst, beneffens
de gesanter van de ertzbischop van Bremen. Den 6 dito is S.G. jongste dochter
Anna Maria, in onse presentie den furst van Mecklenburch Carl Fridrich toege~ toegesecht,
75] secht, waervan de hoochtijt over 14 dagen tot Foerden sal gehouden worden. Ic
mene S.G. sal in persoon mede derwerts reisen. Hiermede heft // S.G. alliancie
mit den gantschen Nedersaxsche creitz. Waerdeur ic wil hopen, dat hare Ho.
Mo. wat civiler mit S.G. sullen ommegaen.
In Duytslant schijnt is alles gedaen. Wat het tractaet tot Brussel mitbren~ mitbrengen
80] gen sal, staet te verwachten. Inmiddels schijnt dat d'oorloge die men vermeent
heft te diverteren, wel op Nederlant mochte aencomen. Godt wil de Nederlan~ Nederlanden
den genadich bewaren voor der Spangjarden tirannye; het doet mij wee dat ic
vermercken moet, dat de gemoederen hier so affkerich worden van haren staet,
welcke doch so lichtelijck ware te remedieren gewest, wanneer de heren die
85] laest hier gewest sijn, maer eenichsins recht gegaen hadden. Die van Emden
gaen mit een ongeluck swanger, dat can niet utblijven. Wie haer steupt, soude
men lichtelijck raden kunnen. Schrijft mij doch eens, wat hope U.E. hebben tot
succes van de gemene sake; ic sorge datter veel buytten de waert gerekent is.
De Here can alles versien, dan ic duchte wij maken het daer niet na. Wij ver~ verwachten
90] wachten oc gerne te verstaen, waer furst Christiaen ende de grave van Mans~ Mansvelt
velt mogen blijven, ende wat hope om Bergen op Zoom te beholden. Somma
het mochte mijns bedunckens wel een swaren somer vallen. Desen hiermede
eindigende wil U.E. sampt l. huysvrouwe ende kinderen in schuts des Almach~ Almachtigen
tigen bevolen hebben. U.E. believe de here Hillama ende alle bekende heren bij
95] occasie mijnentwegen groeten, waer ic iemans dienste can doen, hebben mij te
commanderen. Ilens Esens den 20 Augusti 1622.
U.E. vruntwillige Sixtus van Amama D.R.
[Adres:] E. erentfeste, hochgeleerde here, mijn here Joanni Saeckma, I.U.D.
100] ende raed ordinaris in den Hove van Frieslant, Leuwerden.
p. 279] Delfzijl, [dinsdag] 25 maart 1623. - De troepen van Mansfeld plunderen Oostfriesland. Behalve het bestuur van Emden hoopt iedereen op bescherming door de koning van Denemarken. Deze kostbare hulp zal de graaf dwingen tot bezuinigingen op zijn personeel. Amama, op diens bevel naar Delfzijl uitgeweken, wil naar zijn vaderland Friesland terugkeren, vraagt Saeckma om een betrekking en hoopt zijn bezittingen uit Esens te kunnen krijgen. (Codex Saeckma no. 140)
E. erentfeste, hochgeleerde, wijse, seer voorsienige here, Mijn here,
Hoe de saken in Oostfrieslant staen, hebbe ic U.E. bij U.E. sijnde wijtlo~ wijtlopich
pich vertelt. Als ic overst op bevel van S.G. mij op Delffzijl hebbe begeven, om
nadere ordere te verwachten, so bevinde ic de saken hier also, dat het in
5] Oostfrieslant niet allene niet beter wert, maer van dage tot dage hoe langer
hoe slimmer, so oc dat de grouwelijcke tyrannie mit monde niet utgesproken,
noch mit de penne beschreven can worden, ja dat sulven souldaten comen
overlopen die verclaren dat sij de gruwelen, die daer begaen worden, niet
langer cunnen aensien. Nu de luyden vast utgemergelt sijn, het credit ut, nu
10] beginnen sij de luyden aen 't vier te braden, bij de gemachts, sit honos auri~ auribus,
bus, op te hangen, dat geen beudels iemand sulcke tormenten soude aendoen.
Die luyden die verlopen ende huys ende hoff laten staen, slijtten sij ende wer~ werpen
pen se ter neder, om andere daermit aff te schrecken dat sij niet verlopen.
Ende laet sich niet anders aensien ofte de grave van Mansvelt is geresolveert
15] de graeffschappe funditus te ruineren.
Als nu S.G. deur onse vertoech in Den Hage om redres van dese devastatie,
niets heft cunnen obtineren, ende daeromme gedrongen, sijne aenliggen ende
noot Sijne G. verwanten Princen ende potentaten te kennen te geven, so is
onder andere de Con. Majestaet van Denemarcken bewogen geworden, so S.G.
20] Sijne Majestaets schuts ende scherm begeert, Sijne Majestaet wil S.G. comen
redden. Welcke S.G. sijne stenden geproponeert hebbende, sijn die van de rid~ ridderschap,
derschap, beide steden Norden ende Aurick daermit eenstemmich gewest als~ alsmede
mede ses ampteren, affsonderlijck de twe ampten als Emder ende Grietzijl, die
het houden // mit de stadt, die daerinne niet wel durven consenteren, hoewel
25] de burgerije van een ander gevoelen, ende mit de stenden eenich, so dat het
tot Emden al periculeus staet, ende wel een groot onheil conde ontstaen; want
men secht dat bereits in Botingerlant, voor 1000 paerden billetten gemaeckt
sijn, ende dat Con. Majestaet mit 6000 man in aentocht sij. Hoe dit hare Ho.
Mo. sal gevallen, weet ic niet; altijt de here Schaffer heft nu wel dorven na
30] S.G. wisen. Dewijle nu S.G. wel vermercket, dat dit d'utterste verderff van sijn
graeffschap sal causseren, als sullende dese hulpe om sonsten niet geschien,
so vermercke ic, dat S.G. sijn hoffholdinge so cort instelt, ende sijn dienaren
tot beter tijt affstelt, dat ic niet vermoede, dat oc mij blijven daer sal wesen,
maer mij na mijn vaderlant begeven, ende aldaer verwachten wat genade, ende
35] wanneer Godt Almachtich sijn segen tot de welstant van Oostfrieslant sal ver~ verlenen.
lenen. Want also S.G. van sijne gerede middelen berovet ende entb[l]otet is,
ende in een jaer ofte drie so veel intraden niet sal hebben te verwachten, dat
S.G. sijn hoff sal cunnen onderholden, ende de nootwendichste schulden beta~ beta
p. 280] len, dat also S.G. ongerne dienaren soude houden ende dieselve haer tractement
40] niet laten toecomen, hoewel ic voor mij, weinich swaricheits, ja geen soude
maken, mijn heer een jaer ofte twe vergeeffs te dienen.
Hieromme mijn here make ic mijn facit, om mijn genediger heer niet te
beswaren, mij in mijn vaderlant te begeven, waer ic maer so geluckich dat ic
mijn goederen van Esens mochte becomen. Dewijle nu mijn heere dese ongele~ ongelegenheit
45] genheit een groten slach voor mij ende mijn kinderen is, die ons so onvermoet~ onvermoetlijck
lijck is overgecomen, waermede een yder // patrioot behoort de derenisse te
hebben, ende ic int lant sijnde niet geheel ledich sal cunnen wesen, oc mijn
condite het swaerlijck sal cunnen lijden. Also ic duchte dat mijn incomen bij 't
lant staende, deur desen toestant so prompt niet sal opgebracht worden, hebbe
50] ic ut onse oude vruntschap mij verdrijstet U.E. desen mijn aenliggen tanquam
fratri et patrono te kennen te geven, ende daerbij te versoeken dat U.E. mijn
weinige persoon voor gerecommendeert believe te houden, voorts deur U.E.
beleidt ende uwer vrunden hulpe, so het conde geschien, mij tot eenige gele~ gelegenheit
genheit helpen avanceren, hoewel ic wel weet, hoe beswaerlijck daer iets te
55] becomen is. Wie weet waertoe Godt Almachtich noch sijn segen conde geven,
ende wat deur U.E. beleidt te wege conde gebracht worden, oc op jegenwoor~ jegenwoordige
dige lansdach. Pluribus apud te non est opus, welckes dan obtinerende sal U.E.
mij ende de mijne sich in den hochsten graed verobligeren, ende sal te verdie~ verdienen
nen staen, so lange de mane daer is. Ic hebbe mijnheer Hillama hiermede op
60] begroet. U.E. laten mij nu eens tsamender handt U faveur genieten. Waertoe
mij verlatende wil U.E. sampt l. huysvrouwe ende familie in schuts des Al~ Almachtigen
machtigen bevelen. Op Delffzijl den 25 Martii 1623.
U.E. dienst- en vruntwillige Sixtus van Amama. //
65] [Adres:] E. erentfeste, hochgeleerde here, mijn here Doctori Joanni Saeckma,
raed ordinaris in den Hove van Vrieslant, Leuwerden.
Franeker, [donderdag] 22 januari 1624. - Sixtus (van) Amama, die tijdelijk in Franeker woont, schrijft aan Saeckma via zijn halfbroer, de hoogleraar Sixtinus, die heeft vernomen dat de troepen van Mansfeld Oostfriesland hebben verlaten. Graaf Rudolf, Enno's zoon, heeft in een brief op Amama's terugkeer aangedrongen. Bij open water zal Amama derwaarts reizen om poolshoogte te nemen. (Codex Saeckma no. 141)
Mijn here,
Het is lange dat ic aen U.E. niet geschreven hebbe; d'oirsake daervan is,
dat ic van tijt tot tijt vermeend hebbe eens selven tot Leuwerden te comen,
dan ben nu deur d'eene, dan deur d'ander inval belett geworden. Bij dese occa~ occasie
5] sie dat nu mijn broeder sich bij mij eenige dagen opgeholden hebbende, ende
nu weder na Leuwerden verreisende, conde niet nalaten U.E. mit desen te be~ besoeken,
soeken, U.E. ende den uwen wenschende een gelucksalich nyw jaer, ende mij
dat ic een vreidiger jaer mach hebben als wel het verleden. Ik hebbe in vele
p. 281] weken gans geen tijdinge van Emden gehadt, so dat ic mij daerover niet genuch
10] can verwonderen, ende also ic seer na tijdinge verlange, so believe U.E. mij de
vruntschap te doen, ende adviseren mij mit weinige, wat U.E. daer doch voor
sekere tijdinge hebben.
Dr. Schultetus schrijft aen mijn broeder Sixtinum, dat sij nu eenmael van het
Mansveldische volck ontlediget sijn, hoe ende op wat wijse, weet ic gans niet,
15] dan na 't gemene seggen, can men nu licht ordelen wiens bedrijff het gewest
is, dat dat goede lant so erbarmlijck, Godt sij het geclaget, tot den bodem
geruineert is. Oft nochtans d'ene sowel als d'ander tot haer voornemen geco~ gecomen
men sijn, daeraen twijffele ic seer. Mijn heer graeff Rhudolph schreeff mij voor
eenige weken dat mijn comen aldaer hem seer aengenaem soude wesen, dan
20] also de hoffhoudinge so bestelt was, dat men noch op- noch affgaen mochte,
vermits de grote sterfte, stelde sulx tot mijn discretie, so dat ic nu van mei~ meininge
ninge ben, so haest het open water is, mij derwerts te vervoegen, ende verne~ vernemen
men wat daer gepasseert is, ende oft daer hope is tot redresse, oc hoe S.G.
sijn hoffholdinge sal aenstellen.
25] Inmiddels ben ic onseker waer ic mijn woninge sal nemen. Doch de Here,
in wiens handen wij alle staen, sal middel ende wege aenwijsen. Wanneer ic
daer in vrede mochte leven, ic soude niet wenschen hier te blijven, want ic sie
het levent ende wesen der menschen hier so aen, dat ic daerinne // geen
contentement can scheppen. Ic hebbe welc waerover ic gerne mit U.E. soude
30] confereren, dan om U.E. niet moyelijck te vallen, sal het utstellen tot mijne
comste aldaer. U.E. inmiddels versoeckende, om mijner te gedencken, wanneer
het mij in Oostfrieslant na wensch niet mochte gaen, waermede desen eindi~ eindigende,
gende, wil U.E. in de heilige hoede des Alderhoochsten bevelen. Ilens Franeker
den 22 Jan. 1624.
35] U.E. dienst- ende vruntwillige Sixtus van Amama D.R.
[Adres:] E. erentfeste, hochgeleerde here, mijn here Doctori Joanni Saeckma,
raed ordinaris in den Hove van Friesland, Leuwerden.
Franq.
Emden, [vrijdag] 11 juni 1624. - Na aankomst in Emden via Leerort, waar de graaf nog verblijft, schrijft Amama aan Saeckma dat de Staten Generaal op aandringen van prins Maurits de huizen van de graaf terug willen geven mits de vestingwerken van Mansfeld gesloopt worden; hij bericht van de toegenomen schulden van het land en van de misdragingen van Dodo van Knyphausen. (Codex Saeckma no. 142)
Mijn here,
Voor eenige dagen hadde ic aan U.E. geschreven, wat hier bij mijn aencom~ aencomste
ste passeerde, dan also de bode een halve stonde eerder vertrocken was, als
de missieve besteld werde, hebbe die moeten beholden. Bij dese occasie conde
5] ic niet nalaten alsnoch in goede correspondentie te continueren. So ist dat bij
p. 282] de Ho. Mo. Staeten Generael deur aendrijven van S. Exellentie geresolveerd
sijnde, mit weinich contentements van de heren van Hollant, dat men S.G. sijne
huysen, als de Griete, Fredeborch, Stickhusen soude restitueren, mits demolie~ demolierende
rende wat bij Mansvelt gemaeckt was, ende dat S.G. de huysen mit sijn offi~ officieren
10] cieren soude besetten, ende acte passeren die in geen vremde handen over te
geven, so heeft S.G. daerop also geschreven, dat de heren Staten Generael mit
S.G. schrijven, sonder nader acte te passeren, tevreden sijn gewest, ende daer~ daeromme
omme de wercken gedemolieerd sijnde, heeft hop Merva, daertoe commissie
hebbende, alle het volck doen afftrecken, sijn also gedachte huysen nu ontledi~ ontlediget.
15] get. Als overst de heren Staten de bewaringe der huyser wat ampelde trocken,
heeft S.G. Merva, eer hij tvolck noch dede marscheeren, gesecht hij wilde de
heren Staeten adviseren, dat S.G. meininge was sijn vhesten wel te bewaren,
maer dat de heren Staten souden verstaen, wanneer de kaysersche, Spansche,
ofte heren Staten die mit haer macht aentasten wilden, was niet bestant sich
20] daertegens te stellen, waeromme so dan de heren Staeten souden verstaen als
oft S.G. in sijn beloften gefailgeert hadde. Mochte liever lijden dat sij die in~ inhielden
hielden ende tegens sulcken macht diffendeerden. Maer tegens eenige nabuier
grave ofte bischop van Collen wilde die wel verdedigen. Dus is 't lant van dien
last ontlediget, wilde Godt dat het noyt geschiet ware, het ware voor de heren
25] Staten Generael ende S. Exellentie lofflijcker, ende ware veel onheils vermeden
worden, welcke in vele jaeren niet gerepareert can worden.
Het is hier een bedroeffden staet. Anno 1615 ware de lantschap niet meer
schuldich als 350.000 ll., welcke die destijts administratores presenteerden in
drie jaren te betalen, men soude // de middelen, gelijck die in swanck waren,
30] drie jaren continueren. Die luyden wierden mit gewalt gedepossesseert, ende
d'auteurs van de heren Staten Gecommitteerde gemaincteneerd. Zedert is so
huys gehouden dat voorschreven somma gemonteert is tot 1.800.000 guldens,
ende waer sijn wij noch? Wat wil hier eyntlijck van comen? Als ic op den Oort
bij mijn heer was, quam tijdinge dat 't kays. volck in het stift Bremen waren,
35] ende 't geroep dat sij Bremen belegeren wilden. Dan is namaels bevonden dat
daer maer 200 man in de vier goen gewest sijn, ende weder vertrocken. Wat
noch dese somer passeren wert, leert de tijt.
Wij verstaen dat in Hollant in verscheidene plaetsen oploop gewest is we~ wegen
gen eenige nywe oplagen, so dat in swanck begint te comen, binnen misver~ misverstant
40] stant ende miscontentement ende van buytten een stercken viant, dat sijn quade
teikenen. Wat daer naders van is ende wat U.E. daer goets ofte quaets hebben,
wil ic met den eersten verwachten. Mijn genediger heer is seer genegen, om te
mogen weten, wat in de werelt passeert. So bij U.E. jemans was die een duy~ duysent
sent rijxdalers vijff, ses mijn heer tegens goede versekeringe wilde verstrecken
45] op renten, die soude wel te rechte cunnen comen, ende ic soude mijn heer
dienst doen. Wilt daer eens op dencken.
Hier heeft sich een selsame sake toegedragen. Jr. Dodo van Knyphusen, so
gesecht wort ende voor gelooffweerdich gehouden, is van Hamburch vertroc~ vertrocken,
ken, onderwegens heeft een aenslach gemaeckt om eenen Bartelt Beeckman,
50] een voorneeme rijck man, ut het gebiet van de heren van Hamburch te lichten,
p. 283] ende gevancklijck hier int lant gebracht, pretenderende daertoe last te hebben
van furst Christiaen. Desen man becomen hebbende onder praetext als wilden
sij weit van hem copen, gedesguiseert sijnde als coopluyden, hebben hem een
ball in den mont willen binden, ende als hij de mont niet openen wilde, stieten
55] hem mit een pistole ses tanden ut sijn mont. Ende so daervan treckende is de
man in perickel gewest van te sterven, dewijle deurdat sij langer op 't water
waren, niemans hadden die hem conde cureren, eerst op Lutzburch gebracht
sijnde ende naderhant op Jendelt, hebben hem affgeparsset een wisselbrieff van
10.000 rixdalers. // Daermede sonden sij twe dienars na Amsterdam, daer hij
60] een broeder heeft wonen, mede een rijck man, hebbende bij sich becomen een
joncker van hartzog Christiaen. De broeder dit vremd voorcomende, also hij
daervan geen advys hadde, ende mogelijck eenichsins g'adviseert sijnde van sijns
broeders ongeluck, soude so veel te wege gebracht hebben, dat sij tot Amster~ Amsterdam
dam gevangen souden wesen. Is dat so, ende dat oc de heren van Hamburch
65] daerover aen S.G. geschreven hebben, so wil het een selsaem spel geven. Wil~ Willen
len die van Knyphusen so haer staet maincteneren, so mochten sij den olden
ganck wel gaen. Daer 't hart hoge is, ende de middelen failgeren ende Godes
vrucht niet daer, so plach men wel tot sulcke ongelegenheit te comen. Sij sou~ souden
den haer oirsake genomen hebben omdat dese Beeckman gehandelt soude heb~ hebben
70] ben op de munten in Bruynswijck ende Halberstat, maer wat can dat Jr. Dodo
excuseren? Somma 't loopt ten eynde. Die des rovens gewoon is, can qualijck
opholden.
De restitutie van de Oort is opgeschoven totdat men vernemen sal wat Jr.
Tido ende Wyarda tot Brussel voor resolutie sullen becomen. Ic besorge, sij
75] sullen geen nader bescheid becomen als monsr. Bueren utgebracht heeft, dat is,
dat sij beloven op Oostfrieslant niet willen attenteren, mits dat de heren Sta~ Staten
ten van gelijcken doen. De heren Staten hebben d'oirloge gans van haer willen
diverteren, maer versiet het Godt niet wonderbaerlijck, is te besorgen, dat d'
oirloch t'eenemael op haer hals sal comen. Meer voor ditmael niet hebbende
80] wil U.E. in schuts des Almachtigen bevelen. In Emden den 11 Junii 1624.
U.E. dienst- ende vruntwillige S. v. A. D.R.
Post datas
Werde ic bericht dat hop Merva de soldaten van de Griete noch niet heft
85] gelicht, hoewel de wercken gedemolieert sijn, ic dencke ut particuliere conside~ consideratien
ratien de quib. alias. //
[Adres:] Aen mijn here, mijn here Doctori Joanni Saeckma, raed ordinaris in
den Hove van Frieslant, Leuwarden.
90] Per amis.
[Franeker, maandag] 12 september 1625. - Sixtinus Amama schrijft aan Gedeputeerde Staten over het negatieve resultaat van zijn bezoek aan Frederik V in Den Haag met het verzoek om Hendrik Alting naar Franeker te laten gaan. p. 284] (Codex Saeckma no. 143; ongeveer in het midden een gat in de brief als gevolg van het verbreken van het zegel)
Edele, mogende, erent-vheste, wijse, seer discrete heren,
Uwe MM. missive met bijgaande resolutie ende twe brieven aen de Ed.
heren Gecommitteerde ende D. Doct. Altingium sijn mij den 31 Augusti 's mor~ morgens
gens wel behandicht; waerop ik mij terstont op de reyse hebbe gegeven, ende
5] ben 's anderen daegs (den 1 Sept.) ontrent 4 uyren gekomen [tot Ley]den, al~ alwaar
waar ik den h. Doctorem Altingium noch hebbe gevon[den s]eer bereyd tot de
anneminge van de ge-itereerde beroepinge. Hij beklaegde sich seer, dat de sa~ sake,
ke, welke, als ik laestmael daer was, in optimis terminis stonde, boven sijn
ende sijner vrienden vermoeden so was verandert; verklaerde alle mogelijke
10] middelen bij Sijne M. aengewendt te hebben omme eens ontslagen te worden
[...] soo een moeyelijke dienst, ende also, salvo Regis favore, [...] eerlijke
vocatie, na welke al sijn verlangen was, aen[...]en, adderende, de sake so verre
gebracht te hebben, dat [...] het ten laetsten op sijn eygen conscientie gaf. Na
welk bescheid hij meer perplex sijnde, de sake hadde gecommuniceert met sijn
15] beste vrienden in aula, welke een groot medelijden hebbende met sijn gelegent~ gelegentheden,
heden, ende alles overwegende, hem niet anders hebben conen raden, als dat
hij de gehele sake soude stellen in de wille van S.M., mits daer bij doende een
ronde verklaringe van sijne inclinatie. Sij vertrouden vastelijk dat S.M. ook
medelijden soude hebben met sijn persoon, ende int regarde van so veele jaren
20] getrouwe diensten, hem Altingium soude dimitteren, maer also het ter contra~ contrarie
rie uytgevallen was, verclaerde hij niet te conen ofte derven yets wederom
attenteren, voor ende aleer wij het onse hadden gedaan. Ben derhalven 's daegs
daerna (den 2 Sept.) nadat hij mij van enige dingen ter sake dienstig hadde
ge-instrueert, na 's Gravenhage gegaen, alwaer ik dien dag niet hebbe conen
25] uytrichten, also ik de missive aen de EE. heren Gecommitteerde niet conde
overleveren, vermits haer absentie. Den 3 Sept. hebbe ik aen hare Mog. de
missive behandigt, maer also op denselven dag het lijk van den heere Prince
hoog-loflijcker mem. soude uyt Den Haeg werden gevoert, is dien dag ook
sonder yets te verrichten afgelopen. Den 4. Sept. als sijnde sondag, heeft ook
30] niets conen geschieden, den 5 's maendags sijn de EE. heren Gecom//mitteer~ Gecom//mitteerden
den Waltha ende Inthima bijeen gekomen ende hebben na gehoudene communi~ communicatie
catie goet gevonden S.M. niet voor woensdag, sijnde den 7 Sept., aen te spre~ spreken,
ken, also de begraffenisse van de heer Prince, welke op dinxdag soude ge~ geschieden,
schieden, veel onleegs maekte. Des woensdags (sijnde den 7 Sept.) hebben de
35] EE. heren Gecommitteerde, beneffens mij, audientie bij S.M. gehadt, alwaer ik,
nadat mijnheer Walta mij hadde ge-introduceert, Sijn Maj. hebbe aengesproken
iis propemodum verbis, welke ik hier Uwe MM. exhibere.
S. Majesteit gehoort hebbende so mijne als der EE. heren (welke haer seer
eernstig in dese sa[ke heb]ben gequeten) propoosten ende redenen van persua~ persuasie,
40] sie, heeft [geant]woort, dat het hem van harten leet was, dat hij Uwe M[M.]
in so een heilig ende lofwaerdig versoek ende voornemen niet conde accommo~ accommoderen,
deren, also hij in conscientie gehouden was sijn eygen kinderen voor te staen,
p. 285] wiens studia overhoop souden leg[gen,] indien hij nu een ander praeceptorem
soude nemen, E[nde hoev]eel den oudsten aenging, oft schoon hij so verre [ge~ [gekomen
45] komen wa]s, dat hij de institutie Doctoris Altingii niet lang[er van no]den
soude hebben, dat daer dannoch andere kinderen [waren] etc. 't Welk mij seer
vreemt voorviel, aangesien ik wel wiste, dat de h. Doctor expresselijk voor
S.M. hadde geprotesteert, sich geensins van sinne te sijn, om bij de andere
kinderen te doen, tgene hij, invito genio, bij den ousten hadde gedaen. In som~ somma
50] ma S.M. persisteerde daerbij ook so hart, dat hij de sake in consideratie wei~ weigerde
gerde te nemen, biddende dat Uwe Mo. sulx niet wilden ten quaetsten nemen.
Ik ben also met advys der EE. heren Gecommitteerden den 8 Sept. vandaer
ver-reist op Leiden, alwaer ik den h. Doctori hebbe aengeseit 't gene ons we~ wedervaren
dervaren was. Ende alhoewel hij tevoren van sinne was, t'eenemael in de wille
55] van S.M. te acquiesceren, so hebbe ik dannoch met vele redenen ten laetsten
de sake daertoe gebracht, dat hij de ge-itereerde vocatie so heeft ter harten
genomen, dat hij een ander resolutie heeft genomen. Want in aanmerkinge so
van Godes voorsienigheid nopens dese beroepinge, als ook van de staat der
gereformeerde kerken in geheel Duytslant, is hij geresolveert self het uyterste
60] bij S.M. te tenteren, waertoe hij ge-encourageert wort van enige van de //
voornaemste raets-heren van S.M. ende andere treffelijke mannen, die het met
hem ende onse universiteit geerne goet sagen. Hij verclaert ook, sich aen S.M.
niet meer verbonden te zijn, als yemant van alle andere professoren van S.M.
die nochtans elders beroepen sijnde van S.M. sijn gelicentieert. Ik vertrouwe
65] gantschelijck, dat indien hij van S.M. wederom tot sijn conscientie werde gere~ geremitteert,
mitteert, dat hij sich op 't spoedixste herwaerts [sal t]ransporteren. Indien S.
M. sal persisteren bij sijn meninge, so sal ik noch de hope niet verloren geven.
In alle gevalle, hij sal Uwe MM. metten eersten [ad]viseren, wat van sijn
persoon sal te verwachten sijn; [...]serere mij vorders tot des h. Doctors mis~ missive,
70] sive, [...] et eadem libertate geschreven is, qua [...] relationem, welke ik liever
bij geschrifte [soude] willen als bij monde doen, opdat ik niet [sal] versuymen
mijn lectiones, welke ik dese twaelf dagen hebbe ge-intermitteert, gantschelijk
vertrouwende dat Uwe MM. in dese mijne actien, quoad fidelitatem, niet sullen
desidereren. Hiermede Edele, mogende, wijse, seer achtbare ende discrete heren,
75] wil ik Uwe MM. in Godes protectie bevelen, den 12 Septembris 1625.
Uwer MM. onderdanichsten dienaar S. Amama. //
[Adres:] Edele, mogende, wijse, seer achtbare heeren, de heren Gedeputeerde
Staten van Vrysland, mijne gebiedende heren.
80] [Leeuwarden.]
's-Gravenhage, [zaterdag] 27 februari 1627. - Sixtus van Amama is (november 1626) met graaf Rudolf Christaan via Leeuwarden naar Den Haag gereisd zonder Saeckma te kunnen opzoeken. Voor zijn zwager vraagt hij te bemiddelen bij Ernst van Aylva in verband met de vacature van een deurwaardersambt bij de Staten van Friesland. (Codex Saeckma no. 144)
p. 286] Mijn here,
Dat ic Leuwerden passerende, U.E. niet hebbe cunnen spreken, is mij leet;
ic was so haestich om mijn reise te vervorderen, dat ic geen tijt conde versuy~ versuymen,
men, so hoge was het mij belast, om mijn voiage t'avanceren. Maer Godt sij
5] het geclaget, ic ben noch tijts genuch gecomen, also wij hier nu 14 weken
gelegen hebben, ende alsnoch weinich utgericht, doch ic hope tsal noch eynt~ eyntlijck
lijck wel utvallen, also S. Gen. mijn genedige here, deur sijn presentie veele
gemoeders heft gecontenteert, wegen de diffamatien over S. Gen. hier utge~ utgestroid,
stroid, als soude hij meer een oge na de viant, o godtlose calumnien, als na
10] hare Ho. Mo. hebben. Wil weinich twijffel dragen, ofte sal mit contentement
van hier gedimitteerd worden, waeraen mij ten hochsten gelegen, also ic tot
sijn overcomen seer heftich hebbe geraden, deur advys van vele heren ende
vrunden, die S. Gen. goet gunnen. Waervan ic U.E. en passant alles sal com~ communiceren
municeren.
15] Ondertusschen is mijn swager Claes Janszoon Hoen hier gecomen, ende mij
te kennen gegeven hoe hij staet na een vacerende deurwaerdersampt van de E.
Mo. heren Gedeputeerde Staten van Vrieslant ende dat hem ten hochsten daer~ daeraen
aen gelegen, dat hij mochte hebben het faveur van de here Ernst van Ailua.
Dewijle ic nu weete hoeveel U.E. bij den voorschreven here vermogen, so is
20] mijn dienstvruntlijck begeren wegen onse oude vertrouwlijcke vruntschap ende
kennisse U.E. believe hem daerinne sijn faveur te bewijsen, ende late genieten.
U.E. sullen mij hierdeur so seer verobligeren, als oft het mij selven gedaen
ware, welck ic mit alle mijn vermeugen, t'allen tijden sal erkennen weet Godt.
Ende desen hiermede eindigende wil U.E. in de heilige hoede des Alderhochsten
25] bevelen. In 's Gravenhage den 17/27 Feb. 1627.
U.E. dienst- ende vruntwillige Sixtus van Amama D.R. //
[Adres:] E. erentfeste, hochgeleerde here, mijn here Joanni Saeckma, raed or~ ordinaris
dinaris in den Hove van Vrieslant, Leuwerden.
Emden, [woensdag] 4 februari 1629. - De nieuwe raad van Emden weigert beëdiging door graaf Ulrich. De overval (op instigatie van de Staten Generaal) door Roussel vanuit Emden (op Reiderland) heeft veel beroering veroorzaakt. De keizerlijke troepen blijven zolang de Staatse niet vertrekken. De Oostfriezen zijn bedelarm; de dijken kunnen niet hersteld worden. Amama vraagt Saeckma weer eens om een betrekking in zijn vaderland. Hij is niet gerust op de tegenstelling tussen Amsterdam en Holland. (Codex Saeckma no. 146)
Erentfeste, hochgeleerde here, Mijn here,
Ic hebbe lange verlanget, dat ic U.E. wat goedes van onse toestant mochte
schrijven, dewijle ic seker wete, hoe aengenaem U.E. sulx wesen soude, maer
eilaes, ic become daer weinich oirsake toe, dewijle het hoe langer hoe erger
5] wert, ende laet sich aensien, dat de straffe des Heren noch langer over ons
houden wil. Als ic nu onse bedroeffde toestant in U.E. schoot sal utgestort
p. 287] hebben, sal mijn gemoet wat verlichten. De wael des rades alhier aenstaende,
ende nadat die geschied was, hadde ic weinich getwijffeld, ofte de veertigen
souden om confirmatie van de raed bij S.G. aengehouden hebben, maer hebben
10] sulx niet gedaen, waerover S.G. veroirsaket is geworden, om haer meininge te
verstaen, den here lantrichter ende mijn weinige persoon te committeren, om
van den raed d'erffhuldinge te versoeken, waerbij, so sij etwes t'erinneren had~ hadden,
den, mochten mit ons in conferentie treden, ons dienaengaende opdragende
vollencomen last. Sij hebben ons veele dagen opgehouden, doch eintlijck sich
15] verclaerd, dat sij bij dese coniuncture van tijt daertoe niet conden verstaen,
ende wanneer het geschien soude, moeste op een gemene lansdach versocht
werden. Hij antwoorde, dat wij daervan in de accorden niet gelesen hadden, be~ begeerden
geerden sij wilden haer een beters bedencken, // dewijle S.G. een ondisputier~ ondisputierlijcke
lijcke successor was ende bereits de regieringe aengetreden, oc van Kays. Ma~ Majestaeten
20] jestaeten beleend, 't conde niet helpen, versochten dan noch haer antwort bij
geschrifte, dan werde ons affgeslagen, vertrouden ons wel, dat wij het getrouw~ getrouwlijck
lijck souden refereren. Wat hierop volgen wil, leert de tijt.
Also d'ene ongelegenheit op d'ander volgende, blijven mit dese beswaerlijc~ beswaerlijcke
ke inquartiringe beladen, ende wert deur dese procedueren d'utquartiringe gere~ geretardeerd.
25] tardeerd. Waertoe oc d'anslach van Rosel grote oirsake heft gecausseerd. Het
lant wert so seer utgemergelt, dat ic tegemoete sie, dat de arme onderdanen t'
enemael bedelarm sullen worden, ja geen veranderinge comende, men comstich
niet weten sal, hoe S.G. sich ende sijn dienaren sal cunnen onderholden. Hiertoe
coompt dat dijcken ende dammen t'enemael wechgegaen sijn, ende weinich hope,
30] met wat middel die te repareren sullen sijn, solange de kaysersche hier verblij~ verblijven,
ven, die haer wel opentlijck laten verluyden, de graeffschap niet te willen
verlaten, solange de heren Staten hier haer besettinge houden, welcke ic sorge
dat spude bij comen sal om daertoe te verstaen. Bovendesen sijn wij in sulcke
schulden vervallen, dat men niet weet waerut ofte waerin, behalven dat die van
35] Emden het garnisoen van de 600 man continueren, welcks // betalinge sij noch
van 't lant vermenen te vorderen. Sulcken droevygen toestant hebbe ic, solange
ic kennisse van saken hebbe gehadt, niet beleeffd. Waeromme so ic in mijn
vaderlant eenige bequame dienst deur faveur van gunstige heren und vrunden
conde becomen, soude mij, nu tot meerder jaren gecomen sijnde, een aengenae~ aengenaeme
40] me sake sijn. Ic weet wel wat U.E. sullen seggen, dannoch can U.E. bij alle
gelegenheit daeraen eens gedencken. Wie weet, wat Godt die almachtich is,
noch eens can verhengen. De kaisersche houden geen woort, hebben also voor
eergisteren des stats volck ut Suyderhuysen ende Maryenweer verjaegd, ende
haer volck ingequartierd niettegenstaende sij anders beloft hadden, mits dat die
45] dorperen souden contribueren, als sij gedaen hebben. Wat daarut volgen wil,
leert de tijt.
Hier wert allerhande van de staet van Amsterdam ende Hollant gesproken,
crijgen weinich sekers van daer. So U.E. daervan iets hebben, welcke mach ge~ gecommuniceerd
communiceerd werden, verstonde ic gerne, insonderheit, wat opinie U.E. daervan
50] hebben, ende oft grote swaricheit daerut volgen conde. Tot Amsterdam sijnde
verstonde ic wel, dat vele luyden seer becommerd waren, maer hebbe altijt ge~ ge
p. 288] hoopt, dat deur het beleidt van de heren Staten ende S. Exellentie de saken
wel souden g'accommodeerd ende bijgelecht worden. Coompt daer een inder~ inderlijcke
lijcke brant, wie // sal het leschen? Desen hiermede eindigende wil U.E. in de
55] heilige hoede des Alderhochsten bevelen ende mij in U.E. goede gratie. In S.G.
Stadt Emden, den 4 Feb. anno 1629.
U.E. dienst- ende vrintwillige Sixtus van Amama D.R.
[Adres:] Erentfeste, hochgeleerde here, mijn here Joanni Saeckma, raed ordina~ ordinaris
60] ris in den Hove van Friesland tot Leuwerden.
[Franeker, zaterdag] 4 en [maandag] 13 juli 1629. - Verklaringen van professoren over de student Georgius Borchers. (Codex Saeckma no. 147)
4o Iulii 1629
Visis literis Georgii Borches, in quibus culpam agnoscit vitaeque emendationem
promittit ac humillime humiliter restitui petit simulque examinato clariss. et
consultiss. viri D. Antonii Matthiae testimonio, cuius copia reservabitur. Nos
per modum gratiae praedictum Georgium Borches restituimus, ita tamen, ut si
deinceps relabatur in pristina crimina vel consimilia, eundem relegandum denuo
censeamus.
Iustus Reifenbergius manu propria; [daarboven medeondertekend door:] Ioh.
Maccovius 13 Iulii; [daaronder door:] M. Winsemius D.
Sixtinus Amama censuit in negotio tanti momenti nihil esse statuendum ni~ nisi
si auditis DD. assessoribus superioris anni, qui relaturi sunt ad praesentem se~ senatum
natum res expensione dignissimas et quae post relegationem acciderunt. Proin~ Proinde
de putat rem hanc differendam esse usque dum auditi fierint quos. Si interim
redeat in urbem D. Borches, protestatur Amama et petit, ne DD. Reifenb. et D.
Winsemius aegre ferant, si de aliis mediis cogitet, quas putabit suae et DD.
assessorum superioris anni securitati fore neccesaria. Quicquid fuerit, cum
suffragia pendeant, putat Amama rem manere in priori statu, et si revertatur
Borches, eum redire adversus sententiam relegationis.
S. Amama. //
Nos infra scripti vocati in senatum, ut audiremur circa restitutionem Bur~ Burchers,
chers, qui propter atrox vitrifragium et alias gravissimas iniurias professoribus
quibusdam illatas anno praecedente relegatus fuit, quia propter quorundam per~ perturbationem
turbationem non potuimus ad rationum collationem procedere, protestati fuimus
et per praesentia protestamur, nobis nondum esse a dicto Burchers satisfactum
sicut ex omni aequitate oportet; atque adeo restitutionem eius, si perficiatur
vel nobis inauditis vel considerationibus nostris contemptis, iniquam et de iure
nullam futuram.
In curia Academica,
Iulii 13, 1629
G. Amesius.
p. 289] Ego huic protestationi assentior, et eadem protestor.
Ioh. Hachtingius.
Protestationi a clarissimis DD. collegis D. Amesio et D. Hachtingio scriptae
vel dictatae adsentior. Restitutionem vero a doctissimis DD. collegis D. Macco~ Maccovio,
vio, D. Reifenbergio et D. Winsemio tanquam illegitime et nulliter factam pla~ plane
ne reiicio eamque pro nulla habendam iudico.
B. Schotanus.
Et ego. Addo, me existimare iniquissime et contra officium bonorum colle~ collegarum
garum istos agere, qui volunt hominem restitutum, inauditis istis collegis, quib.
et vitra excussa sunt superiori hyeme, et aliae enormes iniuriae illatae sunt.
Neque concoquere ego possum, D. Rhalam tum alibi tum nuper in conventu
omnium professorum adeo impotenter in relegationem, omnium assessorum
unanimi consensu decretam, debacchatum fuisse, quod si haec et alia sic pro~ procedant,
cedant, quae scio a nullo collegio huius patriae probatum iri, protestor ego, me
in posterum assessoris munia non obiturum, sed studiis meis invigilaturum. 13
Iulii 1629.
S. Amama.
Ego visa hac protestatione petulanti contra protestor nomine iniuriae mihi
illatae, addo me non debacchatum // impotenter, ut nequiter hic Amama effu~ effutit
tit in me absentem, sed loco meo in curia rogatum dixisse sententiam meam,
cui etiamnum inhaereo et insisto.
H. Rhala.
Franeker, [zaterdag] 14 maart 1629. - Menelaus Winsemius vraagt de curatoren hem een tweede menselijk lijk voor sectie ter beschikking te stellen; naderhand zal hij het skelet en dat van verschillende dieren opstellen in de anatomiezaal. (Codex Saeckma no. 152).
Nobilissimi et amplissimi domini,
Quod nuper coram apud vos egi rem, ut alterum adhuc cadaver vestro
beneficio obtinere possemus, id nunc absens per studiosos hosce medicinae
ago, rogans et unice petens ut Amplitudines Vestrae aequissimam ipsorum
5] petitionem, quantum in se est promoveant. Faciet illud ad nomen Academiae,
augendumque studiosorum facultatis medicae numerum, et promovenda eorum
studia, qui sui cognoscendi studio incensi omnia in priore subiecto videre non
potuerunt. Dabo operam nobilissimi et amplissimi domini, ut peractis publicis
demonstrationibus, alterum similiter sceleton conficiatur locusque anatomicus
10] variorum animalium sceletis porro exornetur. Quod restat viri nobil. et am~ ampliss.,
pliss., Deum Opt. Max. veneror ut nob. Ampl. Vestr. bono publico diu sospi~ sospitet.
tet. Valete viri nob. et ampl. ab officiosiss. Vestr. Ampl. cultore
M. Winsemio D.
Dabam Franeker. Fris. prid. Eid. Mart. 1629. //
15]
[Adres:] Nobilissimis, amplissimis, consultissimis DD. curatoribus Academiae
p. 290] Frisiorum, dominis et fautoribus observandis,
Leovardiam.
Te bestellen aen den E.E. heer J. Saeckma, raed ordinaris in den Hove van
20] Vrieslant.
[Franeker, donderdag] 24 december 1635. - Pierius en Menelaus Winsemius vragen Saeckma namens hun zuster ervoor te zorgen, dat het Hof van Friesland toestemt in de verkoop van haar huis om de kinderen te kunnen opvoeden. (Codex Saeckma no. 153).
Amplissime domine,
Soror nostra, quam nimia faecunditas obnoxiam fortunae fecit, ut litteras
ad te daremus, petiit, quo vendendae domui suae alendis liberis decretum im~ impetraret,
petraret, quod minorum bonis interponi solet. Id cum negare sorori viduae et
5] tot annorum curis ac molestiis exhaustae naturae lex apud nos non patiatur,
ita rogamus, ut in gravissimis fori ac reip. occupationibus constitutus importu~ importunitatem
nitatem nostram benigne interpretando sorori miserae, et orbitati suae etiam~ etiamnum
num ingemiscenti manum praebeas, decretumque Senatus procures. Quod si fe~ feceris
ceris ampl. domine, id officii sorori nostrae collocatum reliquis accensebimus,
10] reputabimusque eam cum nostra ope in hoc negotio non possit tuae et angusti
consessus favorabili decreto sublevatam. Interim vale ampl. domine. Prid. nat.
Dom. anno MDCXXXV.
T. Amplit. observantiss.
P. Winsemius.
15] [Mede ondertekend door:] M. Winsemius. //
[Adres:] Amplissimo viro D. Ioanni Saekma IC et Senatus praesidi integerrimo,
Leovardiam.
Franeker, [maandag] 11 juli 1636. - Menelaus Winsemius pleit bij Saeckma voor benoeming van Jean Cluto tot assistent in de faculteit der godgeleerdheid. (Codex Saeckma no. 154).
Amplissime et consultissime domine,
Gratulatur sibi iure merito de cura vestra tota Academia nostra, quae
novos quasi spiritus sumens optima quaeque sibi imposterum pollicetur. Nec
dubium est, quin iuventus pietatis, artium et literarum studiis destinata, ad
5] famam restauratae Academiae, quasi agmine facto undique huc sit advolatura.
Erit inter docentes, uti spero, καλη ερις, ac singuli certatim annitemur bono
publico prodesse, et patriae vestraeque expectationi satisfacere. Quia vero per
invaletudinem reverendi et clarissimi viri DD. Bogermannus et Schotanus dispu~ disputandi
tandi publicam provinciam sustinere vix poterunt et nihilominus maxime inter~ interest,
10] est, ut crebra disputationum publicarum exercitia in theologia habeantur, quas
p. 291] unus D. Maccovius sustinere vix potest, aut etiamsi posset, expediret tamen ut
alius vicariam operam hac in parte ipsi praestet, cum gratissima sit ποικιλια, et
alterna mutatio.
Illud iam experti sumus a triennio, quo D. Cluto maxima cum laude et
15] fructu ordinarias et extraordinarias disputationes sustinuit. Nihil magis optat
tota Academia, nihil gratius foret omnibus dominis professoribus, uno D. Rhala
excepto, quam ut professionis munus ipsi demandaretur. Meretur certe hoc
ipsius eruditio, et virtus et meritus fuit laboribus suis ad illustrationem Aca~ Academiae,
demiae, aedificationem ecclesiae et propagationem veritatis susceptis. Suo sacco
20] hactenus vixit ac per multorum annorum curriculum in diversis Academiis se
sustinuit.
Vestrum est, amplissime domine, deficientem paulatim flammam quantocyus
affuso novo oleo ac fomite excitare, nec sinere ut tam illustris candela sub
modio recondatur, aut Academiae nostrae eripiatur. Gratulabitur sibi, gaudebit,
25] cristas eriget, et maiora cornua sumet D. Rhala, si D. Clutonem morae ulterio~ ulterioris
ris pertaesum alibi fortunam suam quaerere aut repulsam passum viderit, qui
nihil aliud agit aut studet quam per calumnias clam et palam optimum virum
opprimere // et vestrae authoritati, optimisque consiliis obniti. Facietis, am~ amplissime
plissime domine, rem egregiam Deo et hominibus gratam, si, quod in manu
30] vestra esse intelligo, optimo viro vel extraordinariam professionem decernatis.
Et certe multum famae Academiae nostrae accedet, si solemni stato nobisque
exoptatissimo tempore cum reliquis clarissimis viris introduci, et auspicium
novi muneris inchoare posset. Quod uti futurum certo spero, ita Deum precor,
ut Ampl. Vestr. diu bono reipublicae et Academiae sospitet. Vale vir amplissi~ amplissime,
35] me, et salve a tuo
M. Winsemio D.
Franekerae XI Iulii MDCXXXVI. //
[Adres:] Aen mijn heer, mijn heer D. Ioannes Saeckma, primarius senator in
40] Curia Frisiae, et curator Acad., mijnen gunstigen heer ende vriend, tot Leeu~ Leeuwarden
warden.
