>> HOMEpage
Man met Jeruzalemkruis 1659
Bron: diverse sites
Internetuitgave: M.H.H. Engels, oktober 2024
Lyckle de Vries meldt in zijn 'Wybrand de Geest', Leeuwarden 1982, op blz. 38 bij de beschrijving van W. Neuman, Riga und Reval, Leipsig 1908, (berühmte Kunststätten, deel 42), 65, afb. 44: "Beeldt een ten onrechte aan W. d. G. toegeschreven portret af, uit het museum te Riga." Dit blijft voer voor kunsthistorici. Maar Hans, mij en anderen interesseert ook: wie is hier geportretteerd?
Het eerst geraadpleegd werd Reisverslagen van Noord-Nederlanders uit de zestiende tot begin negentiende eeuw. Een chronologische lijst. - Haarlem 1994; ook online, beide zonder resultaat wat betreft 1659 en Heilige Land. In de digitale bibliotheek van de Nederlandse letteren (dbnl), in alle teksten bij elkaar, leverde herhaaldelijk zoeken met diverse trefwoorden en uiteindelijk met "reis land Oosten 1659" twee verwijzingen op naar onderstaande biografie in van der Aa's Biographisch woordenboek.
Van deze Assueer zijn twee portretten bekend, geschilderd door Dirk/Theodoor van Lonen/Loonen (ca. 1620-1701), het ene vóór diens reis, het andere na diens reis.
De tentoonstelling 'Adel in beeld' 2018 in Zutphen in het Hof van Heeckeren toonde het tweede, grote portret van Assueer Schimmelpenninck van der Oije met zijn bediende en een hond.
Hij vertrok rond 1657 voor een jaar naar het Heilige Land om handelsovereenkomsten te beslechten. De reis wordt ook wel gezien als kroon op zijn opvoeding. Bij terugkeer in Zutphen liet hij zich in dit prachtige Turkse kostuum portretteren om de herinnering aan zijn reis levend te houden. De mastiff-achtige hond, een voorloper van een Anatolische herdershond, is als souvenir door hem meegebracht.
De familie Schimmelpenninck was goed vertegenwoordigd in Zutphen. In 1672 waren er ruim tien huishoudens Schimmelpenninck. Dit jonge adellijke geslacht had veel macht in de stad en bekleedde voornamelijk hoge (bestuurs)functies.
In Gelderse gezichten - Drie eeuwen portretkunst in Gelderland 1550-1850, Zwolle 2002, wordt het 224x185 cm. grote portret op blz. 121 als volgt besproken:
Op 17 november 1657 vertrok Assueer Schimmelpenninck van der Oije met schout-bij-nacht Cornelis Tromp en een aantal vrienden vanuit Zutphen via Harderwijk naar Amsterdam, het begin van een reis van ruim een jaar naar het Heilige Land. De reis had niet, zoals voor de meeste naar het Nabije Oosten reizende tijdgenoten, export van laken en import van angorawol en katoen als oogmerk, maar was veeleer bedoeld als kroon op zijn opvoeding na zijn studententijd in Groningen en Utrecht.
Uitvoerig bericht Schimmelpenninck over zijn reis in een van dag tot dag bijgehouden Journael, uitgegeven in Kroniek Historisch Genootschap Utrecht 6 (1871), p. 537-588. Hoewel het niet uit de opsomming van de bezochte heilige plaatsen blijkt, zal het avontuur Assueer toch ook hebben aangetrokken; de reis zal een uitdaging zijn geweest vergelijkbaar met wat wij tegenwoordig onder een survivaltocht verstaan. Het enorme schilderij dat Dirck van Loonen (1619/1620-1711) vlak na de terugkeer van de expeditie schilderde, toont iets van de ingehouden trots van een jonge man die de ontberingen van een tocht te voet en te paard door het rulle zand van het Heilige Land doorstond. Het Turkse kostuum, een lange entari van gestreepte zijde, een rode lange broek, een kemerbend om het middel waarin een sierdolk is gestoken, het in een puat toelopend schoeisel en een met een juweel en reigerveer getooide tulband (die geheel on-Turks niet het hoofdhaar bedekt), is zeker bedoeld om de herinnering aan de reis te bewaren.
Op 31 mei 1658 noteerde Assueer Schimmelpenninck: Lieten wij die wapens op die armen setten, van Jerusalem, Bethlem en Nasareth.Zie hiernaast een vergelijkbare tattoo uit 1669: rechtsklik om die groter te bekijken.
Assueer was ook kapitein (in het Staatse leger) blijkens Protocol Weeskamer Zutphen, boek IV: Veneris den 29en Martij 1672 - Op clachten van den voornoemden Momberen, dat den selven haeren pupil tegens haer consent ende wille sich in dienst begeven heeft onder Captn. Assueer Schimmelpenninck van der Oije ...
Tenslotte kan men vergelijken met het portret in Riga hieronder, met de attributen keppel en kruis van een Jeruzalemganger: de zwarte kleding tegenhanger van het veelkleurige Turkse kostuum? Een jaspand heeft hij opengeslagen om zo het Jeruzalemkruis te tonen; de mantelspang ligt naast hem. Hoe dit portret in Riga terecht is gekomen, is niet bekend. Dat Zutphen en Riga beide hanzesteden zijn, is misschien een aanwijzing. Heeft Assueer Schimmelpenninck ook een functie gehad in de Oosthandel? Wilde hij gekleed eenmaal als christen en eenmaal als moslim vredelievendheid uitstralen?
Over de grote tour naar het Heilige land kan men hier lezen.
>> begin