Andreas/Andries Spanheim
Van Leeuwarden naar Genève 1682

gemakkelijken wegh tot binnen Geneve ten huyse van

komste tot Genève

mijn suster Bonet, alwaer van de vrunden met blijdschap
ontvangen. Den Heere danckende voor de gesontheyt
voorspoedighe en geluckighe reys.
Denselve naedemiddagh wierde ik verwellekomt van
moey Seve [= Sève] en nichte De Harcy [= Harsy], Heer procureur
g[e]n[er]a[e]l Dupan met den Heer Vaudenet.
Den 20/30 * Gingh ik in de kercke en hoorde den Heer
Du Four; nae de predicatie wierde ik van veel bekenden
verwelkomt gelijk ook den geheele naedemiddagh wierde
met visites te ontvangen doorgebracht als van de cousin
Isaac Pictet, Heer Professor Turretin en ...rtaal[?], Pieter de jonghe predikant
Favre, Budé, Mallet, Heer Pictet burgemeester met sijn
broeder, de Heer Michelij predicant item Dutour predikant
Burgemeester Sarrazijn en twee dames Pictet.
Den 21/31 * Aen mijn Liefste geschreeven onder Num. 5. en mijn
aenkomste bekent gemaekt, item geschreeven aan Mr.
Ravenslagh van Lahr, Bolten; op den dagh wederom
van veele Heeren en Dames besocht als van neef
Jean Anthoine Bonnet en Normandie, de Heeren Profess.
Tronchin, Turretin, Polmali[?], Chouët, Mevrouwen Favre, Sarrasijn,
Pictet, Du Terront[?], Franconi, Du Cré, de Heeren Leonard
Chouët, Rooia[?], Leger. Nae alle die visites dede ik een
kleyn wandelingh met mijn suster.

23v
Den 23 [of 22] Julij O.St. * Zijnde sondagh 'smorgens in de groote kerck gehoort den
Heer Profess. Turretin, over 1 Sam. 3 v. [opengelaten] en nae de middagh
den Heer D'Acier, voor en nae de middaghspredicatie wederom
van veele vrunden verwellekomt, als van nichte Dutour, en
nichte Tromblet met haer man, mevrouw Sauvigné met haer
dochter, nichte R...a{?], mevrouw Severare[?] en Cramer, de
Heeren Monthelemy Let, raetsheer Sarrazijn, André Du Tour,
Marcombe, de Heer Stephaan Turretin met 2 sohnen[!], de
raetsheer Du Puy, jonghe heer Pictet proponent en de Heer
Henri[?] Pictet syndiq van St. Gervais, mevrouw Plinate met
haer dochter. 'sAvonts hebb ik met mijn moeder, swager ende
suster gegeeten bij den Heer burgemr. Pictet van Wandly[?]
seer heerlijk en vrundlijk wierde onthaelt.
Den 24 dito * Wierde dien dagh wederom meest doorgebracht
door visites te ontvangen als van den Heer Calendrin
predikant, neef Galasin, Dutour den boekverkoper, de
nichte La R....[?] met haer dochter en tegens den avont
gingh ik met R...gte[?] en suster wandelen tot la Coleure
....
Den 24 dito * Op desen dagh is er sonderlinghs niet gepasseert
als hier en daer door de stadt te wandelen en 'savonts
met een aensienlijke getal van vrunden gegeeten tot
neef Isaac Pictet, alwaer seer magnifyk onthaelt.
Den 26 dito * 'sMorgens ontvingh ik eerst mijn valeysen soo tot
Lion gelaeten, zijnde eenighe daghen in groote bekommer-
nisse geweest dat deselve moesten onderweghs opgenomen
zijn geworden te meer doordien ik hoorde dat het
verbooden was uyt het Rijke geldt te brenghen, daer