Francq.
's-Gravenhage, [dinsdag] 6 april 1604 [n.s.]. - De Staten Generaal bevelen Marcus Lycklama aan bij Gedeputeerde Staten van Friesland voor het hoogleraarschap rechten te Franeker; afschrift door Lycklama gezonden aan Saeckma. (Codex Saeckma no. 156).
Copye
Aen de Gedeputeerde Staten van Frieslandt, den 6 Aprilis 1604.
Edele H.,
5] Alsoo bij den heeren Volmachten van Oostergo ende Sevenwolden die per~ persone
sone van den heere Doctor Marco Licklema van Nieholt genomineert is tot
p. 292] professor iuris in de Academie tot Franicker, ende wij billick inclineren tot
diegene die met goede ende trouwe diensten die gemeene saecke geassisteert
hebben, als de voorschreven heer Licklema gedaen heeft, so hebben wij U.E.
10] sijne persone tot den voorschreven staet anderwerff ten besten wel willen re~ recommenderen,
commenderen, der gantzer toeversicht, hij sal sich daerinne tot contentement
van der lantschap, ende voordeel van de Academie weten te quyten. U.E. hier~ hiermede,
mede, Edele H., in die bescherminge des Almogenden bevelende uuyt 's-Graven~ 's-Gravenhage
hage den 6den Aprilis 1604. //
15]
[Adres:] E. erentphesten, hoechgeleerden wyesen [discr]eten heere, mijn heere
D. Johanni Saeckma, raed ordinaris in den Hove van Frieslant.
's-Gravenhage, [maandag] 1 juli 1613 [n.s.]. - Marcus Lycklama schrijft als lid van de Staten Generaal aan Saeckma over Gellius Jongestal, een van de vijf commiezen-generaal van de convooien en licenten, die gecontinueerd is, maar niet door Friesland erkend wordt. Hij heeft voorkeur voor Saeckma's zwager Evert Boner als opvolger van diens vader Albert in die functie. (Codex Saeckma no. 171).
Mijn heer,
U.E. antwort heb ick well ontfangen, daerop ick nyet heb conen laten
cortelijck te replicieren, dat sedert mijne laeste die man alhier seer gelopen
heeft, oeck andere op den benen gecregen, mij mede hefftich angevallen. Sijn
5] fundament is dat hij het haer H. M. verseeckert, dat die name van de Staten
van Frieslandt wort alleen gebruyckt bij weynige sijn partijen, dat hij die mees~ meeste
te Staten an sijn handt heeft, dat hem nu enige stemmen gefaillyert hebben,
omdat hij affgelopen waer. Anders datter nyet een woort van vallen soude
hebben, als int voergaende jaer. Dat hij nyet twyevelt off int toecomende jaer
10] can hij wider Mr. worden totte mijn spits als comende uth het quartier daerin~ daerinne
ne Epema op sijn hoede is; is van sijnent wegen deur ander[en] ende oeck bij
hem soe begroetet, dat ick hem anders [v]ynde als voren.
Graph. hac in re ipsi fidelior, quam [B]arn. dictus meus confrater iter eo
accipit et, ut ego suspicor, inscio me in itinere Epemam consulturus est, quid
15] si Ordin. Generales promo[veant] ipsius fratrem loco quinto Generalium iuxta
nominationem [n]ostr. Ord. et sextus maneret Iongest. an non hoc lic. fac. [...]
hem, expergiscenda mihi quam primum consilium, ut haec turbem et conver~ convertam
tam alio. Interea istis de rebus ibi sile, nisi consultum putes Epemam fortissime
instigare ad confirmandum confratrem, ne langueat in causa communi. Contra
20] instrue, quid si nobis quintum presentarent? Et tu scis, quem ego praelatum
velim tuo nomine. Obferent nobis non unam, prout loquuntur, accommodatio~ accommodationem,
nem, priusquam ad deportationem hominis compellantur. Aegerrime enim eo
devenient, et quidem ut mea fert opinio, nisi conditio ista consensui iam ibi
adipiscendo ut speramus, inseratur, sicuti iam nostra et civitatium Goa fecit.
25] Hoc in casu fatentur omnes provinciae potius cedendum esse, quam uni gratifi~ gratifi
p. 293] candum homini. Habes, ad quae quam primum teneris respondere, mi domine.
Vale et salve a tuo
M. L.
Raptim 1 Iulii 1613, Hagis. //
30
[Adres:] ) An mijn heer, mijn heer Johan. Saeckma, raedt ordinaris in den Hove
van Frieslandt tot Leeuwerden.
's-Gravenhage, [maandag] 27 juli 1615 [n.s.]. - Lycklama belooft Saeckma diens zwager Evert Boner en niet zijn eigen broer Esaias te steunen bij de verkiezing van een nieuwe grietman in Haskerland; hij waarschuwt voor Jan Hendricks te Joure, die voorkeur heeft voor Hobbe van Baerdt. (Codex Saeckma no. 172).
Mijn heer ende seer goede frundt,
Ick heb U.E. scryevens eergister eerst ontfangen, twelck ick verclaere
opdat U.E. nyet en verwondere, waerdeur mijn antwordd yet eerder en come.
D'eerste saecke bij U.E. geroert heb wat int particulier verstaen alhier van Sijn
5] Gen. secretaris ende sal well naeder verstaen bij mijn wedercompste int land.
Welcke wedercompste ick nyet en weet off ick nyet en behoere wat t'accelere~ t'accelereren
ren meerder als ick voergenomen hadde anders, omdat die grietenije vacant is,
daer ghij van scryefft; te meer, dat ick ansie het collegium der heeren in foe~ foegen
gen voer ditmael geformeert, die gelegentheyt van de grietenije, ende den
10] dyenst van de Sevenwolden. Soe ist, dat U.E. affinis noyt beter gelegentheyt
sal cryegen als jegenwoerdelijcken, daeromme dewijl ick uth U.E. missive be~ bericht
richt worde van sijn adfectie daertoe, siet weder mijn adfectie dat ick van her~ herten
ten wilde, hij stond er nyet nae, dan hij waert alreede. U.E., mijn heer Hillama
ende d'andere fryenden hebben beleyt ende sullen sorge dragen datter geen
15] effront en geschiede om hem buyten die stemmen te keeren. Daeraen ick ver~ verstae
stae dat alles gelegen ende twelck al te spijtich soud wesen. Soe voel mij
angaet, ben bereyt off deur scryeven off oeck doer mijn compste wanneer 't
U.E. nodich vynd te helpen daer mijn hulp wat vermach. Ick beken well van
natuyren hoere ick het te gunnen ende gunne // het mijn broeder bij dese.
20] Maer syende die swaricheyt om daer toe geraecken, trede nae de naeste, dat is
tot U.E. swager om l. z. oems wille, om z. Obbe Assema wille, besonder om
U.E. te belyeven, soe ijverich als U.E. can begeeren. Alleenlijck gebiet mij ende
syet toe, segge ick noch eens, dat hij (iu affinem meene ick) geen effront en
lope in de stemmige. Mijn broer heeft mij nyet eens geconsulyert, heeft mij
25] nyet eens verwittiget van dese saecke twelck wat selsaem. Opdat U.E. sien
mach wat ick an hem scryeve, sende iu die bryeff ende copie om doer iu affi~ affinem
nem an hem bestelt te worden.
Ick ben van dese saecke van nyemant anders (behalven eene dien ick meene
sal stil sitten ende nyet voercomen, siende iu swager) begroetet. Alleenlijck
30] moet iu sub fide silentii vertrouwen dat hier eene is, U.E. can well weten wie
uthe Wolden hier sitten, die seer tracht om iu affinem in de gryetenie te doen
p. 294] stoeyten ende buyten die stemmige te brengen. In foegen dat iu affinis nyet
behoert te wesen securus maer letten op alle desseyns soe binnen als van buy~ buyten
ten daeronder sullende lopen. Ick verlange dat U.E. mij reys scryefft wat ap~ apparentie
35] parentie om in de stemminge te comen iu affinis heeft. Dese man hier brengt
mij sommes selsame tijdingen, dwelcke hoewell ick se nyet gelooff, mij noch~ nochtans
tans somtijts commoveren. Can ick doer scryevens an mijn moeye, vrunden off
ymants off oeck doer derwers comen goet doen advertyert mij. Daer is eenen
Jan Hendricks op de Jouwer then huyse van mijn moeye voel conversierende.
40] Hij sal B., ick meene een ander B. als cognomen tui adfinis, seer favorisieren
ende U.E. verlicht oeck woorden geven; holt hem an de // hand ende geloofft
met discretie. In summa U.E. siet mijn herte, twelck U.E. belyeve te menasgie~ menasgieren
ren naer sijn gewoentlijcke wijsheyt ende onse fruntschap.
Mijn heer ende seer beste frundt hiermede d'Almogenden stedes bevolen
45] desen seer ilens uth dHage den XXVIIen Julii 1615,
U.E. ten dyenste M. Lyclama.
Doet mijn gebiedenisse an mijn heer Hillama. //
[Zonder adres; de onderste helft van het tweede blad ontbreekt]
Driesum, [vrijdag] 8 september 1615 [o.s.]. - Lycklama hoopt dat een aanbeveling voor Evert Boner nog op tijd komt. Door zijn collega, raadsheer Frans van Jongema kan Saeckma vast diens vader Laes van Jongema op hun hand krijgen, omdat kandidaat Hoytema van mededinging naar het grietmanschap van Haskerland afziet. Van de datum van de verkiezing te Joure verwacht Lycklama van Saeckma bericht in Oost-Stellingwerf. Tenslotte vraagt hij Saeckma, in het Latijn, bedaarder te handelen als bemiddelaar in de competentiestrijd om de Leeuwarder magistraatsverkiezing voor 1616 en te onderscheiden tussen algemeen belang en dat van zijn vrienden. (Codex Saeckma no. 173).
Mijn heer,
Op mijn vertreck versochte mij D. Boner dat ick tot sijn faveur scryeven
wilde an Starckenburch twelck ick hem belofft hebbe te sullen metten eersten
doen ende die bryeff an U.E. bestellen. Sold all eer sulcx gedaen hebben, dan
5] vermits quaed weer ende anders ben te Hallum ende elders soe opgeholden,
dat ick nyet eerder heb conen desen an U.E. bestellen, te meer dat ick hier
hoorde U.E. naer Hollwert te wesen. Hôpe als dese compt, dat se noch in tijd sal
comen. Doer Jongema U.E. collega dunckt mij wonder dat U.E. Jongema d'olde
nyet en soud conen bewegen, daer Hoytema immers affstaet. Mijn heer hiermede
10] dHeere Almachtich stedes bevolen desen uth Dresum den 8en Septembris 1615.
U.E. ten dyenste frund M.L.
Daer strach verstae dat Burmania ende Reynalda solden gecommittyert sijn naer
de Jouwer sonder dat ick weet den tijt. Ick hôpe morgen weder te sullen sijn
15] in mijn grietenie. Daer sal U.E. mij van den tijt belyeven te doen verstendigen.
p. 295] Oblata occasione rogo ut spem facias pacis Leovardicae. Rogatus sum, ut
remissius causam istam agere in posterum, si fieri possit, rogatu amicorum
velis. Amicos tuos defendere te iustum est, sed ut causam universalem scis
separari posse a persona amicorum. Ita sperare velim interventu tuo tandem
20] omnia sopitum iri. //
[Adres:] An mijn heer, mijn heer Johan Saeckma, raed ordinaris in den Hove
van Friesland, Leeuwerden.
Francq.
's-Gravenhage, [woensdag] 13 juli 1616 [n.s.]. - Lycklama heeft samen met Adriaen Teding van Berckhout een transactie verricht voor Saeckma, omwille van het meningsverschil over de Leeuwarder kwestie, dat versterkt was door Saeckma's brief aan Berckhout, die in januari met twee anderen namens de Staten Generaal in de Friese hoofdstad was geweest. (Codex Saeckma no. 174).
Mijn heer,
Ick heb U.E. geschreven op de handelinge met die heere burgemeester de
Waell. Sedert schijnt well dat hij hebbende willen vernemen naeder heere
Berchout, hoe die saecken stonden, mijnheer Berchout sulckes met mij gecon~ geconsulyert
5] sulyert ende goetgevonden heeft te handelen deur crachte van den bryeff van
den 9en Junii an hem geschreven. Waerop dan huyden bij mijnheer Berchout
ende mij an den sone U.E. porcheel vercofft is deur crachte van de procuratie
des vaders an de sone alhier overgesonden. Ende dat voer de somme van der~ dertyen
tyen hondert gulden. S. Marten ancomende contant in een paie t'ontfangen,
10] sonder enige cortinge vant geene in d'utdeelinge bij U.E. ontfangen. Ick twye~ twyevele
vele nyet off U.E. sal tselve aggreeren, ick heb 't goetgevonden goet te vynden
deur crachte van de discoursen tusschen ons gevallen ende geconfirmyert
sijnde principalijck deur U.E. bryeff an de heere Berchout geschreven. Anders
soud U.E. advys affgewacht hebben. Dit heb nyet sullen U.E. ong'advisyert
15] aten. Verwachtende metten eersten antwôrd. Mijn heer, ick doe mijne erbiede~ erbiedenisse
nisse ende bevele U.E. in de hoede des Allerhoechsten. Desen uth dHage den
XIIIen Julii 1616
Tuus M. Lyclama. //
20] [Adres:] Aen mijn heer, mijn heer Johannes Saeckma, raedt ordinaris in den
Hove van Frieslandt, Leeuwerden.
's-Gravenhage, [vrijdag] 14 april 1617 [n.s.]. - Lycklama begint deze brief aan Saeckma met mededelingen over boeken: zijn nog niet verschenen Benedicta, publicaties (bij Elzevier te Leiden) van Cornelis van der Mijle resp. Petrus Cunaeus en twee juridische werken; vervolgens schrijft hij over politiek, de door Frankrijk gevraagde hulp. (Codex Saeckma no. 175).
p. 296] Mijn heer,
Ick heb lang nyet geschreven, meest ut oirsaecke, dat ick nu seeckere tijt
vrij wat occupyert ben geweest, nochtans nyet met voortganck, soe dat U.E.
voer dese reyse noch nyet en heeft te verwachten mijne Benedicta, gelijck ick
5] U.E. montlijck oeck geseyt hadde. D'illustre epistolen van dheer van de Mijlen
denck ick dat U.E. al lang gesyen heeft. Oeck tgene De republica Hebraeorum
die susters sone van dhoffmeester aldaer, Petrus Cunaeus, gedaen heeft. Die
Decisiones Neostadii comen noch nyet uth. Monarcii Observationes in Pandectas
et Codicem heb gesyen. Het boeck gelt voel. Voer een raetsheer decisiones
10] vergaderende soud somtijts nut wesen om wat te colorieren, anders sijnder
meer parerga als res. Doch ick dencke U.E. salt nu al gesyen hebben. Ende dit
van de studien.
Soe voel het publycq angaet, staet alles noch in gelijcke terminis. Die Sta~ Staten
ten van Hollant sijn vergadert, noch nyet doende tgene strecket tot wechne~ wechneminge
15] minge der geschillen ende versachtinge van de gemoederen, hoewell die co~ coninck
ninck van Groot Brittannien een goede bryeff geschreven heeft inholdende
salutaire vermanige. Als oeck op dat selve subject ick gesyen heb een bryeff
van de grote Villeroy, daerin hij hoewell anders papist, dit stuck met alle
redenen van state debattyerde, ende ons ordelde verloren soe soedanige divisien
20] nyet en werden voergecomen. Ende is hier nyemants off apprehendiert dit
stuck. Nochtans soe het schijnt, sal men an beyde sijde opiniastrieren. D'autho~ D'authoriteyt
riteyt moet nyet wijcken off men verlyest alle authoriteyt. Dit is die reden in
substantia, daermede men salt laeten doerstaen. Die vrese van tumulten is
noch nyet sonder vreese. Die provincien sijn wat swack, anders soud het se~ secours
25] cours mogen voertgaen naer Francrijck verlicht. Daer wort seer // om ange~ angeholden,
holden, meer om gedisputyert ende sal sonder swaricheyt nyet vergunt worden.
Des vijants nieu angenomen volck treckt naer Lutsemburch voer. Die roep
continuyert naer Milanen. Andere vreesen voer Esdan. Voer ditmael heb nyet,
tgene anders weerdich. Dus bidde d'Almogende U.E. met sijn lyeffste sampt
30] familie ende frunden te willen verlenen het accomplissement van alle salige
begeerte. Desen uth dHage den XIIIIen April. 1617.
Tuus mancipio M. Lyclama. //
[Adres:] Aen mijn heer, mijn heer Johannes Saeckma, raedt ordinaris in den
35] Hove van Frieslant, Leewerden.
's-Gravenhage, [zaterdag] 30 september 1617 [n.s.]. - Lycklama stuurt Saeckma een exemplaar van zijn Benedicta, waarvan de druk problematisch was, en nog een klein boekje. De bibliotheek van Theodorus Canter wordt 17 oktober te Leiden geveild. Als lid van de Raad van State heeft Lycklama nu meer tijd voor correspondentie. (Codex Saeckma no. 176).
Mijn heer,
Jonxtmael doen ick daer was, sprack ick mijn heer eens. Bij mijn vertreck
p. 297] vonde mij weder, dan sprack mijn heers huyssvrouwe ende seyde dat mijn heer
te Franeker was op de reeckeninge van jonge Keimpe Donia. Twelck ick verhale
5] om te betonen, dat ick nyet vertrocken en ben sonder mijn affscheyt van mijn
heer mede genomen, indien dselve bijderhant gewest hadde.
Ick claechde doenmaels datter al een stuck van mijn werck gedruckt waer,
maer geheel vitioselijck. Daer quam bij, dat ick hier weder gecomen zijnde, om~ omtrent
trent ses weecken voer de misse, van de drucker gesommeert werde, dat het
10] werck tegens die misse utmoste, dat al zijn bereydinge daertoe gedaen ende
becostiget waer, sonder dat ick sijn schade eindentlijck behoerde te causieren.
Hebbe daeromme met alle neersticheyt dien tijt die cort was, gedient van co~ copie,
pie, sulcx dat het is utgegaen soe groot als het nae den tijt worden conde.
Anders was ons opstel ende die materie al bereyt om ses boecken utgemaeckt
15] te sullen hebben, indien ons reysen ende den tijt sulcx nyet belet en hadde.
Twelck ick scryeve daerom, dat U.E. nyet mijn vergetenheyt off negligentie toe
en scryeve dat ick duslang geswegen heb ende nyet eens mijn heer met mijne
bryeven sedert besocht. Ick most eerst daermede voert, eer ick conde vacieren.
Sedert heb soe t'Utrecht als hier g'occupiert geweest, dat ick eerder nyet en
20] conde scryeven daerbij comende dat ick bij mijn scryeven U.E. geern een exem~ exemplar
plar wilde senden, twelck ick eerder nyet heb machtich conen worden. Begeere,
mijn heer belyeve tselve in danck te nemen. Ick sende mede seeckere boecks~ boecksken
ken daervan ick met mijn heer alleer gesproecken heb, behelsende die manier
om geleertheyt te becomen. Ick ordele dat het goet is nae sijn cleynte. Die bi~ bibliotheeck
25] bliotheeck van Canter sal toecomende // weeck te Leyden vercocht worden.
Van nyeus en hebbe nyet, dan dat die vrede van Savoyen ende Venedien
schijnt effect te sullen sortieren, twelck quaet is voer dese landen. Onse dis~ dissensien
sensien alhier nemen noch nyet aff. Particulierlijck wat te weten off scryeven
is becants periculeus, soedat ick dus desen scryevende ende affgeroepen wor~ wordende
30] dende oeck desen genootsaeckt werde t'abrumpieren. Ende sal van nu voertaen
diligenter wesen int onderholden van onse gewoontlijcken correspondentie, als
hebbende nu otium in privatis. Begeere, mijn heer wil van gelijcken doen ende
blyeven dgeene hij altijt geweest is. Ick sal nyet veranderen. Daertoe dan ick
mij recommandiere ende naer mijne dienstelijcke groetenisse U.E. sampt sijn
35] lyeffste ende familie God Almachtich stedes tot gesontheyt ende lang leven
bevelende. Desen seer ilens uth dHage den lesten Septembr. 1617,
Tuus qua suus M. Lyclama. //
[Adres:] Aen mijn heer, mijn heer Johan Saeckma, raedt ordinaris in den Hove
van Frieslant, toe Leeuwerden.
's-Gravenhage, [vrijdag] 27 oktober 1617 [n.s.]. - Lycklama reageert per kerende bode op een brief van Saeckma, waarin deze hem gebrek aan steun heeft verweten. Het gaat om partijschap bij de magistraats- resp. grietmansverkiezingen in Leeuwarden en Zevenwouden. Hij voelt zich niet verplicht Saeckma's schoonfamilie, met name zwager Evert Boner, hogerop te helpen. Tegen toerbeurten p. 298] bij de begeving van ambten heeft hij geen bezwaar. Hij erkent dat Saeckma hem indertijd aan het hoogleraarschap te Franeker heeft geholpen. Samen hebben zij alleen de strijd verloren om een raadsheerzetel voor Henricus Schotanus: tegen Saeckma's zin liet diens oom Rinia toen Van den Sande voorgaan. (Codex Saeckma no. 177; aan het eind tekstverlies door verbreken van het zegel).
Mijn heere,
U.E. missive van den 18en deses is mij in den verleden weecke well gewor~ geworden.
den. Daerop dan met den selvigen brenger ick goet gevonden heb t'antworden
in manieren als alhier navolget. Eerstelijck dat mij seer angenaem geweest,
5] daeruth te verstaen dat U.E. in danck angenomen heeft het geschonckene
exemplar van mijn werck als oeck dat het andere boecksken nyet qualijck te
passe soud comen tot institutie van iu kyndren, hoewell mij nyet voerstaet dat
ick van leenen soud geschreven hebben. Die menige is soe't mijn heer anstaet,
dat hij tselve well sal mogen holden ende gebruycken als 't met U.E. kyndren
10] tijt wort. Waermede procedierende bekenne well dat ick d'excuse van mijn
stilswyegen voer een cleyne tijt nyet daeromme soe seer nodich g'acht hadde
als off U.E. sonder dselve nyet gebleven soud hebben dgeene hij altijt nevens
mij geweest. Maer ick bruyck dese voel meer daeromme, dewijl alle epistolen
moeten hebben een praefatio ende daernae materie.
15] Ick had lang geswegen. Ei wat familierder praefatie cond ick nemen dan te
verhalen sulcken naecten historie, waerdeur mijn swijgen voer een tijt waere
gecausyert? Een praefatio, segge ick, dienende tot continuatie van de principale
materie, bestaende in de mutuele fruntschap, die tusschen ons is. Nu hoe soud
ick dselve beter conen continuieren dan met verhael van 't geene ick nyet en
20] behoeffde te colorieren, dewijl het die naecte waerheyt was. Tis waer, ick was
daerinne wat lang ende verlicht nu oeck. Wat dan? Materie van scryeven ont~ ontbreeckt
breeckt altemets, in welcken gevalle wat sal men scryeven? Als ick doersie,
wat een ander bij sulcke gelegentheyt plach te doen, bevynde dat deurgaens
altijt een manier geweest in sulcke ge-//legentheyt te gebruycken familiere
25] compellatie ex loco illo communi de amore et amicitia. Dit heb ick gedaen,
waerinne mij misgaeders constante fryenden is oeck g'oirlofft constantelijck
hen amitie te commemorieren jae sonder enige verdachsamheyt. Soe verre ist
vandaen dat sulcke commemoratie soud behoeren te smaecken enige flauwic~ flauwicheyt
heyt in adfectie die constant is off daervoer genomen worden. Hoewell ick well
30] heb moeten lijden, dat mijn heer daeruth occasie belyefft heeft te nemen, om
t'openen tgene hij in mij was requirierende.
Ick segge, occasie uth de voerschrevene mijne excusatie. Vermits ick lang al
gemerckt hebbe dat U.E. dese openinge an mij te doen int sin haddet ende
telckens gedifferyert, tot der tijt dat dese occasie haer nu praesentierde, nyet
35] soe vanwegen dselve, gelijck ick meene, maer ten respecte van den tijt ende
diegene die mijn heer bij tijde daertoe, soe het schijnt, goetgevonden hebben an
te ritsen. Wat? Ick protestiere van ongelijck, dat ick van een geruyme tijt
herwers tegens U.E. nyet met alle gewoentlijcke sinceriteyt ende oprechticheyt
geverseert soud hebben. Wat andere U.E. andragen, wete nyet, mijn conscientie
p. 299] 40] is neffens U.E. fruntschap ongefalst sonder simulatie. Dat is syncer, oprecht
onvertuycht. Dselve mijn conscientie claecht ende knaecht over d'hardicheyt
daermede 't onrecht ick aldus angesproecken worde off waerinne heb ick scriff~ scrifftelijck
telijck off mondeling oyt gesimulyert. Mijn nature selfs is daertoe nyet be~ bequaem
quaem.
45] Die saecke van Leeuwerden was U.E. saecke nyet. Socius socii mei non est
meus socius. Het was een publycque saecke. Ick hebber nyet in gesimulyert.
Wat dan? Ick sie well, U.E. meent dit nyet principalijck, nochtans bij conse~ consequentie
quentie // particularisierende daer U.E. scryefft, dat U.E. nyet alleen maer
oeck immer voele kennisse dragende van onse vorige langduyrige fruntschap
50] vremd voergecomen sij, dat ick mij buyten alle toeversicht soe wijd heb laeten
verrucken van dien mij altoes ende den mijne hebben gehaet ende tenminsten
nyet als voer een tijt gesimulyert te favorisieren ende dat ick U.E. ende duwer
fruntschap soud schijnen te willen verlaten. Wat sal ick seggen? Dit leste
ontkenne ick well expresselijck, ende sal deur mij daertoe geen oersaeck gege~ gegeven
55] ven werden, dat ick U.E. fruntschap an mijn sijde soud begeeren te verlaten.
Soevoel teerste angaet, ben met mijn nagebuyr in goede fruntschap ge~ geraeckt,
raeckt, oeck deur U.E. raed ende medehulpsel, daervoer ick U.E. bedancke. Dese
fruntschap sal ick an mijne sijde insgelijcks nyet breecken, off ick soud well
ondanckbar wesen. Wat is beter, wrake off danckberheyt? Ick ben duslang
60] gestemmet, nu soldt well staen, dat ick mij omsmete, opwerpende een nyeuwe
partie tot wraecke voer diegeene, die mij nyet angaen. Ick ben noch dit jaer
soe van een van mijne fryenden verongelijckt dat mijn eygen bloet een mont~ montslach
slach moet verteeren; ick cant nyet beteren, heb geen macht om te wreecken,
gelijck ick oeck nyet getoent en heb mijn miscontentement, twelck ick gehat
65] heb off geleden, doen mijn vryenden hoewell altijt ten dyenste geweest sijnde
ende daerin geperseveryert hebbende oeck tegens den neve van mijn huysvrou
in Doniewerstal, sonder oersaecke inde laest volmachtmaeckinge werden ge~ gepostponyert
postponyert buyten alle toeversicht off enige suspicie van wantrouwe. Scilicet
nu soud ick gehouden wesen den wraecke an te nemen voer een fryendt van
70] mijn fryendt met schande ende schade. Ick segge vanwegen een fryend // van
U.E., want mijn heer tgene hij geleden heeft, in sijn fryendt geleden heeft,
ende nyet in sijn eygen persoen.
U.E. was een raetsheer, is dselvige gebleven. U.E. heeft daerdeur geen ver~ vermeerderinge
meerderinge gesocht, oeck geen vernederinge ontfangen. Sulcx dat mij well
75] vremd voercompt, dat voele U.E. souden poegen vroed te maecken mij gehouden
te wesen den wraecke an te nemen voer diegene, die hen holden als g'offen~ g'offensyert
syert tegens diegene daerbij ick ben. Soe mijn heer het selfs was, off enige
faveur off adsistentie behoeffde, het was wat, hoewell noch nyet g'oirlofft te
gaen wreecken buyten ordre tgene men behoert te vergeven ende deur reconci~ reconciliatie
80] liatie onder die voeten te treden. Mijn heer nam een partij an inde stad, dien
wij als lantluyden nyet gehouden waren an te nemen. Dese partije is wat g'ab~ g'abbaisseert,
baisseert, wij en binnen se nyet bij diversie in onse goe gehouden weder wat
op te helpen. Tis mij principalijck nyet te raden. Noch schijntet dat voele U.E.
souden raeden om mij daertoe te raden. Lyever doch wat voele? Ick suspiciere
p. 300] 85] eene, die geen ongelijck geschiet is, ende nu volconentlijck heeft sijn tijd utge~ utgeseten.
seten.
Wat meer? Ick gae voert, ende haeste te comen daer U.E. mij erinnert van
sijn ijver ende getrouwicheyt ten tijde ick nyet voer wynt en hadde. Mij dunckt,
dat mij gedencket tgene mijn heer meent. Ick was op mijn vorndel ende in
90] geen decadentia van middelen, nochtans arm van geest ende begerich uthe
cuyperije te sijn in dien tijt van mijn jeucht, voermits ick geen vaste plaetse
en hadde om mij te retirieren. Ick beken 't, mijn heer encouragierde ende be~ bevorderde
vorderde mijn saecke seer om te geraecken ad musas. Had ick wijser geweest,
ick behoerde wijser geweest thebben. Den loop moste gelopen sijn. Ende soe
95] dese ende andere getrouwicheden nyet // en deden waerdeur soud onse frunt~ fruntschap
schap soe sijn geconfirmeert? Wij verloren doen den strijdt allenich om den
concursus tusschen z. Scotanus naert raetsheerschap, soe oeck dat U.E. eygen
oem, soe mij onthouden dyen tijt, d'andere partije den voertocht bevorderde,
jae oeck tegens U.E. goede meninge. Nu wil men mijn heer perssen dat hij mij
100] omsette tot vorndel van diegeene wiens z. vader oeck U.E. noyt conde ons
gunstich maecken. Behalven het grote onderscheyt dat ick doen geen ampt off
vasticheyt en hadde gelijck dese uwe heeft.
Wat meer? U.E. doet seer, dat enige fryenden bedroegen sijn in haer opinie
alsoff ick die fryentschap een cleynicheyt soud hebben angedaen, gaende anders
105] als ick behoerde. Ick frage, soe ick anders gegaen hadde, soud men hebben ge~ getriumpheerdt?
triumpheerdt? Neen voorwaer: well an dan, waerom verwijt [...] mij dit? Ick
hebbe gegaen soe ick behoer[de]. Mogende U.E. sich erinneren hoe scrifftelijck
ende mondtlijck U.E. vermaent hebbe sulcken [a]ngefangen partijschap doen~ doenmaels
maels te willen naerlaten, dat dselve ogenschijntlijck U.E. ende d'uwe soude
110] anders grote schade doen, gelijck inderdaet gebeurt is. Die schade particulier~ particulierlijck
lijck daerdeur van mij geleden, sal well swyegen. Waeromme dan ick soe onge~ ongeraden
raden enige innovatie daerinne voer te nemen. Off soe der sulcke partije in on~ onse
se goe vynde opstond als ick gisse dat men mij hebbende verlicht sich soud
imaginieren, ick wilde lyever ick weet nyet wat lijden, dan delachtich gemaeckt
115] werden van sulcken suspicie. Aut eccui bono sacrae istae factiones? Tot schade
ende schande van den generalen republycque oeck van den particuliere daer se
nyet geresistyerdt // en werdt. Twelck ick segge nyet dat ick mijn heer heb
gehoert verdacht gemaeckt te worden van dit off dat voel min dat ick het
selfs soud doen, als wesende genouchsam verseeckert van U.E. goede meninge
120] ende oprechticheyt. Alleenlijck is seecker ende kenlijck dat U.E. voer de partije
dien sulcx te laste gelecht werde sich al t'opentlijck ten toen gestelt heeft
ende mitsdien schoen dat men onder U.E. raed al wat weder anfing, solde men
nyet sich dselve moeyte ende suspicie op de hals halen? Ick swyege wat cleyne
apparentie datter soude wesen, alschoen ick affgetogen werde.
125] Die saecke leyt anders: daer U.E. staet van maeckt, sijn anders voer een
deel, gelijck mij beter bewust, dan diegeene die U.E. dus persen met den ex~ extremiteyt
tremiteyt gegrondet op den rotsteen onser vruntschap. Off wat is die meninge,
dat ick gevallen sijnde een ander deur die vacature mijnes plaetses g'advancyert
soud werden. S[oe't] daerom te doen is, wellaen ick heb nu v[rij] wat ge~ gedyent,
p. 301] 130] dyent, can lijden dat men beurten [m]aecke. Tot dien fine bereyt sijnde die
plu[r]aliteyt van stemmen mij t'onderwerpen met wunschenge dat alle belyeven
sal tselve in te willigen ende achtervolgen, voelweyniger daeromme enige vij~ vijantschap
antschap an te heffen. Daertoe dan U.E. belyeven sal die sijne voersoevoele
beurte duslang gehat hebbende mede te vermanen. Mijn heer siet immers hier~ hierinne
135] inne mijn rondeur ende dat ick nyet en simuliere.
Hebbende noch nyet gehandelt met ymants, dan dewijl den gryetman Obbe
Obbes hier geweest, soe voel well gediscouriert datter dit jaer well een off
twee deur de meeste stemmen met fryenschap dienden aff te gaen om ymants
langs gewacht hebbende plaets te maecken. Watter van worden sal, // wete
140] noch nyet ende mach den tijt leeren. Alwaeromme ick vertrouwe ende nyette~ nyettemin
min oeck bidde, ten eynde U.E. gelyeven die saecken wat te laten gaen in onse
goe alse gaen, bes soe lang dese swaricheden een oge werpen van utcompste
an d'eene of d'andere sijde soe het die landen orbaerlixt. Twelck mijn erachtens
sich haest sal openbaren als luysterende ende dirigyert wordende soe voele ick
145] sien can nae het tractaet van de prolongatie off expiratie van de trefues. Off
God dHeere salt eerder voersien.
Op dese hope acceptiere, daer U.E. scryefft deur dese sijne bekyevinge sich
mij nyet aff te snijden van d'oude, gewoentlijcke ende begroeyde fruntschap
daerinne an mijn sijde ick altoes sal continuieren, schoen dattet al mogelijck
150] waere off werde, dat U.E. dselve quame te renuntieren. Des ick vertrouwe ende
hope van nimmermeer. Tusschen getroude compt altemet die ongeluckige ende
ongeneuchlijcke [...]. Wat wonder ist dat U.E. jacloers [...]den alsoff ick mij
vermengen soud [...]de vryenden, dselve meer lyevende [...] me[...] ende compor~ comportementen
tementen nevens mij [...]ten. Al[le]s can nyet ges. worden, een [hee]r behoert
155] t'onderscheyden het publycque vant private ende econtra. Oeck wil geern een
yder wesen sijn eygen man, goet doende dien hij can goet doen. Begerende
tgene mogelijck ende behoerlijck wijders nyemants etwes voerleggende. Wie can
alles rechten ende allerweges utrechten[?] Isser dissensie, men moet arbeyden
tot enicheyt. Het is met couragie altijt nyet voer wynt. Die cleynhertige raden
160] best tot vrede. Lang ist dat ick 't duslang het met U.E. nyet gemaeckt en heb.
Ick hope nae desen wolcke weder claerder sonne. Godt wilt geven, opdat ick
insgelijcx dum spiritus hos regit artus blyeve die ick geweest ben altoes,
U.E. dienstwillige oude ende trouwe frundt Marcus Lyclama.
Uth dHage den XXVIIen Octobr. 1617. //
[Zonder adres]
Oldeberkoop, [vrijdag] 9 januari 1618 [o.s.]. - Lycklama betuigt spijt dat hij in zijn vorige brief te ver is gegaan en niet erop vertrouwd heeft dat Saeckma een goede regeling voor Zevenwouden probeert te treffen. (Codex Saeckma no. 178).
Mijn heere,
Ick heb doer mijn secretaris ontfangen U.E. missive, tot corte beantwor~ beantwor
p. 302] dinge van dwelcke ick U.E. nyet en wil verholden, dat doen ick mijn laeste
lange bryeff screeff, ick opt vertrecken becants stond, soe dat ick dselve ge~ geschreven
5] schreven hebbende geen tijt en hadde dselve nae te [lesen], voel weyniger
veranderen om de cortheyt des tijts. Anders sold verlicht met een generael
antwort mij selfs beter contentement gegeven conen hebben, angesyen op de
gantse reyse ick grôt berou daernae gehat, dat ick soe verre ende oeck al wat
te vehement geparticulariseert hadde. Well is weder gevallen, dat U.E. doer
10] sijn laeste mij weder wat heeft opgericht, hoewell gelijck ick constructien
gemaeckt hadde uth tijdingen ende suspicien, alsulcke oeck uth die mijne bij
U.E. notoirlijck schijnen genomen te sijn. Vernamentlijck daer U.E. scryeven als
off ick suspicie soud gehat hebben off noch mogen hebben, dat U.E. nyet tot
vorndele van mij die cuyperie in onse goe poegde te dirigieren. Twelcke verre is.
15] Bekennende geern dat U.E. alles altoes voer mij gedaen heeft, tgene hij heeft
enichsins in de macht gehat t'effectuieren. Gelijck ick oeck opentlijck bekent
hebbe ende noch bekenne, dat U.E. mij soe voel goets gedaen heeft als off
U.E. mijn broeder geweest waere. Jae soe dat ick eene van mijn broeders lyever
heb te vertoornen dan in U.E. offensie te vallen. Men is altemets haestich.
20] Die haesticheyt is mijn meyster geweest, sulcx dat ick om te beholden U.E.
fruntschap wijders oeck goetgevonden heb d'articulen in U.E. missive in foegen
uth die mijne getrocken cortelijck utgedruckt, alhier nyet an te trecken //
opdat die letter geen wijder misverstant causiere tegens den scryever. Ick wil
altijt doen dat ick can doen; ende blyeven trou in conscientie ende metter
25] daet, daer ende soe mogelijck sonder veranderinge, suspicien ende anbrengin~ anbrengingen
gen is al te periculeus geloof toe te scryeven. Die lieffde is teder, nochtans
behoert se nyet roeckeloes quaet dencken voel min scryeven. An mijn sijde be~ bekenne
kenne hierin enige faute in mijn laeste. Acceptiere U.E. pardon ende sal cauwen
naerder tgene ick altemets haestich sijnde, ongerevidyert oversende. Die bode
30] wacht; op de naeste reyse breder off als ick come. God dHeere sij U.E. ende
sijn huysgesin goedich. Desen ilens uth Oldebercôp den IXen Januarii 1618.
U.E. van harten ende int harte frundt M. Lyclama. //
[Adres:] An mijn heer, mijn heer Johannes Saeckma, raedt ordinaris in den
Hove van Frieslant tot Leeuwerden.
's-Gravenhage, [woensdag] 8 augustus 1618 [n.s.]. - Lycklama verontschuldigt zich: het schrijven valt hem de laatste tijd zwaar. Het Bestand loopt ten einde. Jean-Robert du Thumery, heer van Boissise, is door de koning van Frankrijk naar Den Haag gestuurd om ambassadeur Aubery du Marnier bij te staan (in een poging Oldenbarneveld te redden). Verder bericht Lycklama aan Saeckma, dat de Engelse ambassadeur Sir Dudley Carleton nog niet de plaats van Winwood heeft ingenomen en maakt melding van afgevaardigden die naar de synode van Dordrecht zullen komen en van een plakkaat tegen de waardgelders te Leiden. (Codex Saeckma no. 179).
p. 303] Mijn heere,
Het mocht schijnen, als off ick duslang met opset geswegen had, twelck
U.E. (mijn oprecht gemoet gelovende) ten besten gelyeven sal meer t'ynterpre~ t'ynterpretieren,
tieren, soe ick sinceerlijck verclaere tselve meer deur negligentie, nu ende dan
5] hier ende daer geschyet te sijn als deur oersaecke. Ick ben nu enige tijt (ick
weet nyet waerdeur) vrij slapper geworden voel te scryeven. Ick cryege geen
bryeven, ick sende geene. Soe dat tgene mij geen werck plach te wesen, nu
werck wordt als ick sal scryeven.
Dat ick laest te Leeuwerden U.E. nyet en vond voer mijn vertreck, was d'
10] oersaecke U.E. absentie bij U.E. wilen oem Ringie, ende desselviges overlijden
daernae, dwelcke wij doenmaels alhier wesende verstonden met behoerlijck
leetwesen. Daernae heb verstanden dat U.E. seer ijverich geweest sijt int tim~ timmeren,
meren, twelck ick verlang te moegen syen. Gemack met goede ordinantie te
maecken is genoechlijck, die moeyte ende costen om daertoe te geraecken,
15] hebben oeck haer patientie ende grote moeylickheyt; ten minsten ick hebt voer
een deel mede ondervonden, hoewell noch sonderlinge geen geniet gehadt
daervan dan bij intervallen.
Ende nochtans loopen die trefues tot een eynde: God gave wij bequaem
mochten wesen tot die prolongatie, off tot onse defensie ten velde. Beyde (naer
20] menschelijcke erweginge) ontbreeckt ons al wat, soe nyet voel. Al tgene wat
men doet, geschiet, soe men siet, tot onser verswackinge. Het loopt, nec audit
currus habenas. D'ambassadeur extraordinaris van d'Alder-Christelicksten heeft
een generale propositie gehat streckende tot inleydinge om ons te helpen bren~ brengen
gen tot repôs. Hij maeckt staet soe gering nyet t'absolvieren daerover dan
25] praesumptie valt, als off hij // al wat voel voerhebbens soud wesen te ver~ verhandelen,
handelen, jae van de prolongatie selfs. Hij is een oud galiard heer, een son~ sonderlinge
derlinge lyeffhebber van boecken onder andere gaven. D'Engelsche ambassadeur
compt oeck alle dagen, ende soud becants in z. Wijnwodts plaetse gecomen
hebben, dan tis noch bij d'olde saeck verbleven. Men seyt dat den groten tre~ tresorier
30] sorier soud periclitieren, soe datter mede al moeyte is, verlicht om thuwelijck
met Spagnien off andere heymelickheden.
Van daer sullen committierde comen opt anstaende synodus. Uth Francrijck
gaet het soe seecker nyet, vermits die vergaderinge aldaer nyet mach g'antici~ g'anticipyert
pyert werden. Dan mochten well enige uth particuliere quartieren comen. Te
35] Parijs is madame Tilliet well met twintich weder gevangen. Daeronder die
broeder soud wesen van de mareschall Vitry soe men praesumyert g'arbeyt
hebbende tot herroepinge des Coninginne moeder. Die Bohemsche beroerten
staen noch vast in gelijcke beroernisse. Het soud well g'adcommodiert worden,
condt men hebben off geven verseeckering van gelooff te holden. Pareus, Al~ Altingius
40] tingius ende noch eene comen uth den Pfalts. Hessen ende d'andere, segt men,
hebben oeck al gecommittiert. Onse oerlochschepen ende die Spansche hebben
tsamen melcander geholpen ende elf vrijbuytersche schepen verslagen. Hier is
huyden een placaet uth die name van de Staeten Generael g'arrestyert tegens
die waertgelders te Leyden en in andere steden noch in dyenst sijnde, met
45] authorisatie van S. Exc. ende op de heeren Gecommittierde t'Utrecht geweest
p. 304] sijnde, om d'executie te bevorderen tegens d'ongehoersame. Nyet sonder hope,
off men salt vallen laeten. Tegens dinxdach sal d'Hollantsche vergaderinge
weder beginnen, dwelcke op rapport gescheyden is om tot het Synodus te
consentieren ende die waertgelders te dimittieren. Die van Overijsel soe ridder~ ridderschap
50] schap als steden jae selfs Campen heeft soe het Synodus als alles angenomen
sonder schadelijcke restrictien. Te Utrecht is sulcke veranderinge ende conten~ contentement,
tement, dat men die stadt sonder garnisoen bij nood nu well soud betrou~ betrouwen.
wen. //
Ende anders nu geen materie hebbende sal hiermede desen sluyten ende
55] hiernae diligenter wesen. Ick hadde nu ende dan al overlang voer mij genomen
int land te comen, dan worde alsnoch belet, twelck dan mij langsamer voer
een deel mede gemaeckt heeft. Ick begeere ende wensche van God U.E. gesont~ gesontheyt
heyt met groetenisse an U.E. frunden. Dit ilens uth 's-Gravenhage den VIIIen
Augusti 1618.
60] U.E. van harten frundt M. Lyclama. //
[Adres:] Aen mijn heer, mijn heere Johannes Saeckma, raedt ordinaris in den
Hove van Frieslandt, Leeuwerden.
[Daarboven door Saeckma:] Recepta den 12 Augusti 1618.
's-Gravenhage, [zondag] 14 november 1621 [n.s.]. - Lycklama bevestigt de ontvangst van Saeckma's aanbevelingsbrief voor Jan Hendricksz. Jarichs van der Ley, ontvanger-generaal bij de Admiraliteit te Dokkum, die de Staten Generaal verzoekt zijn ambt over te dragen op zijn zusters zoon, die voor het tekort zal borgen. Omdat het op Holland aankomt, zal Lycklama zijn best doen bij Nicolaes Cromhout, de president van het Hof, hoewel hij liever zag, dat Saeckma's zwager Evert Boner zou solliciteren. (Codex Saeckma no. 180).
Mijn heer ende beste frundt,
U.E. commendatitias voer d'ontfanger Jan Hendrick Jarichs heb well ont~ ontfangen:
fangen: sie sijn vrij doende, hebben goede commissarisen. Maer echter sijn sijn
beste fauteurs van huys, namentlijck dheeren Muys ende Joachimi. Ick vynd
5] enigermaeten die provincien geneycht, alleenlijck salt op Hollandt ancomen.
Dheere praesident Cromholt doer d'hoecheyt sijnes ampts selfs nyemant ver~ vermogende
mogende anspreecken scryefft well billietties genoechsam an d'eene ende d'an~ d'andere.
dere. Maer off sulckes gewunchschlijck sal operieren soe voel als yemants te
gast bidden, sal den tijt ons geven. Ick sal mijn uterste beste well doen, jae
10] offt mij selfs anging, ende dat ter contemplatie het iu E. ende sijn ontfangers
frunden dwelcke geen schult en hebben, soe mercklijck angaet. Anders ben
d'ontfanger al wat quaet, dat hij met sijn speculatie dusverre sijn kyndren,
wijff ende frunden bedroevet heeft, daer hij soe een heerlijck officie bedyent:
soe heerlijck nae sijn qualiteyt. Die vergadering is groot: daer is haest een die
15] men nyet can persuadieren in dese gelt-siecke tijt, soe dat mijn meeste vreese
is voer Hollandt. U.E. gelooft nyet hoe beswaerlijck het sal vallen voer soe
p. 305] groten somme. Iu E. swager mons. Boner cond beter sollicitieren. Nu wij sijn
int werck, dese achtermiddach hebben die commisarisen die saecke ingenomen.
Het rapport sal well vallen: mocht men in geltsaecken melcander overstemmen.
20] Daer salt op ancomen. //
Van nyeus en scryevens nyet. De studiis alias scribam. Dus hiermede nae
mijne gebiedenisse, mijn heer ende beste frundt, sijt stedes in schuts des Aller~ Allerhochsten
hochsten bevolen. Desen uth dHage den 14en Novembr. 1621.
U.E. toegedaenste frundt M. v. L. //
25
[Adres:] Aen mijn heer, mijn heer Johannes Saeckma, raedt ordinaris in den
Hove van Frieslandt, Leeuwerden.
's-Gravenhage, [woensdag] 2 november 1622 [n.s.]. - Marcus Lycklama is verheugd over het herstel van Saeckma na diens ziekte, die hem in Den Haag had overvallen. De achterstallige bijdrage van Friesland aan de defensie moet hoognodig betaald worden. (Codex Saeckma no. 181).
Mijn heer,
Ick in Frieslandt sijnde hoerde van U.E. siecte, daerover ick mij seer be~ bedroeffde,
droeffde, soe ten regarde vant publycq als particulier. Ick solde well eerder
mij alhier weder ingestelt hebben, had oeck mijn saecken aldaer soe gepraepa~ gepraeparyert,
5] ryert, dan die vijant comende ende daernae om alles weder te redressieren is
die tijt verlopen, soe dat ick nyet en conde gereed worden off dheeren souden
thaere al affgelecht hebben, gelijck geschiet is.
Nu ick ben blijd, hoerende U.E. goede overcompste ende besonder die
reconvalescentie. Ende alst U.E. nyet verdrietelijck scryefft mij etwes van
10] d'apparentie die daer is tot adcommodatie sonder dwelcke men hier geen dyenst
can doen. Daer moet gelt wesen. S. Marten is voer de deure, dan souder een
goede somme belooft wesen. Het is al te bedroefflijck dat men nyet meer en
ijvert, ende soe langsam gaet als oft geen haest en is. Nyeus heb nyet.
Mijn heer, ick recommendiere mij in U.E. goede gratie, salutatis salutandis
15] sijt d'Almogende stedes bevolen. Desen uth dHage den IIen Nov. 1622.
U.E. frundt altoes M. v. L. //
[Adres:] Aen mijn heer, mijn heer Johan Saeckma, raedt ordinaris in den Hove
van Frieslandt, Leeuwerden.
's-Gravenhage, [zondag] 7 april l624 [n.s.]. - Lycklama, die per 1 mei nieuwe stijl de huur van zijn Haagse woning heeft opgezegd, vraagt Saeckma of hij niet eerder dan afgesproken, vóór 1 mei oude stijl bij Saeckma onderdak kan krijgen, vooropgesteld dat de huidige huurder elders terecht kan; zo niet, of voor dat deel van zijn huisraad, dat niet naar de zolder gebracht moet worden, een kamer beschikbaar is. (Codex Saeckma no. 182).
p. 306] Mijn heer, goede ende getrouwe frundt,
Sullende haest den tijt vallen om van hier te trecken met mijn mobilen,
vond goet desen voer te seynden, off ick nyet eerder sall conen in iu E. huys
ondercomen als praecise men olde stijlls. Ick moet nyeuwe stijlls van hier. Dit
5] bestaet, waer Foppens gehuirt heeft, ende off hij elders eerder can onderco~ ondercomen.
men. Soe nyet, off men bij onse ancompste enige dagen voer mey een camer
soud mogen ledich wesen, om daerin gaer te dragen tgene op de souder nyet
gebracht dient te worden. Mij dunckt eene van beyden sall well voer soe ge~ geringen
ringen tijt geschieden conen. Doch wij binnen noch nyet op de vaert, oeck
10] wynt ende weer can ons soe ophouden dat wij nyet voel voer den tijt souden
moegen ancomen. Dus dit alleen dienet tot een voerbereydinge, in plaetse van
voel nyeus te scryeven: sulckes nu hier nyet en is, angesien tgene uth Franc~ Francrijck
rijck ende Engelant verwacht wort, daervan 't effect verwacht moet worden, eer
voele met mij willen voele geloven. Hiermede d'Almogende U.E. met alle frun~ frunden
15] den bevelende, desen ilens uth dHage den VIIen Apr. 1624.
U.E. toegedaene getrouwe M. v. Lyclama. //
[Adres:] Aen mijn heer, mijn heer Johannes Saeckma, raedt ordinaris in den
Hove van Frieslant, Leeuwerden.
20] Francq.
Notulen van de senaatsvergaderingen van 16 en 17 november 1629 door academiesecretaris Johannes Coumans. (Codex Saeckma no. 183).
16o Novembris 1629:
Op huyden de EE. Mogende heren curatores Acad. in curia gecompareert ende
bij hun voorschrevenen omgevraacht zijnde, wat materie bij die professores ver~ verleden
leden halff jaar getracteert was, heeft D. Rhala geantwoordt scriftelijck sijn
antwoordt te sullen doen ende inbrengen, naedat de vergaederde professores
geantwoordet ende verclaer[dt] hadden wat materie bij hen getracteert was, als
te weeten D. rector Schotanus, D. Maccovius, D. Amesius, D. Reifenbergius en~ ende
de D. Schotanus, hoewel DD. Maccovius ende Reifenbergius eenige difficulteyt
daerover gemoveert hadden.
D. Winsemius, naedat hij swaricheyt gemaeckt hadde, verclaerde te profiteren
Aphorismos Hippocratis selectiores sonder nochtans dat sulx in consequentie
getrocken sal werden.
D. Metius mede difficulterende verclaerde te profiteren arithmeticam, et analy~ analysim
sim numerorum figuratorum.
D. Rhala hem naerder verclarende, seyde te verseren in fine libri 4ti Flori ende
in fine libri 2i Institut., mits dat sulx niet in consequentie sal worden getogen.
D. Verhel verclaert te verseren in initio libror. Arist. De anima.
D. Hachtingius sine difficultate declarat, quod versetur in prioribus Analyt.
Arist. ende sijn authoren dit halff jaar van vooren begonnen heeft.
17o Novembris anni eiusdem:
p. 307] D. rector magnificus Schotanus heeft geclaget, dat hij voor eenich tijdt niette~ niettegenstaende
genstaende per pedellum geroepen hebbende dominos Maccovium, Reifenbergium
et Winsemium dselve als assessores ad conventus niet heeft conen hebben.
Waarop geantwoordt is bij D. Maccovium, D. Reifenberg. et D. Winsemium den
oorsaecke geweest te zijn, deurdien D. rector niet gevolcht heeft pluralitatem
suffragiorum in causa et restitutione Borches, ne authoritas assessorum prosti~ prostitueretur
tueretur.
D. rector replicavit se non quaestionem movisse de restitutione Borches, sed
duos collegas tantum, cum adesset, adiunxisse quaestioni restitutionem Bor~ Borches,
ches, quamvis de ea non interrogasset, et reliqui collegas in suffragia non
ivisse[nt]. //
Dominus Reifenbergius suo, D. Maccovii et D. Winsemii nomine dicit causam
4to Augusti esse reassumptam, et collegialiter pluralitate suffragiorum restitu~ restitutionem
tionem factam esse.
Gevraacht zijnde seyden dselve professores restitutionem per modum gratiae et
non iuris esse factam.
Dominus magnificus reponit se de eodem die et sessione loqui. Hebben hiernae
domini Amesius, Bernhardus Schotanus ende Hachtingius voor haer ende mede
vanwegen D. Amama als gewesene iudices verleden jaer in causa Borches ver~ versocht
socht ende versoecken alsnoch dat bij den E.E.M. heeren curatores in deesen
saecke niet mach gedaen werden voor ende alleer sij nemens hun interest sul~ sullen
len sijn gehoort.
Waarnae bij den E.E. Mogenden heeren curatores vermaan gedaen sijnde opt
ernstichste aen de HH. professoren tsamentlijck om nu meer de eenicheyt tot
beste van de Universiteyt te restabilieren ende onderlinghs te holden; ende
daarop specialen gevraacht den voornoemden drie assessores, ofte sij niet
wederom solden conen verstaen ad conventum, est senatum Acad., voortaen te
comen, hebben domini Maccovius ende Reifenberg. verclaart, provisionaliter
aldaer te sullen verschijnen donec de facta restitutione Borches fuerit conven~ conventum.
tum. D. Winsemius seyde aldaer niet te conen compareren voor ende aleer
d'saecke van Borches sall affgedaen zijn, ende hij hiernae verseeckert sall
wesen, pluralitatem suffragiorum valituram esse, volgens Acad. wetten.
Aldus gedaen op tijden als vooren in curia Academica, quod testor, J. Coumans.
1629, 11, 17. //
[Franeker, zaterdag] 19 oktober 1633. - Pasor doet Saeckma de suggestie om Amesius terug te roepen en hem vrij te laten in wat hij in zijn colleges zou willen behandelen. (Codex Saeckma no. 184).
Nobilissime et amplissime vir, fautor magne,
Ruminatus hac nocte, quae heri festinanti scripsi calamo, aliquid adhuc
addendum esse censui, scilicet, si a vobis magnatibus ei quoque liberum fieret,
ut quamcunque quaestionem (si putaret e re iuventutis esse) publice propone~ proponeret.
5] ret. Nam ad abitum eum incitavit, quod valvae Academiae ei occluderentur,
p. 308] proposituro quaestionem hanc, an non Ethica ex Bibliis possint, imo debeant
hauriri. Caeterum omnino existimo eum rediturum si a vobis revocetur, satisque
esse, si literae ad eum scribantur. Itinera enim hyberna accidunt molesta, qui~ quibus
bus supersedere licet nulla urgente praegnante necessitate. Profecto si decus
10] illud Academiae monitis vestris revocaveritis, rem facietis vestra cura et provi~ providentia
dentia dignam, atque eo magis virum illum clarissimum vobis devincietis. Extra
Frisiam passim ille notus est: alium si nominemus, nulli mortalium hactenus
innotuit. Sed haec tibi in sinum. Omnis enim comparatio est odiosa. Vale, vir
nobilissime, πανοικι, Deumque veneror ut te, reliquosque magnates in longa
15] sospitet tempora. Sign. 9/19 Octobr. 1633,
A.T. observantissimus Georgius Pasor. //
[Adres:] Nobilissimo, amplissimoque viro D. Iohanni Saeckma, supremae Frisio~ Frisiorum
rum Curiae praesidi, U.I. Doctori consultissimo, patriaeque Academiae curatori
20] primario, fautori suo magno. Leewert.
Franeker, [dinsdag] 29 oktober 1633. - Pasor heeft een Engelse student Saeckma's brief aan Amesius laten overbrengen; hij zal Emmels Griekse grammatica na ontvangst toesturen. (Codex Saeckma no. 185).
S.P. amplissime et nobilissime vir, fautor magne,
Literas ad D. Amesium misi per studiosum Britannum, qui eas in manum
ipsius tradet. Academiae gratulor, quod duos illos habitura sit Catones, viros
magnos. Quamprimum accepero responsum, illud ad te sum transmissurus.
5] Propediem etiam ad te missurus sum perfectam illam Graecam grammati~ grammaticam
cam ab Emmelio G.L. professore in Academia Heidelbergensi scriptam. Libri
adhuc sunt in via. Meditationes meae sunt plane grammaticae, post pietatis
studium, quod in legendis Bibliis pono. Edideram ante semestre spatium De di~ dialectis
alectis N.T. libellum, et in epilogo rogaveram, ne quis me inconsulto ederet: et
10] tamen quidam edidit. Correxeram et auxeram vel mille in locis. Sed ferenda
sunt, quae mutare nequimus. Vale vir nobilissime πανοικι 19/29 Octob. 1633,
Franicae.
A.T. observantissimus Georgius Pasor. //
15] [Adres:] Nobilissimo et amplissimo viro D. Iohanni Saeckma U.I. Doctori, su~ supremae
premae Frisiorum Curiae praesidi, et Academiae patriae curatori primario, fau~ fautori
tori suo magno. Leewart.
Franeker, [zondag] 29 september 1633. - Op Saeckma's brief heeft Amesius' echtgenote geantwoord, dat zij zich inzake vertrek of blijven naar haar man schikt; Pasor heeft aan Amesius geschreven dat hij beter toekomstige predikanten kan onderwijzen dan burgers. (Codex Saeckma no. 186).
p. 309] S.P. nobilissime, amplissime et consultissime vir, fautor magne,
Literas tuas, ut voluisti, praelegi uxori D. Amesii, quae mihi respondit, se
malle quidem cum Anglis popularibus, qui sint Roterodami, versari, sed tamen
se totam pendere ex ma[riti] sui dispositione: si ille manserit, se libenter
5] mansuram; sin minus, se ceu individuam comitem ipsum secuturam.
Scripsi etiam ad ipsum Doctorem Amesium, eiusque appellavi conscientiam,
utrum putet magis e re reip. esse, ut aliquot doceat cives, vel ut aliquanto
plures informet et praeparet studiosos SS. ministerii candidatos, qui vel integro
regno prodesse possint? Ipsum debere ad animum revocare suum, talenta sibi
10] concredita, utinam illa maiori cum foenore possit collocare? Quidnam nobis sit
responsurus, propediem (uti spero) audiemus. Quamprimum responderit, faxim
ut ad te mittantur. Vale πανοικι. Deum oro, ut te nobis et toti patriae quam
diutissime florentem conservare dignetur. 19/29 Sept. 1633, Franicae.
A.T. observantissimus Georgius Pasor. //
15
[Adres:] Nobilissimo, amplissimo et consultissimo viro D. Iohanni Saeckma U.I.
Doctori, supremae Frisiorum Curiae praesidi, nec non Academiae patriae curato~ curatori
ri primario, fautori suo magno. Leewart.
[Franeker, zondag] 12 oktober 1628. - Pasor verontschuldigt zich bij Saeckma's zonen, dat hij vanwege maagklachten geen colleges kan geven. (Codex Saeckma no. 187).
S.P.
Vere dixit Comicus της δε νυκτος οξυτερη φριν. Heri primo recusavi το προ~ προδειπνον,
δειπνον, addita praegnanti ratione; tandem tamen nonnihil annui. At nocte hac
ego, qui sum κακοστομαχος, colloquium nostrum ad animum revocavi, et video
5] legibus esse consentaneum, ne ad vos veniamus. Idem postulat stomachus
natura tenerrimus, qui vel uno poculo laedi potest. Non sine iactura valetudinis
vel heminam biberem. Quare nox superveniens me aliter facere iubet. Haec vero
eam ob causam scribo, ne vel vestra negligatis collegia, vel minimam eius
instituti paretis παρασκευην. Amicis inservire volo, sed sine iactura valetudinis,
10] qua tam illis, quam mihi nocerem. Qui me norunt a prima aetate, testabuntur,
me a vini usu esse alienissimum. Vino utor ut medicamento, non ut potu.
Valete, nobilissimi iuvenes, et faxit Deus, ut aliquando vos videam πατριζοντας,
h.e. in rep. Frisiaca florentissimos, et ad clavum eius sedentes. Amen. Sign. 4
Idus Octobr. 1628.
15] Vestri studiosissimus Georgius Pasor. //
[Adres:] Nobilissimis et singularis spei iuvenibus D. Suffrido, et D. Theodoro
Saekma, LL. studiosissimis, auditoribus suis exoptatissimis, ad manus proprias.
[Franeker, vrijdag] 27 november 1629. - Pasor kondigt bij de curatoren zijn p. 310] colleges voor het wintersemester aan. (Codex Saeckma no. 188).
S.P. amplissimi et nobilissimi DD. curatores,
Futura hyeme divinitus restitutus praelegam Olynthiacam primam; et quia
hactenus nunquam Doricum authorem audiverunt, constitui Theocritum explica~ explicare,
re, si modo vestra pace fieri potuerit. Valete in Christo. Vos in bonum reip. et
5] Academiae quam diutissime sospitet. 17/27 Novemb. 1629.
VV. AA. observantissimus G. Pasor. //
[Zonder adres]
Franeker, [maandag] 21 december 1629. - Pasor bericht Saeckma van het onverwachte overlijden van Sixtinus Amama; hij acht Coccejus de meest geschikte opvolger; zijn vanwege ziekte gestaakte colleges hoopt hij eerstdaags te hervatten. (Codex Saeckma no. 189).
Amplissime et nobilissime vir, fautor magne,
Inopinata et praematura morte clarissimus vir D. Sixtinus Amama Hebr.
literarum professor celeberrimus 9/19 die Decembris mane circa quartam nobis
ereptus est, cuius tanquam amici mei carissimi obitum doleo. Sed acquiescen~ acquiescendum
5] dum est in Dei gubernatione sanctissima et sapientissima.
Cogitavi his diebus de successore idoneo, nec invenio aptiorem D. Iohanne
Cocceio Bremensi, iuvene-viro, gravi, exquisite docto, inprimis in Orientalibus
linguis versatissimo, qui nuper hic edidit Rabbinicam iurisprudentiam, quam
notis suis doctissimis illustravit. Qui totus pependit ab ore D. Amamae p.m. Et
10] sicut D. Amama p.m. ex Drusio hausit flores Hebraicos, ita hic D. Cocceius ex
D. Amama p.m. Omnes debemus esse soliciti de salute patriae Frisiae, et pro~ proinde
inde haec nobilissimo et consultissimo viro suggerere volui, idque eam ob
causam, quia periculum est in mora. Alioquin enim vocabitur a Daventriensibus,
quibus D. Amama p.m. et ego ipsum commendavimus. //
15] Nassovia, nostrum natale solum, proh dolor plane iam vastatur a caesaria~ caesarianis,
nis, et utinam Deus excitaret vindices! Vale vir amplissime et nobilissime,
fautor magne, πανοικι. Propediem redibo ad Academiam Deo me corroborante.
Nondum enim morbi illius pertinacissimi compedibus sum prorsus liberatus.
10/20 Decembris circa undecimam mortuus est consultissimus vir Doctor Eisli~ Eislinus,
20] nus, quo maiorem iureconsultum Germania nostra vix habuit. Vale iterum. 11/21
Decembris 1629, Franekerae.
A.T. observantiss. Georg. Pasor.
[Adres:] Amplissimo et nobilissimo viro, D. Iohanni Saeckeman U.I.D. supremae
25] Frisiorum Curiae senatori, Academiaeque patriae curatori consultissimo, fautori
suo magno.
p. 311] Franeker, [zondag] 21 april 1633. - De professoren vragen een alumniaat voor Laurentius Huberti, zoon van de voormalige predikant van Suawoude. Geschreven door Daniel Dam, ondertekend door Metius. (Codex Saeckma no. 190).
Nobiliss. amplissimique viri domini fautoresque observandi, S.P.
Laurentius Huberti, ministri verbi Dei quondam in pago Suwold filius vixit
apud nos annum plus minus, ita autem vixit ut se tam morum integritate quam
vivido ingenio studendique acri diligentia iis collegis, quibus innotuit, sic com~ comprobarit,
5] probarit, ut dictorum collegarum syncero testimonio, omnes de dicto Laurentio
in illam spem adducti simus, ut firmiter credamus ipsum aliquando, nisi extre~ extrema
ma paupertas impedimento fuerit, in egregium posse evadere virum adeoque
non tantum patriae ornamento sed et ecclesiae emolumento esse posse. Qua~ Quapropter
propter cum nobis hic ipsus evidenter commonstrassit miserrimum matris suae
10] viduae statum totiusque paternae posteritatis, quippe in qua soror iam diu ex
sontico morbo lecto affixa frater utriusque luminis corporei usu totus destitu~ destitutus
tus atque ita ob egestatem communem pannosus ut in publicum ad communes
preces ac conciones sacras prodire nec ausit nec possit, adeoque omnes et
mater et liberi tanta cum paupertate conflictantes ut non nunquam vix suppe~ suppetat
15] tat unde miserrimae vitae supplicium diutius sustineant.
Unanimi consensu omnes commoti sumus literas non commendatitias tan~ tantum
tum sed et intercessorias ad nobiliss. Ampp. Vestras pro ipso decernere atque
dare. Rogamus itaque et qua decet observantia obtestamur hunc ipsum optimae
indolis ac ingenii iuvenem, natum Frisium, ministri dicti optime de ecclesia
20] patria meriti filium et iam (ut dictum) in extrema inopia constitutum pro Ves~ Vestrarum
trarum Amplitudinum consueta benignitate velitis iuvare atque ad aliquem
vacantium alumnatuum curare promotum. Quod ut serio nobiliss. Amp. Vestras
facturos speramus, ita Deum ter Opt. Max. ardenter precamur ut nobiliss.
Amp. Vestras diu clementerque sospitet. Valete viri nobiliss. amplissimique.
25] Dabam Franequerae ex communi omnium consensu, undecimo Kal. Maii 1633.
Nobiliss. Amplitudinib. Vestris addictissimus
A. Metius Acad. p. temp. rector. //
[Adres:] Nobiliss. amplissimis dominis, dominis Academiae patriae curatoribus,
30] dominis ac fautorib. nostris observanter colendis, Leovardiam.
Franeker, [woensdag] 4 juni 1628. - Adrianus Metius vraagt de curatoren om ontheffing van het assessoraat. (Codex Saeckma no. 191).
Salutem et observantiam.
Nobiliss. et ampliss. domini curatores, domini et fautores plurimum colendi,
Electus sum hesterno die, propter uxoris morbum absens, in adsessorem
facultatis medicae nostri. Cuius praeteritio extra ordinem in collatione recturae
5] Academicae aspernantibus necdum sufficiens fuit solati[um]. Verum ad haec
perpetui adsessores remanserunt D. Amesius, qui semper aut adsessor aut
p. 312] rector, praeterquam superiore anno, fuit, ut et D. Hachtingius modo ex philo~ philosophica,
sophica, modo ex theologica facultate illud munus repraesentans. Domini Paso~ Pasoris
ris nulla plane in pluralitate suffragiorum fuit habita ratio. Praevideo facile me
10] sup[ra] numerarium, et qui pedibus in aliorum sententias ire cogatur, futurum.
Ut nunc alias grav[es] causas, quas suo tempore magnif. Vestris Amplitudini~ Amplitudinibus
bus exponam pacis studio praeterea. Itaque Ampl. Vestras obnixe rogo ut
expensis huius negotii momentis eo nomine me excusatum velint habere, para~ paratus
tus alias sum pro officii ratione ea in decus Academiae suscipe[re], quae cum
15] honore etiam meo coniuncta sunt. Valete viri ampliss. diu patriae et Acade~ Academi[ae]
mi[ae] superstites. Dabam Franeq. IV d. I[unii] 1628.
Ampl. Vestras observantiss. A. Metius. //
[Adres:] Nobilissimis, ampliss. et consultissimis viris Academiae curatoribus,
20] dominis et fautoribus plurimum honorandis. Te bestellen aen den E. heer, mijn
heer J. Sacama tot Luewerden.
Franq.
Leeuwarden, [maandag] 4 februari 1600. - Thomas Herbajus feliciteert Saeckma met zijn benoeming tot procureur-generaal bij het Hof van Friesland en beveelt zich aan als zijn opvolger. (Codex Saeckma no. 194).
Mijn-here
Ick hebbe heden met blijdschappe verstân, dat u E. bi de heren Volmachten
is gecosen omme in plâtse van D. Thetlum te bedienen het ampt van anclagere
der misdadegen. Weshalven ic mi des gemenes bestes wegen harteliken verbli~ verblide,
5] de, ende wenske u E. in bedieninge van dien enen geluck-salegen voorspoed.
Verheuge mi mede, dat deur den tegenwoordigheid van u E. onse frundschappe
des te beter sal conen werden onderhouden.
Ende also ic enen tide langh in dienste van de heren raden ben geweesd so
in den gedinghe tegens Sydtsma ende Ene Baukes, als de wedue van Niclâs
10] Erix, van de welke saken u E. den besten kennisse mede heeft, wat in dien is
gedaan, hebbe ic mi verstouted omme u E. over te seinden desen verclaringe
van minen verdienste. Begerende u E. gelieve voor sijn vertrecken de heren den
selven (is het nood) ter handen te stellen, ende te bestieren, dat daarinne
gedaan werde naar behoren. Want ic beduchte dat degene die in u E. plâtse
15] gesteld sal werden, niet so goeden kennisse sal hebben van alles, als u E.
Waartoe mi verlatende, mijn-here, sal ic met desen weldade den groten
hoop van ontallike andere, bi u E. an mi betoond, vermeerderen met goeden
wille, hoewel cleinen machte, om dien allen weder te vergelden. Hiermede mi
gebiedende an u E. goede gunst bevele u E. in bescherm van den Almachtigen.
20] Haastigh ut Leeuwerd, den 4 van Selle,
u E. dienstschuldege Th. Herbaius M.T., 1600, 4. 4. //
[Adres:] Erentfesten, hooghgeleerden, voorsienegen heren, mijn-here Doctori
p. 313] Joanni Sakama, secretario der heren raden ter Admiraliteit tot Dockum.
25] Francq.
Franeker, [dinsdag] 8 oktober 1633. - Jean Cluto vraagt aan Theodorus Saeckma voor hem te bemiddelen bij diens vader Johannes. (Codex Saeckma no. 197).
Monsieur Saeckma,
Je me fusse estimé bien heureux, si j'eusse peu avoir l'honneur de parler
a vous, quand je passoy vostre ville, il y a deux jours. Mais puisque ny le
temps, ny les matelots permettoyent, que passer, vous m'excuserez, si je fay
5] cela par escrit, que j'eusse fait de bouche, si les douzes heures, qui sonnoyent
a mon arrivement, ne m'eussent contraintes a me dezpescher pour trouver le
navire de Franeker.
Si je passe la courtoisie en vous troublant derechef, quand par vous j'
adresse mes lettres a Mr. vostre pere, nostre amitie veult, que j'en remets les
10] excuses a quelque aultre temps, auquel il y aura plus de loisir de se servir de
paroles. Je m'estoy autrefois proposé de demander conge pour m'exercer publi~ publiquement
quement en vostre Academie, a fin de me faire cognoistre. C'est le mesme, que
je demande encores; et c'est ce, que j'espere, que Mr. vostre pere me fera
obtenir. Je n'ay point cherché des advocats, qui me serviroyent de bouche a
15] parler a Mr. vostre pere; car le seul fils m'a semblé estre plus que suffisant
pour me concilier la faveur de son pere. Je ne demande donc autre chose pour
ceste fois de vous, que d'estre intercesseur chez Mr. vostre pere, en faisant
avoir de prompte et bonne responce a celuy, qui est Monsieur vostre tres
affectioné
20] Jean Cluto.
A Franeqer ce 8. d'Octobre l'an 1633. //
[Adres:] A Monsieur Mr. Theodore Saeckma a Lewaerden.
Franc.
Emden, [maandag] 1 oktober l655. - Met trillende hand beantwoordt Jean Cluto een brief van zijn oude vriend Theodorus Saeckma; hij informeert naar de kinderen van Sixtinus Amama. (Codex Saeckma no. 198).
Literae tuae, nobilissime et amplissime vir, mihi tum correptoriae, tum monito~ monitoriae
riae fuere visae. Correptoriae ex eo, quod non ego primus distantiam locorum,
ubi degimus, literarum communicatione praesentiam fecerim, monitoriae ex eo,
ne diuturniori posthac silentio amicitiam nostram intermori sinerem. Correpto~ Correptorium
5] rium animo meo reservo, monitorium hasce causatur. Tua tuorumque valetudo
et reliquarum rerum status cognitu mihi fuit periucundus. Eum ut Divina be~ benignitas
nignitas vobis perpetuum servet, ex animo voveo. Me meosque quod attinet,
Deus nos ad gratitudinem indies obligat. Amicitiae nostrae iamdudum contrac~ contrac
p. 314] tae vinculum si officiolo aliquo meo arctius constringere possem, in votis
10] esset. Te, si occasio detur, ut id efficias precor. De animo tuo in me propenso
mihi ipsi sponsor sum, atque ita sum, maneoque
Tui observantissimus I. Cluto p.
Embdae 1 Octobris Anno 1655.
15] P.S.
Amamanorum conditio, quia longior est habitationum distantia, ob nullam cum
meis conversationem mihi non adeo perspecta esse potest. Filiae morum mo~ modestia
destia et vitae frugalitas mihi laudatur. De filio, quid rerum agat, non constat.
Si penitius inquirere animus sit, indicio facto officio meo non detro.
20] T. quod supra. //
[Adres:] Nobilissimo et amplissimo viro, D. Theodoro Saeckma, I.U. Doctori,
supremae Frisiorum Curiae senatori, domino et amico meo integerrimo, Leoar~ Leoardiam
diam.
[Leeuwarden, begin 1638] - Jean Cluto deelt Theodorus Saeckma mede, dat hij goede hoop heeft 200 gulden te kunnen lenen op een deel van zijn bibliotheek; hij is in afwachting van de benoeming om 3 uur 's middags van Saeckma tot raadsheer in het Hof van Friesland. (Codex Saeckma no. 199).
Spectatissime vir,
Spem mihi fecerat per literas suas Doctor Hilarius obtinendorum ducento~ ducentorum
rum florenorum, si sufficientem librorum summam in hypothecam ad se trans~ transferri
ferri curarem. Etiam te, cui tamen iam antea plus satis obstrictus eram, prom~ promtam
5] tam tuam operam in mei succursum obtulisse cum admiratione intellexi. Cum
catalogo igitur librorum hesterna die adveni, paratus eos liberrimmae vestrae
distractioni permittere, nisi inter terminum, quem vobis constituere lubebit,
pecuniam mutuo datam restituero. Quia vero hesternus dies sine effectu trans~ transivit,
ivit, mihique non tantum omni studio sumtus sunt evitandi, sed praeterea sine
10] mora festinandum. Hisce abs te, ut expeditioni meae operam dare velis, petere
necesse habui. Transitum tuum in Curiam, qui plaerunque in nonam incidere
solet, in fore praestolabor; ut, quid re cum D. Swalve communicata responsi
feras, percipiam. Interea sum et maneo
Tuus Ioannes Cluto. //
15]
[Adres:] Spectatissimo, prudentissimoque viro, D. Theodoro Saeckma, secretario
Leovardiensi, amico meo summo.
[Franeker, 1648]. - Verzoek aan de Staten van Friesland academieprediker professor Cloppenburch te beschermen tegen de beide Franeker predikanten, in het bijzonder tegen Matthias Walsweer. (Codex Saeckma no. 202).
p. 315] Aen de Ed. Mogende heeren de heeren Staten van Frieslandt.
Geeft met schuldige reverentie te kennen Joh. Cloppenburch S. th. D. et
professor in U Ed. Mog. Academie tot Franeker: Hoe hij in alle getrouwicheyt
nu over de vijf jaeren, hem gequeten hebbende, soo in sijne professie, als in
5] den medepredickdienst, gelijck hij in beyde qualiteyten als professor ende
ecclesiastes Academicus wijlen Doctori Vedelio is gesuccedeert, auctoritate
provinciae; ende door requisitie beyde van magistraet ende kerckenraedt der
stede Franeker, uyt het templum Academicum getrocken tot den predickstoel
in de groote kercke, daer hij alle sondagavonden predickt. Ende hebbende alles
10] gecontribueert, wat hem mogelijck is geweest, soo tot institutie van de jeucht,
als tot conservatie van de publycke ruste door goede correspondentie soo met
sijne medeprofessores in Academia, als met de pastooren tot Franeker; onaen~ onaengesien
gesien der pastooren haere inbeeldinge ende roem van meerder hoocheyt in den
predickdienst, als alleene wettelijck daertoe beroepen sijnde van de kercke tot
15] Franeker, met approbatie magistratus oppidani.
Echter hij tot sijnen leetwesen, nu zedert 30 Aprilis laetstleden, continu~ continueelijck,
eelijck, door de pastor Matthias Walsweer sulcx is geinquieteert geworden,
dat hij niet sonder suchten het werck sijner beroepinge kan uytvoeren. De
vexatie ontstaen sijnde over seker nietich subject, waerinne indien hij Walsweer
20] den regel Christi hadde willen volgen, datelijck hem door bericht van waerhaf~ waerhaftigen
tigen satisfactie hadde connen geschieden; ende indien niet, hadde hij behoort
te ageeren voor de rector ende senatus Academicus, ofte in allen gevalle voor
de Ed. heeren curatores, sonder daerover de publycke ruste van de Academie
ende kercken, ende bij gevolge, van het lantschap, te perturbeeren. Waertegen
25] het Walswerio belieft heeft, door wegen van scherpe inquisitie in den kercken~ kerckenraedt
raedt aengeleydt tot diffamatie van den supplicant ende sijne Heylige professie,
afsnijdende alle wegen van stille versoeninge den supplicant soo te drucken,
dat hij genootdruckt is geweest, door citatie ten Hoove, ex lege diffamari, de
verdruckinge van sijne onnooselheyt voor te comen; desniettemin persisteeren~ persisteerende,
30] de, selfs voor den Hove, bij iteratyve aenbiedinge van een oprechte volcomene
amnestie, die tegen alle ernstige inductien van den Hove bij Walswerio is
gerejecteert. Ende sijn wijders bij Walswerio vele verkeerde wegen gebruyckt,
omme de wettige judicatuyre van den Hove den supplicant onnut ende illusoir
te maken: beroerten makende in de gemeynte door onrustige bittere predica~ predicatien,
35] tien, ende in de classibus door vooroordeelen, jae geformeerde sententie tegen
den ongenoemden ende ongehoorden. Alles breeder gediduceert bij memoriael
hierneffens gaende ende in alle oprechticheyt nae waerheyt ingestelt. Sulcx dat
den supplicant voort ende voort niet dan gestadige vexatien ende onrusten
geschapen sijn van Walswerio ende sijn collega te volgen. Te meer dewijle sij
40] beyde allereyts, zedert 3. Junii sich met opset, tot merckelijck scandael, schis~ schismatice
matice geabsenteert hebben ende blijven absenteeren uyt des supplicants pu~ publycke
blycke predicatien, die sij continueele vijf jaeren gestadelijck hebben gefre~ gefrequenteert,
quenteert, // het scandael verantwoordende met vilipendentie van des suppli~ supplicants
cants predickdienst, als een Academicum exercitium sonder wettelijcke beroe~ beroepinge
45] pinge tot de bedieninge des woorts.
p. 316] Versoeckt over sulcx de supplicant dat U Ed. Mog. nae haere hooge wijs~ wijsheyt
heyt door publycke auctoriteyt daerinne gelieve te voorsien, tegens alle pertur~ perturbatie
batie van de gemeyne ruste, ende tegens de voorschreven vilipendentie van sij~ sijnen
nen predickdienst, daerinne hij geauthoriseert is uyt krachte van sijne publycke
50] beroepinge, noyt daervan ontset sijnde, oft noyt deselve onderlaten hebbende
nu in het dryendertichste jaer mitsgaders tegens onderdruckinge ende onchris~ onchristelijcke
telijcke vexatie van den supplicant onder pretext van vrije ende aen het forum
seculare independente oeffeninge van de kerckelijcke disciplyne. De supplicant
protesteerende voor Godt den richter van alles, geen ander oogemerck in desen
55] te hebben, dan dat hij den overigen tijt sijns levens, met de selve onargerlijcke
conscientie voor God ende den menschen, die hij tot hierentoe behouden heeft,
in ruste ende vrede met alle menschen soo vele mogelijck is levende, sijnen
tijt nuttelijck besteden mach tot het noodich werck van sijne heylige beroepin~ beroepinge,
ge, stellende sich selven tot dien eynde onderdaenichlijck onder U Ed. Mog.
60] wettige bescherminge ende sauve garde. Dit doende: etc. //
[Door andere hand:] Request voor professor Cloppeburch.
Franeker, [donderdag] 27 juni 1650. - Professor Wissenbach geeft raadsheer Theodorus Saeckma inlichtingen over zijn leerling Henricus Mamminga. (Codex Saeckma no. 203).
Nobilissime et amplissime domine senator,
Statim ac V. Amplitudinis mihi redditae essent literae, nihil prius, nihil
antiquius habui, quam ut V.A. desiderio et expectationi satisfacerem, responsu~ responsurus
rus pr7- 6po-. Auctor essem domino Henrico Mamminga, ut per aliquantum
5] temporis adhuc graviter in legatis scientiae studio, sive in hac, sive in alia Bel~ Belgii
gii Academia se exerceret, priusquam Doctoris petat testimonium. Non eam hic
adhibuit diligentiam in Institutionum collegiis et lectionibus publicis frequen~ frequentandis,
tandis, quam quidem adhibitam oportuit. Plusculum adhaesit divae Vacunae (sit
venia ex paganismo repetito vocabulo) cultoribus et peritis iuris, non eius,
10] quod legibus constat et bonis sanctionibus, sed quod in tabernis parabilis est
copiae. Est alioquin ingenio et iudicio, pro aetate, non inamoeno. Ea etiam hu~ huius
ius studii iecit fundamenta, ut, post maiorem aliquantisper in eo navatam ope~ operam,
ram, non desperem, quin cum laude Doctoratus insignia sit assumpturus, ac
patriae profuturus. Haec ex animi sententia scripsi. Deum veneror, ut V.A. bono
15] et egregio publico diu superstitem ac sospitem esse patiatur!
Dabam Franekerae, d. 27 Iun. 1650.
V. A. addictissimus I. Wissenbach. //
[Adres:] Nobilissimo, amplissimoque viro domino Theodoro Saeckma, ICto, et in
suprema Frisiorum Curia senatori integerrimo, domino suo pl. colendo. Leovar~ Leovardiam
diam.
Fr.
p. 317] [Franeker, donderdag] 28 september 1626. - Ex-rector Hachting stuurt een aan hem als rector gerichte brief van Pasor door aan de curatoren. (Codex Saeckma no. 204).
Ampliss. nobiliss. spectatiss. D. Iohanni Saekma, reliquisque Academiae huius
magnif. DD. curatoribus S.P.D. Iohannes Hachtingius.
Ex nuptiarum mearum, et luctus de funeri parentis p.m. otio, viri ampliss.
ad Academiam, eiusque negotia 6o Kal. Octobr. reversus postridie adventus mei
5] recipio epistolam Sneca per studiosum Geldrum (qui eam a tabellario atque
porro a D. quaestore gen. Comitis nostri deferendam receperat) mihi allatam,
et inscriptam, ut videtur, errore rectoratus praeteriti. Deprehendo autem esse
D. Georgii Pasoris Herbornensis a Vestris Amplitudinibus mandato illustr. DD.
Ordinum ad professionem Graecae linguae pridem vocati. Ego epistolam lectam
10] confestim cum senatu Acad. communicavi, qui censuit eam quantocyus mitten~ mittendam
dam esse ad Vestras Amplitudines ut re cum illustr. DD. Deputatis communi~ communicata
cata dubitatio omnis et exspectatio praeciderentur. Mitto igitur ipsam D. Pasoris
epistolam meae inclusam, quo non modo de certitudine adventus huius Vestris
Amplitudinibus constare possit, sed et de misero et luctuoso statu Germaniae,
15] et recenti damno urbis Herbornensis quippiam innotescere. Faxit Deus ut opera
huius ad Academiae nostrae bonum cedere queat, et exemplum Germaniae ad
nostri correctionem. Valete, viri nobiliss. ampliss. prudent. patroni observandi,
quam diutissime in bonum Academiae ecclesiaeque, et patriae decus, porroque
nos, quod facitis, amate. Dabam IV Kalend. Octobr. anno MDCXXVI.
20] Vestrarum Amplitudinum observantissimus Iohannes Hachtingius prof. logicae
Fran. //
[Adres:] Nobilissimo, amplissimo, gravissimo D. Iohanni Saekma, I.U. Doctori,
supremae Curiae [co]nsiliario prudentiss. et Academiae [c]uratori, ut et reliquis
25] Academiae curatoribus magnificis, spectatissimis, dominis etc. tot Leuwarden.
[Franeker, woensdag] 2 mei 1627. - Hachting komt op en vraagt toestemming voor zijn voorgenomen, door rector Amesius verboden dispuut tegen Maccovius, die ondanks het verbod van curatoren en zijn belofte onderwijs geeft in de logica. (Codex Saeckma no. 205).
Amplissimi, prudentissimi, doctissimi, spectatissimique viri,
Cum D. Maccovius me ad V.A. detulerit quasi disputationem moliar ex
professo adversus ea, quae dictaverit superiori aestate quibusdam pro captu
eorum, atque ea ratione non parum detraham ipsius nominis existimationi.
5] Cumque intelligam quam parum tuta sit per se probitas, et conscientiae bo~ bonum,
num, haec pauca pro me coram vobis dicere in animum induxi, apud quos mihi
defendenti tantum, quantum ipsi accusanti loci positum esse sum persuasissi~ persuasissimus.
mus. Accusatio est, quod disputationem parturiam adversus dictata eius. Res~ Respondeo
pondeo autem ad eam primo quod temere admodum iudicaret adversus se fac~ facturam
p. 318] 10] turam disputationem illam, cuius titulus erat affixus non aliter, ac apparet ex
impositis huic exemplaribus; sed conscientia ipsi testis imo ne quidem iam ex
toto contextu disputationis liquere potest, quod D. Maccovius sit qui indigita~ indigitatur:
tur: nomen ipsius nuspiam. Quod odorari possit quis me Maccovii collegium
habitum cum Borussis insimulare; hoc profiteor, idque ut ipsi viam intercludam
15] calumniandi, seu traducendi me apud alios maioris nominis, quorum etiam filiis
in logicis quaedam dictavit, quae ego dictata intacta relinquo ob rationes tum
privatas, tum publicas; secundo quod ipsi ius erat insimulandi, imo sugillandi
(qui ipsius mos est, ut scimus) me, dum institutionem pararet in professione
mea, eadem, imo maior aequitas stabat pro me examinandi dictata eius, atque
20] ita reparandi utcunque id honoris mei, quod ipse immerito detriverat.
Norunt Vestrae Amplitudines ut illi istoc nomine coram vobis ad examen
praesentibus accusato satis districte mandatum sit a Vestris Amplitudinibus ut
se ab aliorum professionibus abstineret, quod etiam se facturum esse stipulati~ stipulatione
one dextrae promisit. Quid autem secutum? Ipse perrexit in eodem collegio,
25] imo et in altero logico et in tertio rhetorico. Ego licet ad tam insignem aucto~ auctoritatis
ritatis vestrae contemptum reponere ipsi non parum potuissem, tamen ne quid
temere occiperem, curavi ipsum per ministrum divini verbi illi familiarem occa~ occasione
sione sacrae synaxeos moneri officii; ille per eundem ita mihi responderi voluit,
ut responsum eius et parum abfuerit a ludibrio, et pertinaciam eius in proposi~ proposito
30] to mihi satis manifestam dederit; ad quod ego regessi cogitandum igitur mihi
esse de alio remedio, cum viderem ipsum praemissis duabus rationibus esse in~ incurabilem;
curabilem; quod si itaque quid fieret, debere D. Maccovium id non mihi, sed si~ sibi
bi imputare.
Factum est aliquanto post tempore, ut compos fierem exempli dictatorum
35] in collegio cum Borussis habito (nam aliud nullum vidi) cum vero expectarem
quid egregrii et magni; ut deceret illum, qui cum contemptu ordinarii professo~ professoris
ris falcem suam mittit in illius messem, deprehendi non aliud quam vulgare,
quam illud quod Keckermannus ipse habet multo melius; imo deprehendi multa
inconsiderate, inconcinne, inutiliter, quin etiam false posita; coepi non dictanti,
40] sed excipientium incuriae quam plurima ascribere: quocirca contuli exemplaria
sedulo adiutus a meo respondente (qui iam candidatus Magisterii est) inveni
vero // ipsa convenire. Quare persistens in proposito monendi iuventutem de
talibus dictatis, ac insuper ipsum aliquo modo refraenandi, illa quae merito re~ reprehendi
prehendi possent incoctioris farinae philosophicae disquisitioni tradere volui, ut
45] defensioni ipsius locus esset. De quibus ut etiam Vestris Amplitudinibus con~ constaret
staret sicut coram pollicitus sum, ita iam reipsa praesto (praestitissem autem
citius, si de modo Vestris Amplitudinibus proponendi deliberatio apud me facta
non protraxisset) mittoque exemplaria, cum nulli adhuc dederim praeterquam D.
magnifico, a quo mihi mandatum venit ea supprimendi.
50] Disputationum autem haec est methodus hoc syllogismo contenta. Praecepta
logica, quae possunt sufficere homini in republica versaturo (hic enim est titu~ titulus
lus dictatorum) debent esse in omnibus brevia, vera, utilia, concinna. Singula
probo. Atque cuiusdam logici dictata logica non sunt brevia, neque vera, neque
utilia, neque concinna in omnibus. Singula iterum per totum dictatorum corpus
p. 319] 55] probamus. Ergo illius logici dictata non sunt sufficientia ad instruendum et er~ ergo
go inutilia pharmaca ad imposturam (absit verbo offensa) tantum proposita,
etiam sine ratione talibus, quorum nulli, excepto unico (quod in solenni convi~ convivio
vio ipsi post discessum Vestrarum Amplitudinum multis professoribus asserue~ asseruere
re Borussi; imo Maccovium ipsis ante adventum ipsorum vix fuisse notum) per
60] commendationem erat obligatus. Sic igitur cum se res habeat, non modo ex re
ipsa, id est, dictatis ipsis, sed etiam ex obstinatione ipsius dictantis optimas
habui rationes facti mei. Quibus accedit, quod ad officium suum faciendum in
proprio arvo, locis communibus debuerit compelli, quod fortasse fieri posset, si
ob manus alieno operi admotas sic vapularet. Quo pacto autem disputationibus
65] locorum communium sit intentus, quaque illas adornet industria Vestrae Am~ Amplitudines
plitudines fortasse intelligent ab iis, ad quos proprie res illa spectat, ubi co~ coram
ram aderint.