24
ik in mijn valeysen omtrent 100 Rijxdld. hadde, en alsoo
mijn valeyse onderworpen was van de pachters geopend
te werden vreesde ik geduurigh soo het op
een opening quam dat de pachters ofte opsienders op de
tollen en uytgaende waeren mijn valeyse opende gele-
gentheyt soude soeken om alles prijs te maecken, doch
geen van beyde geschach en kreegh mijn valeyse
geluckigh t'huys. Hebbe moey Seve en nichte
De Harcy besocht en nae de middagh wierden wederom
besoeken van neef Jacob de Normandie, Isaac en
nichte Lullin, twee Heeren Ch....[?] Vrouw Lad....[?].
'sMorgens ben ik in de kerck geweest en
hebbe gehoort den Heer Calendrin over Joh. 8 v.
33 en 34. Nae de predicatie hebbe een kleyn wan-
delingh gedaen met neef Jan Normandie, raetsheer
Heer Marcombe en Leonard Chouët. Daernae gingh
ik den Heer Stephanus Turretin besoeken. Nae de
middagh wierde ik van den Heer Benedict Sarresin
besocht, daernae van Juffrs. René Deodati en
Marie Turretin en dede 'savonts voor den eeten
een kleyn wandeling met suster en haer twee dochters,
de Heer Deodati en sijn vrouw rondom den maelybaen
op het pleyn paleys.
Den 28 dito * Doordien de kercke van Geneve de gewoonte heeft
alle vrijdagh 'smorgens bij beurte aen alle de predikanten
soo binnen als buyten de stadt een text te geven om

24v
dezelve uyt te legghen, waerover nae de predicatie de leeraer
voor de predicanten verschijnt sooals laatst[?] en sich onderwerp
aen haeren censure, 'twelke geschiet om de dienaeren
op te wecken tot neersticheit, en om te sien meer en
meer haer bequaemheyt; soo was ik in de kercke en
hoorde een predikant uyt een dorp genaemt Fleurnoir[?]
over Gen. 33 v. 1, 2, 3, 4.
Nae de predicatie dede ik een wandelingh met neef
Bonet en Deodati rontom St. Gervais, van daer nae de poste

[St. Gervais]

om te verneemen ofter brieven waren; en schreef meteen
aen mijn Liefste onder Num. 6 en aen den Heer van der
Waeyen; nae de middagh dede ik een visite aen den Heer
Professor Turretin , daernae gingh ik met moeder, suster en
nichte een visite doen aen Mevrouw Pictet te St. Gervais
en nae de visites in de kerke aldaer om den Heer Michely
te hooren; nae de predicatie gingen we den Heer en Me-
vrouw ...... besoecken.
Den 29 dito * 'sMorghens hebbe eenighe contrevisites gegeeven als aen de
Heer Procureur Gnrl. Stopan[?], Turretin profess. in de Hebreuse
taele, Heer Daverace[?] etc.
Nae de middagh is de Heere Sauvigny, Cambiaq, Kramer
tot mijnent geweest.
Den 30 * Zijnde sondagh hebbe in de groote kerck gehoort
den Heer Du Four op Rom. 5 v. 21. Nae de middagh hebbe op
visite gegaen aen neef Isaac Pictet en sijn vrouw en zijn
daernae t'saemen gegaen in de kerck van St. Gervais
om sijn broeder te hooren over den Openbaeringh
cap. 3 v. 11 zijnde een text die ik aen sijn Ed. op desselven

25
versoek hadde gegeven, siende op de gevaerlijke toestandt
van de kercke. Nae de predicatie liet de Heer Pictet sijn
koets komen om naer mijn suster en mij mede nae Warandie,

[]