Pervenit iam ad manus meas Disputatio de evangelio, quae quam sit ieiuna
de materia tam insigni ex inspectione patere potest, quam parum logice con~ conscripta
70] scripta monstrant notulae meae ad marginem adiectae. Quin summatim de om~ omnibus
nibus eius thesibus loquendum si sit, discedunt a logica thesium constructione,
usitata etiam Bezae, Fayo, Zanchio, Shonio, Piscatori, ut Vestris Amplitudinibus
notum, obiectiones anticipat, centum verbis, quod septem posset, dicit atque
ita auget studiosis sumptus inutiliter. Exempla unde id innotescere possit duo
75] insuper mitto. Cum itaque excutiatur proprio, dum aliorum curare negotia
satagit, merito intra fines propriae commissionis arctandus mihi fuerit. Sed
pacem obturbare videor? Extra meum scopum id est; minatus est ille turbas ob
hoc negotium, sed videat qui conatus suos defendat, vobisque probet; a me
nihil tale est metuendum; ego me quotidie omnibus collegis probo, et nuper
80] studium Ησυχιας una cum D. Amama probabam Vestris Amplitudinibus.
Deinde dissensio in philosophicis saepe aculeos subiecit vegetioribus inge~ ingeniis
niis // ad veritatem et studia promovenda. Non vertitur alea de capite religio~ religionis,
nis, vel de articulis fidei, aut aliis ad credenda pertinentibus, in quibus tamen
ille non veretur per publica corollaria etiamnum a D. Amesio dissentire. Sed ait
85] me illa disputatione non parum detrahere ipsius existimationi; respondeo vero
illum iam ante suis collegiis detraxisse meae: ille hoc fecit deliberato consilio,
a me non lacessitus, studio sugillandi professores, et iuventutem sibimet soli
obnoxiam reddendi (hoc autem quo fine vita ipsius testis esse potest) ego dum
meam mihi professionem vindico, et talia recte pono ad quae fama logicae ip~ ipsius,
90] sius, et industriae, dexteritatisque minuenda forte sit, id praeter culpam meam
est, ipse sibi suae istius sortis faber est. Ille non tam elate de se sentire de~ debet,
bet, ut ab ore eius oracula captanda esse putet, vel ut quae in aliena professi~ professione
one egurgitat ad limam a professore facultatis istius vocanda non esse ducat,
sane hoc servitii genus etiam in propria sua facultate non potest imponere ulli
95] mortali. Dicit se dictasse pro captu eorum, qui in collegio. Sed profecto pro
captu non licet dictare inepta, inutilia, falsa. Deinde brevia praecepta et perspi~ perspicua
cua captui discentium magis obvia sunt, quam prolixa et saepe intricata, et
multoties repetita vel eodem modo, vel sub levicula distinctione, quae ab inge~ ingeniosioribus
niosioribus vix apprehendi potest. Excusare hic alicubi voluit dictata sua, quod
p. 320] 100] extemporanea essent. At quid est opus ut ille supponat discipulis alienae pro~ professionis
fessionis cruda sua et indigesta, cum ego mea utcunque praemeditate propo~ proponam?
nam? Deinde iuventuti tam selectae, imo a qua pro institutione summam pecu~ pecuniae
niae satis luculentam stipulatus erat (profecto nundinatorio plane et sophistico
more) obtrudere talia extemporanea, et saepe somnum, saepe crapulam olentia
105] religio ipsi debuisset esse. Denique vellem in bonum publicum, et pacem unius~ uniuscuiusque
cuiusque nostrum, ut non quotidie ex tempore effutiret, quorum ipsum poeni~ poenitere
tere et pudere debeat. Sed desinam, viri amplissimi, prudentissimi, otium ves~ vestrum
trum amplius interpellare.
Finis huius contentionis meae apud Vestras Amplitudines est, ut tam Frisio
110] mihi detur copia me defendendi, et nominis mei iacturam resarciendi, quam
potemus adversus vestra mandata, officium viri boni, collegaeque, et vere
Christiani audaciam sibi sumpsit fines meos ingrediendi, atque ita mihi stigma
inurendi, hoc est, apud Vestras Amplitudines id unice enitor, ut disputandi mihi
per vos fiat potestas, aut distribuendi exemplaria inter studiosos, apud quos
115] glauculariorum eius collegiorum multa extant vestigia, aut ut quacunque alia
haud indigna ratione existimationi meae a vobis consulatur, cui sane Vestrarum
Amplitudinum mandato de // impedienda impressione aut distributione non
adeo consultum fuisse dolet. Quorum nullum, si apud Vestras Amplitudines
obtinere potero (quod tamen a vestra prudentia et benevolentia quam alienissi~ alienissimum
120] mum esse duco) videbimini arieti cornu addere τωι νεο-ακεραιωι etiam animum
auferre. Quod quam grave etiam aliis ex collegis meis futurum sit, qui ex meo
exemplo semet etiam metientur, cuivis collectu facile est et proclive. Atque hic
finem faciens causam meam Vestrarum Amplitudinum prudentiae pariter et
affectui in me commendo, et Vestras Amplitudines divinae protectioni ad ec~ ecclesiae,
125] clesiae, reipublicae, et Academiae bonum decusque quam diutissime creditas
commissasque animitus opto.
Dabam postrid. Kalend. Maias, anno aerae Christ. MDCXXVII.
V. ampliss. M. addictissimus Iohannes Hachting prof. logicae. //
130] Epistola apologetica et supplex ad Amplissimos, prudentissimos, consultissi~ consultissimos,
mos, ac spectatissimos DD. Academiae huius curatores magnificos.
[Alleen de datering, ondertekening en adressering zijn eigenhandig].
[Franeker, dinsdag] 12 januari 1630. - Hachting schrijft Saeckma over de onrust aan de universiteit van Groningen door sommige Duitse studenten; hij biedt zich aan als opvolger van Amama en stuurt disputaties, de hij o.a. heeft opgedragen aan Saeckma's zonen. (Codex Saeckma no. 206).
Nobiliss. consultiss. spectatiss. D.D. Iohanni Saekma S.D.P. Ioh. Hachting.
Nuper ad Vestras Amplitudines literas dedi duo potissimum habentes, vir
ampliss. ac fautor colende, dolorem, et pe[ti]tionem. Petitionis meae, utique
honestae, vos fore memores hoc tempore mihi habeo persuasum. Itaque favens
5] tum a potent. DD. Deputatis, tum a Vestris Amplitudinibus responsum quam
p. 321] avidissime exspecto. De secunda doloris causa, et prima hoc ad rem accedens
Vestras Amplitudines celare nolui. Academiam Groninganam iam in turbas
quorundam Germanorum insolentia ivisse, qualis quidem diaboli conatus solet
esse assecla prosperioribus Academiarum rebus. Invidit scil. boni ordinis iuratus
10] hostis Academiae illi felicitatem suam. Turbarum haec fertur origo. Profes~ Professores
sores quum seriuscule dissolutorum quorundam moribus obviam irent, quidam
Germani in obsequium caeteros trahentes (professoribus etiam ringentibus, ut
dicebant) continuis sex vel septem noctibus plateas boando, et grassando in~ infestabant,
festabant, tractos horum aliquos in custodiam civicam reliqui facta coitione
15] liberari, vel in academicam traduci a profess. petebant. Qui cum operam suam
vel denegabant, vel eis praestare obnitentibus civilium cohortium praefectis
eam non possent (hoc enim mihi certo non liquet) studiosi singulos ipsos
explodere aggressi sunt; hinc publica autoritate Academiae valvae occlusae, et
mensarum oeconomicarum usu cunctis interdictum est. Quatuor ad nos advo~ advolarunt,
20] larunt, qui referunt magnam studiosorum factam esse dissipationem, Lugdunum
plurimos concessisse. Hoc quopacto ex usu nostro queat esse Vestrae Ampli~ Amplitudines
tudines dispiciant. Ut enim caeterae Academiae nostris ruinis inaedificant, sic
nos ex illorum rem faciamus nostram. Philosophia eget cultu, qua solida fun~ fundamenta
damenta sternuntur ad omnes facultates.
25] Si sic iudicent Vestrae Amplitudines de lingua Ebraea (ne hoc interstitio
loci vacui sentiat detrimenti aliquid: dicuntur enim Dani, et Sueci moliri abitum,
si non habentur lectio Ebraica) ego operam meam, quantula est, in ea tam diu
fovenda, donec // ordinario professore fuerit ei prospectum, Vestris Amplitu~ Amplitudinibus
dinibus lubens gratisque offero. Mihi id honori ducam, et fortasse haud inepte
30] subsidiariam hanc operam praestabo. Audio a quibusdam hac de re cogitatum
fuisse, ut et de rectore M. Schotano. Si et Vestris Amplitudinibus hoc videatur,
me saltem imparatum non habebunt. Quod etiam credo de D. Schotano.
Mitto cum hac epistola exemplaria duo disputationum mearum ad meum
autorem, quas inter alios inscripsi filiis Amplitudinis Tuae. Sit quaeso acceptum
35] hoc. Habent compendium mei autoris, imo totius logicae usum maxime spec~ spectantis.
tantis. Finem faciens Deum precor, ut Amplitudinem Tuam cum universa familia
quam diutissime in bonum ecclesiae et reipubl. velit superstitem. Dabam prid.
Eid. Ianuar. anno MDCXXX.
Amplitudinis Tuae observantiss. Ioh. Hachting. //
40
[Adres:] Nobiliss., amplissimo, spectatiss. viro D. Iohanni Saekma, I.U.D. et in
suprema Curia [a]ssessor[i dign]iss., Academiae cura[tori, domino] suo colendo.
Leovardiam.
Franq.
[Franeker, woensdag] 20 januari 1630. - Hachting biedt zich bij zijn "oom", de curator Hannia, aan als opvolger van Amama; hij stuurt disputaties van het afgelopen half jaar, o.a. opgedragen aan diens zoon Gale. (Codex Saeckma no. 207).
p. 322] Nobilissimo, ampliss. spectatissimoque D.D. Suffrido Hannya S.D.P. Ioh. Hach~ Hachting
ting.
Si dexterior valetudo adsit tibi, avuncule colendissime, quam hisce diebus
(prout intellexi), gaudeo non minus quam gratulor nobis et familiae tuae. Cum
5] enim senectus per se morbus audiat, et tua incidentibus catharrorum punctioni~ punctionibus
bus infestetur, saepe equidem condoleo. Opem V. ac animi ad ferendum forti~ fortitudinem
tudinem haud rarius opto. Utramque Deus in tempore suppeditabit, et suppedi~ suppeditat,
tat, donec corpus hoc per dolorum aestus decoctum conforme fiat glorioso
Christi corpori. Sane nulli pio in hoc mundo
10] ___________________ certamina desunt,
Et quo cum certet mens pia semper habet.
Nos tenet anceps (ut videtur) Academicae fortunae alea. Collegarum parte
conceptum diu reformationis odium iam tutius aperiente, parte vel animi qua~ quadam
dam remissione vel subterfugio illam negligentius tractante; studiosis plerisque
15] in licentiam quandam sese solventibus. Unde omnia mala Academiae metuenda,
nisi providenti vestro consilio eis ingruentibus obviam eatur. Expedit ut hisce
exulceratis saeculis morum magis, quam mentis sint formatrices Academiae, si
alterutrum duntaxat haberi possit. Deinde necessum est ut boni in bono suo
proposito potentiorum manu fulciantur; sub hoc V. voto qui latere putant
20] ολιγαρχιας studium, ne illi a veritatis regione aberrant. Credo interim Vestras
Amplitudines iam aliud diu subolfecisse. Utinam V. maior fides fuisset habita
nostris pridem oblatis querelis, imo etiam per scripta factis defensionibus. Sed
gemituum non tam, quam consilii locus esse debet iis qui robore quodam animi
pollent. Collapsis rebus succollandum est.
25] Philosophiae cultui (si et vos agrum mihi arctum esse iudicetis) me exhi~ exhibeo.
beo. Hoc tempore si fovenda videatur aliquo modo lingua Ebraea in adventum
successoris p.m. Amamae, me ecce vobis paratum ad operam hanc pro virili
praestandam praeter alium aliquem. Antiquam V. finem sacram dicendum, im~ impositum
positum esse his literis exemplar disputationum mearum praeteriti anni, quibus
30] compendium habetur logicae Isagogicae, atque ita Organi Aristotelici quoad
praecipuas materias. Inscripsi illas inter alios etiam filio T.A. Galeni Hannya,
ob causas in dedicatione dictas. Gratias ob levitatem non meretur, saltem
offensionem non // pariat; studium logicum comperio talibus formalitatibus
utcunque suscitari. De caetero Deum precor, ut A.T. quam diutissime adsit
35] praestans laetam senectam, cum affluentia omnis benedictionis divinae. Dabam
XIII Kalend. Febr. anno salutis MDCXXX.
Amplitudini Tuae observantiss. Ioh. Hachting. //
[Zonder adres]
[Franeker, maandag] 14 juni 1630. - Hachting schrijft mede namens Verhel aan de curatoren over de promotie van Wilhelm Hatzfeld in de filosofie. (Codex Saeckma no. 208).
Nobilissimis, amplissimis, eruditione ac prudentia longe spectatissimis DD.
p. 323] curatoribus Acad. Franeq. S.P. dicimus infra scripti.
Si querelarum a nobis esset ponendus modus, viri ampliss., nobiliss., iam
diu esset positus: non enim sumus isti, quibus apud Vestras Amplitudines
5] querulari ludus est. Videri quippe potest delicatulorum sensus iste, qui ad om~ omnem
nem strepitum hiscit fremitque. Neque id cordis est, quod succumbere premen~ prementibus,
tibus, ut ut multi sint, velit. Alias potius vias Academia quidem hac procul
ineundas nobis esse duceremus, si spes de remedio omnis decollasset. Verum
speramus melius; ideoque in Vestrarum Amplitudinum aequos sinus etiam
10] praesentem querelam deponemus, seu potius superiori (cui haec similis est)
adiiciemus.
Bremensis quidam Wilhelmus Hatzfeldius petiit gradum in Magisterio, an
ultro, an instigatione quorundam productus Θεου ενι γουνασι κειται. Saltem ex
affinitate est D. Reifenbergii. Hic in examine physices, ethices, politices, ipsa~ ipsaque
15] que adeo mathesi non satisfecit. In disputatione peius stetit. Ad suffragia
admissionis cum itum esset, pars plenis velis admisere ad public. promot. pars
facultatis philosophicae iudicium expetebant, alii cum magna hesitatione gradu
ornandum esse censebant, alii denique ipsum gradu indignum iudicabant, et non
deerat qui culpabat illos, quorum consilio tam ieiunus iuvenis rem arduam
20] expeteret. Rector pluralitate suffragiorum exultans, movit quaestionem de
promotore. Utut videlicet D. Verhellius et ego urgeremus ius facultatis nostrae
(cui par in reliquis facultatibus) ipsam penes esse dispicere de futuro promo~ promotore;
tore; pluribus tamen suffragiis electus in promotionis partes D. Metius. D.
Verhellius ordinem obiectans (nam D. Metius pridem D. Pasorem; Pasor Magis~ Magistrum
25] trum Brestium Amster., ego Henricum Westhavium gradu decoraveramus) audi~ auditus
tus non est. Ita omnia vi, et citra rationem aguntur in praeiudicium non facul~ facultatis
tatis modo nostrae, sed etiam personarum nostrarum. Cuius rei indicem, ut
caetera omittamus, hoc Verhellii suffragium habere licet, quod de admissione
candidati huius edebat, se suspendere sententiam suam ob violentum quorun~ quorundam
30] dam dominatum in se, et facultatem philos. idque ne tertio (hoc rectore) pate~ pateretur
retur barbaros assultus in ianuas suas.
Ita est, viri nobiliss., ampliss. Si quis sententiam suam reticeat, animo //
vim facit; sin premat, mox in studiosos spargitur. Sic aliqui quem favorem me~ meritis
ritis sibi conciliare nesciunt aut nolunt, aucupantur exturbatione collegarum ex
35] animis iuventutis. Quamobrem nobis ut obsecremus id quod expedientius, per~ permittite
mittite ut harum turbarum securi cum musis nostris confabulemur, in ipsarum
hortis flosculos aetatem laturos colligamus. Sin bono aliquid publico operari
nos posse sentiatis, impedimentis amotis viam nobis tutam ad hoc, in quod
toto animo propendemus, praestate. Quod Vestras Amplitudines etiam atque
40] etiam oramus, et obsecramur; imo (si fas sit) monemus cum debita animorum
nostrorum subiectione, ne quid graviter accidat Academiae.
Finimus cum hoc voto, quod unicuique vestrum, viri nobiliss., ampliss.,
spectatissimique nuncupamus ex Horat. leviter mutato Carm. l. 1 Od. 2:
Serus in coelum redeas, diuque
45] Laetus intersis populo Quirini,
Neve te nostris vitiis iniquum
p. 324] Ocyor aura
Tollat. Heic magnum potius labores,
Heic ames dici pater, atque tutor:
50] Neu sinas Medos equitare inultos
Te duce.
Dabamus postr. Eid. Iun. anno partae salut. MDCXXX, VV. NN. AA. observan~ observantiss.
tiss.
A. Verhel.
55] Ioh. Hachtingius. //
[Adres:] Nobilissimis, amplissimis, plurimaque virtute, ac prudentia spectatissi~ spectatissimis
mis DD. Academiae [Fr]anequeranae curatoribus nominatim v. nobiliss., ampliss.
ac consultissimo D.D. Iohanni Saeckma supr. Curiae assessori, domino suo
60] colendo. Leovardiam.
Franq.
[Franeker, zondag] 13 juni 1630. - Hachting protesteert tegen het examineren van de promovendus Hatzfeld in de Latijnse taal en de Romeinse geschiedenis door Rhala; verder schrijft hij Saeckma over de leus die boven de professoreningang van de academiekerk is gekalkt. (Codex Saeckma no. 209).
Nobiliss., ampliss., eruditione ac prudentia spectatis. D.D. Iohanni Saekma
S.D.P. Ioh. Hachting.
Privatim Tuam Ampl. celare non possum, quod aegritudinis cepi nuper e
privata quadam nota, quam inussit noster collega Rhala praedecessoribus suis,
5] D. Eilardo Reinalda, et D. Leontio. Haec fuit occasio, hoc factum. A tempore
quo coepit Rhala docere in iure (tanquam ibi ordinarius, quod prae se fert) non
gessit se partem nostrae facultatis; nos illud tulimus ob impetum hominis.
Curavimus interim ego et D. Pasor, ut aliquomodo etiam in Latina l. et rhetor.
candidati nostri examinarentur. Iam cum videat vexationis inde materiam se
10] habere posse ad nobis insultandum, ille se voluit vocari ut partem nostrae
facultatis. Cum diceretur ipsum duabus sellis sedere non posse, examinisque
ipsi partes esse sustinendas, et quidem in lingua Latina (postquam hoc leges
de promotionibus Magistrorum postularent) coepit hunc candidatum Hatzfel~ Hatzfeldium
dium examinare in tropis, figuras non affigit, inque historia et imprimis Roma~ Romana.
15] na.
Post finitum examen sic fari incepit: Ad se delatum esse quosdam vocare
in dubium ipsius titulum, ipsumque habere pro linguae L. professore. Ne videli~ videlicet
cet sibi iniuria fiat, se coram ostendere copiam diplomatis, et decreti vocatio~ vocationis.
nis. His lectis, ego (quia me insimulabat, superiora enim verba mea fuerant)
20] modeste dixi, me nihil in ipsum eum iniuria coniunctum in curia protulisse, sed
haec attulisse ista occasione, quae iam narrata est. Quibus tandem adiiciebam,
rogare me ipsum ne se pudeat tituli linguae Latinae, in qua consisteret ipsius
eloquentia, et quem non defugissent ipsius praedecessores D. p.m. Eilardus
p. 325] Reinalda, et D. Leontius, favebant meae sententiae nutu et verbis D. Mei~ Meinardus
25] nardus Schotanus, et D. Pasor, caeterique profess. Ille cum impetu, se si isto
titulo vocandus fuisset, renuiturum fuisse professionem suscipere. Subieci, me
admodum dubitare. Vide vir ampliss. ac spectatiss. quo non transversos agat
homines superbia. Quasi isti viri, qui νυν εν τοις αγιοις, et fastum mundanum
desuper calcant, aut fuerint honoris sui prodigi, aut in famis solamen professi~ professionem
30] onem agitaverint: ipse solus sit magnanimus et αυταρκης.
Deinde cum D. Verhellius mihi ostenderit epistolam ad suum affinem am~ ampliss.
pliss. D. Gravium datam, ego quod ipse retulit non // possum non Tuam Am~ Amplitudinem
plitudinem confirmare, quod toti Academiae perversa ac inconsiderata plero~ plerorumque
rumque collegarum nostrorum actio innotuerit (pelluxit enim, neque se tenuit
35] intus haec caprificus) unde heri D. Amesius, ac post D. Meinardus Schotanus
mihi dixerunt, fronti ianuae, qua nobis in actibus solennibus ad sedes nostras
ingressus patet, versus nos omnes inscriptum fuisse iretaceis literis maiusculae
staturae: Het is al gecks werck.
Hinc videat Ampl. T. quo gravitas maiorum nostrorum delabatur. Profecto
40] si decus maiorum nostrorum non possimus aut assequi aut proxime insequi,
quid mihi cum Academia, in qua quasi talium particeps reputabor. Vale, vir
nob., ampliss., consultiss. ac παρρησιαι meae ignoscas, in qua si affectui quid~ quiddam
dam dari, praeter iustum dolorem, ducas, non perscriptum velim, sin te pungat
idem qui me stimulus, fac sentiat hic Aries superesse qui tondere norint. Vale,
45] vir ampliss. ac colendiss. Dabam praepostr. Eid. Iun. anno partae salut.
MDCXXX.
Nob. Ampl. T. addictissimus Ioh. Hachtingius. //
[Adres:] Nobilissimo, amplissimo, eruditione iuxta, ac prudentia spectatissimo
50] D.D. Iohanni [S]aekma in supr. provinciae [Cu]ria assessori, Academiae patriae
curatori ac amico plurimum colendo. Leovardiam.
Franq.
Dokkum, [vrijdag] 2 oktober 1657. - Regnerus, zoon van Johannes Hachting, stuurt aan Theodorus Saeckma en Anchises Andla een bundel brieven. (Codex Saeckma no. 210).
Amplissimi, consultissimi, clarissimi viri,
Ecce nunc trado vobis hunc epistolarum fasciculum, quarum in proximis
meis ad Vestras Amplitudines feceram mentionem. Putem maximam illarum
partem vobis haud displicituram. Quamquam immixtas nonnullas sciam, quarum
5] dignitas se ipsam non adeo forte an commendet, subactissimo Amplitud. Ves~ Vestrarum
trarum iudicio has omnes relinquo. Operam tamen dedi, ut ex tanta literarum
mole, earundem κεφαλαιον collegerim, quod nunc, quo possum animi candore,
vobis sisto. Valete παντοιης αρετηισι κεκοσμεμηνοι ανδρες.
Neve vos nostris vitiis iniquos
10] Ocyor aura tollat
p. 326] viros longaevitate dignissimos, et non nisi sero natali coelo redonandos. Ite~ Iterum
rum valete, meque in vestri favoris asylum recipite. Raptissime Doccumi e
musaeo nostro die 2 Octobr. anni απο της Χριστογονιας 1657.
Amplitud. et Claritat. Vestrarum proiectissimus cultor Regnerus Hachtingius.//
15]
[Adres:] Amplissimis, consultissimis ac doctissimis viris D.D. Theodoro a Saeck~ Saeckma
ma I.U.D. in suprema Curia senatori dignissimo, D.D. Anchysae ab Andela S.
Med. Doct. et variis functionum politicaram dignitatibus claro. Leoverdiam.
Port.
Franeker, 18 september [1617]. - Lasius Johannis schrijft aan zijn verwant en voogd Saeckma over het ontvangen studieadvies; omdat de opdracht van zijn eerste disputatie aan hem niet gerealiseerd is, zal hij zich anderszins erkentelijk tonen. (Codex Saeckma no. 211).
Amplissimo, piissimo, doctissimoque viro D.D. Ioanni Saeckma, consiliatori
simul in suprema Curia dignissimo, meo cognato reverendo S.P.
Graviter me tuae nuperae litterae delectarunt, ex quibus percepi, te sum~ summopere
mopere me de litterarum mearum studiis hortari, ne, quod studiosi iuvenis
5] esset, quicquam de his omitterem; in primis autem, quantum ex iis cognovi,
studii theologici viam ut aggrediar, maxime te velle; huic, ut, quod obedientis
est, praestem, praesertim cum is, cui totus curae sim, sic a me postulet, dili~ diligenter
genter invigilo. Deinde linguarum quoque studium summe mihi a te commenda~ commendatum
tum video, cui puto, quin dubium tibi non sit, me sic incumbere, ut tu mihi
10] incumbendum censes. Caeterum cum sciam et logicum tibi studium minime
displicere, sedulo huic ad hoc tempus usque operam dedi, cuius ego hoc quale~ qualecunque
cunque exercitium, ne frustra in hoc trivisse tempus videar, publice mihi pro~ proponendum
ponendum duxi, publicamque huius discussionem iam crastino die inire certum
est. De dedicatione autem tituli, licet tibi quidem ut curatori meo et patrono
15] summe mihi parentis loco honorando studiorum meorum primitias offerre
debuissem, quod cum factum non sit, excuses velim, saepe enim multumque
cum a me studiorum meorum aliquod specimen expostularent, iam mihi faciun~ faciundum
dum fuit, tu interim quicquam tua nobilitate dignius exspecta. Haec sat esse
puto, Deumque precor, ut firmam tibi valetudinem cum diuturna vita largiatur.
20] Amen. Datum Franecarae 18 Septembris.
Tui observantissimus cognatus Lasius Iohannis. //
[Adres:] Amplissimo, piissimo, eruditissimoque viro ac domino D. Iohanni Saeck~ Saeckma,
ma, consiliatori in suprema Curia, quae Leovardiae est, dignissimo, cognato
25] meo mihi medullitus amando.
[Franeker, 1636]. - Theologiestudenten verzoeken de curatoren tot er twee nieuwe hoogleraren benoemd zijn, tijdelijk Jean Cluto als zodanig aan te stellen. p. 327] (Codex Saeckma no. 212).
Nobilissimi et amplissimi viri, Academiae huius celeberrimae curatores specta~ spectatissimi,
tissimi, studiosorum patroni faventissimi, domini nostri observandissimi,
Fama illustris et florentissimae huius Academiae olim per exteras nationes
mirum in modum pervolavit, et etiamnum pervolat, cum ob egregia privilegia
5] ipsi donata et concessa, tum vel maxime ob clarissimos et consultissimos,
quos habuit cunctis temporibus, omnium facultatum Doctores et professores;
adeo quidem, ut ex oris terrae remotissimis veri musarum cultores ad hanc se
contulerint; quo felicius telam studiorum pertexere, et ecclesiae aut reipublicae
utilitatum copiam communicare possent. Huius salus vobis (viri nobilissimi et
10] amplissimi) curae et cordi est, non eo usque tantum, ne quid detrimenti capiat,
sed ut augeatur indies professoribus idoneis, quos non aliena fiducia, sed
vestro iudicio censetis, ut in studiorum ratione ecclesia habeat, de quo pluri~ plurimum
mum possit sibimet sperare, ut denique omni ex parte sit ornata, florens,
felix.
15] Verum proh dolor! Academia haec nuperrimo tempore subitaneo et inexpec~ inexpectato
tato obitu duorum S. theologiae professorum afflicta, summum detrimentum
et iacturam passa est. Frigerent paulatim et flaccescerent multorum animi, quibus
studia theologica ante inprimis erant cordi, quique in singulos dies summa cum
gratulatione et singulari cum fructu ternas excipere lectiones assueti erant;
20] animo suo dubio omni procul temporis pretiositatem et expensarum ambitionem
revolventes, non minus nunc quam olim frequentioribus audiendis theologicis
lectionibus tempus esse ferendum plane persuasi sunt. Audiuntur quotidie, ob
crebriorum ante habitarum lectionum carentiam, multorum lamentationes, qui
ex terrae locis longissime dissitis a dilectis suis parentibus in bonum finem
25] huc ablegati intra parietes privatos aliquantisper delitescunt, magnisque impen~ impensis
sis ac sumtibus cursum studiorum decurrere satagunt. Haec et talia (viri nobi~ nobilissimi
lissimi et amplissimi) paulatim (quod tamen Deus Opt. Max. avertat) aliqualem
Academiae ruinam minitarentur, nisi singulari vestra cura, et prudentia Acade~ Academiae
miae saluti et famae in posterum prospici et provideri posset. Non umbraticam
30] causam agimus (viri nobilissimi et amplissimi) a vestris curis alienam, sed quae
ad summos iudices et acri iudicio valentes iregestit. Optandum sane esset, ut
alii S. theologiae professores in locum absentium et defunctorum surrogaren~ surrogarentur,
tur, quo ita commodo et utilitati S. theologiae studiosorum magis magisque
consuleretur.
35] Caeteras facultates in optimo et florentissimo versari statu, nemo est, qui
nesciat, et sane theologica facultas, quae summam prae se fert altitudinem, et
gravitatem, uberiorem merito constitutionem sibi efflagitare videtur. Defereba~ Deferebamus
mus hoc negotium ad amplissimum senatum Aca//demicum, qui causae huic
gravi a se medelam haud posse adhiberi, adeoque ad vos (viri nobilissimi et
40] amplissimi) tanquam ad superiores appellandum esse paucis indicabat. Sic nos
pati repulsam et re non confecta plane discedere sumus coacti. Non tamen
animo deficimus: sed vos, quibus chara est salus Academiae, et a quibus tota
illius cura dependet, patronos summosque iudices in hoc negotio vocamus
p. 328] obnixe et ex animo rogantes, ut vestro singulari iudicio et prudentia, bono
45] publico, utilitati S. theologiae alumnorum, et famae ac saluti Academiae consu~ consulatur
latur.
Interim cum reverendus et clarissimus D. Iohannes Cluto S.S. theologiae
Doctor, cathedrae disputatoriae privatisque collegiis theologicis cum honore et
summa omnium laude praesideat, nihil magis in votis haberemus, quam ut ipsi
50] vel alii cuidam (vestro iudicio) publice docendi ac legendi facultas permitteretur
ad tempus saltem, donec certi quidam S. theologiae professores (vestra autho~ authoritate)
ritate) loco mortuorum publico isti officio ordinario destinentur. Nec sane
frustraneum videtur hoc postulatum. Insignes enim fructus ab illo ad nos
redundarunt; praeclaram eius eruditionem (quam vobis multo penitius notam
55] esse, facile nobis persuademus) satis habemus perspectam, ut qui illum dexte~ dexteritate
ritate in rerum altissimarum conceptibus inveniendis, et facilitate ac aptitudine
in iisdem exprimendis valere experimento plus quam compertum habeamus. Ne
autem hoc eo dictum videatur, quasi nobilissimis et amplissimis viris praedic~ praedictum
tum D. Doctorem obtrudere et iisdem nostro iudicio standum esse velimus,
60] ipsimet data opportuna occasione ex imminente iam iam publica disputatione
theologica (si absque rerum gravium iactura fieri possit) huius rei periculum
capere poterunt. Huic igitur postulato si annueritis (viri nobilissimi et amplis~ amplissimi)
simi) quicquid utilitatis ac fructus inde ad nos redundaverit, id omne Vestrae
Amplitudini referendum esse censemus, nostramque obedientiam, singulaque
65] gratitudinis officia vicissim praestare sumus in aeternum paratissimi. Valete viri
nobilissimi et amplissimi et huic nostrae petitioni ex animo favere dignemini.
Stanislaus Vitellius de Zelanka Zelenski
Andreas de Kurozweki Mecinsky
70] Christophorus de Kurozweki Mecinsky
Iohannes Petricius GG.DD. Meciniorum p.t. ephorus
Andreas Rozycki //
Iohannes Henricus Goeddaeus
Theodorus ab Eybergen Gelrus
75] Georgius Calmannus Silesius
Gerardus Faber S.S. theo. st.
Iohannes Litomirski Lithuanus
Georgius Ioerlingius
Gerardus Ness
80] M[agiste]r Ielmerus Wibrandi
Rodolphus Cyrici, Lib. Art. Mag.
Arnoldus Crijn Zutph.
Paulus Hackenbergerus
Bernardus ab Eyll
85] Martinus Iustini Lauermannus
Petrus T. Beetguman Frisius
Hiddius Zuagemus
Christianus Besten Batavus
p. 329] Sibrandus Wybingha
90] Hermannus Fledder, Transisul.
Daniel Placius
Abraham Wilsens Flissinga Zelandus
Hansonius Huss, Leo. Fris.
Cornelius Gelder Enchus.
95] Petrus Mulhusius, Berna-Helvetius
Iohannes Musonius Simonidae Polonus
Isbrandus Hoosdius
Iohannes Dominici, Frisius
Andreas Huszti Hungarus //
100] Caspar Veresmarthi
Stephanus Wasarhely
Stephanus Keressegi
David Dioszegi
Basilius Gidofalvi
[Zonder adres]
[Franeker, zaterdag] 23 januari 1630. - Door professor Verhel gewaarmerkte afschriften uit de handelingen van de academische senaat, 1622-1629. (Codex Saeckma no. 213).
Copia ex libro Actorum Acad. Franeq.
11 Septembris 1627. Literae in causa Borusserorum pro defensione disciplinae
ad DD. curatores exaratae, fuerunt praelectae, et approbatae a cunctis DD.
professoribus. Praesentibus magnifico D. rectore Amesio, M. Schotano, Reyfen~ Reyfenbergio,
bergio, Rhala, Winshemio, Metio, Amama, Verhel, Hachtingio, Pasore.
15 Feb. 1626. Decretum est in causa Arcerianae calumniae rescriptum D.D.
Althusii nomine senatus Emdani ad nos missum in archivis esse reservandum,
copiam autem authenticam repraesentandam esse DD. curatoribus, et negotium
pleno ore omnium esse urgendum apud eosdem DD. curatores donec res ex
voto conficiatur. Praesentib. rectore Hachtingio, Schotano, Winshemio, Rhala,
Metio, Amama et Verhellio.
11 Novemb. 1622. Exhibiti sunt senatui Academico supplices libelli nomine
Fred. Heynsii et Ulderici Balck, quibus uterque petebat sibi dari literas com~ commendatitias
mendatitias ad DD. Deputatos pro obtinendo munere typographico, senatus cen~ censuit
suit ex re Acad. esse ut antequam literae dentur concipiantur articuli ad rem
typographicam pertinentes, iidemque transmittantur ad DD. Deputatos et cura~ curatores
tores ut ab iis ratificentur. Praesentib. magnifico Lubberto, Amesio, Winshe~ Winshemio,
mio, Rhala, Metio, Arserio, Amama, Verhel, Hachtingio.
3 Iunii 1625. Articuli concernentes bibliothecae curam D. secretario Cou~ Coumans
mans a senatu Acad. propositi, praelecti sunt omnibus DD. curatoribus et ab
iisdem approbati, et impositum est domino secretario ut hos ipsos sequatur.
p. 330] 3 Iunii 1625. Postquam orta esset quaestio de salario senatui Acad. propter
vacationes tribuendo, res et a rectore, et a domino Schotano ad hoc delegatis
a DD. professoribus, et ab Hugone Petri per libellum supplicem, ut DD. cura~ curatoribus
toribus omnibus delata, ut quod ipsis videretur, statuerent, statuerunt autem,
et in hac speciali causa Hugonis, salarium senatui Acad. cedere debere. //
5 Iulii 1624. Nobilissimi et amplissimi DD. curatores consulti a rectore
magnifico nomine omnium DD. professorum de iis quibus spem studiosorum hic
commorantur nec curant nomina sua referri in album studiosorum, responde~ responderunt
runt se arbitrari eos primo ad rectorem et senatum esse vocandos, iisdemque
decernendum tempus intra quod nomina sua curent in album referri, quod si
huic mandato non obtemperent, interdicendum ipsis esse omnibus lectionibus,
disputationibus, exercitiisque Academicis, qua publicis, qua privatis, atque adeo
omni consortio studiosorum, et si contra fecerint excludendos ex Academia, et
agendum apud magistratum oppidanum uti eos urbe excludant. Placuit omnibus
professoribus hoc consilium DD. curatorum in acta publica referendum, rela~ relatumque
tumque est praesentibus magnifico Lubberto, Amesio, Bouritio, Winsemio,
Metio, Hachtingio et Amama.
29 Maii 1629. Decretum fuit praesentibus ampliss., nobiliss. DD. curatoribus
Academiae, eorumque consilio: 1o Ut in eligendo quotannis rectore facultatum
ordo servetur successivus. 2o Assessores quique e singulis facultatibus eligan~ eligantur,
tur, et annuatim cum rectore suo munere defungantur. 3o Qui rectoratu abierit
facultatis suae nihilominus in sequentem annum assessor, et ubi per absentiam,
morbum aut alias sonticas causas opus fuerit, exrector sit. 4o Quum vero
quatuor facultates nondum singulae tres habeant professores, placuit donec ei
rei aliter provisum fuerit, ut D. Rhala in iuridicam, et DD. Metius et Verhel in
medicam assciscantur: ordine tamen sessionis, qui hactenus alioqui fuit, in pu~ publicis
blicis actibus et caeteris quae eodem pertinent nihil immutato.
Gecollationeert bij mij onderschrevene, desen is bevonden met sijn principaele
t'accorderen op huyden den 23 Januarii 1630, A. Verhel.
[Franeker, dinsdag] 5 november 1644. - Bewijs van ontvangst door Verhel voor de weduwe van Martinus Gravius, zijn zwager, betreffende de erfenis van de laatste. (Codex Saeckma no. 214).
Bekenne ick ondergeschreven Dr. Arnoldus Verhell professor philos. binnen
Franeker als man ende voogd over Riemcke Gravius, mijn echte huysvrouwe, als
erfgenaemen van wijlen Johan Martens Gravius haer vader, ontfangen te hebben
uut handen van Geescke Rijx van Os, weduwe van wijlen de here Martinus Gra~ Gravius
vius mijn schoonbroeder, als moeder ende wettelijcke voorstanderse van hare
drie onmondige kinderen bij mijn welgedachte schoonbroeder in echte getogen,
als mede van wegen Dr. Jacobus van Marssum als man ende voogd over Anna
van Marssum sijn echte huysvrouwe, alle als erfgenamen van mijn voornoemde
schoonbroeder de summa van honderttwaelf goudguldens seventhien stuyvers
ses penningen capitael in een, ende achtien gelijcke guldens vijfthien stuyvers
p. 331] in een twede parthije van interessen van voorschreven summa tot dato deses
vervallen, welcke schult mij in voorschreven qualiteyt competeert volgens de
scheydinge ende assignatie voor den here Nauta als commissaris gevallen den
3 Januarii 1642, bedanckende de welgedachte weduwe in voorschreven qualiteyt
goeder weldade passere desen voor quitantie oirconde mijn handt den 5en
Novemb. 1644.
A. Verhel.
LESSUS funebres in tristem obitum ... D. Arnoldi Verhel ... Franekerae, Iohannes Wellens, 1664. [16] pp. 31 cm. Met gedichten van Tithama, H.M., Johannes Schotanus a Sterringa, Hermannus Zulenius, W.G., Albertus Hachtingius, Hanso Hes, G. Siccama, Stephanus Pataki, B[althasar] Lyfhelt, Hermannus Menslage, J[ohannes Georgii] Fivelandt, Sipcke Duynterp, Sebastianus Baardt, H[enricus] Antonides van der Linden en J[ohannes] Junior. (Codex Saeckma no. 215).
[Franeker?, zaterdag] 15 augustus 1629. - Georgius Borchers vraagt rector en assessoren vergiffenis voor zijn wangedrag en verzoekt te mogen terugkeren aan de universiteit. (Codex Saeckma no. 216).
Copia
Salutem et observantiam.
Magnifice domine rector, senatus huius Academiae amplissime,
Quam petitionem antehac Vestrae Magnific. et VV. AA. insinuavi, eam nunc
5] humiliter itero, et ut vobis de animo meo prolixius constare possit, nullusque
amplius scrupulus restitutioni meae iniiciatur, agnosco denuo me graviter pec~ peccasse,
casse, eorumque quae admissa sunt paenitudine duci: culpam submisse depre~ deprecor,
cor, pariturus aequis conditionibus, quas senatus mihi praescribet, offeroque
me omnes et singulos dominos professores ea qua par est observantia cultu~ culturum,
10] rum, honeste inculpateque victurum. Valete et optatum responsum mihi imper~ impertimini.
timini. Datum in pago N. 15 Augusti anno 1629.
AA. VV. observantissimus
Georgius Borchers.
15] Hanc cum originali sua concordare testor
I. Coumans n. pub.
1629. 8. 18.
Acad. secretarius
In dorso scriptum erat:
20] Magnifico domino rectori et assessoribus illustris Academiae Franequeranae.
Memorie van de poincten mijn heeren de Gedeputeerden der Staten van Friesland bij den curateurs van den Universiteit den 11en Decembris 1629 voorgedragen. p. 332] (Van de hand van Saeckma; Codex Saeckma no. 222).
1. Dat de professoren belast werde conform het gebruyck duslange gehouden
niet alleen in het maken van den ordre der lessennen ende andere exercitien,
maer oock 't ondersouck over den voorgang in den selve behoorlijck respect
ende gehoorsaemheyd te bewijsen bij poene van de wederhorige mit suspensie,
verminderinge hunner tractement, ofte oock privatie van de professie nae gele~ gelegenheyd
genheyd ende vereysch der saecken, om also den abusen wegh te nemen soo in
't een als andere ende volgens voorgaende gebruycke.
2. Dat Dr. Winshemio mits zijn contumacia nu meer opgeseyd werde de bedie~ bedieninge
ninge van den assessoratie voor dit jaer ende de magnifico belast in zijn plaet~ plaetse
se t'elckens te roepen den assessorem facultatis medicae, die voorgaende jaer
is geweest: met verhael van de gelegenheyd Borchersii saecke ende den ongron~ ongronde
de der restitutie.
3. Ende soo Doctoren Maccovius ende Reiffenbergius mede gedifficulteerd
onlangs hebben met veele ongerijmde proposten hunne plaetsen te becleden
anders als bij provisie; dat de rector ingelijcken werde gelast bij hunne weyge~ weygeringe
ringe ofte uytblijven cuiusque facultatis assessores van verleden jaere ad con~ conventus
ventus te roepen; ende den curateurs van der selver obstinatie te verwittigen,
om daer tegens naerder versien te worden als des behoort.
4. Wijder aengesien nu helas deur 't overlijden van den voortreflijcken profes~ professore
sore Amama zijne assessorisplaetse oock vaceert ende tot maintien van den
discipline allesins dient becledet, dient den rectore mede last gegeven om den
assessorem facultatis artium van voorgaende jare oock te roepen ad conventus
totter tijd nu toecomende eyndelijck bij verkiesinge van den rectore een nieuwe
assessor mede uyt den voorsegden faculteit gesteld werde. //
5. Dat evenwel niet gehaested werde met vergeven van de professie; ende
ondertuschen ordre gemaeckt bij provisie om deur Sc. ofte Hacht. den studen~ studenten
ten te dienen sijnde anders considerabel bij verminderinge van de tractementen
op een profess. ling. Latin. te leggen.
6. Van den Oeconomi verbeteringe te disponeren heeft goede reden conform
vorigen verleenden appostille ten regarde van de tegenwoordigen dierte.
7. De coster, pedellus ende bode van der Universiteit hadden wol eenige veree~ vereeringhe
ringhe voor hunne diensten ende besonder in consideratie van tegenwoordigen
tijd gemeriteerd.
Copie
[Franeker, vrijdag] 29 mei 1629. - Notulen van een vergadering van curatoren en professoren over op 28 maart toegezonden bepalingen m.b.t. het rectoraat. (Codex Saeckma no. 223).
Den 29en Maii 1629.
Op huyden sijn in curia Academica gecompareert den EE. MM. heeren cura~ cura
p. 333] tores Acad. ende geproponeert zijnde vooreerst van de overgesondene articulen
beneffens den missive van den 28en Martii laestleden, ende gevraacht oft t'in~ t'inhoudt
houdt van dien tenminsten substantialiter niet den collegio is voorgedragen,
oock bij yder der HH. professoren daarop sijn meninghe verclaart, hebben D.
magnificus Amama gesecht van ja, D. Maccovius van ja, D. Amesius van ja, D.
Meinardus Schotanus van ja. D. Reifenbergius verclaert niet gedachtich te zijn,
dat daarop ordine omgevraacht sij van elckeen, bekennende anderswel niet
gecontradiceert te hebben het geproponeerde, maer van den appendicibus geen
mentie gemaeckt te zijn als besonder int eerste De suspensione aut graviori
punitione, oock int tweede De mulcta: maer generalenlijck wel gesecht te zijn
int laeste, quicunque officio suo deessent, quod ampliss. D. curatores ipsorum
officia non essent usuri. D. Bernhardus Schotanus secht quoad substantiam van
ja. D. Menelaus Winsemius secht den substantiam wel voorgestelt te zijn ende
deselve alsnoch te approberen, sonder nochtans eenichsins gedacht te hebben,
dat sulx metten appendicibus in codicem Acad. geredigeert solde werden. D.
Adrianus Metius secht wel gedachtich te sijn, dat d'laaste articulen ordine bij
den HH. professoren omgevraacht sijn, ende d'selve gearresteert met approba~ approbatie
tie van de EE. MM. heeren curatoren, uutgesondert dat d'exrector assessor sol~ solde
de weesen, voorts aengaende d'eerste articulen wel mentie gemaeckt te zijn in
genere, maer d'selve als een vermaninghe aengenomen te hebben ten dancke,
volgens des Acad. wetten, sonder gedacht te hebben dat sulx in actis solde
werden gerefereert, ende dat voorgemelte HH. curatoren hun EE. alleen solden
sulx bevredigen in voegen gestelt. D. Hachtingius secht op den voorgestelde
vrage ja. D. Georgius Pasor secht quoad substantiam van ja, van de modo pu~ puniendi
niendi niet verstanden te hebben. //
Hiernae gevraacht zijnde wat gedesidereert werde oft in praefatione oft in
de drie eerste articulen heeft D. magnificus verclaart niets te desidereren, dan wel
goedt gevonden te hebben ende alsnoch eerste nederichlijck te versoecken om
den mindere quetsinghe van de existimatie der HH. professoren, dat daeraff in
codice Acad. geen mentie werde gemaeckt, verstaende nochtans d'selve religi~ religieuslijck
euslijck bij een yder behooren onderholden te werden. D. Maccovius secht quo~ quoad
ad substantiam niet desidereren, doch quoad appendicem reverentlijcken te ver~ versoecken,
soecken, dat EE. MM. HH. curatores gelieven te letten op den existimatie der
HH. professores, daarbij doende nochtans te verclaren dat d'selve articulen
samte behooren onderholden te werden. D. Amesius secht hem te approberen
den drie eerste articulen, alleenich dat hij verclaert het vierde concordia te ge~ generdl
nerdl te zijn omme bij disobservantia daarop sodane straffe te volgen, ende
doch oock niet te weten bij wien sodanighe straffe behoort gedaen te werden.
D. Meinardus Schotanus approbeert den voorschreven drie eerste articulen ende
belangende den relatie in codicem gedraacht hem tot het gevoelen der EE. MM.
heeren curatoren. D. Reifenbergius secht dat deselve drie eerste articulen be~ behooren
hooren nagelaten te werden, vermits de Academische fundamentale wetten
daartoe genoech sijn. D. Bernhardus Schotanus maeckt hem conform met D.
Amesii verclaringe daarbij versoeckende dat d'selve articulen en niet mogen in
codicem gerefereert werden. D. Menelaus Winsemius secht d'inhouden van de
p. 334] voorschreven articulen in substantia alsnoch te approberen, maer dat d'selve
niet conen nochte behooren salva authoritate, existimatione et concordia ordinis
professorum ende andersins in codicem Acad. gerefereert werden. D. Metius
secht de voorschreven articulen quoad substantiam niet te contradiceren, den
fundamentele wetten Acad. ende den straffe te bevelen, dien d'selve toecompt,
weshalve geensins verstaet die in codicem oft anders gerefereert te conen
werden. // D. Hachtingius secht den drie eerste articulen, et secundum sub~ substantiam
stantiam et secundum modum proponendi conform te sijn legibus Academiae
fundamentalibus. Ende alsoo quaevis statuta momenti alicuius oock gemaeckt
zijnde a solis DD. professoribus, behoorde gerefereert te werden in codicem
Acad., verstaet oock deese in eundem codicem behooren gerefereert te werden.
Interim van harten bedroeft zijnde dat sulcke necessareyn geworden is. D.
Georgius Pasor maeckt hem conform met D. Amesii verclaringe.
Voorts gevraacht zijnde op den 4., 5., 6. ende 7. articulen verclaert D.
magnificus d'selve te approberen alleene eerbiedichlijck versoeckende voor sijn
persoon dat de seste articule quoad assessoratum ex-rectoris mach werden
verandert, ende dat d'selve articulen in codicem mogen gerefereert werden,
indien hun EE. MM. verstaen dat d'observatie vandien sall strecken tot der
Acad. ruste. D. Maccovius secht den voorschreven laaste articulen te approbe~ approberen,
ren, ende goedt te vinden dat d'selve in actis werden gerefereert, alleenlijck dat
in 4to articulo gestelt werde ordo successivus ende dat in 6to van de ex-rec~ ex-rectoratu
toratu is gestelt, voorheen niet gedecideert, dan arbitrarium geweest te zijn. D.
Amesius approbeert deese articulen ende versoeckt dat d'selve in codicem
mogen gerefereert werden. D. Meinardus Schotanus verclaert denselve articulen
te approberen ende in codicem Acad. gestelt te mogen werden. D. Reifenbergi~ Reifenbergius
us secht onnodich te sijn deese articulen in codicem gerefereert te werden,
aangesien sulx tevooren bij den HH. professoren is geschiet. D. Bernhardus
Schotanus secht den voorschreven laaste articulen te approberen ende te ver~ verstaen
staen dat d'selve in codicem behooren gerefereert te werden, ende daarbij te
versoecken, dat nopende het 5de articule mach claerlijck utgedruckt werden,
wat geobserveert sall werden in eo casu, soo in een faculteyt alleen twee sijn
professores, waaraff d'eene is rector geeligeert sijnde d'ander in voorgaende
jaar assessor geweest. // D. Menelaus Winsemius secht den voorschreven vier
laaste articulen te approberen als alleenlijck dat in 4to articulo d'woorden Ita
quidem ende volgende werden naegelaten, ende dat in 6to articulo d'electio
rectoris defungentis in assessorem bleve arbitraria. D. Metius maeckt hem
conform met D. Winsemii suffragio. D. Hachtingius secht ad posteriores arti~ articulos,
culos, dat hij approbeert mutationem senatus praecedentis, alsoo nochtans, dat
uutten gewesene altijdt een sij in senatu propter continuationem causarum. D.
Pasor approbeert denselve articulen, ende verstaet dat die in codicem mogen
gerefereert werden.
Actum ut supra in kennisse van mij secretaris
J. Coumans 1629, 5, 29.
p. 335] [Franeker, maandag] 11 juni 1627. - Reifenberg beklaagt zich in het geheim bij Saeckma, dat tegen zijn zin door zijn collegae aan een student het licentiaat in de rechten is verleend. (Codex Saeckma no. 226).
Salutem et cultum defero.
Scripsi vir nobilissime et amplissime iam ante, quod candidatus quidam
apud facultatem iuridicam nomen professus sit, ut ipsi gradus in iure tribuere~ tribueretur.
tur. Eum praeterita septimana examinavimus, et me quidem dissentiente a
5] reliquis ad publicam disputationem pro gradu Licentiae admissus fuit. Cuius rei
testimonium mihi perhibebunt qui praesentes fuerunt. Iuvenis adhuc est, et
quem nuptiarum opulentissimarum, ut audio, spes ad hanc petitionem protrusit,
de quo dici possit:
Turpius eiicitur, quam non admittitur hospes.
10] Consilium collegis suggessi, ut hoc negotium ad dominos curatores refera~ referatur,
tur, qui publica auctoritate cum eo dispensare possint. In offensam aliorum in~ incurram,
curram, si inaudiverint ad nobiliss. Amplitud. Vestram me super hac re scrip~ scripsisse.
sisse. Itaque rogo, ut quia haec ex intimo affectu, quo Academiam prosequor,
et observantia erga Vestram nobiliss. Amplitudinem scripsi, si mentio huius rei
15] fuit, nominis mei relationi parcatur, quam in Frisiae decus, et Academiae sin~ singulare
gulare praesidium diu coetib. hominum interesse opto. Vale vir amplissime.
Dab. ex Academia 11 Iun. anno 1627.
Vestrae nobiliss. Amplitud. observantissimus Iustus Reifenberg D. //
20] [Adres:] Nobilissimo et amplissimo viro, domino Iohanni Saeckma ICto, supre~ supremae
mae Curiae senatori, et Academiae Franequeranae curatori magnifico, domino
observandissimo. Leovardiam.
[Franeker, dinsdag] 6 maart 1627. - Reifenberg stuurt ter beoordeling bladzijden van de derde druk van zijn handleiding tot de Instituten, die eerstdaags te Frankfort zal verschijnen; hij verklaart waarom hij Treutler heeft ingevoerd. (Codex Saeckma no. 227).
Salutem et cultum.
Mitto vir nobilissime et amplissime, domine observandissime, reliquas
aliquot Manuductionis meae quae nunc tertium sub prelo calet, pagellas. Una
vel altera pagina adiecta opusculum propediem lucem videbit. In quo cum
5] parata mihi videam multorum iudicia, nobiliss. Vestram Amplitud. cuius ingentia
in me merita malo silentio grata cum mentis recordatio[ne] signare, quam ef~ effuse
fuse depraedicare, maximopere [rogo] ut dignetur me monere, si quid sit quod
desiderari possit, aut etiam iustam mihi concitare offensionem. Opusculum ante
annos sex natum est, et quia perspicuitatem aliquam tironibus praefert, exem~ exemplaria
10] plaria distracta sunt, quod tamen varie auxi in hac editione. Bachovii nomen
saepius intercurrit, quam erat par, qui praestantissimis ICtis temere in multis
se opponit, et cuius opiniones ipse refutatum ivi in miscell. disputationibus.
p. 336] Sed inde factum, quod cum in Academia Rintelensi disputationibus Treutleri
vacarem, ille author propter notas ad Treutlerum, quas studiosi inconsulto
5] sequebantur, mihi familiaris factus sit.
Omnino studiosi ad Duareni, Cuiacii, Hotomanni etc. eruditissima scripta
revocandi sunt; quae qui non arripiunt, hac tempestate vix studiosae iuventuti
satisfacere possunt. Et hos antesignanos et duces proponit sibi ipse Treutlerus
noster, cui iam opera in hac Academia impenditur. Iterum rogo, amplissime
10] domine, ut monere et dirigere velis, si quid in hoc scripto lucem veritatis ferre
non queat, cuius lectorem ipse commodum deinde admonere possum. Salve et
vale vir nobilissime, reipubl. et Academiae, quae proprie vestra est, bono et
emolumento. Dab. ex Academia 6 Martii anno 1627.
Vestrae nobiliss. Amplitud. observantissimus Iustus Reifenberg D. //
15]
[Adres:] Viro nobilissimo et amplissimo, domino Iohanni Saeckma ICto, Curiae
provincialis senatori gravissimo, et Academiae Franequeranae curatori primario,
domino observandissimo. Leovardiam.
[Op adreszijde bij briefnummer door Gabbema:] Reyfenbergius
[Franeker, zaterdag] 28 april 1627. - Reifenberg stuurt enige disputaties van Antonius Matthaeus uit Groningen, o.a. gericht tegen professor Perbandt van Koningsbergen; hij vraagt Saeckma's oordeel over een van de verhandelingen. (Codex Saeckma no. 228).
Salutem et cultum!
Mitto nobilissime et amplissime vir, domine observandissime, hic aliquot
disputationes domini D. Antonii Matthaei Groninga ad me missas, quibus prae~ praefixit
fixit praefationem auditoribus suis inscriptam. In illa acriter perstringit eos qui
5] sibi refutandas eius disputationes de fundamentis iuris sumserunt, in quibus
nominatim scio esse professorem Academiae Regiomontanae Perbandt, eius
quondam discipulum cuius disputationem adversus eum nemo sine risu legerit,
adeo inepta, et putida est. Ipse dominus D. Antonius Matthaeus ad me scribit,
audire se, esse eum hominem indoctissimum, et a necessariis subsidiis ad ius
10] civile imparatissimum. Libenter aliquando Vestrae nobiliss. Amplitudinis iudici~ iudicium
um de tractatione tredecim illarum disputationum ad totidem titulos Codicis,
ubi prodierint integrae audiam. Salve plurimum vir amplissime. Dab. 28. April.
anno 1627.
Vestrae nobililiss. Amplitud. observantissimus Iustus Reifenberg D. //
15]
[Adres:] Nobilissimo et amplissimo viro, domino Iohanni Saekma, supremae in
Frisia Curiae senatori, et Academiae eius curatori primario, domino observan~ observandissimo.
dissimo. Leovardiam.
Franco.
p. 337] [Franeker, maandag] 28 mei 1627. - Reifenberg stuurt Saeckma een exemplaar van zijn Handleiding tot de Instituten, meldt de vorderingen van de colleges over Treutler en de komst van Duitse studenten, bericht over een doctoraalstudent van Schotanus en stuurt een door zijn verwant Johannes Matthaeus overhandigd verzoekschrift om geld voor de armen door van de graaf van Nassau. (Codex Saeckma no. 229).
Salutem et cultum nuncio.
Manuductio mea, vir nobilissime et amplissime, domine observandissime, de
qua honestum ferre iudicium V. nobiliss. Amplitudo voluit, lucem iam adspexit.
Eam mitto cum observantiae testificatione, et rogo, ut tueri dignetur contra
5] maligni livoris dentem.
In collegio Treutleriano tam publico quam privato pergere non desino. Pri~ Primum
mum volumen, Deo dante, circa ferias magnas Caniculares absolvam et recta
transibo ad volumen secundum. Venerunt huc quidam Germani, qui in Germani~ Germaniae
ae Academiis per quinquennium vixerunt. Illi, siquidem adhuc quidam acessse~ acessserint,
10] rint, maximo conatu in disput. Treutleri excutiendis praeclaram operam nava~ navabunt.
bunt. Et ipse nunc prae Treutlero res omnes relictas habebo, cui, una tamen
cum recitationibus quotidianis, totus vacabo.
Est quidam studiosus iuris, qui cl. D. Schotani privata institutione et di~ directione
rectione in studiis usus per aliquot menses fuit. Is nomen inter candidatos
15] profitetur. Ego, cum leges examini solemnes praescriptae sint, dabo operam, ut
illis constet sua authoritas. Coniunctum cum egregie Academiae est, ut dignis
tribuantur ista honorum insignia et testimonia, et in hanc sententiam concedent
omnes, quibus dignitas Academiae curae est.
Literas has nobiliss. V. Amplitudini reddit affinis meus D. Ioh. Matthaeus,
20] Antonii ICti filius. Is missus est a Comite Nassoviae pro subsidiis colligendis
in usus pauperum. Eum si nobil. Vestra Amplitudo apud magnates iuvare dig~ dignabitur,
nabitur, ego in accepti tabulas referam. Vale vir nobilissime, ICtorum singulare
decus, et fave. Dab. ex Academia vestra, 28 Maii anno 1627.
Vestrae nobiliss. Amplitud. observantissimus Iustus Reifenberg D. //
25
[Adres:] Nobilissimo et amplissimo viro, domino Iohanni Saeckma ICto, et
supremae in Frisia Curiae senatori, et Academiae eiusdem curatori magnifico,
domino suo observandissimo. Leovardiam.
Franeker, [donderdag] 21 juni 1627. - Reifenberg dankt Saeckma voor diens aanbeveling van Herborn bij de Staten van Friesland, mede namens zijn verwant Johannes Matthaeus, die deze aan de graaf van Nassau eervol zal melden; hij zal zich niet in de strijd mengen die opnieuw ontstaan is tussen Maccovius en zijn collegae. (Codex Saeckma no. 230).
Salutem et cultum.
Abiit hinc, nobilissime et amplissime vir, praeterita septimana affinis meus
p. 338] D. Iohannes Matthaeus in Hollandiam, qui me summopere rogavit, ut quia
nobiliss. Vestrae Amplitudini, quam domi suae quaesiverat, coram pro commen~ commendatione
5] datione et egregia opera impensa in causa scholae et civitatis Herbornensis
apud illustres dominos Ordines Frisiae, agere gratias non potuerit, ego partibus
ipsius defungar, et literis gratum animum repraesentem. Quod cum ego nihilo~ nihilominus
minus mea causa facturus fuissem, tanto illud in me suscepi promtius. Itaque
et ipsius et meo nomine nobiliss. Vestrae Amplitudini gratias exsolvo immen~ immensas,
10] sas, quod pro ingenti sua quam magno merito obtinet authoritate hoc negotium
iuvare et dirigere voluerit; et ipse D. Iohannes Matthaeus hoc illustri Comiti
Nassoviae nominatim depraedicare meminerit.
In Academia per Dei gratiam omnia se pulchre habent, nisi quod inter D.
Maccovium et eius collegas contentiones recrudescere et maiori conatu quidem,
15] intelligam. Mihi, qui ex animo detestor istas, decretissimum est illis nequi~ nequiquam
quam me involvere. Utinam animi possent in concordiam et amicitiam Christia~ Christianam,
nam, si non interiorem reduci, Academia maius nomen haberet. Rogatus eram a
D. Maccovio aliisque eius amicis, ut apud nobiliss. Vestram Amplitudinem
commendarem vitae eius rationem, et bonum perhiberem testimonium illi.
20] Quantum mihi constat, ex eo tempore quo hic vixi, vitae rationem bene com~ composuit.
posuit. Sed cum plane mihi decretum sit, non misceri his, nobiliss. Vestra
Amplitudo reliqua supplebit ex formula bonae fidei, quam valere diutissime
Academiae bono Deum animitus veneror. Dab. Franeq. 21 Iun. anno 1627.
Vestrae nobiliss. Amplitud. observantiss. Iustus Reifenberg D. //
25]
[Adres:] Nobilissimo et amplissimo viro, domino Iohanni Saeckma ICto, et
supremae Curiae in Frisia senatori, eiusdemque Academiae curatori magnifico,
domino et fautori plurimum observando. Leovardiam.
Franeker, [zaterdag] 8 juli 1627. - Reifenberg wil een goed woordje doen voor Maccovius en zijn vrienden; hij heeft het verder over een tweede licentiaat in de rechten en de bibliotheek van Goldast te Bremen. (Codex Saeckma no. 231).
Sal. maximam et observantiam.
Redditae mihi sunt, vir nobilissime et amplissime, domine observandissime,
literae, ex quibus intelligo nobiliss. Vestram Amplitudinem non in malam par~ partem
tem interpretari, quod accuratissimis Maccovii et eius amicorum precibus lo~ locum
5] cum aliquem concesserim, et eum apud nobiliss. Vestram Amplitud. in quantum
bona conscientia potui, commendare voluerim. Ego vero nimis confidenter de
nobiliss. Vestrae Amplitud. gratia et favore apud ipsam mihi relicto praesumere
videor, quod ipse recens ad amicitiam admissus, ausus sim aliorum etiam me~ meminisse,
minisse, tanquam veteranus sim et intimae admissionis. Itaque nobiliss. Ves~ Vestram
10] tram Amplitud. rogo, ut si quid ea in re peccatum sit, facilitati meae illud
tribuere velit. Maccovio videlicet ubi redierit, obnunciabo legem illam horrendi
carminis, quod, nisi salutaribus istis ampliss. dominorum curatorum monitis
tandem aliquando locum dare velit, res suas sibi habere debeat, neque unquam
p. 339] a me admitti ad privatum colloquium. Praeclare magnifici domini curatores de
15] Academia merentur, et posteritatem sibi obligant, quod et discordias et pesti~ pestifera
fera semina deviationis et malorum morum, ut Iason loquitur, ex illa tollere et
eradicare velint. Nihil est, quod professores et studiosos sacris musarum adhi~ adhibitos
bitos magis ornet quam cultura et honestas morum.
___________________ semita certe
20] Securae per virtutem patet unica vitae. //
Germaniae nostrae Academiae miserum in modum dissipatae et sedibus suis
evalsae sunt, quod insolentis Bacchi tabernae, et liberi patris scholae fuerint.
Aulae principum, in quibus inter politicas virtutes maxima fuit, bibendo omnes
profligare, molem dignitatis suae sustinere amplius nequeunt. Mihi propositum
25] in vitae rationem componere, ut nemo causam habeat me inculpandi, etiam ex
gente illorum,
Qui Curios simulant, et Bacchanalia vivunt.
Si quid tempori supersit a severiorib. studiis, nulli rei utilius impenditur,
quam meditationi praeceptorum sapientiae. Seneca mihi in mente, qui domi
30] sapientiae studiis attinebatur, cuius epistolas ad Lucilium quoties lego, toties
pulchri et honesti istius maximus me invadit impetus. Sed philosophari desino.
Heri promotus est posterior candidatus, qui recepit gradum Licentiae in iu~ iure.
re. Quomodo in hac re me gesserim, et versatus sim, modo nobiliss. Amplitud.
Vestram ex aliis quam me ipso certiorem fieri. Duarenus alibi scribit ad Alba~ Albaspineum,
35] spineum, regis Galliae legatum: De solennibus studiosorum graduationibus non
opus est, ut ad te scribens aliquid dicam; ex quibus non exiguam posse confici
pecuniam non ignoras. Hactenus ille. Sed maior habenda honoris, quam com~ commodi
modi ratio. Literas ad D. Buxdorfium primarium reip. Bremensis syndicum
inclusi super catalogo librorum Goldasti, qui Bremae in liberali custodia asser~ asservantur.
40] vantur. Brevi eum catalogum me recepturum spero, cumprimis si spes aliqua
affulgeat Goldasto, quod Academiae in usum, partem librorum illustres domini
Ordines emere satagant. Vale vir magne, et // unicum non tantum Frisiae, sed
universi literarii ordinis decus, et me amare, si merear perge. Dab. Franequerae
8 Iulii, anno 1627.
45] Nobiliss. Vestrae Amplitud. observantissimus Iustus Reifenberg D.
Dominum Suffridum filium rogo, ut literas Bremam destinare velit, quem dili~ diligenter
genter una cum fratre saluto. //
50] [Adres:] Nobilissimo et amplissimo viro, domino Iohanni Saeckma ICto, supre~ supremae
mae in Frisia Curiae senatori gravissimo, et eiusdem Academiae curatori prima~ primario,
rio, domino observandissimo. Leovardiam.
Franco.
Franeker, [donderdag] 20 december 1627. - Reifenberg vraagt Saeckma om toestemming ook prive. colleges over Treutler te mogen geven; zijn onderwijs trekt Duitse studenten aan. (Codex Saeckma no. 232).
p. 340] Sal. magnam cum cultu!
De studiis nostris, vir nobilissime et amplissime, fautor omni observantia
colende, ut aliquid perscribam, facit instituta disputationum Treutlerianarum,
quae in posteriore volumine supersunt, ratio. Eam sic inivi: duas priores in
5] collegio publico absolvi, quod singulis quatuordecim diebus, ne quotidiana
opera sordeat, Deo volente continuabo. Interea tamen, ut eo citius ad metam e
carceribus missi veniamus, privatum collegium aperiam, in quo itidem excuti~ excutientur
entur disputationes Treutleri, quae omnes propter temporis iniuriam publice
haberi non possunt. Alternis ergo vicibus, singulis istis quatuordecim diebus, et
10] publice et privatim disputabimus; et servato disputationum ordine unam in pu~ publico,
blico, alteram sequentem in privato collegio debita cum diligentia sustinebimus.
Consilium hoc meum, quod imposuit mihi etiam studiosorum votum et necessi~ necessitas,
tas, Vestrae nobiliss. Amplitudini probare studeo.
Non est ea studiosorum provectiorum frequentia, ut sine interiecto impedi~ impedimento
15] mento liberius progredi nobis liceat. Et, quod dolenter scribo, plures ex Ger~ Germanis
manis discessionem iam ante fecerunt a vestratibus, cum quibus congregari non
ad//modum bene posse videntur. Priori collegio Treutleriano tantum unus ex
Germanis interfuit, insignis iuvenis et eleganter in iure civili doctus. Is eandem
diligentiam continuat in posteriori volumine, et illi accessit nunc alter. Reliqui
20] vestrates imo nostrates sunt. Sunt praeterea Germani alii, qui studia ad laudem
provexerunt et decus, sed illi putant acquiescendum ipsis esse in ante partu
gloria, nec obligari legibus collegii volunt. Videor tamen mihi iam hoc egisse,
ut plures ex Germanis accedant, et cum nostratibus paria diligentiae et profec~ profectus
tus specimina edant. Quod si omni ex parte consecutus fuero, iam audebo de
25] collegii Treutleriani utilitate et celebritate fidentius aliquid promittere. Eo
deventum est in Academiis, quod nobiliss. Vestra Amplitudo non ignorat, ut
studiosi adhuc ad oblata munera invitandi sint, nec sciant illis sapienter uti.
Sufficit saltem, si assequamur propositum, et rectum clavum teneamus, nec ab
orbita deflectamus. Quod facere semper conabor vir nobilissime, quem egregio
30] publico, cui totum se impendit, diu superesse dignetur, literarum solitudinem
// miserata divina providentia. Vale vir amplissime. Dab. Franequerae in libera~ liberalibus
libus 20 Decembr. anno 1627.
Nobilissimae Vestrae Amplitudini nexu devinctus Iustus Reifenbergius D.
35] [Adres:] Nobilissimo et amplissimo viro, domino Iohanni Saeckma ICto doctis~ doctissimo,
simo, supremae Frisiorum Curiae senatori, et Academiae Franekeranae curatori
gravissimo et magnifico, domino observandissimo. Leovardiam.
Franeker, [maandag] 23 juni 1628. - Reifenberg bericht over de voortgang van de Treutlercolleges en stuurt disputaties mee; Duitse studenten hebben om behandeling van het procesrecht volgens Bachovius in het wintersemester verzocht; hij vraagt naar de namen van de verdedigers van de Friese vrijheid. (Codex Saeckma no. 233).
p. 341] S.P. et cultum.
Vir nobilissime et amplissime, fautor plurimum honorande,
In Treutlero diligenter progredimur, et cursum rectumque clavum tenemus.
Disp. de operis novi nunciatione die 7 Iun., disp. de donationibus 11 Iun., disp.
5] de acquir. rer. domin. 14 Iunii, disput. de acquir. vel amitt. possess. 18 Iun.,
disput. de usucap. et praescript. 21 Iun. habitae sunt. Proximo die hoc Domini~ Dominico
co affixae fuerunt duae seqq. disputationes diebus ascriptis habendae, quarum
titulos Vestrae Amplitudini mitto, missurus caeteros quoque, ut studiorum et
collegii Treutleriani felici eventu currentem metam cognoscere queat.
10] Treutlerus in voluminibus disputationum suarum nihil proponit in genere de
actionibus, quae causa movit Bachovium ut integrum tractatum de actionibus
finito Treutleri collegio in manus sumserit in 8 disputationes distributum. Ro~ Rogatus
gatus sum a Germanis quibusdam studiosis, ut sequenti hyeme, si Deus nos
servet incolumes, eas ipsas disputationes ad veritatis et exercitii accurationem
15] et usum revocarem. Sed de eo postea videbitur. Vale vir amplissime patriae et
Academiae bono et egregio. Dab. Franequerae die 23 Iun. anno 1628.
Vestrae Amplitudinis observantissimus Iustus Reifenbergius.
Concepi ab aliquo tempore exiguum (et vix dicendum in versa) aliquod in Frisiae
20] vetustae vestrae laudem. Libenter cognoscerem qui praecipui fuerint olim laude
militari clari, et libertatis retinentissimi defensores. Ad quem potius, quam ad
V. Ampl. ibo? Rogo ut nomina eorum, vel saltem quorundam mihi communicare
velit, qui in reb. Frisiae versatus non sum. Habes tamen Ubb. Emmium et
Chronicon Frisiae. //
25]
[Adres:] Nobilissimo et amplissimo viro, domino Ioanni Saeckma ICto, supremae
Frisiorum Curiae senatori, et Academiae Franequeranae curatori magnifico,
domino et fautori plurimum colendo. Leovardiam.
Franeker, [maandag] 3 maart 1628. - Reifenberg schrijft aan Saeckma dat veel studenten, wat minder uit Duitsland, zijn afgekomen op zijn Treutlercolleges; hij heeft de drukfrequentie van disputaties opgevoerd van eenmaal per 14 dagen naar eens per week. (Codex Saeckma no. 234).
Sal. et cultum!
Nobilissime et amplissime vir, fautor observandissime,
Ex quo tempore ad nobiliss. Vestram Amplitudinem scripsi de collegio
Treutleriano, magna est in melius, non εις το χειρον facta mutatio. Nam et
5] multi ex nostratibus, et exteris accesserunt. Causam, quare Germani tardius
accesserint, deprehendi, quod studiosus quidam Derschovius, diu in Academiis
Germaniae versatus, et qui discipulum hic domo Hamburgensem habuit, com~ commendatus
mendatus a D. Althusio, genero suo D. Schotano, eos opinione ea imbuerit, ac
si dedecori hoc illis foret in hac Academia exercitiis incubuisse. Ille abiit, et
10] cum eo nebulae, quos melior sol dispulit.
p. 342] Iam alacriter pergimus, et pervenimus ad materiam de testamentis. Non eo
ordine, ut scripsi, procedimus, singulis 14 diebus alternatim publice et privatim
disputantes, sed singulis 8 diebus seu septimanis publice et privatim unam~ unamquamque
quamque disputationem incudi reddentes. Nam et privatum collegium ex egre~ egregiis
5] giis iuvenibus constat, sed qui accurationem et diligentiam adhibent, ut theses
accuratius eaedem expendantur duab. vicibus. Bene spero imo confido de fre~ frequentia
quentia studiosorum in hac Academia. Tu vir nobilissime et amplissime, quem
ante omnes Apollines et Mercurios adoptamus, favore tuo me complecti perge.
Vale. Dab. Franequerae 3 Martii, anno 1628.
10] Nobiliss. Vestrae Amplitud. observantissimus Iustus Reifenberg D.
Literae inclusae quaeso tradantur collegae. //
[Adres:] Viro nobilissimo et amplissimo, domino Iohanni Saeckma ICto magno,
15] et supremae Frisiorum Curiae consiliario magnifico, Academiaeque eiusdem
curatori primario, domino observandissimo. Leovardiam.
Franeker, [woensdag] 4 juni 1628. - Reifenberg beklaagt zich erover dat Pasor niet verkiesbaar was als assessor en hijzelf een buitenlander in ballingschap genoemd wordt; hij wil de naar Frankrijk vertrokken student Weger een testimonium van de juridische faculteit verstrekken. (Codex Saeckma no. 235).
Sal. et cultum.
Heri, nobilissime et amplissime vir, fautor plurimum colende, habita est
inauguratio novi rectoris, et iidem adsessores per istam pluralitatem suffragio~ suffragiorum
rum constituti sunt, qui a multis iam annis fuerunt, D. Amesius, D. Hachtingi~ Hachtingius.
5] us. Adiecti sunt εν παροδωι D. Bernh. Schotanus, et D. Metius. Domini Pasoris
ne mentio in ista pluralitate suffragiorum quidem facta est, ut si ordo gerendi
magistratus ad ipsum perveniat, ipsi iure meritoque obiici queat non fuisse ad~ adsessorem:
sessorem: quamvis bonus ille vir de istis molestiis subeundis nunquam cogita~ cogitaverit.
verit. Ego paratus sum praediis praedibusve cavere, nunquam me magistratum
10] suscepturum, dummodo Academiae consulatur, cui vastitatem et solitudinem
induci video. Persuasum habeat sibi Amplitudo Vestra certo certiusque multa
obtentui sumi. Si Vulteii, Mentzeri, Parei, Sibrandi, administrationem Academiae
sibi vendicarent, gratulandum esset saeculi nostri felicitate.
Nunc iuvenes audent sibi polliceri rerum experientiam, et authoritatem in~ ingentem.
15] gentem. Exterum me esse aiunt, et in exilio. Sum exterus, sed iure civitatis
Academicae superiorum authoritate donatus. In exilio, Dei munere, nunquam fui.
Antequam Germania turbis et fluctibus his decumanis involveretur, honestissima
vocatione ad Academiam Rintelensem, ubi per triennium fere vixi, abii. Brema
exulem me non habuit. Obiiciunt denique conversationem cum D. Winshemio, D.
20] R[hala] et D. Metio. At cum quibus illi conversantur? [Si il]lustres Ordines
dignos professione habent, eos ego collegarum honore percolo. Et tamen con~ conversor
versor paucis, et ita ut me mihi vindicem, et sapientiae praeceptis.
p. 343] Dominus Wegerus qui disputandi facultatem cum dedecore facultatis iuridi~ iuridicae
cae obtinere non potuit, iam est, ut audio in Brabantia, propediem in Galliam
25] concessurus hinc. Si petat, a facultate tamen, Vestra Amplitudine consentiente
consciscenteve, eius concessionis habebit testimonium. Vale bono publico diu,
vir nobilissime, ad quem privatim haec scribere volui, Academiae nostrae tute~ tutelam.
lam. Dab. Franequerae 4 Iunii, anno 1628.
Vestrae Amplitudinis observantissimus Iustus Reifenbergius D. //
30]
[Adres:] Nobilissimo et amplissimo viro, domino Iohanni Saeckma ICto incom~ incomparabili,
parabili, supremae Frisiorum Curiae senatori integerrimo, et eorundem Acade~ Academiae
miae curatori primario, domino et fautori magno. Leovardiam.
Franco.
Franeker, [zondag] 6 juli 1628. - Reifenberg stuurt Saeckma de titels van nog voor de zomervakantie te behandelen disputaties over Treutler; hij schrijft verder over de vereiste nauwkeurigheid bij het uitgeven van disputaties en over de faam van de rechtskundige geschriften van de raadsheer en curator Suffridus Hannia. (Codex Saeckma no. 236).
Nobilissime et amplissime domine,
Mitto, ut recepi, titulos reliquarum disputationum Treutlerianarum, quae
ante ferias habebantur, ut Amplitudini Tuae constare possit de studiorum ra~ ratione
tione in Academia. Supersunt disputationes tantum quatuor de delictis et ap~ appellationibus,
5] pellationibus, quas etiam exequar. De penso hibernarum lectionum et disputati~ disputationum
onum deinde videbimus. Perveni enim in recitationibus ad eosdem titulos, de
quibus palaestra disputationis initur. Titulum disputationis 26 non mitto, quam
filius Tuae Amplitudinis defendit.
An praestet erudito (ita voveo) calamo perscribere disceptationes scholasti~ scholasticas,
10] cas, vel in aliorum accuratione et industria acquiescere, ambigo et iure amplio.
Dedecus meum sit et Academiae ea edere, quae non eruditissimis iurisconsultis
probentur. A multis annis in scripturiente Germania trivi hanc orbitam, et ex
aliis pleraque collegi et digesti. Sed pudorem ista nunc mihi iniiciant, si eo
loco quo nunc, nihil melius, nihil exactius, et ingenii acie limatius edam. Male
15] merentur de Academiis qui nihil operarum in lucem edunt, peius qui inferiora
statione quam tuentur, pessime qui conscribillant. Et quotusque hodie est qui
accurationem assequatur?
De Hannio in Germaniae Academiis fama vulgata est, scripta ipsius diem
obitura antequam author. Tam irreverenter non habebo sacra Themidos, ut me
20] invadat proritus rapsodias contexendi, etsi meo stilo et artificio tegere inepti~ ineptitudinem
tudinem possim. Sed desino, et te vir nobilissime salvere iubeo, verum patriae
et Academiae decus, in quo Michaelem Hospitalium redivivum agnosco et vene~ veneror.
ror. Dab. Franeq. 6 Iul. anno 1628.
T. Amplitud. observantiss. Iustus Reifenbergius. //
p. 344] 25] [Adres:] Nobilissimo et amplissimo viro, domino Iohanni Saeckma ICto, et
supremae Curiae Frisiorum senatori et Academiae curatori, domino et fautori
observandissimo. Leovardiam.
Franeker, [woensdag] 16 juli 1628. - Reifenberg stuurt zijn lofrede op Friesland ter beoordeling aan Saeckma; hij heeft met zijn Amsterdamse drukker onderhandeld over een gebundelde uitgave van tien politiek-historische oraties. (Codex Saeckma no. 237).
S.P.
Panegyricum meum, vir nobilissime, fautor plurimum colende, Frisiae honori
scriptum Vestrae Amplitudini legendum et serio censendum mitto. Contextus
est ex Augusta historia; et quaecunque Tacitus in laudem aeternam gentis
5] scripsit, ea sufficere mihi visa. Non unius dieculae aut septimanae industria
est; per intervalla aliquot annorum conieci in chartam quae horis subcesivis
meditatus eram. Ausim dicere eum multam lituram coercuisse. Vestrae Ampli~ Amplitudinis
tudinis iudicio stetque cadatque, quam summopere rogo, ut monere et censere
liberrime velit me alicubi aberrantem ab historiae legibus, et Latini sermonis
10] elegantiis. Neque tamen hunc ingenii tenuem partum tanti unquam feci aut
faciam, ut sub meo nomine lucem videre debeat. Moverem risum hominibus, qui
cum severitate legalium studiorum committunt haec humanitatis.
Plane nihilominus mihi Deo favente propositum est, orationes meas partim
ineditas partim editas, numero decem, in unum volumen componere, et hac
15] quoque in parte bene de Academia mereri. Quod lingua aliquando negat ut fa~ facunde
cunde proferre queam, stilo promtius eloquar. Egi hoc nomine cum typographo
Amstelodamensi. Haec studia nemo in me merito culpabit, et libenter feram si
quis fecerit, qui secum haec palmaria professori quoque esse debere. Academi~ Academiam
am meo iudicio commendant studia humanitatis et antiquitatis, qua causa est
20] ut Leydensis emineat,
Ut pura nocturno renidet
Luna mari Gnidiusque Gyges.
Quod si tamen invidiam mihi conciliandam praevideam lubens abstinebo. Mate~ Materiae
riae orationum omnes sunt mei fori politicae et historicae. Sed ego amplio, et
25] nobiliss. Vestram Amplitudinem consulere in medium volo. Panegyricus si dig~ dignus
nus videatur qui numeretur interea scripta quae
Obiectos caveae valuerunt frangere clatros.
Peto his feriis mihi eum remitti, ut obstetricante alio ante pensum lectionum
imprimatur. Vale πανοικι vir nobilissime et amplissime. Dab. Franequerae 16 Iul.
30] anno 1628.
Vestrae nobiliss. Amplitud. observantissimus I. Reifenbergius. //
[Adres:] Nobilissimo et amplissimo viro, domino Iohanni Saeckma ICto, supre~ supremae
mae Frisiorum Curiae senatori magnifico, et Academiae Franequeranae curatori
35] primario, domino et fautori suo. Leovardiam.
p. 345] Franco.
Franeker, [dinsdag] 9 september 1628. - Reifenberg stuurt alvast twee gedrukte pagina's van zijn oraties; hij bericht over de voortgang van de Treutlercolleges, die dit semester slechts door één Duitse student worden gevolgd; dat deze, zijn neef Johannes Jacobus Wissenbach, veelbelovend is, kan Saeckma's zoon Theodorus bevestigen. (Codex Saeckma no. 238).
Salutem et observantiam.
Mitto ad te vir amplissime, domine observandissime, duas pagellas quae in
orationibus nostris excusae sunt, reliquas per intervalla submissurus. Et quoni~ quoniam
am Tuae Amplitudini placuit prioris meae Manuductionis rudem foetum tam
5] benevole tollere et excipere, spes me optima fovet, ut hanc in eloquentiae sinu
educatam filiam non sit aspernatura. Magno me beneficio affectum profitebor,
si Tuae Amplitudini integrum futurum sit per subcesivas horas inspicere, legere
et censere omnes has antequam illis finem inponam chartas. Scio, et auribus
Amplitudinis Tuae non dabo, eam in hoc genere literaturae etiam, miseris nobis
10] erronibus pudorem iniicere posse, quae caste et nitide scribit praetervecta
scopulos istos antiquariae Latinitatis, quam intelligere, non imitari credo, debe~ debemus.
mus. De orationibus illis saltem hoc affirmare possum, eas non indecoras futu~ futuras
ras Academiae et professioni. Ego certe ultimam manum hisce orationibus
huius generis scriptioni impositurus, et ad ius civile nervos ingenii et scriptio~ scriptionis
15] nis intenturus sum; quod Tuae Amplitudini non semel significavi.
Disputationes in Treutlero reliquas absolvam ante adventum dominorum cu~ curatorum.
ratorum. Unus ex Germanis tantum in hoc collegio Treutleriano, cui ipse ab
initio ad finem usque interfuit, profecit, ut antequam abeat, quod proxime fiet,
disputationem de actionib. bonae fidei, stricti iuris et arbitrariis, arbitro
20] honorario ex professoribus sumto, proprio Marte defensurus sit. Omnes illi in
Academia perhibebunt ipsi solidae alicuius eruditionis, et innocentiae morum,
quos in filio optem testimonium. Commendo eum Tuae Amplitudini de meliore
nota, ut si iuvare ipsum et spei patriciorum vel nobilium adolescentum admo~ admovere
vere possit, meo rogatu et fide faciat. Maneret in Academia, si talis bona
25] fortuna se offerret occasio. Vale et salve vir magne, cui summa ego detuli, et
deferam. Absit moribus meis ea labes, ut a quo traditam iuris disciplinam, et
excolendam habeo, me non agnoscam accepisse. Vale iterum. Dab. Franeq. 9
Septembris, anno 1628.
Vestrae magnificae Amplitud. et nobiliss. Dignitatis observantissimus Iustus
30] Reifenbergius. //
[Adres:] Amplissimo et magnifico viro, domino Iohanni Saeckma ICto, supremae
Frisiorum Curiae senatori, et eorundem Academiae curatori primario, domino et
fautori magno. Leovardiam.
35] Franco.
p. 346] [Franeker, zondag] 21 september 1628. - Reifenberg schrijft Saeckma over de beoordeling van de drukproeven van zijn oraties; hij beveelt (opnieuw) zijn neef Wissenbach, die te Franeker rechten studeert, als mentor aan; verder heeft hij het over het gebrek aan discipline aan de universiteit. (Codex Saeckma no. 239).
Salutem et cultum.
Non a summis labris, sed imo pectore dico, nobilissime et amplissime
domine, fautor maxime, literae V. Amplitudinis gratae mihi fuerunt, amanter ad
me scriptae, et cum significatione iudicii de orationum pagellis. De testimo~ testimoniis
5] niis quibusdam exiguis ad orationem pertinentibus et notatis, bene se res
habet. Sed in episodio V. Amplitudinis censura vertitur, cuius rationem et
ordinem videbor mihi reddidisse, et reddere continuationem ad praecedentia in
praefat. ad lectorem exactius possem. Sed Vestrae Amplitudini salva mea exis~ existimatione
timatione omnibus modis satisfacere primum studeo, neque unquam patia[tur]
10] ut a quo tot beneficiis adfectus sum, eum non habeam studiorum meorum
ducem, et velut magnum quendam Musageten. Quantula tamen ista sunt, et vix
puncti instar, si comparentur cum aliorum declamationibus et scriptionibus,
etiam contra auctoritatem dominorum curatorum, quae quomodo laesa sit ali[o]
tempore V. Amplitudini fideliter exponam, in publicum emissis? Feram omnes
15] arbitros, an in meis aliquid sit, quod centesimam partem iustae defensionis
expleat pro Germaniae Academiis, qu[as] nolo ut unus vitio creatus iudex
semper et ubique exagitet. Annon satis est semel perstrinxisse. An ille fungos
Germanos existimat? Atqui Germani norunt me in hac Academiae primariam
iuris professionem obire, et putant male me uti auctoritate illa quam professio
20] conciliare mihi debebat, quod istas cantilenas quotidie audiam et tamquam
inertia pecora, vix ad sensum eas admittam. Supersedebo plura dicere.
Ad T. Amplitud. provoco, et eius candori et humanitati totum hoc, quan~ quantumcunque
tumcunque est, quod certe maximum est, committo. Utinam vero V. Amplitudi~ Amplitudini
ni Deus mentem istam inspiraret, ut quod in me // cum benevolentiae signifi~ significatione
25] catione notat, in aliis iusta cum detestatione bonorum omnium, notaret! De quo
tamen non dubitare me patitur Amplitudinis Vestrae magnanimitas, et cura
commodorum publicorum. Ast non video quomodo aliorum chartas emissas re~ revocare
vocare nobis integrum sit. Mea aculeum non habent, sine cuiusque iniuria mini~ minima
ma ex simplicitate et ingenuitate scripta, quae tamen Vestrae Amplitudinis iu~ iudicio
30] dicio libenter permitto, de quibus propediem pluribus scribam. Inter orationes
quae coeptae sunt excudi, extat oratio de inauguratione Academiae Rintelensis.
Ex ordine poteram ibi ut laesa ovis instanti cuicunque repugnare. At ne verbum
addidi, nec addam, nec in animum induxi equidem meum. Mitto eas pagellas
cum aliis. Neque despero quin satisfacere Vestrae Amplitudini possint. Quando
35] in floridum eloquentiae campum nos damus, non nisi ab eximiis dicendi magis~ magistris
tris exacte omnia dici possunt. Ego operam impendere Academiae extra ordi~ ordinem
nem volui, in qua sic iacent eloquentiae studia, ut nemo nostrum, audacter di~ dicam,
cam, Latine et Romane loquatur. Nisi me omnia auguria fallunt, haec scriptio
famam aliquam Academiae conciliabit. Quae ut opinor auspiciis domini Iani
40] Gebhardi prodibit, ne causam hic dicere nobis necesse sit, cur de bonis literis
p. 347] bene mereri voluerimus.
Finiam, si Wissenbachium denuo Vestrae Amplitudini commendavero. Heri
publice proprio Marte disputavit, et quomodo disputaverit dominis professori~ professoribus
bus et studiosis doctioribus censendum merito relinquo. Aliquot saltem anni
45] eam famam quam cathedrae iuridicae impressit, non extinguent. Disputationem
dominis senatoribus supremae Curiae inscripsit, et iam mittit per dominum
graphiarium. Tota vita est innocentissimus, sed apud quem notissima exuitur
gloriae cupido. Ad eam adspirat. Praestans hoc ingenium Vestrae Amplitudini
ego et dominus Pasor qui nominatim haec scribere iussit de eo, commendamus.
50] Unum adiicio propter eos qui disciplinam semper in ore habent, et maxi~ maximam
mam partem disciplinae non exercent. Saepe audivi ex socero meo p.m. domino
Iohanne Matthaeo archiatro Nassovico et professore Herbor//nensi, quem
dominus Pasor perpetuo rectoratu dignissimum semper iudicavit, quae faciunt
ad tuendam disciplinam. Ex quibus apparebit quam longe adhuc a disciplinae
55] tuitione absimus. Ea, si Vestra Amplitudo volet, coram proxime audientibus
collegis in vestra Academiae semestri visitatione dicam, ne alios hic gravare
videar; quod omnino a collegio Academiae abesse meritoque debet. Ego quamvis
insuper habeam quid de me livor dicat, tamen puto ad decus publicum pertine~ pertinere,
re, ne quis sequius de collega loquatur. Dolendum est aliquando secus fieri ab
60] iis, qui Pythagoricum silentium imperant. Mihi, ut Vestra Amplitudo novit, vitio
aliquando datum est, ac si nugas quasdam (quod tamen non probatum fuit)
horrore sacro silentii dignas, aliis evulgassem. Et nihil tamen fere in urbe
agitur, quod curiositas non pervestiget. Sed desino vir amplissime, quem patro~ patronum
num lubens colam, et colam interiore animi adfectu. Salve et vale. Dab. 21
65] Septembr. anno 1628.
Vestrae Amplitudinis observantissimus Iustus Reifenbergius. //
[Adres:] Nobilissimo et amplissimo viro, domino Iohanni Saeckma ICto, supre~ supremae
mae Frisiorum Curiae senatori gravissimo, et eorundem Academiae curatori
70] magnifico, domino et fautori magno. Leovardiam.