een seer vermaeckelijke plaets een quartier ure van de stadt
aen de Lac geleegen, aldaer zijnde resolveerden we 'savonts
daer te overnachten en lieten tot vermeerderingh van 't gesant-
schap met de koets laeten swager Bonet met nichte Lowyse
en Mevrouw Pictet; en waren t'saemen dien dagh vroolijk.
Den 31 Julij * Wierde dien dagh met wandelingh, speelen en
andere vermaekelijkheden doorgebracht; tegens den avont
reeden we wederom nae de stadt, en gingh ik noch met mijn
suster den ouden Heer Dulan besoeken.
Brieven ontvangen van Raven uyt Leeuwarden van de
24/14 Julij en van Bolten van den 30 Jun.[?] V. St. antwoord op de
mijne van den 13/3 en 20/10 deser, doch met verwonderingh geen
brief van Amsterdam.
Van mijn suster uyt het Cabinet een overblijfsel
van mijn vaeder ontvangen eenighe brieven van de Hertoginnen
van Rohan, Princesse Elizabeth etc. aen hem geschreeven;
item een brief van den vermaerden Johannes Calvinus
met sijn eygen handt geschreeven soo mijn vader altijdt wel
hadde bewaert. Mijn suster is verscheyden mael versocht geweest
om voors. brief in de Bibliotheek tot Geneve te vermaecken.
Geschreeven aen Heer Vegelin en van Bolten.
Nae de middagh hebbe visites gegeven aen de Mevrouw Pictet, nichte
Du Four en Tromblet en Françoni. Op desen dagh is parade
noch geweest en bij die gelegentheyt moeten alle borgers en
ingeseetens met degens gaen, de wacht is verdubbelt en alle
straten met wacht beset tegens eenighe aenslagh en overval.

25v
Den 12/2 Aug. * Ben ik 'smorgens in de lesse geweest van de Heer Profess.
Turretin leesende over Rom. 9 v. 3 daer Paulus wenscht verbannen te
zijn van Christo voor sijn broederen; nae de lesse alsoo brandt in
een huys was, gingh ik nae die plaets en daer vandaen dede ic
een visite aen den Heer Calendrin predikant.
Nae den eeten gingh ik in de Hooghduytsche kerck, daer vandaen
nae huys daer ik vondt nichte Sarrazijn met haer dochter.
Tegens 4 uren gingen wij alltesaemen met nichte Pictet en neef
Carsten nae den thuyn van de Heer Geran[?], daer wij tegens den avont
bij een fonteyn nedersaten om te eeten, nae den eeten
quamen wij wederom in de stadt, dede een wandelingh
op de plaets genaemt La tractie [traffic?] en van daer gingen wij
moey Seve en haer dochter nichte De Harcy besoeken.
Den 13/3 dito * 'sMorgens geweest in de Italiaensche kercke en gehoort den
jonghen Heer Turretin op Matth. 11 v. 28. Nae de predicatie
hebbe een visitie gegeven aen nichte de la Rive, en nae
de middagh aen de Professor Chouët en met mijn suster aen
Mevrouw Favre, Juffr. Marie Turretin, en hebben 'savonts
altesaemen gegeeten tot Monsr. Vaudenet.
Den 14/4 dito * Hebbe aen mijn Liefste geschreeven onder Num. 7.
Edoch niet geteykent door haestigheit. 'sMiddaghs wederom
gegeten ten huyse van den Heer Vaudenet, en nae den eeten
een visite gegeven met neef Carsten aen neef Lullin
vader en soon. Daernae ben in den avontgebeth
geweest en gehoort den jonghen Heer Pictet over Psalm
133 zijnde bij gelegentheyt van een vrundtlijke
maeltijdt aen sijn Ed. geven tot verklaeringh. Dese
avondengebeden bestaen in een korte uytlegginghe

26
toeeygeningh van een text en dat in de tijdt van een
halve ure. Nae de predicatie hebbe een visite ont-
vangen van de vermaerden Heer en neef Normandie, die soo
langh op het landt was geweesst.
Den 15/5 dito * Naedat we voor eenighe daghen geresolveert waren
een wandelingh te doen op het water genaemt Le Lac, soo
wierde dien dagh daertoe verkooren, soodat we 'smorgens
te 6 uren te scheep gingen in het geselschap van Heer
en Vrouw Vaudenet met 2 soonen en 2 dochters, den Heer
en Vrouw Pictet [en] twee dochters, neef Jean Pictet en een
jongh Fransman tot sijnent logeerende, mijn moeder, swager
Bonnet, mijn suster haer 2 dochters, neef Carste en ik; en on-
derweghs naer Caillate om te jagen. Hoewel de windt niet