Franeker, [zaterdag] 4 oktober 1628. - Reifenberg schrijft over de voortreffelijke disputatie van Saeckma's zoon Theodorus; hij dankt Saeckma dat Wissenbach mentor is geworden van de zoon van raadsheer Doyem; hij stuurt het zesde katern van de drukproef van zijn oraties. (Codex Saeckma no. 240).
Salutem et cultum.
Nobilissime et amplissime domine, fautor magne,
Filius Tuae Amplitud. Theodorus hodie a meridie in scholis ICtorum dispu~ disputavit,
tavit, et uno verbo, optime. Equidem bene speraveram de initiis istis, sed fate~ fateor,
5] or, et fateri cogor, eum spem meam superasse; et argumenta opponentium
dilucide repetendo, et ad rem directo respondendo. Magnam consecutus est
apud iuris studiosos eo nomine laudem, qui non semel sacris illis admotum
eum putabant. Eius exemplo alios ad elegantiorem literaturam cohortari non
p. 348] desinam, cum viderint facilius, expeditius, elegantius ab illis qui praesidiis
10] humaniorum literarum subnixi sunt, iuris studia tractari. Non percutio T. Am~ Amplitudinem
plitudinem palpo: si sic pertexerit, Viglium et Aggaeum Albada Camerae Spiren~ Spirensis
sis adsessorem, et quid multis? Tuam Amplitudinem nobis redonabit, et ut
redonet, Deum animitus veneror.
Gratias Tuae Amplitudini singulares agimus, et utinam aliquando referre
15] possemus, ego et Wissenbachius, quod Tuae Amplitudinis commendatione accu~ accurata
rata Wissenbachius promotus et adhibitus sit spei et studiis filii amplissimi
domini senatoris Doyem. Statim mihi succurebat, unde spes ista Wissenbachio
affulsisset; et satis ostendit deinde dominus Doyem praesente collega Schota~ Schotano.
no. Nunquam non huius beneficii commemoratio Tuae Amplitudini honorifica
20] erit, si aliquando emergat Wissenbachius.
Mitto Tuae Amplitudini sextum octernionem orationum mearum. Vale vir
amplissime, praesidium et decus literarum. Dab. Franequerae 4 Octobris, anno
1628.
Vestrae Amplitudinis observantissimus Iustus Reifenbergius. //
25]
[Adres:] Nobilissimo et amplissimo viro, domino Iohanni Saeckma ICto, supre~ supremae
mae Frisiorum Curiae senatori gravissimo, et eorundem Academiae curatori
magnifico, domino et fautori magno. Leovardiam.
[Franeker, dinsdag] 16 december 1628. - Reifenberg kan niet meer doen dan het door Saeckma geschonken geld aanvaarden; hij legt zich toe op colleges over de Instituten, omdat er geen discipline heerst onder de van andere universiteiten gekomen studenten. (Codex Saeckma no. 241; gat bij het zegel).
S. et cultum.
Nobilissime et amplissime vir, fautor plurimum observande,
In pudorem V. Amplitudinis literae me dederunt, in quibus pecuniae remis~ remissae
sae mihi. Deliberavi quid mihi faciendum; et statim occurrit illud Taciti: Bene~ Beneficia
5] ficia tamdiu grata esse, donec videantur posse exsolvi. Ego non possum: et
tamen Vestra Amplitudo novis beneficiis me cumulat. Quaeso ne spem omnem
referendae gratiae mihi praeripiat, qui Vestrae Amplitudini me et mea studia
debeo. Onus hoc pudori meo imposui, ut receperim aliquid de ista pecunia.
Reliquam remitto. Dedecus [fiat] meum, accepisse: et maius sit, si omne[m ...].
10] Saltem, quia vim feci pudori meo, amp[liu]s non accipio: nec ullus ex collegis
studiosis tantum dependit. Itane extra decori limites abeam, ut excedere patro~ patroni
ni liberalitatem modum patiar? Itaque decretissimum mihi, si vel omnes suadae
artes et arietes adhibeantur, nihil amplius retinere, nisi Vestrae Amplitudinis
favorem, quem perpetuum mihi voveo, et ut illa Academiae diu supersit ornan~ ornandae,
15] dae, tuendae. Extollenda Academia, vir amplissime, quae iacet.
Ego nunc Institutionum colle[giis o]peram et studium impendo, quia disci~ disciplinae
plinae se non submittunt qui diu in Academiis aliis fuerunt, iam alio delati.
Quorum quidam ne semel nomen in matricula professi sunt, etsi per aliquot
p. 349] menses hic substiterint, visi quidem mihi, sed sermonem cum ipsis non sociavi.
20] Saltem per me non stat, quo minus iurisdisciplina hic iam floreat: et malis
saeculi moribus imputandum est, quod laudabili rigoriet severitati pares ampli~ amplius
us ne simus. Vitia quae uberrime antehac in Academia succreverunt, nondum
tamen excisa sunt. Aliquando in rebus leviculis occupamur. Sed desino, et te
vir amplissime diu salvere Academiae bono iubeo. Dab. ex illa 16 Decembr.
25] anno 1628.
V. nobiliss. Amplitud. observantissimus Iustus Reifenbergius. //
[Adres:] Nobilissimo et amplissimo viro, domino Iohanni Saeckma ICto, supre~ supremae
mae Frisiorum Curiae senatori magnifico, et eorundem Academiae quae est
30] Franequeranae curatori primario, domino observandissimo.
Franeker, [zaterdag] 27 november 1630. - Reifenberg stuurt enige disputaties die hij met verhandelingen over Tacitus en Livius in één band wil publiceren; ondanks koorts is hij doorgegaan met zijn letterkundige studie, private colleges en openbare disputen over het commentaar van Cujas en Wesenbeke op de Pandecten en de Codex; op naar Bourges gestuurd werk heeft hij een vriendelijke reactie ontvangen. (Codex Saeckma no. 242).
S.P.
Mitto tibi vir amplissime, disputationes aliquot nostras publice extra ordi~ ordinem
nem habitas, in quibus confido me quaedam accuratius tractasse. Destinatum
mihi est has cum aliis hic excusis, inter quas sunt dissertationes ad Tacitum
5] et Livium, uno volumine extrudere. Etsi frigida quartana homines omissiores
reddat, ego tamen, quartum mihi ab ea otii, non cesso a literarum studiis,
privatim collegiis intentus, et publice paratitlis Cuiacii Wesenbeciique dispu~ disputandis,
tandis, quibus saepe desunt respondentes. Quaedam e nostris Avaricum Bituri~ Biturigum
gum ad iuris antecessores miseram, qui perquam officiose sub sigillo facultatis
10] publico nuper mihi responderunt. Tibi maxime probari has disputationes, vir
amplissime cupio. Vale et salve. Dab. Franekerae 27 Novembr. anno 1630.
V. nobiliss. Amplitud. observans Iustus Reifenbergius. //
[Adres:] Nobilissimo et amplissimo viro, domino Iohanni Saeckma ICto, supre~ supremae
15] mae Curiae senatori, et Academiae Franekeranae curatori, domino suo obser~ observando.
vando. Leovardiam.
Franeker, [zaterdag] 18 juni 1631. - Reifenberg stuurt Saeckma een brief en het voorwerk van een boek van de Bremer hoogleraar Balthasar Willius; vgl. Codex Saeckma no. 20. (Codex Saeckma no. 243).
Salutem et cultum nuncio.
Quid a me contendat, vir nobilissime et amplissime, domine observande, ο
p. 350] δεινα scholae Bremensis professor, superiori hyeme Leydae gradu Docturae
theologicae insignitus, Vestra Amplitudo ex literis eius inclusis intelliget:
5] quibus adiunxit librum a se editum ethicum, cuius priores paginas, in quibus
clarissimi viri D. Matth. Martinius p.m. et D. Ludovicus Crocius eum de meliori
nota commendarunt, insimul mitto. Opus ipsum, quod paulo prolixius est, si
videbitur, non gravabor submittere. Non potui officio isti deesse, ut eius peti~ petitionem
tionem nobiliss. Vestrae Dignitati, ad cuius curam et auctoritatem pertinet haec
10] dispectio, Academiaeque ornandae ratio, insinuarem. Deum precatus ut te vir
summe, omnium studiosorum patronum et amicum magnum diu nobis servet.
Dab. Franeq. 18. Iun. anno 1631.
Vestrae nobiliss. Dignit. observantiss. Iustus Reifenbergius. //
15] [Adres:] Nobilissimo et amplissimo viro, domino Iohanni Saeckma ICto, supre~ supremae
mae Frisiorum Curiae senatori gravissimo, et Academiae Franequeranae curatori
magnifico, domino plurimum observando. Leovardiam.
Franeker, [woensdag] 26 januari 1631. - Reifenberg stuurt de curatoren een exemplaar van het collegerooster. (Codex Saeckma no. 244).
Salutem et cultum.
Amplissimi et nobilissimi domini curatores, fautores plurimum observandi,
Mitto Amplitudinibus Vestris ordinem lectionum recens excusum, qui pu~ publice
blice affixus valvis templi et συσσιτιου fuit, ut posset omnibus constare de
5] lectionum et disputationum in hac Academia ratione. Voto finio epistolium, ut
diu superstites et incolumes sitis. Dab. Franeq. 26 Ianuarii, anno 1631.
Nobiliss. Vestrarum Amplitud. observantissimus Iustus Reifenbergius. //
[Adres:] Amplissimis et nobilissimis viris, domino Ioanni Saeckma, domino
10] Sebastiano a Pruyssen, domino Hobbio ab Aylva, domino Ioanni Nijs, Academiae
Franequeranae curatoribus, dominis et fautoribus [e]tc. plurimum colendis.
Leeuwarden.
Tho bestellen an mijn herr Pruyssen absent mijn herr Saeckma.
[Franeker, woensdag] 23 februari 1631. - Reifenberg stuurt Saeckma een disputatie over het slavenrecht en de titels van reeds gehouden disputaties over de Pandecten. (Codex Saeckma no. 245).
Salutem et cultum.
Nobilissime et amplissime vir,
Mitto V. Amplitudini disputationem de iure servorum et eorum manu~ manumissione:
missione: quae futuro die Saturni, Deo volento, habebitur, in qua, nisi fallor,
5] quaedam non inaccurate tractata sunt. Mitto praeterea titulos quosdam collegii
Pandectarum de materiis iam disputatis, ut V. Amplitudo intelligat, per me non
p. 351] stetisse quo minus exercitia in iuridica facultate vigorem recipiant. Voto finio
epistolam, ut V. Amplitudo rebus humanis egregio publico diu supersit. Dab. 23
Februar. anno 1631.
10] V. Amplitudinis observantissimus Iustus Reifenbergius. //
[Adres:] Nobilissimo et amplissimo viro, domino Iohanni Saeckma ICto, supre~ supremae
mae Frisiorum Curiae senatori, et Academiae Franequeranae curatori dignissimo,
domino observando. Leovardiam.
Franeker, [maandag] 18 april 1631. - Reifenberg deelt Saeckma mee dat aan twee studenten, de broers Overnei, het testimonium is verstrekt om toegelaten te worden tot het predikantenexamen in de classis, aan een derde, Henricus Hulst, niet. (Codex Saeckma no. 246).
Sal. et cultum!
Nobilissimi et amplissimi viri, domini plurimum observandi,
Literis nobiliss. Amplitudinum Vestrarum in conventu dominorum professo~ professorum
rum perlectis, et re diligenter considerata, declaratum fuit, Isaaco et Abrahamo
5] Overneis fratribus, testimonia ei fini data fuisse, ut nomina sua profiteri pos~ possint
sint inter candidatos ministerii, et ad examen in classe admitti. Caeterum quod
Henricum Hulst attinet, de eo censuerunt domini professores ipsum idonee ad
examen, quod in classe instituetur, adhuc admitti non posse; neque testimoni~ testimonium
um ipsi datum eo pertrahendum. Significatum hoc responsum Overneis et Hen~ Henrico
10] rico Hulst, vocatis ad conventum, ut de rebus suis pro re nata statuere queant.
Valete viri nobilissimi et amplissimi diu reip. et Academiae. Dab. Franequerae
18 April. anno 1631.
Nobiliss. Amplitud. Vestrarum observantissimus Iustus Reifenbergius Acad. p.t.
rector. //
15]
[Adres:] Nobilissimis et amplissimis viris, dominis Ioanni Saeckma, Sebastiano
van Pruyssen, Hobbio ab Aylva, et Ioanni Nijs, supremae Frisiorum Curiae
respective senatoribus, graphiario, illustrium Ordinum Deputato et praetori etc.,
Acad. Franequeranae curatoribus, dominis observandis.
20] Ahn mijn hern Saeckma tho bestellen.
[Door Theodorus Saeckma:] Reifenbergius. N.
[Franeker, zondag] 1 november [1629]. - Amesius stuurt Saeckma een van zijn pupillen (Petrus Brest), wiens theses door de filosofische (aristotelische) faculteit veroordeeld zijn zonder dat Amesius hem heeft kunnen verdedigen. (Codex Saeckma no. 247).
Amplissime vir,
Non soleo graviores vestras occupationes, non necessario interpellare. Quo
p. 352] facilius forsan et aequius admittetur quod iam facio. Iuvenis iste qui hasce
tradit, eruditus, modestus, pius, et (si quid ad rem facit) nepos equitis aurati,
5] scripsit theses, a vobis, si placet, censendas. Eas propter, tota facultas nostra
philosophica, quasi ad incendium aliquod, commota, in caput eius tanquam
incendiarii, gravia tentarunt. Miserunt lictorem in eius musaeum, qui eripuit isti
chartas, ante legitimam citationem, et sine legitima ulla iurisdictione. Comparui
ego in conventu tanquam curator pupilli meae fidei commissi, petii causam, aut
10] crimen admissum mihi indicari: quod severi iudices negabant. Pergebam tamen,
et cum citato reo, tanquam curator eius, comparui, defensurus eum, quoad ius
ac fas esset, secundum leges. Sed illico sententia ferebatur, qua ego ab hoc
officio sum remotus neque potui obtinere, ut quae contra adferebam, a secre~ secretario
tario scriberentur. Hoc igitur unice peto, ut nobiliss. et ampl. D. curatores
15] iudicium suum declarent, de hac quaestione: an non liceat mihi adesse in iudi~ iudicio,
cio, studioso mihi commendato? Et an non debeat secretarius scribere, quae in
tali causa peto consignari? Si non, longe absint a me studiosi, ne ex odio mei
opprimantur. Ipsis Cal. Nov.
Vest. A. stud. G. Amesius. //
20]
[Adres:] Amplissimo viro, domino Sackmae, senatori primario in Curia Frisiaca
quae est Lewardiae.
Franeker, [vrijdag] 30 maart [1627]. - Amesius schrijft aan Saeckma, dat een door hem wegens het gebruik van wijn en bier op zondag vermaande student zich heeft beklaagd bij diens vader, Ernst van Harinxma, raadsheer in het Hof van Friesland. (Codex Saeckma no. 248).
Nobil. et ampl. domine,
Pudore suffusus et impeditus ad scribendum hoc tempore aggrederer, si vel
minimus inter studiosos iustam causam haberet de iniquitate mea conquerendi:
quanto magis, si virum talis dignitatis, qualem in nob. D. Haringsma eminen~ eminentem
5] tem agnosco, in filio eius contumeliose tractando vel minima ex parte laesis~ laesissem?
sem? Sed conscientia officii praestiti facit, ut libere ac fidenter possim ratio~ rationem
nem totius rei de qua agitur tibi, aut cuilibet alii explicare. A principio huius
anni, quo Academiae rectorem ago, constitui mecum, ex omni occasione iuven~ iuventutem
tutem excitare ad religionis curam, illa praecipue ex parte, qua neglectui solet
10] haberi. Inter alia vero iamdudum observaram, periisse apud multos reverentiam
illam diei Dominicae, quae vigebat olim in ecclesia Dei. Ut enim de Scripturis
in praesentiarum nihil dicam, in iure vestro scribitur: "Cunctarum artium officia
venerabili die solis quiescant. Dominicum diem semper honorabilem decernimus
et venerandum. Cum ex 7 diebus unus in Domini honorem consecratus sit, nos
15] aliorum ad opera usu contentos non esse, neque illum Domino eximium et
inviolatum conservare, sed ipsum etiam vulgarem facere, nostrisque operibus
applicandum putare, quomodo non est religionis prorsus dissolutae?"
Ex ista consideratione, consultum putavi, et officii mei esse, impedire
p. 353] (quantum in me fuit) dehonestationem huius diei, in iis quae pertinent ad stu~ studiosos,
20] diosos, et singulariter, ne isthoc die, meo consensu, mercarentur, et a baiulis
ad se publice deportari curarent, vel cervisiam, vel vinum, sicut aliis diebus
est in more. Postquam autem in isto proposito, per maximam partem anni,
constanter perstitissem, tandem in illa causa compellavit me nob. D. Harings~ Haringsmae
mae filius, cui me (ut decet) optime // voluisse, et velle, sancte tibi confirmo.
25] Non tamen putabam subito consilium illud cum levitatis nota, ex respectu per~ personae,
sonae, commutandum esse. Sine ulla igitur contumeliae specie, aut verborum
asperitate (quae certe miror mihi obiici) aperto capite, vultu arridente, verbis
humanis rogavi, ut vellet in proximum mane negotium illud differre: cui etiam
postulato, quamvis aegre, tandem tamen videbatur assentiri. Si hoc sit peccare,
30] tum fateor me hac in re peccasse, sed in nulla alia ad nobiles istos iuvenes
pertinente. Causam igitur totam tuo iudicio relinquo: et simul rogatum te vel~ vellem,
lem, ut n. D. Haringsma omne obsequium offerres a me, tanquam ab illo qui
et ipsi multum debet, et filiis ipsius optime cupit. Fran. Mar. 30.
A.T. studiosiss. G. Amesius.
35
De immunitatibus, et privilegiis, in posterum iuvenibus istis concedendis, nihil
dixi, quia illa de re nullam dubitationem vellem subesse. //
[Adres:] Nobilissimo et amplissimo viro, D. Iohanni Sackmae senatori in Curia
40] suprema, Leward.
[Franeker, dinsdag] 21 november [1626]. - Rector Amesius bericht aan Saeckma dat ondanks de koude de colleges zullen doorgaan, zij het korter dan normaal, totdat de schrijfinkt bevriest; door sommige professoren is de aanleg van verwarming of uitwijken naar professorenwoningen of de senaatskamer geopperd. (Codex Saeckma no. 249).
Amplissimi domini,
Solicitudo illa Academiae, quae vos in gravissimis vestris occupationibus
nunquam deserere videtur, nostros animos (ut aequum est) non parum urget.
Ridiculum esset, si ad intermissionem exercitiorum festine properaremus: dura~ duramus
5] mus igitur adhuc, isthoc frigore non obstante, et durandum existimo saltem ad
attramenti congelationem. Qua tamen ratione prospiceremus nobis adversus
maximi frigoris vim, si forsan invalesceret ista tempestas, nobis necdum occur~ occurrit
rit.
In conventu hac de re habito, mentio a quibusdam facta est hypocaustorum
10] in auditoriis exstruendorum; ab aliis, exercitiorum publicorum in domestica
vertendorum, quod tamen omnium aedes non possunt ferre; curiae perfugium a
paucissimis probabatur. Illud unicum decretum, omnibus eis, qui nec ab audito~ auditoribus
ribus destituuntur, et sine valetudinis incommodo in publicum prodire possunt,
habendas esse lectiones, quamvis solito sint breviores. Hoc vobis (viri prae~ praestantissimi
15] stantissimi et observandi) significandum esse duximus, vestroque iudicio per~ per
p. 354] mittendum. Deus vestris consiliis ut adsit, et benedicat, ex animo oramus.
Nov. 21.
V.A. studiosissimus G. Amesius. //
20] [Adres:] Nobilissimo, et amplissimo viro, D. Iohanni Saeckmae, senatori.
Leward.
Amsterdam, [vrijdag] 23 september [1633, n.s.]. - Amesius zal niet zoals de curatoren wensen naar Franeker terugkeren, vanwege zijn leeftijd, gezondheid en rust; voor zijn opvatting van de universiteit verwijst hij naar zijn oratie over het devies van Franeker, gedrukt in de meegezonden Disceptatio scholastica (Leiden 1633). (Codex Saeckma no. 250).
Nobil. et amplissimi domini,
Id egi in hac emansione mea, ut, si fieri commode potuisset, voluntati ac
studio vestro satisfacerem in statione illa Academica repetenda. Sed postquam
omnia (quantum valui) circumspexi, ita me intricatum deprehendo, ut non inve~ inveniam
5] niam qua me commode expedirem. Non cessant etiam recurrere cogitationes
illae: haec aetas, et haec valetudo postulat, ut (occasione oblata) inter homines
coniunctiores, in coelo clementiore degam; nec semper sub specioso titulo
professoris, frustra luctari cogar illis malis, quorum averruncatio vix unquam
potest sperari, me vivo. Non quietis tantum, sed etiam famae, nec non et ani~ animae
10] mae rationem habeo in hac deliberatione. Ignoscant igitur humanissimi domini,
si post perplexam quandam haesitationem, tandem statuam experiri, quid alius
locus, et aliud vivendi genus (cum Deo) suppeditabit. Tristitiam quandam obre~ obrepentem
pentem sentio ex huius propositi declaratione. Boni igitur consulatis rogo,
quod non plenius explicem animi mei sensus et cogitata eo spectantia.
15] Quid interim quaesiverim in Academia testabitur oratiuncula quaedam, me
quidem inscio, sed ad hanc rem satis oportune excusa, de Academiae inscripti~ inscriptione,
one, quae habetur in posteriore parte huius libelli, pag. 93, si inspicere digne~ dignemini.
mini. Tutelaris ille Acad. Deus adsit et faveat vobis in eiusdem cura, etc. Am~ Amstel.
stel. Sept. 23.
20] AA. V. studiosissimus, G. Amesius. //
[Adres:] Nob. et ampliss. viris, domino Saackmae, senatori primario, et caete~ caeteris
ris DD. curatoribus Acad. Franeq.
Leward.
25] Met een book.
Franeker, [woensdag] 7 augustus 1633. - Amesius bevestigt het gerucht dat hij naar Rotterdam zal vertrekken, vooral naar aanleiding van de hem te Franeker opgelegde beperking. (Codex Saeckma no. 251).
p. 355] De abituritione mea (vir honorande) rumor iam fere raucus factus fuerat, ante~ antequam
quam consilium illud vobis aperte significavi. Semel igitur significasse videbatur
mihi satis. Quod ad literas vestras non responderim, hoc inde fuit, quia ipsae~ ipsaemet
met responsum tantum continebant, atque adeo non desiderabant responsum.
5] Sic autem est, ut dicit rumor, me iam convasare mea, et alterum pedem in navi
habere, quam in proximum diem Lunae conduxi. Neque hoc faciendo, dici merito
possum nimium festinasse: quoniam neque subita, neque occulta fuit haec
deliberatio, quae iam annum integrum durasse scitur: quo etiam tempore, variis
contumeliis, fui impune provocatus, ut tandem aliquando maturarem.
10] Peto igitur a vobis, ut benigne interpretando, boni consulatis quod facio, et
idem de me iudicium conservetis, quod hactenus declarastis: quod certe tale
fuit, ut difficiliorem mihi reddiderit deliberationem abeundi, et forsan ex animo
removisset, nisi (nescio quo modo) ligatum idem percepissem, quo minus in re~ rebus
bus Academicis procurandis, libere se potuerit explicare. Coelesti benedictioni
15] vestra omnia commendo, et sicut reliquis, ita tibi imprimis, vir gravissime, ma~ manebo,
nebo, addictissimus
G. Amesius.
Franek. Aug. 7, 1633. //
20] [Adres:] Amplissimo et gravissimo viro, D. Ioh. Saekmae, senatori primario, et
Academiae curatori vigilantissimo.
[Franeker, 1631]. - Verdediging door Maccovius in zijn controverse met Amesius; vgl. Gregorius Menningers theses De adoratione Christi. Verzoening door Saeckma(?). (Codex Saeckma no. 252; rechts c.q. links afgesneden).
Authoritates pro eo, quod humana Christi natura cultu religioso adoranda non
sit.
- Beza ad Selnecerum Resp. 3, pag. 274.
Viden', Selnecere, evadere te non posse horrendae idololatriae crimen, si car~ carnem
nem illam in se ipsa quantumvis seorsim eam non consideres, nec extra λογον,
omnipotentem et adorandam dicere perrexeris.
- Danaeus Apol. ad Iac. Andr. pag. 1463.
Haec igitur fuit octava ratio mea. Hic olim fuit Nestorii error, ut Christum qua
homo est, una cum verbo doceret adorandum. Ergo Nestorianus est qui idem
docet et urget. Patres orthodoxi omnes docent nostram invocationem et ad~ adorationem
orationem non in ipsam carnem Christi, etiam in hypostasi filii Dei manentem,
dirigendam esse, sed in ipsam Filii Deitatem. Ergo Patribus orthodoxis, et piae
eruditaeque vetustati ac ecclesiae contradicit, qui vult et sentit et dicit, cum
Christus adoratur aut invocatur, ipsam Christi carnem esse quoque, huiusmodi
adorationis et invocationis obiectum. Athanas. dialog. 5 contra Arianos, August.
in Ioh. 58, Cyrillus de recta fide ad Theodos., Damascenus l. 3. Orthodoxae
fidei cap. 8, ut alios nunc omittam.
- Piscator in Mathae. cap. 2. Ex. v. 11. pag. 49.
p. 356] Exemplo magorum debemus et ipsi Christum adorare, idque non solum civiliter
ut hominem sicut illi videntur adorasse, sed etiam religiose ut Deum. Talis
adorationis exempla vide[as] in Petro Luc. 5. v. 8. in illo caeco nato Ioh. 9. v.
38. in Stephano Actor. 7. in fine. [Ca]vendus autem error Ubiquitariorum, qui
volunt religiose adorari ipsam carnem Christi, qu[o] fit ut confundant pro~ proprietates
prietates naturarum in Christo. Etenim adoratio proprie debitur natur[ae] divi~ divinae,
nae, iuxta illud: Iehovam Deum tuum adorabis et ipsi soli servies.
- Idem in 4. cap. Math. Ex. v. 10. pag. 93.
Quum solus Deus adorandus sit; falsum igitur docent qui tradunt, adorandam
esse carnem Christi; quippe cum certum sit, carnem Christi non esse Deum,
licet sit caro Dei, nempe Filii Dei, personaliter ei unita. At personalis unio
divinae et humanae naturae in Christo, non tollit aut confundit earum pro~ proprietates,
prietates, sed salvas relinquit. Est autem adorabilitas, n[on] minus proprietas
Deitatis, quam omniscientia, omnipotentia, omnipraesentia, aeternitas. Ado~ Adorandus
randus est igitur Deus manifestatus in carne, sed caro eius adoranda non est.
Sicut civiliter adoratur rex in capite gerens coronam vel diadema, sceptrumve
manu tenens, ac interim nec corona vel diadema, nec sceptrum adoratur.
- Martyr Loc. com. Class. secunda cap. 17. parag. 7. p. 414.
Dicunt etiam, iuxta nostram sententiam, Christum non esse adorandum, nisi
dimidiatum, si manifeste constat, nullam creaturam adorandam esse. Nam si
Christus corpus ex virgine habuit, indubitato fuerit creatum: quare adorari iure
non poterit. Caeterum ad hoc [iam] diximus nequaquam cum Nestorio diducen~ diducendas
das esse Christi naturas, unitas personae specta[ri] debet, totusque Christus a
nobis adoratur, id est, ea persona divina, quae ubicunque sit vel a[do]retur,
coniunctam habet humanitatem, quae a natura divelli minime potest. Verum
adorationis ratio exploretur, ea non ab humanitate, verum a divinitate petenda
est.
- Zanchius lib. 3. de Nat. Dei cap. 12. Inst. 9.
Negamus sequelam hanc: Si Christus est mediator, non potest igitur invocari.
Non enim invoca[tur] ut mediator sed ut Deus. Et sic Stephanus invocavit: Do~ Domine
mine Iesu accipe spiritum m[eum]. Act. 7,59. Et apostoli Christo dicunt: Adau~ Adauge
ge nobis fidem. Luc. 17,5. Dominus noster I.C. inquit apostolus, dirigat viam
nostram ad vos. 1. Thess. 3,11. Dominus Iesus et Pater Domin[i] nostri con~ consoletur
soletur corda vestra. 2. Thess. 2,17. Verba haec non possunt vere dici nisi de
De[o]. //
- Altingus in Theol. polem. tractat. de commun. idiomatum ratione 3.
Cui communicata est infinita maiestas ac gloria Dei, eidem communicatae sunt
essentiales Dei proprietates. Sed Christo qua homo s. R.: Minor falsa est iuxta
illud prophetae Gloriam meam alteri non dabo. Et porro. Glorificatus est qui~ quidem
dem Christus secundum humanam naturam, sed non gloria Deitatis suae, sed
gloria creata ac finita. Duplex enim est gloria Christi; una quae divinae compe~ competit
tit et quam alteri non dat, et quaedam quae naturae humanae, qua glorificata
illa tum a mortuis resuscitata, inque coelum evecta, ad dextram Dei consedit.
- Camero tom. 2. pag. 173.
Si fieri posset (quid omnino fieri non potest) ut qui mediator est vere et
p. 357] proprie idem non esset Deus, profecto mediator non esset adorandus, et ratio
idonea est, quia hic cultus mere divinus, et religiosus est.
- Keckermannus Syst. theol. lib. 3. c. 2. can. 8.
Propter unionem tota persona Christi adoratur, et si directum adorationis
obiectum sit sola divinitas. Infinitos proferre possem, sed hi sufficiant.
Conciliatio ex theologis quomodo accipiendum illud caro Christi adoranda.
- Sadael de veritat. humanae Christi naturae Obiectione undecima.
Quod veteres aliquando carnem Christi adorandam esse dixerunt, usurpantes
haec verba psaltae: Adorate scabellum pedum eius: Perinde accipiendum est, ut
si dicerent, Deum hominem factum esse adorandum. Certe Ambrosius probat
Spiritum S. esse Deum, quia est adorandus. Atque haec fuit veterum sententia.
- Ita conciliat Polanus lib. 6. c. 16. parg. ult. de primo unionis effecto.
Caro igitur Christi in se considerata ut creatura, non adoratur, sicut Athanasi~ Athanasius
us in epistola ad Adaphium episcopum ait: Creaturam non adoramus, sed Deum
in carne creata; considerata autem ut unita λογωι adoratur, quia in et cum ea
Deus incarnatus adoratur, sicut rex cum sua purpura.
Et paulo post.
Cum dicitur carnem Christi adorari, non est propria sed figurata enunciatio,
quia non adoratur proprie caro secundum se, quia creatura est, sed Deus in car~ carne
ne manifestatus.
- In eandem sententiam Danaeus ad Iacob. Andr. pag. 1463.
Ambiguum est quod hic scribit, adorationem ad Christum quatenus homo est,
directam; dici a me blasphemam; Si enim verba haec, Quatenus homo est, pro
quatenus humanitas in unica illa Christi persona subsistit (hominis enim vox
personam designare solet) falsum est, quod ait, quodque mihi affingit. Fateor
enim et sentio, semperque sensi et scripsi, illam nostram Christi adorationem
in totam, totam, totam inquam Christi personam (quae et verus Deus est, et
verus homo) ferri, sed non in totum Christi. Ergo quatenus homo ille est et
subsistit in persona filii Dei adoratur quoque, sed duntaxat per gratiam unio~ unionis.
nis. Zanchius explicat, quid sit per gratiam unionis humanae Christi naturae
competere, pag. 222, de incarnatione, his verbis: [Qu]od si aliquando videntur
Patres humanae naturae proprietates, divinae attri[b]uere; illud per gratiam
unionis, [sed non] secundum verbalem idiomatum communicationem est intelli~ intelligendum.
gendum. Sin autem verba haec, Quatenus homo est, accipiat ut significent,
quatenus humanae naturae massa a Christo assumpta, illique personae manens
unita, in sese et per sese spectatur (quae istius hominis mens est) idem ad
huc, (quod in examine antea dixi) nunc affirmo, nempe non debere illam nos~ nostram
tram Christi adorationem ferri in carnem Christi in se et per se, licet in ipsa
personae unione consideratam. //
- Censura in Armin. Leydensium in cap. 16. pag. 225.
Iam vero quandoquidem divina natura, cum humana natura, in una persona
mediatoris coniuncta est, hinc fit ut una adoratione mere divina, una invocatio~ invocatione,
ne, una fiducia et spe, non duabus distinctis, nec una ex duabus mixta a nobis
colatur, in qua invocatione, adoratione, et fiduciae locatione obiectum formale
p. 358] et causa propria, seu terminus, ut scholae loquuntur, est divina tantum natura,
quae huius cultus tantum per se est capax; humana vero natura in eadem
persona ut et officium mediatoris, quatenus ad humanam quoque naturam
spectat, sunt obiectum considerationis, in eadem adoratione, quoniam Christum
adoramus, quia Filius Dei ac verus Deus est.
- Thomas de Aquino in 3.2. Quaest. 25. art. 2.
Adoratio igitur humanitatis Christi dupliciter potest intelligi. Uno modo ut sit
eius sicut rei adoratae, et sic adorare carnem Christi nihil aliud est, quam
adorare verbum Dei incarnatum, sicut adorare vestem regis, nihil est aliud,
quam adorare regem vestitum, et secundum hoc adoratio humanitatis Christi
est adoratio latriae. Alio modo potest intelligi adoratio humanitatis Christi,
quae fit ratione humanitatis Christi perfectae omni munere gratiarum, et sic
adoratio humanitatis Christi, non est adoratio latriae.
[Franeker, maandag 13 juli 1629?] - Maccovius' oordeel over de kwestie van de student Borchers. (Codex Saeckma no. 253)
Iudico et iudicavi audiendos esse dominos collegas qui aliquid habebant adver~ adversus
sus Georgium Burcherss, interim et haec adieci ad suffragia non esse admit~ admittendos
tendos nisi assessores ne praeiudicium fieret ordini, secundo restituendum
Burcherses cum ista conditione ut caveat de nullo laedendo sive id per vadem
sive alio modo aliquo.
Ioh. Maccovius. //
Dominus adest mihi, quid faciat mihi homo.
Qui parat foveam alteri, hanc domum et sepulchrum habebit.
[Dordrecht, dinsdag 4 mei 1619]. - Afschrift (door Theodorus Saeckma?) van het oordeel van de Dordtse synode over Maccovius. (Codex Saeckma no. 254).
Iudicant deputati
1. Maccovium nullius vel Socianismi, vel Pelagianismi, vel Gentilismi, vel alteri~ alterius
us haereseos ex dictatis et thesibus allegatis posse coargui atque adeo immeri~ immerito
to hoc nomine fuisse accusatum.
2. Monendum Maccovium, ne utatur phrasibus, quae scandalum praebent iunio~ iunioribus.
ribus. A sententiis et distinctionibus orthodoxorum theologorum, et de ecclesia
bene meritorum vellicandis et carpendis abstineat, qualis est, Deum permissio~ permissionem
nem peccati, non ipsum peccatum velle. Themata ad disputandum seligat, quae
iuventutem in doctrina orthodoxa aedificare et pacem ecclesiae conservare
possint. In docendo utatur genere dicendi S. Scripturae conformi, perspicuo,
plano, et in orthodoxis Academiis recepto. Sensum suum bonum etiam bene et
plane exprimat, mittatque ea, quae unde posita simpliciores offendunt, qualia
sunt, Deum nullo modo velle omnium salutem, Deum velle et decernere pecca~ peccatum,
tum, destinare homines ad peccata, Christum noluisse omnium salutem. Deni~ Deni
p. 359] que cum collegis pacem colat, ac iuventutis studiosae author sit, ut praecepto~ praeceptores
res suos revereri assuescant.
3. Monendos eos, quibus Maccovius suspectus fuit, ut nisi graviora documenta
habeant, quibus ille erroneorum dogmatum reus peragatur, deinceps ab huius~ huiusmodi
modi accusationibus abstineant.
Hoc deputatorum in causa clarissimi D. Doctoris Maccovii iudicium Synodum
Nationalem Dordrehtanam approbasse testamur.
Onder stonden Sebastianus Damman Synodi Nationalis scriba ende Festus Hom~ Hommius
mius Synodi Nationalis scriba met hare halen.
[Franeker 1625]. - Voorstellen van rector en assessoren aan de curatoren over academiewet 9, bestuur, secretaris, salariëring en de academiedrukker. (Codex Saeckma no. 255; tekst geschreven door Hachtingius).
Capita quaedam quae ex iuramento commissionis deliberationi ampliss. DD.
curatorum committunt subscripti professores.
1. Annon publice intersit, ut lex Academica IX de moribus, et vita professorum
in usum, et praxin revocetur?
2. Quia propter professorum quorundam in conventibus publicis infrequentiam
multa negliguntur, adeo quidem ut, praeterquam quod diligentioribus quoque
taedium obrepat, etiam ob hanc solam causam status Academiae non ita pridem
maximo cum labore, nec sine quorundam periculo reformatus denuo labefactan~ labefactandus
dus videatur, annon consultum potius sit gubernationem Academiae senatui
iudiciali in solidum demandari, id quod leges Academiae videntur praescribere
nec advocentur caeteri nisi in gravissimis causis, pro discretione ipsius senatus.
3. Quia extrema remedia frustra adhibita sunt contra secretarium, annon con~ consultius
sultius sit Academiae, ipsi (postquam a iuramento fuerit liberatus) suo relicto
stipendio onera officii certis quibusdam professoribus sub honesta aliqua con~ conditione
ditione demandari, quod posterius cur longe utilius, magisque e re Academiae
fore putemus gravissimae et praegnantes causae sunt.
4. Nunquid aequum sit, ut quorum stipendia aequalia sunt, labores quoque
publici aequales sint.
5. Annon aequum sit ut eorum, qui privatis exercitiis, et extraordinariis labori~ laboribus
bus sine ullo privato emolumento iuventutem erudiunt, et professiones suas
exornant, aliqua in dispensatione stipendiorum habeatur ratio, aut ut // omnes
ad hoc imitandum constringantur.
6. Annon consultum sit, typographo Academiae ab illustr. DD. Ordinibus, et
ampliss. DD. curatoribus praescribi instructionem seu articulos ad decus et
usum Academiae pertinentes, cuiusmodi olim a senatu Acad. concepti, et supe~ superiori
riori anno ampliss. DD. curatoribus exhibiti sunt, atque etiamnum exhiberi
possunt.
Iohannes Hachtingius p.t. Acad. rector
p. 360] G. Amesius - B. Schotanus 1625
Sixtinus Amama - A. Verhel
[Franeker, augustus 1629]. - Protest tegen de terugkeer van de student Georgius Borchers, {met kanttekeningen van Amama}. (Codex Saeckma no. 256).
Sententia illa, qua Georgius Borgers dicitur restitutus, est nulla.
Quia in primo super hac re conventu, a duobus tantum assessoribus Rey~ Reyfenbergio
fenbergio et Winshemio fuit restitutus; dissentientibus rectore magnifico Scho~ Schotano
tano et S. Amama. In secundo super eadem re conventu a duobus tantum Ma~ Macovio
covio et Reyfenberg. (Winshemius enim profectus erat Groningam) iisdem, qui
supra, dissentientibus, quibus eodem stante iudicio Macovius sibi contradicens
sese scripto etiam suffragio conformabat. In tertio iterum conventu super ea~ eadem
dem re duo tantum suffragia contulerunt, et quidem (contra ordinem senatus)
a rectore necdum rogati; idque adversus illa quae iam tribus magnifico Schota~ Schotano,
no, S. Amama, et Macovio placuerant.
Id quod haec sententia agebatur, fuit contra humanitatem et aequitatem.
Quia nulla iusta ratio habebatur vel eorum professorum qui fuerant a Bor~ Borchers
chers laesi, vel eorum qui eum relegaverant. Neque enim vocati fuerunt, ut in~ indicarent,
dicarent, si quid contra haberent. Imo ipsorum protestatio in contrarium facta
neglecta, contempta, et irrisa fuit: quae tamen protestatio non eo intentata fu~ fuit,
it, ut omnis relegato spes restitutionis praecideretur, sed tantum ut a protes~ protestantibus
tantibus contumelia, et ab Academia pessimum exemplum arceretur.
Sententia supradicta fuit contra iustitiam.
Quia nullus iudex potest relaxare poenam iuris contra ius quod habet pars
laesa, ut sibi satisfiat. Neque iudex inferior potest (ex gratia) relaxare poenam
inflictam ob reipub. bonum. //
Fuit etiam manifeste contra pacem collegii professorum.
Idque sive spectetur res ipsa; quatenus rescindebantur acta superioris sena~ senatus;
tus; sive spectetur modus tractandi et urgendi rem propositam, quatenus cum
insolenti contentione contra voluntatem eorum, quorum interfuit, a duobus vel
tribus restitutio urgebatur, qui magis patronos relegati se gerebant, quam
iudices; et ne quidem ad ullam petitionem a relegato ad senatum adhuc factam.
Fuit haec restitutio Academiae futura perniciosa propter solutam disciplinam,
et improbam licentiam confirmatam.
Quod apparet tum ex rebus antea a Georg. Borchers tentatis, {qui etiam
Leovardiae a ministro Academiae admonitus, ut DD. professoribus supplicaret,
respondit: hij solde noch enige professoren met het punt van de degen beta~ betalen,}
len,} tum etiam ex illis moribus, cum quibus denuo in Academiam contra
sententiam fuit obtrusus. Delicta enim praeterita erant atrociora quam ut subi~ subito
to restitui deberet. Et eadem nocte qua in urbem redierat, exhausta inter com~ commilitones
militones (triumphabundos quasi de devicta, lege, more, et disciplina) integra
cerevisiae cupa, vim et arma parabant adversus assistentes Acad., quos metue~ metuebant
bant a rectore mittendos, {utpote qui ei districte mandaverat, ut ante solis
p. 361] occasum urbe excederet.}
Fuit conatus eorum seditiosus {vel saltem talis visus.}
Quatenus unus aut alter revocare contendebat hominem relegatum, idque
festinatione praeter solitum ac meritum, nec non impetu plane inaudito; ac in~ insuper
super contra sententiam in vigore suo manentem. Deinde quatenus idem unus
aut alter ministris Acad. mandabat (neglecto iussu rectoris) praedicti relegati
mansionem in urbe ne impedirent. Ac insuper quatenus de eodem negotio solli~ sollicitabat
citabat magistratum oppidanum pro sua scilicet authoritate.
Illius denique consequentiae est totum hoc factum, ut tranquillitas Acad. ab
illustrib. Frisiae Ordinib. et nobiliss. Acad. curatorib. aliquoties commendata,
diligentique labore superioribus annis quaesita non possit restitui, nisi authori~ authoritate
tate superiorum hac insolentia mature reprimatur.
[Franeker, augustus 1629]. - Rector Meinardus Schotanus geeft een verslag van de handelingen van de senaat in de kwestie Borchers van 30 november 1628 tot 24 augustus 1629. (Codex Saeckma no. 257).
Psalmo CXXV v. 4-5.
Benefac Iehova bonis et rectis ex animis suis. Qui autem inclinant ad tortuosa
sua, amandet eos Iehova cum iis, qui dant operam iniquitati. Pax sit super
Israelem.
Acta in causa Georgii Borchers.
Causa relegationis in sententia expressa. Quod XXX Novemb. qui Dominicus
erat, foras progressus, post belluinam ex pileis potationem, a se inchoatam,
insolentiam talem exercuerit, qualis in nulla civitate bene ordinata tolerari
solet aut debet, idque in fenestras professoris, (cui ex iuramento omnem reve~ reverentiam
rentiam debebat) et eodem fere momento in alio vitrifragio praesens et socius
fuisset. Et quamvis praedictus Borches tam irreverenter se gesserit erga sena~ senatum,
tum, tantasque ei famoso quodam et impudenti scripto intulerit iniurias, quan~ quantas
tas nostra memoria nullus, quo solo nomine plus quam relegationem meritus
erat, tamen ob causam non unam mitiori poena in eum animadvertissemus, nisi
fuissemus experti, alias coercitiones, iam aliquoties circa eum frustra tentatas,
et quodam modo elusas fuisse. Nos igitur post maturam deliberationem, omni~ omnibus
bus rite expensis, eum inutilem nobis civem iudicavimus atque ab Academia re~ relegandum
legandum etc.
Ita decretum fuit in curia Academiae, die XVII anno 1628.
Quarto Iulii urgebar, ut indicerem conventum, quamvis multis rationibus
diclinarem, sed iterato ad me redierunt Groningani duo, qui causam illius Bor~ Borches
ches egerunt. Misi pedellum ad aedes assessorum; is cum circumivisset, re~ respondit
spondit D. Winsemium non esse domi, D. Amama non esse integrum venire.
Respondi propterea Groninganis, conventum haberi non posse. Groningani hoc
retulerunt ad D.D. Reiffenbergium. Is pedello factus obvius, cum eo expostula~ expostula
p. 362] vit, quod non quaereret D. Winsemium. Pedellus quaesivit, sed reperire non po~ potuit.
tuit. Ipse D.D. Reiffenbergius ex aedibus proruit, et inventum curavit. D.D.
Reiff. et D.D. Winsemius recta ad curiam, quamvis negocium distulissem. Illi
me et secretarium per pedellum vocari curant. // Cum nos tres venissemus in
curiam, negocium urserunt DD. praedicti, postquam studiosi proposuissent peti~ petitionem
tionem suam nomine Borches. Ego dixi nos non posse determinare, quod tam
pauci numero essemus. Illi responderunt tres facere collegium. Ego dixi reli~ reliquos
quos DD. professores vocandos. Rogavi eos respicerent qui laesi erant, pluris
facerent collegas suos, quam ut eos offenderent. Multum mecum expostulavit
D. Winsemius. Et D. Reiffenbergius multa de regimine DD. collegarum non satis
honeste locutus. Cum non possem obtinere ut differrent, iussi, ut pedellus D.
Amamam vocaret. Is venit. Itum est in suffragia. DD. Reiff. et Winsemius il~ illum
lum Borches restituerunt. D. Amama rem esse differendam dixit, donec asses~ assessores
sores superioris anni auditi essent. Ego D. Amamae sum astipulatus. Illi scrip~ scripserunt
serunt sua suffragia, D.D. Winsemius scilicet et D.D. Reiffenbergius. D. Amama
suum addidit. Ego in dilationem assentiebar. Illi negarunt suffragia pendere et
dixerunt illi fas esse in urbem redire. Ego paulo post, praesentiscens aliqua
ratione, quas turbas nobis ea res datura esset, scripsi ad amplissimos, nobillis~ nobillissimos
simos DD. curatores, quid in hac causa mihi agendum esset, num reliqui pro~ professores
fessores essent vocandi. Rescriptum fuit a nobilissimis et amplissimis dominis
reliquos collegas vocandos.
13 Iulii rursus in eadem causa conventus fuit. Ex consilio DD. curatorum
D. Amesium et D. Hachtingium, qui tum tantum praesentes erant, vocavi. D.
Reiffenbergius cum expostulasset mecum, quare reliquos collegas vocassem,
petiit simul cum D. Maccovio scriptum illud, in quo consignata suffragia, quod
in curiae capsula reservo. Tradidi illa statim D.D. Maccovio. D. Doctor statim
suum nomen subiicit et in restitutionem Borches iis assentitur. Hoc fecit D.
Maccovius, non proposita illi quaestione, non interrogatus a me suffragium,
nobis omnibus stantibus, extraiudicialiter igitur fecit. Hic tum graviter conque~ conquesti
sti fuerunt reliqui professores de tali agendi modo. D. Reiffenbergius produxit
epistolam, quam D.D. Winsemius Groninga ad eum miserat, in qua suffragium
prioris conventus confirmabat. D.D. Maccovius confessus est se putare asses~ assessores
sores sup. anni esse audiendos, sed non concedenda esse iis suffragia. Borches
debere deprecari culpam, sponsorem dare de non offendendo. Tunc D.D. Amesi~ Amesius
us et D. Hachtingius in chartam coniecerunt suam protestationem. D. Amama
ad suum antecedens quid addidit. // Tria igitur suffragia assessorum fuere, au~ audiendos
diendos esse reliquos collegas, quos maxime offenderat; illum debere, prius~ priusquam
quam redeat, iis satisfacere et vadem dare de non offendendo.
31 Iul. habitus conventus omnium professorum. D. Reiffenbergius noluit ve~ venire,
nire, ut D. Maccovius pridie eius diei mihi dixerat. Pedellus nunciavit eum non
esse in urbe. Causa conventus fuit, quod audivissemus Borches esse in oppido.
Rursus contentiones aliquot in conventu. D. Maccovius vocatus per pedellum
redire noluit. Misimus promotorem, ut inquireret num esset ibi Borches et
nunciaret illi, ut ante solis occasum urbe exiret. Promotor praeter expectati~ expectationem
onem nostram respondit illum illic esse, et expectare reditum Winsemii. Hoc
p. 363] factum, cum D. Reiffenbergius ante paucos dies monuisset promotorem, ut si
Borches veniret in civitatem, non apprehenderet eum. Imo D. Winsemius simul
etiam cum D. Reiffenbergio promotorem vocatum ad se in aedes D. Winsemii
monuerant, ne quid tentaret adversus Borches. Ille dixit sibi faciendum, quid~ quidquid
quid rector dixisset. D. Winsemius respondit aliquid excusari posse aliquando.
Placuit praesentibus dominis mitti ad Wibium Iacobi, qui rogarent eum, ut
vesperi aliquem ex ministris suis adderet nostris, qui inquirerent in hospitio,
num adhuc adesset, et si adesset, curarent urbe exire. Ego et D. Amama adii~ adiimus
mus consulem, promisit. Sed eadem vespera venit consul Mevius Regneri ad
Wibium, multa dixit in defensionem Borches, illum restitutum pluralitate suf~ suffragiorum,
fragiorum, magnum tumultum excitatum iri, si hoc faceret, rogavit igitur se
non misceret. Consul Mevius me accessit. Persuasi illi, ut promitteret mihi, se
praefectum vigilum ad terrorem incutiendum tantum additurum; sed non statis
promissis. Hoc factum cum mihi adessent D. Reiffenbergius et D. Maccovius,
qui pro Borches intercedebant. D. Reiffenbergius voluit eum in aedes suas ista
nocte recipere et ad adventum D. Winsemii. Dixi tum temporis illi exeundum.
Illa nocte nihil actum, quod nostri dicerent se solos sine servis civitatis
nihil posse. D. Reiffenbergius dixerat, si hac nocte quicquam tentarent nostri
apparitores, magnum tumultum excitatum iri. Altero die, cum per totam noc~ noctem
tem in tonna cerevisie, cum suis evacuanda occupatus iste Borches fuisset, et
studiosi, qui illi aderant, se praeparassent gladiis et fustibus ad depellendum
nostros, tamen D. Reiffenbergius hora sexta matutina intercessit pro eo, eti~ etiamnum
amnum petens, ut manere posset. Illi respondi, abeundum illi esse extra urbem,
vel iam statim eum coniiciendum in carcerem. // Tunc temporis in gratiam D.
Reiffenbergii adhuc hora una aut altera illi concessa est. Interea temporis D.D.
Reiffenbergii persuasione urbe exivit.
Tertio Augusti indictus conventus ob rationes oeconomi, cum praeviderent
D. Amesius, B. Schotanus, Hachtingius illos resumpturos hoc negocium, audiri
petierunt. Ingressi sunt, et proposuit D.D. Amesius insistens priori responsioni
et petens responsum. Illis egressis, cum a me rogarentur, ut responsum D.D.
Amesio et caeteris darent, statim coniunxerunt suffragia de restitutione DD.
Maccovius et Winsemius. Hoc ubi viderem illos absentibus reliquis collegis
velle suffragari, abrupi conventum et curia exii.
24 Aug. postquam aliquoties distulissem conventum, iterum mane accessit
D. Wissembach, nomine Borches conventum petiit, cui dubie ob rixas et litigia
nostra, qualia fore praevidebam, respondi. Propterea DD. Macc. et Winsemius
me accesserunt et idem ardenter postulant. Promisi. Convenimus. Turbantur
omnia, dum novae difficultates proponuntur. Quam personam DD. Amesius,
frater, Hachting. sustinerent. Respondit D. Winsemius parere ex legibus. Mac~ Maccovius
covius dixit iudices non accepturos leges ab accusatoribus. Quaerebatur qua
autoritate rediisset; qua mansisset. An praeterea, ea esset poenitentia vera, si
quis per totam noctem potet, interim cum restitui petit. Post discessum alio~ aliorum
rum collegarum volui proponere iudiciale quid, sed DD. Winsemius et Reiffen~ Reiffenbergius
bergius exiverunt. D. Winsemius dixit: Sijn wij int een niet goet, wij sijn int
ander oock niet goet. Priusquam tamen illi abirent, conclusio mea, D.D. Amesii
p. 364] et D. Amamae et D. Hachtingii fuit, totum negocium ad nobiliss. et ampliss.
DD. curatores esse deferendum. Postea D.D. Reiffenbergius cum D.D. Winsemio
ad conventus venire noluerunt, licet moniti, imo rogati a me ob pacem et
decus Academiae ut accederent, et quod iuramento tenerentur. D.D. Maccovius
promisit prius se affuturum, ubi liceret illi per morbum. Ubi convaluit, etiam
adfuit, sententiam definivit, et nobiscum satis consensit. Hoc cum DD. Wins.
et Reiff. et forte alii aliquot collegae rescivissent, illum moverunt eo usque, ut
etiam cum reliquis se non venturum ad conventus diceret, rogavitque illum
excusatum haberem, non vocarem, quod non posset eos, qui ipsum restituerant,
deserere.
Haec ex fide, quantum scire potui, quae ad causam hanc pertinebant, narravi.
[Franeker], 2 november 1628. - Georgius Borchers schrijft aan de curatoren. [Met (paginering), onderstrepingen [hier cursief] en {randaantekeningen} van de hand van Amama]. (Codex Saeckma no. 258).
(1) {Ex pileo lib. contemplat. appellatio.}
Sicuti nautae, nobilissimi, amplissimi ac consultissimi viri, in adversa tempesta~ tempestate
te ventis ac fluctibus subinde agitati, frustra omnibus attentatis, tandem ad an~ anchoram
choram quam vocant sacram: ita ego quoque, {1} professorum quorundam ini~ iniquitate
5] quitate diu multumque vexatus, et iam fere oppressus ad Amplitudines Vestras
velut ultimum praesidium confugio, ut hyemem hanc sub tutela vestra in hac
Academia securus transigere, et studia mea iam per annum ferme, dum inter
spem et metum continuo animus fluctuavit, neglecta, tandem repetere possim.
Quum enim ante sesquiannum, plus minus, Groningae audiveram, clarissi~ clarissimum
10] mum ac consultissimum virum D. Doctorem Reifenbergium hic agere professo~ professorem,
rem, quia iam antea cum illo familiaris quaedam notitia mihi fuerat, ut eadem
diutius fruerer, studiisque hic invigilarem, ad Academiam hanc vestram accessi, in
qua mihi omnia ab initio adeo tranquilla, adeo bene constituta videbantur, ut
musis ipsis hic sedem esse arbitrarer. Quapropter maximopere laetabar, quod
15] vastatis patriae Academiis, hic tandem tam illustrem studiisque opportunum
invenissem; sed {2: vide et p. 3, et 4, et 6} quomodo ob paucorum
quorundam, ut dixi hominum, qui ob privatas quasdam simultates, omnes Ger~ Germanos
manos studiosos hic commorantes extremo et inexpiabili odio prosequuntur,
importunitatem, spe tam egragia frustratus sim, AA. VV. breviter exponam.
20] Quum vix per unam atque alteram septimanam hic vixissem, contubernalis
meus, Georgius Corvinus Herbornensis, quosdam e conterraneis suis, qui et
ipsum saepiuscule laute exceperant, in signum gratitudinis ad se in musaeum
suum invitabat: professores itaque statim, {3} lucro inhiantes, quasi sympo~ symposium
sium illud redarguebant, de quo tamen ne quidem praesumtio esse poterat; tum
25] quia non omnes Germani, imo ne quidem generosissimus dominus baro Truch~ Truchsesius
sesius cum praeceptore, invitati erant; tum etiam quia Corvinus iam antea in
aliquot, et quidem praecipuis Galliae Academiis vixerat.
Quamvis igitur quoad crimen obiectum innocens erat, tamen nolebat, ut
p. 365] clarissimus D. Pasor, affinis eius, et cui a curatoribus suis commendatus erat,
30] etiam convivium a se datum esse rescisceret, quapropter me sollicitabat, ut
convivii illius authorem me profiterer, quod ei tanquam intimo amico ac condo~ condomestico
mestico denegare non potui, quum enim {N.B.} non symposium sed convivi~ convivium
um saltem fuisse, ideoque assertionem illam meam nec in professorum nec in
cuiusquam iniuriam redundare certus essem, rem totam periculo carere existi~ existimabam.
35] mabam. Professores vero re per integrum dimidium annum dissimulata, quum
iam Corvinus, et caeteri Germani qui convivio interfuerant, discessissent, litem
illam iamdudum mea opinione sopitam in me innocentem transferentes, convivi~ convivium
um illud nulla probatione aut exceptione admissa symposium iudicabant, meque
frustra protestantem in duodecim florenos condemnabant. Cuius iniquissimae
40] sententiae nullitates vobis, nobiliss. et ampliss. domini curatores liquido iam
demonstrabo. //
(2) Condemnarunt me tanquam confessum, quum tamen nunquam me
symposium sed convivium dedisse confessus sim. Verum posito iam, sed non
concesso, fuisse symposium, tamen certum erat non a me sed a Corvino datum
45] fuisse, et quamvis ex confessione mea probationes habere videbantur, ipsi ta~ tamen
men sciebant, quod et negare nequeunt, Corvinum convivii authorem fuisse,
ideoque non secundum acta probata sed secundum conscientiam, sicuti aequos
iudices decet, iudicare debuissent. Si iam igitur revera symposium fuisset, ta~ tamen
men inique condemnatus essem, verum quia ne quidem symposium sed convivi~ convivium
50] um saltem fuisse supra probatum est, me ex falsa causa condemnatum, sen~ sententiamque
tentiamque ipso iure nullam esse constat. Nec etiam illam affirmationem meam
professores in ullum sui praeiudicium aut iniuriam trahere potuerunt: non in
praeiudicium, quia non fuit symposium; non in iniuriam, quia non contumeliae
professeribus inferendae, sed amici, a metu, quo domini Pasoris causa teneba~ tenebatur,
55] tur, relevandi gratia illud affirmavi: Iniuria vero ab animo et affectu inferentis
aestimanda est, ut dicitur in l. 3. S. 1. ff. de iniur.
Sed pergendum in enarratione processus ipsorum. Quoniam me igitur inno~ innocentem
centem condemnatum sciebam, sententiae isti, tanquam ipso iure nulli parere
recusavi; nec etiam potui, quoniam a parentibus meis, iniuriae caesareanorum
60] militum iam per longum tempus expositis, vix unde me aegre sustentem, ne
dicam unde professoribus mulctas solvam, iniquis his temporibus obtinere
possum. Quum autem professores rem ultra dimidium annum, quotidie executi~ executionem
onem minitando, protraherent, animus meus interea metu turbidus studiis vaca~ vacare
re non potuit, donec tandem executionem illam tam diu protractam inaudito
65] plane modo ante tres septimanas perfecerunt. Studiosi ad bursam sive commu~ communem
nem mensam accedentes gladios suos in aedes oeconomi deponere solent, quod
ipsum dum et ego pro more facerem, lictor quidam a professoribus subornatus
gladium mihi ex aedibus oeconomi tempore prandii furtim auferebat: quia vero
alia quavis re potius quam gladio isto (non quidem ob pretium, sed ob aliam
70] singularem quandam affectionem, cuius causam hic recensere supervacuum est)
carere maluissem, omnia pro illius recuperatione attentabam: precibus igitur
meis frustra apud magnificum rectorem interpositis, tandem ad illustrem domi~ dominum
num baronem Slawata, generosumque dominum Kaplirz accedebam, utque pro
p. 366] me apud professores intercederent, re omni totoque processu enarrato, haud
75] difficulter ab ipsis obtinebam, et quia haec prima erat petitio, quam ad Acade~ Academiam
miam hanc contulerant, iam certam de recuperando gladio spem concipiebam.
// (3) Verum professores isti, qui sunt in conventu, rem illam exiguam viris
adeo generosis, qui, sicuti et ipsi deinde indignabundi dixerunt, a rege saepenu~ saepenumero
mero hominis {N.B.} facinorosi vitam exorarant, pessimo incivilitatis exemplo
80] denegantes, toti profecto Academiae {4} maculam non exiguam inusserunt.
Praetendebant quidem rem illam evertere disciplinam, Geldrosque ob ean~ eandem
dem causam tum temporis condemnandos, allegato liberationis meae exemplo
mulctae dationem itidem recusaturos: verum, ut etiam intercessoribus meis
deinde ostendi, hic saltem falsus aliquis praetextus erat, quum Geldrorum
85] causa longe a mea differret; ipsi enim {N.B.} revera symposium dedisse fe~ feruntur,
runtur, verum non ego, qui saltem convivii ab alio dati authorem me professus
sum. Et insuper Geldrum illum qui dederat symposium tantum in sex florenos
condemnarunt. Etiamsi igitur revera symposium dedissem, tamen me in eadem
conditione qua Geldrum istum habere debuissent, quem tantum ut dixi in 6, me
90] vero in 12 florenos condemnarunt. An non inde aperte videre est, in longe de~ deteriori
teriori conditione contra mores omnium Academiarum hic haberi Germanos
studiosos, quam ex his provinciis oriundos, quod adhuc alio exemplo magis
dilucide probabo. Frisius quidam, admodum iuvenis, quotidie scurrilia sua in~ inbursa
bursa exercebat, omnesque studiosos in ea viventes ludibrio habere videbatur,
95] quare ab omnibus aliquando publice in bursa explodebatur. Professores igitur,
re cognita, licet ab omnibus {5} puer iste explosus esset, et nemo factum
suum diffiteretur, tamen me solum per quatuordecim dies de bursa relegabant,
ac in causam, quare in me prae caeteris tam severe animadverterent, quum ta~ tamen
men commune in bursa viventium delictum esset, inquirenti, respondebant, quod
100] satius duxissent, quia durum esset omnes de bursa relegare, potius in unum
aliquem exemplum statuere: atque ita ego ex omnibus ipsis dignus sum visus
qui commune delictum expiarem, atque egregio illo praepotentium Ordinum
beneficio, quo tamen tot {6} ebriosi, tot rudes pueri fruuntur, indignus
censerer. {N.B. vide et 2} Nulla vero alia huius inaequalitatis causa est,
105] quam quod aliqui ex professoribus olim cum Germanis quibusdam privatas
simultates exercuerunt; quoniam vero isti discedendo vindictae occasionem ipsis
praeripuerunt, odium illud suum in omnes Germanos hic commorantes aut ali~ aliquando
quando commoraturos evomere conantur, sicuti imprimis id ipsum aliquoties
Hachtingius satis manifeste declaravit. Quum enim praeterita hyeme Germanis
110] quibusdam cum pugile lis erat, quae in conventu decidebatur, ac Germani in illa
causa triumpharent, Hachtingius, qui et tum temporis assessor erat, ipsos au~ audita
dita sententia laetos e conventu exire videns, exclamavit: Quia video vos exul~ exultantes
tantes una cum pugile adversus sententiam protestor. //
(4) Ubi unquam talis temeritas audita est, quod iudex contra sententiam
115] quam ipse tulit, protestatus sit? An non res illa senatus Academici sententiis
egregiam conciliat authoritatem? Sed infinita eiusmodi exempla produci possunt.
Ut iam de {7} Wegero taceam, nuper studiosum quendam Rintelensem Hoye~ Hoyerum
rum ob unam { confer cum pag. seq. *} grassatiunculam in ebrietate com~ com
p. 367] missam ab Academia relegarunt, et insuper falsam aliquam causam, quod vel
120] decem testibus probari potest, in sententia allegarunt, ut eo magis ipsum gra~ gravarent,
varent, quum tamen atrocissima delicta a Frisiis sive Hollandis perpetrata,
impunita relinquantur. Illi enim qui {8} stupra in professorum aedibus com~ commiserunt,
miserunt, ne quidem citantur. Imo nuper ab Hollando quodam violentum stu~ stuprum
prum attentatum est, et quum mulier apud Hachtingium hac de re conquerere~ conquereretur,
125] tur, Hollandus iste etiam insuper {9} in conspectu Hachtingii ad terram eam
prostravit. Licet igitur hoc casu violentum stuprum attentatum, atque ita quia
res ad actum consummationi proximum deducta fuit, capitale delictum commis~ commissum
sum sit, tamen ne reus quidem custodia coercitus, ne dicam relegatus est,
quod utrumque Hoyero accidit. Videtis igitur nobilissimi atque amplissimi do~ domini
130] mini curatores, quam inique hic nobiscum procedatur. Quapropter AA. VV.
humiliter implore, ut me {refer ad 2} ab iniuria professorum quorundam,
quo securus hanc hyemem studiis invigilando traducere possim, tandem libere~ liberetis,
tis, eosque ad mulctam illam, quam adeo sine causa mihi imposuerunt, remit~ remittendam,
tendam, restituto, quem pignoris loco tenent, gladio, compellatis.
135] Considerent, quaeso, Amplitudines Vestrae, quod non ego, sed parentes
mei, iam satis proh dolor afflicti, ita mulctati sint. An non satis est, quod illi
quotidie militibus caesareanis, harpyis rapacibus, non solum ad victum, verum
etiam ad luxum conferre // (5) cogantur? {10} An insuper sanguis ipsorum
ab istis quoque professoribus exugendus est? Quod procul dubio Deus non im~ impunitum
140] punitum relinquet.
Deinde, quia tum inique de bursa me relegarunt, atque ita quasi indignum
declarabunt, qui cum honestis studiosis cibum caperem, certe non possum, quin
a tam insigni contumelia, quam pro centum florenis mihi vellem non esse illa~ illatam,
tam, famam et existimationem meam vendicem.
145] Quapropter nobilissimi et amplissimi domini curatores, nobile vestrum
officium submisse imploro, ut me et hac in parte inique a professoribus con~ condemnatum
demnatum fuisse pronuncietis, eosque iniustae {N.B.} istius relegationis et
innocentiae meae testimonium in scriptis mihi perhibere cogatis, ne aliquando
id ipsum in praeiudicium existimationis meae obiici mihi possit. Nam vel omnes
150] in bursa viventes de innocentia mea, quod nihil admiserim, nisi commune delic~ delictum,
tum, (si quidem delictum est vocandum, quod {* confer cum p. 4} puer
omnes studiosos ludibrio habens explosus est) testari possunt. Professores isti
quidem multa sub- et obreptitie ad AA. VV. deferre possunt, quibus tamen, ut
suspectis, Amplitudines Vestras pro sua prudentia fidem non adhibituros confi~ confido.
155] do. Testimonium vero illorum professorum qui sunt extra conventum, non
detrecto. Nam certe ab Academia vestra non sum promeritus ut tam iniuste
mecum agatur. Quis enim Germanos hic commorantes, ut lectionibus ac dispu~ disputationibus
tationibus publicis privatisque interessent primus induxit, nisi ego? {N.B.}
Quod tamen ut notum est, antea facere recusabant. // (6) Testetur ipse cla~ clarissimus
160] rissimus et consultissimus dominus Doctor Reifenbergius, sub cuius praesidio
hac aestate, tum publice tum privatim respondendo ac opponendo meo inductu
sese exercuerunt, donec tandem {Quinam? refer ad 2} professorum iniuria
ab Academia fugati sunt.
p. 368] Quare etiamnum ad vos, nobilissimi et amplissimi viri, quos prudentia sua
165] ac admirabilis eruditio ad ardua rerum fastigia eduxit, refugium meum sumo,
ut me in tutelam vestram suscipere, atque ne hyemis tempore hinc instar
conterraneorum meorum discedere cogar, in praedictis iustitiam administrare
velitis; quos interim protectioni divinae humiliter commendo. Scriptum ex mu~ musaeo,
saeo, 2 Novembris, a. 1628 p.
170] AA. VV. obsequio addictissimus Georgius Borchers. [Zonder adres].
Meppel, [donderdag] 26 november 1635. - Pijnacker solliceert bij Saeckma naar de vacante functie van professor iuris primarius aan de universiteit van Franeker. (Codex Saeckma no. 259).
S.D.P.
Vir amplissime, consultissime, domine observandissime,
Ignoscentiam meae importunitatis facile apud Tuam Ampl. sum obtenturus.
Cum ita se res habeat, ut amici mei et patroni autores mihi sint, et potentes
5] suasores, ut vacantem iurium professionem in vestra Academia audeam etiam
ambire; in quo ambitu omnia mihi fausta et exoptata spondere ausus si Tua
Amp. mihi annuere non detrectet. Obnixe itaque et submisse auram Tuae Ampl.
benivolentiae et faventiae exoratum venio, perpetuo me devinciet beneficio. Nam
etsi ad alias professiones impellar, rationes habeo quur vestrae Academiae
10] potius me addicam, quae quidem momentosae sunt, et non recensebo nunc ne
longiore meo sermone in publica commoda peccem Tuae Ampl. gravissimas
occupationes interpellando. Tollo igitur manum de tabula et A.T. diu patriae
incolumem votis a Deo Opt. Max. exopto. Ex musaeo meo Meppelano ad VI
Kalend. Decembris anni του θεανθρωπου regis
[salvatoris] atque 
15] [Messiae] nostri MDCXXXV.
Tuae Amp. obsequentissimus nexus C. Pynacker.
[Adres:] Viro amplissimo et consultissimo D. N. Saeckema in sacra Frisiorum
Curia senatori gravissimo. Leovardiam.
Franeker, [maandag] 11 februari 1650. - Dominicus Acronius a Buma verontschuldigt zich bij zijn verwant Hans van Wyckel voor zijn afwezigheid bij de begrafenis van diens broer Martinus. (Codex Saeckma no. 260).
Nobilissime, amplissime, consultissime vir,
Discessum fatalem fratris tui non sine maerore percepi. Scilicet sic omne
capax movet urna nomen: Serius, ocyus sorte exitura. Tandem ex isthoc gem~ gemmante
mante surculo promiseram patriae virum bonum, mihi amicum benevolum. Ve~ Veruntamen
5] runtamen quia supremi numinis ita stat sententia, servet illum in meliore vita
labis omnis expertem, donec sequali itinere nos tempore nostro ad emaculatum
ipsius sodalitium adtraxerit. Porro ut mihi gratus fuit honor, inter propinquos
p. 369] in funeris pompa recenseri, ita lecte dura mihi accidit absentiae meae necessi~ necessitas,
tas, dum ipso exsequiarum die domum redux, ultimo huic debito me sistere
10] nequivi. Pudetque interea, quod, cum in instantem iugiter meam Leovardiae
praesentiam id reiicitem, usque eo meam excusationem protraxerim, donec
tandem illa in ipso iam neglectus confinio paene excidisset. Rogo autem vir
nob. ampl. cons. ut et meam absentiam et responsi dilationem aequi bonique
consulas. Statuens illum, quem negotiorum quotidianorum premit moles, facile
15] aliquid fugere. Supellectilem vero quantam hic reliquit ο μακαριτης probe asser~ asservandam
vandam iussi, donec abs te super illa pro arbitrio decernatur. Vale vir nob.
ampl. cons. mihique fave, qui sum
Nob. Tuae devotissimus Dominicus Acronius a Buma.
Fran. III Id. Febr. MDCL.
20
[Adres:] Mijn here, mijn here Johan van Wykel I.U.D., Gecommitteerde raed van
State ter Generaliteit tot Lewarden.
Port.
[Leeuwarden, donderdag 27 augustus 1618]. - Benoeming van Henricus Rhala tot hoogleraar in de welsprekendheid en de geschiedenis door de Staten van Friesland. (Codex Saeckma no. 261).
Copie
Die Staten van Vrieslandt allen den geenen die desen sullen sien, hooren, ofte
lesen salut. Alsoo deur den dootlijcken affganck van wijlen Doctore Theodoro
Leontio, in levene professore eloquentiae in onsen hogen schole tot Franeker,
die zelve professie nu al een geruymen tijdt gevaceert heeft, ende deur dien
ter eeren van onsen hogen schole voorschreven ende geryff der studenten goed,
raedsaem, ende noodigh gevonden is, dat de voorschreven professie op 't spoe~ spoedelijcxt
delijcxt met eenen anderen welgeleerden ende in eloquentia et historiis ervare~ ervarenen
nen persone bekledet werde, doen te wetene: dat wij om 't goede rapport ons
gedaen van de persone des eerentvesten ende hooghgeleerden Henrici Rhalae
Iuris Doctoris, zijnder geleertheyt ende in der eloquentie ende historien erva~ ervarentheyt
rentheyt ons volcomentlijck vertrouwende, ende mede hierop gehordt hebbende
het goedebeduncken der heeren scholarchen Donia ende Feitzma, den zelven bij
advyse van onse lieve ende getrouwe Gedeputeerde Staten beroepen, aengeno~ aengenomen
men ende gecommitteert hebben; beroepen, aennemen ende committeren mits
desen tot professorem eloquentiae et historiarum ordinarium in onsen hoge
schole voorschreven. Gevende over sulcx den voorschreven Doctori Henrico
Rhalae speciale last ende sonderlinge bevel, omme publice in onsen hoge scho~ schole
le voorschreven eloquentiam et historias te profiteren, de studenten daerinne
te institueren, dezelve in dicendo publice et privatim te exerceren, ende voorts
alles te doene 'tgeene de voorschreven professie is vereysschende, ende dat op
een tractament ofte honorarium van 400 £ jaerlijcx. Ordonnerende den heere
p. 370] magnifico rectori ende d'andere heeren professoren onser hoge schole voor~ voorschreven
schreven mitsgaders allen anderen, die dit aengaen sal, den voorschreven Doc~ Doctorem
torem Rhalam pro eloquentiae et historiarum professore te erkennen ende res~ respecteren.
pecteren. Belastende onse gecommitteerden tot des landschaps reeckeningen
den voorschreven Rhalae, mits hiervan bij de eerste ordonnantie overleverende
copie authentique ofte vidimus ende voorts ten terminen gelijck andere heeren
professoren zijn voorschreven honorarium onsen ontfanger der cloosteren op~ opcompsten
compsten in zijn reeckeninge voor uytgave te lijden ende passeren. Daeraene
der landen dienst ende onse goede meeninge geschieden sal.
Leeuwarden, [zaterdag] 2 januari 1613. - Hector Bouricius dankt en looft Casaubonus bij wie hij in 1612 in Engeland de klassieke letterkunde beoefende op aanbeveling van hun beider vriend Saeckma. (Codex Saeckma no. 262; afschrift).
Isaaco Casaubono viro clariss. Hector Bouricius S.D.
Inter praeclaras animi ac ingenii tui dotes, quibus iam dudum factum est, ut
nomen famamque ab iniuria mortalitatis vindicaris, una tua humanitas sic eni~ enituit,
5] tuit, apud omnes bonos, ut merito tuo Africum eulogion tibi adscripserint, sis~ sisque
que et audias inter optimos clarissimus, et inter clarissimos optimus, inter
utrosque doctissimus, nec iniuria, cuius nempe candor, virtus, doctrina, sic
apud disertos aut ignotos ex politissimis monimentis elucet, ut unus videare
qui hoc saeculo literariam viam recto pede calcaris, benevolentia autem et co~ comitas
10] mitas sic omnibus innotuit, ut unus videare virtutem et doctrinam coniunctas
habuisse, quae res cum alias saepe, tum nunc praecipue animum incredibili cu~ cupiditate
piditate accendit literis meis te adeundi.
Quo facilius dabis veniam quae tua est humanitas peccati aut erroris si
quid est, quod qui coram anno superiore fores benevolentiae tuae pulsavi, et
15] intromissus haud gravate sum, idem nunc tentem per alloquium stili, simul quo
gratitudine debita me exsolverem, et tu scires esse in hoc ad oceanum termino
(Frisiam dico) virtutis ac doctrinae, hoc est tui taliumque unicos admiratores,
ac confirmavit me in hoc proposito vir clariss. Ioannes Saeckma Frisiae nostrae
senator laudatiss., qui quoties subit animum cogitatio de literis, ac literatis,
20] subit autem frequentissime, te vir maxime, solem literatorum solitus est ap~ appellare.
pellare. Enimvero sic de te statuunt omnes boni doctique, ut effaeta virorum
litterarumque nostra aetas te solum produxerit et eduxerit, qui dictator remp.
litterariam gereres, videresque ex vetusto scito, ne quid detrimenti resp. cape~ caperet,
ret, qua in re te talem praestitisti, ut sive praestantiam in ingenio, indus~ industriam
25] triam in cura, facundiam in stilo, peritiam in linguis, scientiam in cunctis
e[x]pectes, primas facile tibi deferant quotquot amamus literas.
Itaque tuo beneficio Strabo, Polybius, Suetonius, Persius, emendatiores me~ melioresque
lioresque leguntur, fecistique ut horum scripta tibi lucem vitamque aeterno
munere debeant, posteritatem vero tanto nexu obstrinxisti, ut te coelitus απο
30] μηχανης literis eruendis aut dirigendis, datum terris cum aeterno tuo decore
p. 371] agnoscant. Posset unus Polybius luculenter facere testatum qua tu vi ingenii,
gravitate iudicii, excellentia polleas doctrinae nisi haec ipsa tibi scriberem, vir
incomparabilis, cuius quanto sublimior erit famae perennitas, tanto tu procul
ab ambitione famaeque sacra fame abes. Ego vir praestantissime, quod ab initio
35] dixi, te admiror, ac ut diu terris supersis literarum bono, Deum comprecor.
Vale. Leovardiae Fris. 4 Nonas Ian. MDCXIII.
[Zonder adres]
Rhala
Disputat. ad prooem. Inst. de nuptiis
Respondente etc.
(Codex Saeckma no. 263; hoort bij no. 264)
I. Cives Romani cum Latina aut peregrina matrimonium contrahere possunt.
Ratio, quia nec ulla lege tale matrimonium prohibetur, et qui in orbe Romano
sunt, cives Romani appellantur l. in orbe ff. de stat. hom. Et quia sufficit, si
secundum legum praecepta coeant ut cives Romani hoc pro5em. tum quod
frequentia sint inter peregrinos connubia, et ex iis respub. Romana creverit, ut
passim historici tradunt.
II. Impuberes matrimonium non contrahunt.
Quia in nuptiis requiritur iusta aetas, quae aestimatur pubertate et potentia
naturali, elucetque in // faeminis post annum 12, in marib. autem post aetatis
annum 14 completum par. 1. Inst. quib. modis tutela finiatur: ante enim eam
aetatem virgines dicuntur immaturae l. 25. De iniur. l. 32, par. pen. De donat.
inter vir. et ux. Varroni acerbae vocantur. Neque obst. l. sancimus 24 C. de
nupt. neque Novell. 100.
III. Matrimonium sine consensu parentum initum rescindi potest.
Prob. l. 4. C. de incest. et inutilib. nupt. et Exod. c. 22 v. 17. Neque obstab.
Scripturae dictum: Quos Deus coniunxit, homo non separet; neque obst. l. 1. ff.
de liber. exhibend.
IV. Filius sine consensu patris uxorem ducens exhaeredari potest.
Prob. l. 3 par. 5, in fin. ff. de bonor. possessione contra tab. et Novell. 115. c.
3 par. 2. //
V. Parentum consensus in liberorum nuptiis requiritur.
Prob. l. 2, 18, 35, ff. de rit. nuptiar. et l. 12, 20 C. eod. in tantum ut iustus
parentum praecipuum sit requisitum hoc prooem. Neque obst. l. 12 par. 1, ff.
de sponsalib.
VI. Interim libera est contrahentium voluntas.
Prob. l. 21, ff. de rit. nuptiar. et l. 12 ac 14 C. de nupt. Neque obst. l. 22, ff.
de rit. nupt.
VII. Vitiatam ignoranter ductam repudiare licet.
Prob. arg. l. 11, par. 5, ff. de action. empt. et vend. arg. l. 1 et 7, De dol. mal.
Deut. c. 22. Matth. 1 v. 19, Distinct. can. caus. 32. q. 1. c. 1. Cuius assertionis
p. 372] egregias et insignes tradit rationes imp. Leo in Novell. 93. Non obst. l. 11, ff.
de contrah. empt. neque l. 13, par. ult. ff. Ad leg. Iul. de adult. nec Novell.
117, C. 7; interque caeteros praecipue adversatur Wesenbec. hic in Paratitl.
Franeker, [zaterdag] 25 oktober 1628. - Henricus Rhala stuurt de curatoren een disputatie in handschrift over het huwelijksrecht; hij wil van private disputen overgaan tot openbare. (Codex Saeckma no. 264).
S.P. nobilissimi et amplissimi viri, domini honorandi,
Transmitto, quod amplissimo D. senatori Saeckmae in nupero pollicitus
sum colloquio, exemplar disputationum super Institutis imperialibus. Ea forma
sive brevi sine auctiori omnes et singulae disputationes prodibunt, una permix~ permixtis
5] tis passim et praecipue in prolegomenis prisci iuris et reipub. Rom. fontibus.
Caeterum, viri amplissimi, hactenus delitui, et quidem reluctante Genio, in
privatis collegiis. Animus erectus ad laborem et gloriam tenebricosis et abiectis
succumbit molestiis; avet tandem eluctari et in usum studiosae iuventutis
ingenii sui foetus depromere, publicasque de iure disputationes ista, quam ha~ habetis
10] betis forma, dare ac edere specimen professionis iuridicae necdum publicatum.
Campus est publicus, quem palam legendo excolimus, quidni disputando?
Proinde habet Academia, quos ad erudiendam in privatis collegiis adolescentiam
gloriolae vel lucelli spes flagrantissime prolectat, adeo ut, qui privatim nobis
aggregarentur, supernumerarii aliquando defuerint. Sed quia vestrum, viri am~ amplissimi,
15] plissimi, iam consensum Acad. munia adspectant, ut sub ductu et auspiciis
meis iuventus liberalibus studiis operata in hac de iure disputandi palaestra
publica sese exerceat, sollicita laborum vota damus. Id enim cum Acad. vestrae
honore ac fama et cum cupidae legum iuventutis compendioso profectu con~ coniunctum
iunctum erit, ad cuius celebritatem assurgere mavult in publico aetas ingenua
20] et professionis vetustas. Hisce nobiliss. et ampliss. domini salvete plurimum,
et rogationi meae in opera non poenitenda fructuose consulite. Datum Franeca~ Franecarae
rae die 25 Octobr. 1628.
Nobilitat. et Amplitud. Vestrae observantiss. Henricus Rhala. //
25] [Adres:] Amplissimo viro D. Iohanni a Saeckma ICto, in suprema Frisior. Curia
senatori ordinario, et Acad. curatori; caeterisque simul nobiliss. et ampliss.
Franeq. Acad. curatoribus, dominis honorandis. Leovardiam.
D'boede is betaelt.
Bremen, [woensdag] 27 juli 1636. - Johannes Coccejus dankt Saeckma voor diens voorspraak inzake zijn beroeping naar Franeker; hij vertrouwt op een bevredigende regeling van de salariskwestie. (Codex Saeckma no. 265).
Nobilissime et amplissime vir, domine ac fautor summe,
Nullus dubito, quin, quod ill. DD. Ordinum Frisiae nuper mihi honorificen~ honorificen
p. 373] tissima in ipsorum Academiam obvenit vocatio, id T.A. in primis autore factum
sit. Pro quo beneficio quantum tibi debeam, equidem non desino mecum cum
5] cura reputare. Tenuit sane me ea res aliquantum dubium et perplexum: statu~ statuendum
endum tamen fuit, et, quum ego, ut in tenebris huius aevi, non cernerem, ut,
quid melius esset, iudicarem, rem bonorum consilio et Deo vitae nostrae rectori
commisi. Quod statim non definivi, haud, opinor, reprehensum est, praesertim
quum maxime sontica causa me impediret, quo minus designato tempore pro~ professionem
10] fessionem adirem.
Nunc, quod Deus bene vertat, ita nobilissimis et amplissimis DD. curatori~ curatoribus
bus respondi, ut satisfactum illis putem. Admiscui quaedam pertinentia ad vitae
commoditatem, maxime tamen ad meos, quorum me habere rationem iubet
natura et Deus. Nihil ego insolens et immoderatum expeto: tantum ut ratio
15] mei habeatur, quantum potest et licet et aequum est. Nota est florentissimae
provinciae Frisiae opulentia, notum Academiae decus, nota in literas, praesertim
sacras, propensio, notum in peregrinos studium. Haec me faciunt confidentio~ confidentiorem.
rem. Orarem Ampl. Tuam, ut me reliquis DD. curatoribus et excuset et com~ commendet,
mendet, nisi id facturam, pro candore et humanitate sua, scirem. Ego, quo
20] proniores faventioresque DD. curatores expertus fuero, eo magis me de divina
voluntate (quae in hominum iusta et recta ex officio quaerentium voluntatibus
studiisque solet cerni) confirmatum putabo, in omnibus vero suasum ac ductum
T.A. sequar promtissime. Deus T.A. bono publico diu sospitet. Vale. Scribeb.
Bremae a.d. Iulii 27 a. 1636.
25] T.A. observantissimus Iohannes Cocceius. //
[Adres:] Nobilissimo et amplissimo viro D. Ioanni Saekema, supremae Frisiorum
Curiae senatori atque Academiae Franequeranae curatori gravissimo et domino
meo et fautori summo. Leoverdiam.
30] [Door Saeckma:] Recepta 3o Augusti 1636.
Bremen, [woensdag] 27 juli 1636. - Coccejus neemt de onverwachte beroeping naar Franeker aan om aanstaande predikanten de volgens de synode verplichte kennis van de bijbeltalen bij te brengen; hoewel niet ontevreden, vraagt hij de curatoren het geboden salaris zo mogelijk te verhogen met de verhuiskosten. (Codex Saeckma no. 266).
Nobilissimi amplissimique viri, domini sumopere honorandi,
Iniuriam facerem prudentiae vestrae, si dubitarem, an moram, quam sumsi,
ut, quid ad vocationem vestram respondendum esset, deliberarem, benigne
accepissetis. Id dum ago, dumque rapior in vestram voluntatem, plurima sane
5] mihi in mentem venerunt, quae animum pungerent. Durum abire a patria, a
meis, a parente sene, aegro, afflicto: si vitae conditionem spectes, ab officio
iucundo, a iuventute modesta et tractabili, collegis optimis, amicissimis atque
coniunctissimis; si commoditatem, domo non in vitam modo, sed et post vitam
superstitibus meis assignata, in qua, caetera immunis, de publico non male, si
p. 374] 10] vellem lautius, de meo bene viverem. Addo coelum loci non pestilens aut vale~ valetudini
tudini grave. His accedit comperta procerum benevolentia. Nam quum (neque
aliter fieri conveniebat) de illustris. DD. Ordinum voluntate ad ipsos retulissem,
conspirante omnium sententia, me, si manere vellem, non modo munere haud
poenitendo in praesens, sed et in proximum eius promissione beneficii, unde
15] victitate honestos viros et memini et video, devinciendum decreverunt; atque
adeo, quanquam ill. DD. Ordinum causa vellent omnia, non abiiciendum me
putarunt. Quod ego non tam testimonium fidei meae, quam invitamentum de~ demerendi
merendi iudicii ac benevolentiae, ut debui, interpretatus sum.
Atenim vocatio vestra tam inexpectata erat, tam iusta, ut diu haesitarem,
20] quem locum mihi Deus ad exercendum talentum, quod mihi commisit, designa~ designaret,
ret, atque in qua statione meliori fiducia benedictionem, a qua omnis laboris
nostri felicitas et fructus, haberem exspectandam. Maiorem sane docendi cam~ campum
pum in illustriori loco et populosa provincia undique reformatis ecclesiis refer~ referta
ta et circumvallata, apertum iri, augurati sunt boni quidam; siquidem vigeant
25] synodorum decreta, quibus candidati ministerii ad fontes verbi Dei deducuntur,
sique professores theologiae ii sint, qui salutarem sapientiam magis e puris
fontibus, quam ex hominum scriptis aut splendidis speculationibus ac inanium
verborum conflictibus hauriendi autores sint iuventuti. Quod ego item augura~ auguratus,
tus, qua sum voluntate atque amore fontes sacros pro virili mea quamplurimis
30] reddendi suavissimos et amabilissimos, stationem, quam Vestrae Amplitudines
mihi offerunt, in Dei nomine accipere decrevi.
Unum est, quod admoneri a me, V.A. non vertent vitio. Ego posthac cum
charissima uxore et liberis, // quos mihi largietur Deus, in ea vivam regione,
in qua nemo sit, qui cognatione attingat, pauci noti, novi amici legendi, pro~ probandi,
35] bandi, omniaque incertiora et obscuriora, et, ut solet peregrinis evenire, omnia
difficiliora, et haud scio, an sine invidia, in transferenda, relinquenda, nova
paranda supellectili molestia, iactura, sumtus, domus incerta. Si ego excedam,
familia erit in salo: uxor mea a patria sua, quae est Monasterium Westphaliae,
exclusa, in mea cum onere, in nova illa civitate deserta. Haec tangere animum
40] meum, nemo potest mirari. Deinde compertum est V.A., quantum ea provincia,
ad quam vocor, afferat partim taedii in grammatica institutione publica ac
privata; quantum item sudoris ac vigiliarum, si ita administranda atque exor~ exornanda
nanda sit, ut linguae sanctae indoles ac vis liquido ac facili negocio (quantum
eius fieri potest) noscatur, elegantia ac pulchritudo, victis difficultatibus, ame~ ametur,
45] tur, usus in meditatione atque exploratione sententiae spiritus sancti in S.
scripturis spectetur: quantaque eius sit necessitas in bene constituta Academia.
Has et alias ob causas, quae vestram prudentiam minime fugiunt, Vestra~ Vestrarum
rum Amplitudinum iudicio, aequitati et in me benevolentiae committo, ut in
constituendo salario (quanquam non accuso id, quod constitutum est) tamen, si
50] quid hic praeterea potest V.A. arbitrium vel autoritas, ut in eo constituendo
studium vestrum in sacras literas vel in exemplum illustrissime exsplendescat;
neque ego, ubi excessero, meos sine omni solatio relinquam; aut ullo tempore
reprehendi possim, quod vestram voluntatem voluntati rectorum patriae, istam
iuventutem huic, vestram Academiam patriae et cognatis temere praetulerim;
p. 375] 55] utque mihi eo plus causae sit, omnes nervos ingenii et industriae ad explendum
expectationem vestram intendendi.
Hanc rem, ne inverecunda mea postulatio interveniret, vestrae commendare
fidei volui: de caetero expectaturus, ut primo quoque tempore Vestrarum Am~ Ampl.
pl. literis earum voluntas mihi aperiatur, provincia ista mihi committatur, quae~ quaeque
60] que ad eam pertinent, confirmentur, et de eis, quae opportune in ea adeunda
(postquam illo sontico impedimento, quod in prima epistola allegavi, recte, ut
spero, per Dei gratiam fuero defunctus) agenda erunt, // informer. Deus Opti~ Optimus
mus Maximus illustriss. DD. Ordines, Vestras Amplitudines, ecclesiamque et
Academiam Frisiorum diu conservet et omni spirituali ac corporali benedictione
65] cumulet. Scripsi Bremae a. d. 27 Iulii, 1636.
N.A.V. addictissimus Iohannes Cocceius. //
[Adres:] Nobilissimis et amplissimis viris, D. Ioanni Saekema, D. Hobbio ab
Aylua, D. Sebastiano van Pruyssen, D. Ioanni Nys, celeberrimae Frisiorum Aca~ Academiae
70] demiae Franequeranae curatoribus dignissimis et dominis meis et fautoribus
summopere honorandis. Leoverdiam.
Leiden, [dinsdag] 5 september 1713. - Albert Schultens verzoekt de Staten van Friesland een brief aan de classis 's-Gravenhage te richten om zijn ontslag als predikant van Wassenaar te bewerkstelligen i.v.m. zijn benoeming tot hoogleraar Oosterse talen te Franeker. (Codex Saeckma no. 267).
Leiden, den 5 Sept. 1713.
Edele Mogende Heeren,
Zedert het Uw Edele Mogende volgens haar oppermagt geliefde, mij tot de
vacante professie te Franeker uit mijn geringe dogh zoete stant op te eisschen,
en ik mij, onder de goede hant Gods, en het geleide van zijn Geest, gesterkt
5] vondt, om die hoge en wigtige last uit de genereuse handen van Uw Edele
Mogende op te nemen, en op mijne schouderen te laden; hebbe ik mij aan~ aanstonts
stonts daartoe geschikt, om zoo spoedigh als mogelijk was, mij ter bestemder
stant-plaats te vervoegen, en aldaar blijken van ongeschonde trouwe en ijver in
den dienst van Uw Edele Mogende te geven.