[]

al te goedt was, soo staeken wij van de wallen af en roeyden
langhs die kant genaemt Lespasquis om den Heer en Vrouw

[Les Pâquis]

Pictet onderweghs op te neemen, alsoo se op haer plaets genaemt
Waranté waren. Daer gekomen zijnde so maekte de Heer

[]

Pictet swaerigheit om te scheep te komen, alsoo sijn Ed.
oordeelde de wint niet favorabel te zijn tot een vermaekelijke
wandeling, ondertusschen resolveerden we om t'ontbijten
en daernae bij omvraghens soo wierde bij de meeste
stemmen goedt gevonden dat wij de wandelingh souden voort-
setten en bij aldien de wint het niet en toeliet, dat als
den tijdt genoegh was om aen landt te gaen ofte te-
rugghe te keeren. Waerop wij afstaeken en bevonden korten
daernae dat de wint gingh leggen, soodat wij resolveerden aen
de overkant te roeyen, tot Bellerive, daer we omtrent 12

[kasteel Bellerive]

uren 'smiddaghs aenquaemen; uyt het schip komende gingen we

26v
onder een groot nootenboom welke plaets wierde uytgesocht
om aldaer op den gront de tafel te decken om te eeten, het-
gheen yedereen hadde medegebracht. Terwijle dit alles wierde
gereet gemaekt, gelijk ook de visch die onderweghs van de
schippers ware gevangen, soo gingen wij voor het meerendeel nae
het huys genaemt Bellerive daer de soon van de commandeur
genaemt Mesola ons tegemoete quam. Hoewel wij versocht
wierden daer te komen eeten, soo wierde het afgeslagen, alsoo se
paepsch waren en dat het niet betaemelijk was op een fast- ende
heyligh dach onse koude keuken meest bestaende in vleesch
daer te brenghen, daerbenevens deden wij het ook om onse vrijheit
te behouden en het lucht te genieten, soodat wederom nae het
geselschap ons keerden en gingen ook terstont op de grondt aen
taefel sitten met seer goedt appetijt t'saemen eetende ende
drinckende. Terwijlen wij aten quam de Heer Mesola met
sijn vrouw ons aen taefel begroeten en ons ververschen
met wijn, goedt water en fruyt. De Vrouw van Geneve zijnde
van de familie Rilliet was niet langh tevooren van religie
verandert om die man te hebben, omdat omtrent haer 50ste jaer geen
koemelk noch redelyke middelen hadde om te kunnen leven.
Bellerive is maer een huys van den Hertogh van Savoyen
aen den oever van den Lac voor 10 a 12 jaeren gebouwt met
een haven aen 't water met voornemen verder een sterckte
aldaer op te werpen om de commercie en invoer van allerhande
provissen in de stadt te beletten, waerover verscheiden besendingen
geschiet zijn van de stadt Geneve aen den hertogh, soodat het
voorneemen van een fort of sterckte aldaer te bouwen is
blijven steeken. In de haven leggen 2 en 3 scheepen om bij
gelegentheyt te kunnen uytloopen. Op het huys woont de
Heer Mesola die als gouverneur is. Nae den eeten

27
gingen wederom altesaemen ten huyse van den Heer Mesola, onder-
tusschen op het gras wat gerust hebbende, gingh ik met den Heer Pictet
in een vischersbootie om te vischen totdat wij t'saemen omtrent
4 uren wederom t'scheep gingen en langhs den oever zeylden
tot Coligny, alwaer we wegens de hitte gingen rusten onder de boomen

[Coligny]

in de wijngaerd van den Heer Vaudenet, van daer we tegen den avont
in de stadt zeylden; en alsoo we geresolveert hadden het over-
schot t'saemen te eeten, soo gingen wij ten huyse van jonghe
Heer Pictet noch ongetrouwt, daer wij tot 10 uren 'savondts met
malkanderen bleven en van waer yedereen ook nae huys gingh
slaepen.
Den 16/6 Aug. * Wegens een koude sinckinghe op de rugghe bleef ik 'smorgens
te bedde legghen; nae de middagh gingh ik in de kerck en nae de
predicatie met mijn suster tot den Heer en Vrouw Let; daernae
tot Mevrouw Deverace en soo wederom nae huys.
Den 17/7 * Hebbe 'smorgens met swager Bonnet een wandelingh gedaen
nae Prezlévesque, een seer vermaekelijke plaets daer de burgerij
sich oeffent met de boghen te schieten. Nae de middagh wierde
al het Canon van de wallen gelost op de notificatie van de
geboorte van een jonghen soon aen den Dauphin met den titre van
Hertogh van Burgondien, door den Resident den Heer Duprez
gedaen aen de Magistraet. Ontfingh een visite van den jonghen Heer
Pictet en van Profess. Tronchin.
Den 18/8 * Is desen dagh met visiten te geven deurgegaen, als Vrouw
Favre Legere, Sarrazijn, du Torrent, Kramer.
Den 19/9 * 'sMorgens te 7 uren in de kerck geweest en nae de predicatie
geweest bij neef Normandie, Lullin, de Tournes, Du Four, Marceau
en daernae hebbe Michè[l?] Du Perry aengesprooken wegens
mijn reys tot Heydelbergh en met denselven geaccordeert voor
28 Rijxdls. vrij en vranck van alles te leveren tot Heydelbergh.

27v
Hebbe meteen op de hand gegeven 4 Rijxdld. Tot naerder
commoditeyt hebbe mijn valeysen vol gepackt en aen den Heer
Kramer gegeven die deselve heeft nae Francfort gesonden.
'sMiddaghs wierde de Magistraet van den Heer Dupré
Frans Resident getracteert, en op eenighe gesondtheden, het canon
van de wallen rontom de stadt vijffmael gelost. Een
ongeluk is voor die vreughde maeltijdt geschiet, dat een
stuck is komen te bersten waerdoor dry zijn doodt
gebleeven en eenighe swaerlijk gequetst.
Hebbe een visite gegeven met ma soeur aen Juff.
Dalci[?].
Den 20/10 Aug. * 'sMorgens geweest in de Italiaense gemeente en gehoort
den Heer Turretin op 1 Joh. 2 v. 19; nae de predicatie denselven
Heer besocht, en nae de middagh verscheyden visites gegaen met
ma soeur, etc.
Den 21/11 dito * 'sMorgens in de kercke geweest, nae de predicatie besocht
de Heeren Buyssens, daernae mijn Liefste geschreeven
onder num. 8 en nae den eeten visite gegeven aen Mevrouw
Balthazar, Mevrouw De Vau, Juffr. Dupuy, Deodati etc.
Van den Heer Robert Dupan op zijn plaets Plangeau[?] genaemt
genoodight zijnde, zijn we t'saemen omtrent 10 uren van hier gegaen
zijnde maer een kleyn quartier uren van de stadt, daer we seer
heerlijk wierden onthaelt. De oude Heer Hujan[?], den Heer Chap[eau]-
rouge Dauphin, de Heer syndicus Pictet, Vaudenet, den ouden Heer
Procureur Gnal. Dulan, etc. quamen daer ook. Tegens den avont
om 7 uren quamen we met 3 koetsen en 2 carossen wederom
in de stadt. 'sMorgens in een opgebouwde huys midden