10] Het was met dat oogmerk dat ik een reise ondernam, na die gesegende
gewesten, die onder de schaduwe en bescherminge van Uwe doorlugtige perso~ personen,
nen, gelukkigh bloeien, om aan Uw Edele Mogende voor te stellen, hoe de
Heilige bant waarmede ik aan den // predikdienst gebonden ben, niet ontlost
kan worden, dan door het ontsach en de auctoriteit van Uw Edele Mogende,
15] waarvan ik niet twijfele of Uw Ed. Mog. dragen daar, na hare hoge wijsheit,
goede kennisse af.
Maar de menigvuldige en sware besigheden, die als toen de dagen en uren
van Uw Ed. Mog. voor 'slants gemene-best wegnamen, mij den toegang tot
haar illustre tegenwoordigheit gesloten hebbende, neme ik langs desen wegh de
20] vrijmoedigheit, om Uw Edele Mogende met diep respect en onderwerpinge aan
p. 376] haar vrijmagtige wille te vertonen, dat ik mij niet genoegsaam in staat bevinde
om mijn ontslagh te verkrijgen.
Het is wel zulks, dat de beroep-brief van Uw Ed. Mog. klems genoeg
zoude hebben, en niet gewraakt kan worden, maar diegene, die sigh des menen
25] te verstaan, zijn van oordeel, dat die maniere van ontslaging, niet overeenstem~ overeenstemmig
mig is met de luister en hoge waardigheit van de beroepers en haar beroep, en
dat zulks eer een gedaante zoude hebben van een particuliere dimissie, en een
privaat afscheidt, als van een openbaar op-ont-bodt van zouveraine magten.
Hierbij komt, dat men gewoon is, 'tzij dorpen, steden, Academien of pro~ provintien
30] vintien de beroepinge doen, in diergelijke voorvallen uit de name van de beroe~ beroepers,
pers, hetzij met meerder of minder splendeur, na mate van haar hoogheit en
aansien, een tractement aan te regten, waarin de Vriessche edelmoedigheit
t'aller tijt boven die van andre provintien en Academien heeft uitgeblonken.
Deze consideratien hebbe ik niet durven nalaten van aan de voeten van Uw
35] Edele Mogende neder te leggen, om daarop met alle respect hare ordres en
bevelen af te wagten, en op wat voet Uw Ed. Mog. dit werk bestiert willen
hebben. // Vreesde ik de palen van behoorlijk ontsach niet te sullen over~ overschrijden,
schrijden, ik onderwond mij Uw Ed. Mog. met alle bedenkelijke eerbiedt, en
agtinge voor hare wijsheit en doorsigtigheit voor te dragen, of Uw Ed. Mog.
40] ook zouden goet vinden kunnen, een brief af te vaardigen aan het classis van
s'Gravenhage, waaronder ik sorteere, om van de broeders mijn ontslag, uit
hoofde van Uw Ed. Mog. beroepinge, af te eisschen.
Edogh dit, en alles wat mijn persoon betreft, onderwerp ik aan alles wat
Uw Edele Mogende zullen gelieven te ordonneren, als dewelke mij een euwighe
45] verpligtinge voele opgelegt, om voortaan niet anders te wenschen, dan de eere
van haar geboden, om die met gehoorsaamheit en onderdanigheit te mogen
opvolgen.
Uit welken hoofde ik ook niet onderlate mijne knien te buigen tot den
Godt des hemels, dat Hij Uwe illustre personen, als sterke en onbesweke
50] zuilen van onsen staat, zoo binnen als buiten 's huis, zoo in 't besonder als in
het algemeen, wille bekragtigen, en U Ed. Mog. in de voorspoet harer onder~ onderdanen,
danen, zelve voorspoedig en gesegent wille maken. Met welke wensch ontwor~ ontworpen
pen in het diepste eenes herten, dat van ontsach en onderdanige eerbiedt voor
Uw Edele Mogende vervult is, ik mij tekene, Edele Mogende Heeren,
55] Uw zeer gehoorsame en onderdanige dienaar A. Schultens.
[Zonder adres]
Wassenaar, [zaterdag] 5 augustus 1713. - Albert Schultens aanvaardt in deze brief aan de Staten van Friesland het hoogleraarschap in de Oosterse talen na zijn ontslag door de classis uit het predikambt. (Codex Saeckma no. 268).
Illustres ac praepotentes domini,
Gravissimum vestrum de me meisque studiis iudicium, quant[um] valeo
p. 377] animi submissione venerabundus, ex literis cognovi vestris eodemque mentis
devotae et gratissimae affectu, ex iis hausi, significationem prolixissimae ves~ vestrae
5] trae in me voluntatis, summaeque benevolentiae, qua me, aliis, iisque eruditis~ eruditissimis
simis viris, ante latu[s] ad titulos et honores professorios in Academia vestra
splendidissima ac per totum orbem celeberrima, evocare atque invitare voluistis.
Quos non grati animi intimos sensus vobis aperirem, praepotentes domini,
quibus non nominibus me aeternum vobis devinctum obstrictumque praedicarem,
10] si voluntati vires responderent, aut conatibus par esset effectus, aut denique
verborum nitor, cum eloquii splendore, orationem meam commendare posset. //
Verum enim vero, non verbis, multoque sermonis lenocinio, domini, mihi
hanc in rem contendendum esse existimo, sed re, sed studio, sed pietate in
vos, sed fide intemerata ingenuique candore pectoris.
15] Ad eum finem, vocationis, quam mihi decrevistis, conditionem, honoresque
dicam an onera, quae mihi per manus vestras munificentissimas imponuntur, non
solum non declinare, sed lubens ac gratissime amplecti, inque me recipere,
constitui.
Non tenerrimus, qua in ecclesiam meae hactenus curae creditam, feror
20] affectus animi, non summa excellentissimi domini in Wassenaar comitas et
benignitas non lacrymae uxoris quae e sinu matris, laribusque patriis aegre
divelli se patitur, non matris teneri complexus, qui me filiamque mihi colloca~ collocatam
tam retinere studet, non denique annui stipendii, quo hic largiore aliquanto
utor, deminutio, a me impetrare potuerunt, quo minus in hanc partem animi
25] mei sententiam consiliumque confirmarem, et me meaque omnia, vobis, patri~ patriae
ae iisdemque et Academiae patribus, addicerem atque manciparem; spei plenus,
atque expectationem alens non vanam, clementiam vestram et aequitatem,
professori a vobis creato, ea praemia non denegaturas, quae pastori collata
sunt.
30] Sed hoc quicquid est, arbitrio vestro, proceres illustrissimi, iustissimoque
iudicio permitto; eo, labore, cura, studio, vigibus, precibus praesertim annisurus
atque omni ope, ut praeclarae vestrae de me existimationi non omnino defuisse
videar vestramque opinionem fefellisse. Interim honesta missione a S.S. mini~ ministerio
sterio absolvendus, vestro nomine, atque auctoritate vestra, vestroque adeo
35] subsidio id mihi impetrandum venit in comitio classicali, quod eam in finem //
Hagam Comitis erit convocandum; qua solennitate ubi rite defunctus fuero,
hinc trans-migrare, vestrasque petere regiones, domus vestras vestramque
Academiam copia suppetet, meque totum vestram transdare in potestatem
atque clementiam.
40] Ut me porro benevolentia ac gratia vestra prosequamini, et favore beetis
vestro enixe precor, praepotentes domini, regem regum summumque dominorum
dominum imo ex pectore, atque intimis usque sensibus veneratus in Christo, ut
vos domi fortunatos, in publico felices et gloriosos, dignos tandem reddat
immortali aevo, atque beatissimae trans-scribat aeternitati.
45] Ita scribebam ac vovebam Wassenariae a.d. V Aug. 1713, viri illustres ac
praepotentes, domini clementissimi, vestris nominibus devotissimus
A. Schultens.
p. 378] [Zonder adres]
[Rotterdam, woensdag] 16 november 1633. - Hugh Peter(s), predikant van de Engelse gemeente te Rotterdam, verzoekt de curatoren Amesius' weduwe een pensioen te geven. (Codex Saeckma no. 269).
Illustriss. domini curatores,
Non dubitamus quin ad vos pervenere lugubria ista nova nostra de obitu
Amesii vestri, damnum quidem Angli sustinuimus irreparabile, nisi praeter spem
provideat Deus Opt. Max. quid patiatur et quantum Academia vestra Dig. V.
5] melius innotescat. Duae tantum viduae et liberorum causae proponenda sunt
argumenta quibus expertam vestram erga Amesium vivum benevolentiam in
suos excitemus.
1o. Per spatium 12 vel 13 annorum apud vos sudavit, imo laboravit strenue nec
absque fruge abundanti, provinciam adornavit quam nactus est summa cum
10] laude si voci publicae reformatorum omnium credatur.
2o. Post receptas vestras literas de reditu suo ad Frisiam, animum etiam habuit
revertendi, unde votorum vestrorum compotes redderemini.
Supplices itaque oramus ut pro more et humanitate vestra in professorum
viduas locum etiam habeat apud Dig. V. vidua Amesiana, quum vere possim
15] dicere paupercula est et miserecordiae subiectum satis idoneum. Semperque
precabimur ut bono ecclesiae et vestr[ae Academiae] Dig. V. Deus incolumes
servet. Novembris 16, 1633.
Dig. V. humillime studiosissimus Hugo Petri, pastor ecclesiae Anglo-Bel[gicae]
Rotterda[mensis]. //
20]
[Adres:] Illustriss. dominis Academiae Franae[ke]rensis curatoribus etc.
Cito.
Groningen, [zondag] 8 maart 1635. - De student Gerardus Radijs uit Leeuwarden vraagt aan de curatoren als alumnus twee jaar in Engeland te mogen studeren. (Codex Saeckma no. 270).
S.P.
Quod vos, viri amplissimi, in hoc tam excelso honoris gradu positos, literis
meis compello: quamvis audacter id a me fieri non ignorem; quod tamen mihi
per vos licere, non humanitate solum, sed etiam maxime pietate vestra fretus
5] confido. Nam, etiamsi obscura sit mea conditio, tamen quia me, cum ex literis,
tum etiam diversis dedicationibus agnoscitis, patebit aliquis mihi, ut spero, ad
Amplitudinem Vestram accessus. Nota vobis est, vitae ac fortunarum mearum
patroni, conditio ac status parentis mei, nota vobis constantia, nota fides, quae
talis ac tanta est, ut non illicitis illis, quibus antecessores ipsius usi sunt
10] mediis, divitias ac opes corradere; sed potius sua sorte contentus vivere velit.
p. 379] Quod cum ita sit, ad vos, qui alias propriis sumptibus vivere possem, sum~ summa
ma coactus necessitate, confugio, ac unicum illud a vobis omnibus et singulis
maximo contendo opere, ut iter mihi in Angliam concedere, ac sumptibus ves~ vestris
tris biennium alere me ibidem velitis, et me meaque studia favore, gratia ac
15] patrocinio vestro sublevare haud gravatim patiamini! Pro quo officii vel benefi~ beneficii
cii potius genere agam et habebo gratias (pares referre cum nequeam) aeternas
vobisque semper instar alumni obstrictus ero.
Hisce valete, domini clementissimi, ac literarum mearum brevitati ignoscite.
Pluribus verbis vobiscum agerem, nisi pro me res ipsa loqueretur. Quod super
20] est, Deum Opt. Max. rogo, ut manu unigeniti filii sui Amplitudinem Vestram
dirigat, praesidio tueatur, virtute sustineat, ac spiritu gubernet. Groningae in
musaeo meo 8vo Iduum Martii anno a nato Christo 1635.
Ampl. et Prudent. Vestrae studiosissimus G. Radijs, ling. et S.S. theol. studio~ studio[sus].
[sus]. //
25
[Adres:] Nobilissimis, amplissimis ac magnificis viris, DD. Academiae Franeque~ Franequeranae
ranae curatoribus gravissimis.
Groninga Leovardiam.
Per amicum.
Zürich, [dinsdag] 28 juni 1692. - Gezant Valkenier stuurt aan Gedeputeerde Staten van Friesland een brief van J.J. Meijer uit Schaffhausen (no. 272); hij vermoedt dat deze het hoogleraarschap in de anatomie te Franeker omwille van de apotheek van zijn vrouw zal laten varen. (Codex Saeckma no. 271).
Zurich den 18/28 Juny 1692.
Eedele Mogende heeren, Mijne heeren,
In opvolginge van mijne schuldigheyt kome ik mits desen U Eedele Mogen~ Mogende
5] de in alle gehoorsamheyt toedienen, dat ik voor acht dagen aan Doctor Ports
hebbe geschreeven, hoe dat geduyrende mijne reyse door Swabenland de brief
van U Eedele Mog. aan Doctor Meyer tot Schafhuysen houdende mijne huys~ huysvrou
vrou was ter hand gekomen, die daaraan voort sijn behoorlijk adresse gegeeven
hadde; en hoe dat ik op mijne terugreyse door Schafhuysen passeerende den
10] voorn. Doctor met desselfs vader, schoon-vader en oom, alle regenten van 't
selve canton heel anders gesint hadde gevonden, als ik verwacht hadde, wes~ weshalven
halven ik haar t'samen deede in mijn logement komen, daar ik haar door alle
bedenkelijke remonstratien trachte alle difficulteyten te beneemen, als wan~ wanneer
neer de Doctor verklaarde, dat hij noyt grooter eere in de werelt noch aange~ aangenamer
15] namer professie konde ambieeren, als degeene was om U Eedele Mog. als pro~ professor
fessor anatomiae te dienen, en dat hij derhalven ten allen momenten tot U
Eedele Mog. dienst sich soude paraat vinden, als beneffens sijne vrou sijne
aanweesende vrienden mede daarin wilden consenteeren, // welke vrienden mij
verseekerden, dat sijne vrou heel niet daartoe te disponeeren was, en dat dar~ darenboven
p. 380] 20] enboven de voornaamste apotheek derselver steede over anderhalf hondert
jaaren in haar geslacht altijd fleurisant geweest zijnde, bij het vertrek van den
voorn. Doctor te veel nadeel soude komen te lijden.
Op mijne verdere instantien namen sij aan, binnen acht dagen mij een finale
antwoort te laten toekomen, in plaatse van dewelke ik eerst vier weeken daar~ daarna
25] na onder het couvert van een ander de bijgaande missive ontfange sonder een
letter aan mij houdende, invoegen ik van desselfs inhout noch heel geen ken~ kennisse
nisse hebbe. Ik vreese echter, dat deselve aan U Eedele Mog. heel niet satis~ satisfactoir
factoir sal zijn, doende mij seer leet, dat ik door alderhande motieven dien
Doctor tot het aanneemen van het beroep niet hebbe konnen persuadeeren, in
30] aansien hij eerst uyt eygen motief darom gesolliciteert hadde, en hoope derhal~ derhalven,
ven, dat U Eedele Mog. mij haare goede gunste niet onttrecken sullen, in de~ dewelke
welke ik mij verders recommandeere, gelijk ik U Eedele Mog. in de beschermin~ bescherminge
ge des Allerhoogsten van gelijken doe, blijvende altoos, Eedele Mogende Hee~ Heeren
ren,
35] U Eedele Mogende onderdanigsten en gehoorsamsten dienaar P. Valkenier.
[Zonder adres]
Schaffhausen, [vrijdag] 10 juni 1692. - Johannes Jacobus Meijer schrijft aan Gedeputeerde Staten van Friesland dat hij bedankt voor het hoogleraarschap in de anatomie vanwege zijn zwakke gezondheid. (Codex Saeckma no. 272).
Viri amplissimi, nobilissimi atque gravissimi, fautores atque patroni iugi mihi
honoris atque amoris cultu prosequendi.
Perlectis literis vestris, quas perillustris dominus Valkenier mihi tradidit,
gaudium apud me cum dolore subortum est. Quippe mirum in modum laetabar,
5] me a praepotentium Frisiae Ordinum, DD. curatoribus atque Deputatis solemni
vocatione ad anatomiam (qua mihi in hac vita charius atque iucundius nihil
erat) in Academia Franekerana publice docendam invitari. Dolebam e contra, (et
etiamnum dolerem, nisi dolorem quemvis placide perferre imo superare sapien~ sapientiae
tiae amantem deceret) quod propter inevitabile quoddam incommodum splendi~ splendidam
10] dam hanc et egregiam conditionem a vobis, viri ampliss., in literis vestris
benivolentiae et humanitatis plenis adeo gratiose mihi oblatam amplecti prohi~ prohiberer
berer.
Quam lubens huic vocationi obtemperarem, vix satis exprimere queo, novit~ novitque
que hoc omnium optime perillustris dominus Valkenier; verum ita volente Deo,
15] cuius nutu et arbitrio consilia nostra saepe incerta fiunt, impraesentiarum
fragili, fluxa atque tenera multisque incommodis stipata valetudine fruor, quae
sane mihi omnem ad hunc honoris gradum conscendendi viam praecludit: etenim
febris quaedam ardens et maligna crudeliter non ita pridem in mea viscera
saeviens hebetavit corporis vires, ut oblatae Spartae decenter exornandae et
20] tam longinquo itineri feliciter perficiundo paene impares evaserint.
Quae cum ita sint, me facile a vobis, viri ampliss., pro vestra animi magni~ magni
p. 381] tudine et humanitate excusatum iri confido, quod vestra petitione morem gere~ gerere
re nequeam. Interim pro benevolo affectu, summo honore et beneficio, quod in
me immerentem et ignotum conferre constituistis, vobis, viri gravissimi nobi~ nobiliss.,
25] liss., gratias, quas possum, ago maximas. Firma me spes tenet, me et longe
doctiorem et digniorem repertum iri, a quo Academia Franekerana maiorem glo~ gloriam
riam et studiosa iuventus maius emolumentum sit habitura. Quod, ut fiat, ex
animo vovet Amplitudinum Vestrarum devotissimus cultor
Ioh. Iacobus Meijer M.D. et facult. med. Basil. adsessor.
30] Scaphus. d. 10 Iun. MDCXCII.
[Bij de aanhef door andere hand:] Fiat notificatie aen de heer Erfstadtholder en
de heeren curatoren van 's lants Academie desen 13 July 1692. //
[Adres:] Amplissimis, nobilissimis atque gravissimis dominis, dominis S. van
35] Boelens et H. van Wych[el], praepotentium Frisiae Ordinum curatoribus atque
Deputatis, dominis meis plurimum colendis hae litterae tradantur Leowardiae.
[Door Van Breugel bij zijn eigen nummering:] laatste nummer / vB.
p. 383]
BRIEVEN
VAN JOHANNES SAECKMA
EN
VAN/AAN THEODORUS SAECKMAINVENTARIS
Van Johannes Saeckma aan
* [1592]>[06 30] 387 Baerdt, Sabinus Odulpi - RA, origineel, incompleet
* 1594 10 07 389 Wicheringe, Rodolphus - G, origineel
* 1596 03 02 Casaubonus, Isaacus - British Library, Burney ms. 363 fol. 26, origineel
* 1597 02 25 Casaubonus, Isaacus - Cas. ep. A 13
* 1609 06 23 Casaubonus, Isaacus - British Library, Burney ms. 366 fol. 3-4, origineel
* 1609 08 27 391 Popma, Titus - G, origineel
* 1613 01 07 Casaubonus, Isaacus - British Library, Burney ms. 366 fol. 5, origineel
* 1614 02 08 Casaubonus, Isaacus - British Library, Burney ms. 366 fol. 6, origineel
* 1625 02 19 Emmius, Ubbo - Bayerische Staatsbibl., München, Coll. Camerariana IX nr. 149, origineel; zie M. Engels, Een onbekende brief van Saeckma aan Ubbo Emmius, 1625, over Janus Gruterus. Leeuwarden 1989.
* 1630 10 25 Barlaeus, Caspar - UB Amsterdam, Coll. Diederichs, origineel; zie M. Engels, Een briefwisseling tussen Saeckma en Barlaeus, 1630. In: De Vrije Fries 69(1989), 45-56; tekst p. 53.
If you know other letters from Johannes Saeckma, please send an inventory and/or fotocopies (scans) to the contact/mailaddress on my HOMEpage.
Van Theodorus Saeckma aan
1656 07 10 392 Gabbema, Simon Abbes - G
1657 08 05 393 Junius, Franciscus - RA
1659 05 25 394 Gabbema, Simon Abbes - G
Aan Theodorus Saeckma van
1623 10 08 313 Cluto, Johannes - CS 197
1628 10 12 309 Pasor, Georgius - CS 187
1634 11 23 Neuhusius, Edo - G, origineel
[1637] 00 00 Winsemius, Pierius - G, afschrift; zie M. Engels, Neolatijnse gelegenheidsgedichten voor Johannes (Jan) Saeckma en zijn vrouw Helionora (Hylck) Boner. Leeuwarden 1990.
1637 04 14 392 Winsemius, Pierius - G, afschrift
[1638] 00 00 314 Cluto, Johannes - CS 199
1650 06 27 316 Wissenbach, Johannes - CS 203
1655 10 01 313 Cluto, Johannes - CS 198
1656 10 13 Siccama, Renatus - RA
1657 02 14 Clementius, Antonius - G
1657 09 28 Buchorst, Joannes Aloysius - G
1657 10 02 325 Hachtingius, Regnerus - CS 210
1662 06 01 Plempius, Vopiscus Fort. - G
1662 08 23 Plempius, Vopiscus Fort. - G
1663 04 23 Plempius, Vopiscus Fort.(?) - G
Cas. ep. = Isaaci Casauboni epistolae. Cur. Th.J. ab Almeloveen. Roterodami 1709.
CS = Codex Saeckma, Provinciale Bibliotheek van Friesland.
G = Briefverzameling Gabbema, Provinciale Bibliotheek van Friesland.
RA = Rijksarchief in Friesland, Coll. Van Breugel.
p. 387] BRIEVEN VAN JOHANNES SAECKMA
[Franeker, na juni 1592]. - Johannes Saeckma schrijft aan zijn neef Sabinus Odulphi Baerdt, van wie hij niet weet waar hij tijdens zijn peregrinatio academica in Duitsland verblijft. Behalve over familieaangelegenheden, de universiteit van Franeker en (vroegere) medestudenten, doet hij mededelingen over de oorlog: gedetailleerd beschrijft hij de verovering van Steenwijk, waarbij de Friezen zich zeer verdienstelijk gemaakt hebben, en het beleg van Coevorden. (Rijksarchief in Friesland, coll. Van Breugel, origineel; slot, heel weinig, ontbreekt)
Sabino Baerdt consobrino meo dilectissimo S.P. dico Io. Suffridi.
Iam diu est, quod nec ego a te mi Sabine, nec tu a me literas acceperis,
quod factum mea non est negligentia, sed quia deessent, quibus literas com~ committerem.
mitterem. Nam et alias a te petii, ut si literas accipias a me rariores, non me~ meae
5] ae socordiae imputes, sed tabellariorum raritatus. Et iam repeterem, nisi con~ constaret,
staret, animum meum tibi perspectissimum esse. Cum enim hic solus Franeke~ Franekerae
rae haeream, nec possim ab avunculo certiorari (utor nostrorum verbo) utpote
cum literas aliquando ad te det. Ut mater nec ante sciat, quam post diem
unum aut alterum literas tabellario sit commissurus, ut nec illa me certiorem
10] facere possit, ut non sine magno animi mei dolore literas meas per totam hanc
aestatem desideraveris. Praeterea non potui ex literis Francofurto ad me datis
scire, quo esses abiturus, et an gratae fuissent literae D. Lidii, adeo ut ante
mensem unum aut alterum Rennegerus mihi dixerit Heidelbergae te esse. Quod
autem a te literas infrequentiores ad me perferanturmiror, et quae sit causa
15] cessationis non liquet forte scribis, sed non accipio, vel quia putas me delin~ delinquere,
quere, tu etiam vis, in hac parte delictum delicto compensans l. 10 ff. de com~ compens.
pens. Sed hoc mihi persuadere nullo modo possum, cum te semper diligentissi~ diligentissimum
mum sim expertus. Verum hactenus illa; audi iam, quid hic privatim et publice
gestum sit: hoc te enim scire te velle arbitror.
20] Privata haec tam succurrunt. Cognata nostra peperit filiolum, sed non mul~ multo
to post ex peregrinatione hac ad coelestem patriam abiit. Cognatus noster D.D.
Severinus Hannia adhuc αγαμος est. Caetera ex nostrorum literis melius cog~ cognosces
nosces.
De Academia nihil habeo, quod scribam, nisi hoc scire velis, commilitones
25] nostros aliquot Doctorali laurea insignitos domum rediisse, inter quos etiam
est Henricus Alopecius, Basileae promotus, qui ante paucos dies domum rever~ reversus
sus ad nos venit, multum irritatus ab illo Henrico. Ego autem hinc nondum
abeo, etiamsi plerique studioso//rum, qui nunc sunt, recenter accesserint. Ve~ Veterani
terani enim omnes fere discesserunt, adeo ut si hic esses, paucos tu pauci eti~ etiam
30] am te nossent, - imo plerosque ego non novi, cum nullis familiaritas fere, aut
idem studium absente Laelio nostro - adeo ut taedere me iam aliquo modo
incipiat, quod ego cum paucis veteranis hic sim, praesertim cum mores studio~ studiosorum
sorum iam non sint iidem, vel saltem non videantur, qui solent; tum etiam alia
accedunt, quae mihi displicent. Audivi aliquando D. Gothofredum ab Ordinibus
35] vocatum iri (ita enim promisisse dicuntur), sed quid factum sit ignoro.
Henricus Otho verbi Divini minister est, in pago Winaem non procul ab op~ op
p. 388] pido Harlinga dissito; Suffridus Suffridi in pago Schingen et Slappeterp. Lae~ Laelius
lius propter diuturnum morbum, quo per hyemem et aestatem fere conflictatus
fuit, ad Calendas Maii Leovardiam curandae valetudinis causa concessit. Quodsi
40] valetudine meliori fuisset, iam forte peregrinaretur; iam tamen (Deo gratias)
convaluit, et sub hyemem forte etiam discedet. Haec de istis, audi iam publica.
Res gestas superiore anno, superioribus meis literis omnes (ut arbitror)
perscripsi. Ineunte vere nostri iterum coeperunt parare, quae ad expeditionem
necessaria essent, nihil omittentes, quod possit ad oppidum aliquod expugnan~ expugnandum,
45] dum, imo penitus evertendum, facere, atque ita instructi ad expeditionem pro~ profecti
fecti sunt, ut quidam etiam non dubitaverint regio alicui excercitui comparare,
ne dicam praeponere atque ita instructi castra moverunt ad Lithocomon, atque
28 Maii ita tormentorum fulminibus concusserunt, ut viderentur totam urbem
eversuri; parum tamen proficiebant ista ratione, praeterquam quod aedificia fere
50] omnia deiecerint. Vallum enim ita munierant, ut putarent urbem esse inexpug~ inexpugnabilem.
nabilem. Cum hac autem ratione non succedere viderent, ut existimaverant, alia
via tentarunt. Itaque aquam e fossa alio derivantes, eandem exsiccarunt, postea
iniectis lignis, straminibus et aliis eandem compleverunt, imo eo usque agges~ aggesserunt,
serunt, ut etiam vallum ipsum aequare, ut ita nihil obstaret, quo possent
55] ipsum vallum hostium occupare commode.
Sed interea dum haec ita fierent, nostri crebris tormentorum ictibus hos~ hostes
tes pellebant, ut in vallo locus illis nullus relinqueretur. Adduxerant namque
nostri supra quadraginta tormenta maiora. Fecerant quoque propugnacula in
ipsa ripa fossae sine margine, in quibus assiduo sclopetarii excubabant, ut ita
60] locus nullus hostibus in munitionibus relinqueretur. Aggesserant etiam in //
modum colbiculi terram, et in ea posuerunt aliquot tormenta. Praeterea duas
turres ligneas altissimas erexerunt, in quibus erant sclopetarii hoc efficientes,
ne quisquam possit in plateis vel in vallo versari, vel etiam sub ipso vallo
latere. Interea cuniculos subterraneos foderunt usque in ipsam urbem, ut
65] nostri etiam illos garrientes exaudire possent, hostes autem nostros pulsantes,
sed ignorabant, qua parte. Nam et ipsi hostes fodiebant, ut postea dicam, ac
nostri pulverem tormentarium in illos meatus immiserant, ut maximus aliquis
hiatus valli erumperetur, et maxima strages eorum qui sub vallo latebant, et in
vicinia ederetur, simul et iam alius aditus nostris ad urbem expugnandam pateret.
70] Nostri autem ante exsiccata fossa in hostium valli parte altera quodammo~ quodammodo
do excubabant, et in ipsa fossa. Erat autem ea tam profunda, ut artis videretur
descendere in ipsam iam exsiccatam, et hoc cum summa omnium admiratione.
Cum autem valli aliqua pars per cuniculos istos eversa esset, et maxima homi~ hominum
num strages edita, nostri sequenti nocte ceperunt valli aliquam partem, hosti~ hostibus
75] bus fugatis iam procul a moenibus. Sed hostes iam intra vallum etiam alias
munitiones fecerunt, quas omnes nostri tamen nocte eadem ceperunt. Miserant
autem preconem eo die, qui nuntiaret duces de pace agere velle. Instructae
namque nostrae erant acies ad oppugnationem, et omnes belli machinae vallo
admotae, adeo ut ex nostris multi iam moenia occupassent, et viderentur iam
80] ipsam urbem expugnaturi, et ad internecionem omnes interfecturi. Ac nisi
duces nostri impediissent, milites nostri furibundi quodammodo eo ipso tempo~ tempo
p. 389] re hostes invasissent. Sed duces, quae est illis innata clementia, noluerunt
sanguinis humani prodigi esse. Atque ita oppidum in fidem acceperunt ipso die
S. Ioannis, 24 Iunii.
85] Postero die gladiis tantummodo accincti ipsam urbem egressi sunt. Atque
ita Deus deiecit potentes et superbos de throno. Maxima strages utrimque fuit
edita tempore obsedionis. Siquidem, supra mille fuerunt in praesidio urbis,
egressi autem, tantummodo septingenti, et multi eorum tamen aegri et vulne~ vulnerati,
rati, ceciderant etiam tres centuriones hostium, in his comes Bergensis. Duo ex
90] nostris, ex Frisiis Willem Willems, ex Batavis Olthof. Erat etiam maxilla illus~ illustriss.
triss. comitis Mauritii leviter // perstricta. Sed Deus, qui est propugnaculum
nostrum, illum mirabiliter servavit, ut ictus praeter opinionem omnium illum
laeserit nullo modo, cum tamen dentem illi excuteret, ut maxilla non sit tra~ traiecta
iecta.
95] Emicuit tam maxima virtus, fortitudo et diligentia comitum duorum; ac eti~ etiam
am Phrisici excersitus nostri. Illum namque maxime metuebant oppidani, cum
primum nostri urbem cingerent, adeo ut iam tum dicerent: die Frieske potmar~ potmargen
gen sullent ons doen. Postea in ipsa obsidione saepe dixerint: Hans (sic enim
se invicem compellabant) wat sult ghij met die Hollantske casen doen, die doen
100] immers gheen weer, et cum Batavos vino somnoque sepultos aliquando oppres~ oppressissent,
sissent, dicebant, anne putatis urbes ita capi posse. Tum etiam: So die Vrieske
potmargen daer niet waeren, wij wolden doen iu ghantske leger opgheslaghen
hebben. Ita ut Frisii omnibus iam palmam praeripuerint.
Post hos Angli etiam viros fortissimos se praestiterunt. Maximam partem
105] operum illorum, quae supra enumeravi, nostri milites confecerunt. Non tamen
omnino segnes fuerunt Batavi, sed strenue debellabant ipsos oppidanos super
mero etiam. Milites namque nostri quotidie, cum sunt in hybernis, exercentur,
ut forte iam rei bellicae peritiores sint ipsi gregarii milites, quam ante aliquot
annos ipsi duces. Aspectus urbis Lithocomi est tristissimus. Mei omnes incolu~ incolumes
110] mes evaserunt, ac manent apud nos, aedes tamen eorum deiectae sunt. His ita
gestis nostri aliquantum ad ipsum oppidum substiterunt, reficiendorum militum
causa, et parandi necessaria ad profectionem.
Postea moverunt castra ad Coeverden, pagum coeperunt, arcem tormento~ tormentorum
rum ictibus creberrimis mirum in modum concusserunt, et fere deiecerunt. In~ Interea
115] terea dum in obsidione Coverdensi perseverant, missi sunt quingenti equites
cum trecentis sclopetariis Groningam versus, qui adducerent boves et vaccas
Groningensium in castra. Praemissi pedites illi sclopetarii relictis equitibus in
insidiis armenta abduxerunt, quod cum viderent Groningenses, septem vexilla
civium contra nostros emiserunt. Nostri substiterunt, ac cum illis velitationibus
120] certantes retro paulatim cesserunt una cum praeda. Quod ubi conspicati essent,
acrius nostros adorti sunt. Nostri simulantes se pedem figere velle, ac cum
illis pugnare illos in insidias duxerunt. Tum signo dato equites nostri illos
aggressi, dissiparunt, plurimos trucidarunt, maxima in urbe consternatione
facta. Haec habui mi Sabine, quae ad te hoc tempore [...]
125]
[Zonder adres]
p. 390] Heidelberg, [maandag] 7 oktober 1594. - Johannes Saeckma dankt Rodolphus Wicheringe voor diens mededelingen over de oorlog en bericht van zijn kant over de universiteit van Heidelberg en de toestand in Duitsland. (Gabbema: origineel)
Salve plurimum amicorum φιλτατε,
Literae tuae, vir ornatissime, mihi multis nominibus gratissimae fuerunt,
cum propter amicitiam et familiaritatem, quae mihi a multis iam annis non fuit
tecum vulgaris, tum quod continerent dulcissimam mihi commemorationem eo~ eorum,
5] rum, quae feliciter a ducibus nostris hac aestate gesta sunt. Eorum enim relatu
quam sim affectus, tibi facilius est iudicare, quam mihi dicere, ut qui non
solum gaudeam reipub. nomine (ut decet bonum civem), sed etiam rei privatae;
eo magis quod haec cognoscam ex eo, qui mihi amicissimus est, a quo fere
peregrinantes scire cupiunt, quae domi gerantur et agantur. Nec hoc solum me
10] valde delectavit: veru[m] quod tu non (ut scribis) stridulus anser inter olores,
sed carmine επινικιωι plane cygneo mihi narres, cui et ego gratulatorium quod~ quoddam
dam carmen adiicerem, nisi musae iamdudum mihi irascerentur, quod non solum
sim Iustiniano addictus, sed plane mancipatus. Haec hactenus; ad ea me confe~ confero,
ro, quae scribi a me vis.
15] Academia nostra in universum sedecim aut septendecim habet professores,
tres theologos, D. Tossanum, D. Kimidontium etc., 4 ICtos, ex quibus duo iam
desiderantur, quorum alter est D. Iulius Pacius, ocellus nostrae facultatis
iuridicae, qui nuper magnum sui nobis desiderium relinquens Sedanum in Galli~ Galliam
am ad instituendam novam Academiam discessit; alter propter aetatem iam ru~ rude
20] de donatus est, cum in hac Academia multos annos interpretatus esset ius ca~ canonicum.
nonicum. Medicae facultatis professores item tres sunt. Disputationes publicae
hic iam rariores sunt propter discessum D. Pacii. Collegia hic duo sunt, in
quorum altero theologiae studiosi sumptibus Principis aluntur et instituuntur,
cui praeest Paraeus, qui duos habet subadiuvas, ex quibus unus est Conradus
25] Deckerus, ille qui ante biennium plus minus de praedestinatione in nostra
Academia disputabat. Alterum Casimirianum vocatur utpote a magno illo Casi~ Casimiro
miro extructum, in quo vivunt philosophiae studiosi. Collegia in iure disputanti~ disputantium
um sunt hic quoque multa, e quibus unum Codicis Belgae instituimus, ac iam
versamur in libr. 5. Ineunte vere novo συν Θεωι ego hinc amoliar, si modo per
30] illos μιαιφονου et τειχεσιπληττου martis alumnos liceat. Argentinensibus enim
rursus bellum Lotharingus indixisse dicitur.
De Turca hoc habe, illum caesarianos omnes fere aut caecidisse in Unga~ Ungaria,
ria, aut dissipasse; urbem munitissimam eius regni Rab, quam iamdiu obsidebat,
occupasse ac iam Viennam versus castra movere, adeo ut per totam Germaniam
35] maxima sit consternatio. Deum precor, ut clementer ecclesiam suam protegat
nec nos pro peccatis nostris puniat; et te quam diutissime incolumen conser~ conservet.
vet. Raptim Heidelbergae 7 Octobr. anno 1594.
Tuus Ioannes Saeckma.
40] D.D. Antonidem a me velim officiosissime salutes; et quam saepissime ad me
p. 391] de tuis rebus scribas; ac amantem denique, ut facis, redames. Vale. Viarda
quoque meus te plurimum salutat. //
[Adres:] Nobilitate generis, virtute et eruditione praestanti iuveni D. Rodolpho
45] Wicheringe, iuris Baccalaureo dignissimo, amico suo suavissimo. Franekeram.
1594.
[Door Gabbema:] Jo. Saakma.
's-Gravenhage, [zondag] 27 augustus 1609 [o.s.] - Johannes Saeckma stuurt Titus Popma een exemplaar van de Triplici nodo triplex cuneus van Jacobus I. (Gabbema: origineel en copie)
S.P.S.B., Nobilissime vir,
Apologiae regiae, de qua nupere nobis sermo, exemplar tibi nunc mitto.
Tardius id quidem fateor; neque etiam ex hac mora culpam contraxisse me val~ valde
de abnuo. Sed quae tua est animi aequitas, facile dabis veniam occupationibus
5] nostris. Et vero, ne diffidere videar, non agam pluribus ut me tibi purgem.
Ubi scriptum istud legeris, mirabere, sat scio, ingenium et tanti principis
multiplicem et solidam eruditionem. Ipse obstupesco pene, quoties in memori~ memoriam
am revoco, quam arduis et multis negotiis iam inde a prima pueritia fuerit
animus eiusdem districtus ac varie distractus. Veriloquium hic est, quod Poly~ Polyaenus
10] aenus alibi scribit, το βουλεσται πονειν παντων κρατειν πεφυκεν. At encomiis nihil
opus est nostris. Finio ergo, et te longum cum coniuge familiaque omni tua
salvere volo. Hagae Hollandorum VIo Calend. Septembr. XVIcIX.
Tui studiosissimus Ioannes Saeckma. //
15] [Adres:] Non minus eruditione quam genere praestanti viro D. Tito [P]opmae,
amico suo, in Waragae.
p. 392] BRIEVEN VAN/AAN THEODORUS SAECKMA
Franeker, [vrijdag] 14 april 1637. - Pierius Winsemius schrijft aan Theodorus Saeckma dat hij de herdenkingsrede op diens vader heeft laten drukken zoals hij hem te Franeker heeft uitgesproken, omdat hij van dominee Tobias Tegnejus uit Leeuwarden geen aanvulling heeft ontvangen. (Gabbema: afschrift)
(Epistola Pierius Winsemius Theodoro Saeckma S.P.Q. Leovardiensi a secretis)
Amplissime ac consultissime vir,
Speraveram aliquid additamenti a D. T. Tegneio me accepturum, quod ad
pium patris vestri excessum spectaret, antequam orationi funebri typographus
finem imponeret. Caeterum cum ante rogatus, et post ne monitus quidem
5] fecerit, ego interea ne praela frigescerent, quae aliorum operum concursu inca~ incalescebant,
lescebant, sivi orationem, ea forma, qua a me recitata est, imprimi. Quod cum
factum sit, indicare volui, ut an mitti an perferri ad vos velis, cum amicis
deliberares. Quos meo nomine omnes et singulos officiose salutabis. Vale v.
amplissime. Raptim Franek. XIV April. MDCXXXVII.
[Leeuwarden, donderdag] 10 juli 1656. - In verband met het overlijden van zijn moeder verontschuldigt Theodorus Saeckma zich bij Simon Abbes Gabbema voor de last dienaangaande; hij is verrast door de gestuurde gedichten van Bogaard en vraagt Gabbema om Clement schriftelijk te bedanken voor de eervolle vermelding, en het gedicht te laten drukken dat Gabbema, zoals Wybrand de Geest verteld heeft, op de dood van Saeckma's moeder wil schrijven. (Gabbema: origineel)
Ornatissime ac amicissime domine Gabbema,
Multis nominibus tibi debitus sum, quae hoc tempore ut exsolvam, obitus
carissimae matris, ac luctus, quae me tantum non opprimit, non sinit; animum
tamen de te bene merendi, gratiasque tibi prima data occasione referendi non
5] adimet etiam decretorius dies; quod summopere tibi persuadeas velim. Interim
condolium mihi est, quod te tuosque hac instanti solenni die iuridica non po~ potuerim
tuerim levare isthoc onere, sub quo tam diu anhelastis, si non succubuistis,
sed dabit Deus his quis quoque finem.
Literas ornatissimi domini Ant. Clementis, quas cum versibus Bogardi mi~ misisti,
10] sisti, summa cum voluptate legi, et sensi mirifice me, affectum, honorifica no~ nominis
minis mei mentione; licet nullius rei mihi conscius sim, me tale aliquid de isto
iuvene meruisse: nisi ex te fando audiverit, me omnia optima ei precari, et
libenter eius egregia studia, si quid pro modulo meo possem, iuvare et promo~ promovere
vere velle. Quod ei praesenti praefero aliquando ut te teste adhibito, testari
15] possim, spero, Deus ac tempus sineret. Rogo itaque proximis literis D. Cle~ Clementem
mentem hac de mea propensa voluntate, quia ultra nil datus, certiorem facias,
eidemque omnia mea officia, operasque, si quibus in rebus iis uti possit ac
velit, offeras; nihil dubitans, quod ad usque nunc, et ante etiam distulerim
doctissimis eius litteris respondere, me excusatum sit habiturus, ac id tum
p. 393] 20] occupationibus, tum huic recenti ac vehementi maerori imputaturus. Et sic iam
vale ac salve. Raptissime ex domo mortuaria inter tumultuarias operas ac cu~ curas,
ras, 10 Iulii 1656.
Tui studiosissimus T. Saeckma.
25] Quod Wibrandus mihi dixit, te aliquid meditari in obitum carissimae matris,
erit mihi perquam gratum; ac rogo, ut id typis mandetur.
[Adres:] Ornatissimo ac doctissimo iuveni D. Simoni Abbes Gabbema, amico
meo [sin]gulari. Leeuwarden.
Groningen, [woensdag] 5 augustus 1657. - Franciscus Junius dankt Theodorus Saeckma voor de geschonken, via een collega ontvangen Tertullianusuitgave met aantekeningen van zijn grootvader. (Rijksarchief in Friesland, coll. Van Breugel: origineel)
Nobilissime, amplissime et consultissime vir, fautor et amice summe,
Dies unus et alter est, quod domum facto reduci nuper et ipse ex Frisia
vestra ad suos reversus salvere me nobilissimae Amplitudinis Vestrae nomine
iusserit clarissimus et coniunctissimus mihi collega Borgesius. Cum existima~ existimarem
5] rem primitus errare virum optimum in nomine, quod scirem nullo meo merito
me, qui in umbra hic scholastica delitescam, amore tuo ac favore beari, sub~ subiunxit
iunxit ipse mox penes se esse Tertullianum Pamelii, cui castigationes suas ac
notas addidisset ο εν τοις αγιοις avus meus, quo me ex singulari quodam affec~ affectu
tu et liberalitate ditaras.
10] Steti adhaec plane attonitus, et vix potui colligere animum; at non debui
iam tum amplius pendere animi, ac dubius esse incertusque ex tanto summae
humanitatis indicio favoris ac benevolentiae tuae. Quamvis vero nihil umquam
gratum magis obtigisse potuisset mihi, quam hic saepe summaque cura, at
frustra hactenus quaesitus mihi Tertullianus iste, est tamen quod gratuler mihi
15] non tam, quod eum sim nactus, quam quod a te, virorum summo, eum sim
nactus. Tertullianum tu quidem fecisti Iunii, at Iunium fecisti tuum, vir am~ amplissime,
plissime, quem, cum fores ei benevolentiae tuae aperire dignatus sis, quaeso te,
recipe penitius, atque ita tuum habe, ut, inter cultores tuos si vel sit minimus,
non habiturus sis tamen maiorem alium, qui te colat religiosius. Ego sane
20] Tertullianum tanto legam avidius, saepiusque is erit mihi in manibus, et obver~ obversabitur
sabitur ante oculos; quo ita, continuo dum occurret mihi humanissime liberali~ liberalitatis
tatis tuae ac benevolentiae memoria, te quasi continue exosculer, gratiasque
agam, utinam et referre possem, sentiendo, quam loquendo hic aut scribendo
copiosius. Deus te, vir maxime, diu servet incolumem reipublicae et iustitiae,
25] quarum alteri regendae alteri tutandae natus es. Dabam Groningae ipsis Non.
Sextil. MDCLVII.
Nobilissimi et amplissimi nominis tui devotissimus cultor Franciscus F.N. Iuni~ Iunius.
us. //
p. 394] [Adres:] Aen de wel eedele erenvesten heer, mijn heer Theodorus Saeckma,
30] Raets-heer in den hogen Hoove van Frieslandt tot Leuwarden.
Port.
[Leeuwarden, woensdag] 25 mei 1659. - Theodorus Saeckma stuurt Simon Abbes Gabbema langdurig geleende boeken terug. (Gabbema: origineel)
Amicissime D. Gabbema,
Remitto quos a te longo tempore commodato habui libros. Nescio an prae~ praeterea
terea alii sint apud me, qui tui sint; id ut verbulo significes, rem gratam mihi
feceris, ut mihi ipsi hac in re satisfacere possim. Stat namque fixum ac certum
5] mihi, bibliothecam meam exonerare libris, qui alieni sunt. Et sic iam salve ac
vale.
Tui addictissimus quem nosti T. Saeckma.
25 Maii 1659.
10] [Adres:] Ornatissimo ac eruditissimo viro D. Simoni Abbes Gabbema, historio~ historiographo
grapho Frisiae.
>> begin