28
in een wijngaerd op een heuvel aen de Lac gelegen, seer
vermaeckelijk aen alle kanten, wij aeten druyven, dat voor selsam wat
voer[?] was.
Den 23/13 * Zijnde sondagh hebbe ik 'smorgens gehoort den Heer Mantoli
over Jerem. 4 v. 21, 22 en nae de middagh den Heer Leger althans
predikant tot Chansy [= Chancy] dede een seer soete[?] en sottighe verklaringh
over psalm 137 de eerste vers. Dese texten wierde de gemeente
voorgedraghen tot voorbereydingh van de aenstaenden vast- en biddagh.
'sAvonts wierde ik genoodight van den Heer de Budé in 't geselschap
van den raetsheer Normandie, Heer Pictet, Sauvigny, Du Torrent,
Cambraey, Mallet, De Verace, Caille en ik. Daer dit geselschapt
seer vroolijk was.
Den 24/14 dito * Nae de predicatie gingh ik oom Bonet besoeken, van
daer nae den post daer ik brieven ontvingh van Bolten van den
13/3 Mei. Nae de middagh gaf ik een visite aen Mevrouw Sauvigny
en tegens den avont gingh ik met mijn suster haer 2 nichten
en den Heer Chevalier Du Cré in een thuyn wandelen dicht aen
de stadt, doch noch nieuw opgemaekt; daer sagh ik onder ander
een seker slach van koeien daer van krop [= uier?] ten minsten 24 lb. woogh
van uytermaten hooghte en breete[?].
Den 25/15 * Op dien dagh ben meest thuys gebleeven. 'sAvonts ben van
nichte Dallarcy ten huyse van suster getracteert geworden.
Den 26/16 dito * Verscheyden visites gegeven onder ander aen Mevrouw
Favre Lagara, Heer en Vrouw Sarrazijn, daernae geweest
in 't gebeth soo alle daghen wordt gedaen, doch insonder-
heyt wegens den aenstaende vast- ende biddedagh wierde
gedaen door den Heer Profess. Burlamachi.
Den 27/17 dito * Zijnde een besonder vast- en biddendagh, eenighsins
aengestelt op het versoek van de Swytsers cantons, ten opsichte
van de algemeene noodt van de Gereformeerde Religie. Dese

28v
vast- ende biddedaghen worden niet alleen het volk door
de leeraeren des sondaghs afgekondight, maer insonderheit
de dinghsdaghs onder het geluyt van de trompette werden de
oorsaeken door de secretaris van staet op seekere
hoeken van de straeten door de stadt afgekondight met
vermaningh aen 't volk om denselven te hooren. Van 'smorgen
te 4 uren wierden de plaetse genoomen, en te 6 uren met
het eerste geluyt was de keercke vol en men bleef tot
5 uren 'savonts in de kerck. Eer de predikant op stoel quam
wierden verscheyden capitel van een proponent op den stoel gelesen
en de 6 psalm gesongen, te 7 uren quam den Heer Profess.
Turretin op stoel en nae het singen van de 1e parte van 51e psalm
dede een seer deftighe en krachtighe predicatie over Ezech. XXX
v. 30-31, dewelke duurde tot over 9 en met het singhen van de 2e pars
van de 51 psalm en het gebeth tot bij 10 uren; tusschen 10 en 11 wierde
wederom gelesen en gesongen den 79 en 32 psalm. Te 11 uren
quam den Heer Tronchin op stoel en nae het singen van den
130 psalm dede ook een heerlijke predicatie over Jer. XI v. 1,2,3,4
en nae de 2de predicatie tot de 3de wierde den 80 en 102 psalm
gesongen met het teeken van de verscheyden capitel. Te 2 uren quam
wederom den Heer Mantoli op stoel en predickte tot half vijf
over Rom. 2 v. 5 en wierden den 143 psalm gesongen. Waernae een
yeder naer huys gingh. Zijnde het volk voor het meerendeel
den geheelen dagh in de kerck gebleeven, en gingen alleen uyt
die yets te doen hadden.
Den 28/18 brieven ontvangen van mijn Liefste over Paris
gesonden van den 18 en 27 Julij, item van den 3 en 10 Aug.,
item van Ravenslagh.
Eod. geschreeven aen den Heer Vegelin, Bolten, Ravenslagh
en mijn Liefste onder num. 9.

29
Den 29/19 Aug. * De Heer Graef van Dhona soo voor desen gouverneur geweest
in Orange hebbende mij voor 2 a 3 daghen door sijnen stallmeester
doen begroeten, soo gingh ik met mijn suster en 2 nichten nae Copet
om voors. Heer te besoeken; wierden van deselve seer beleefdlijk
ontvanghen en 'sondaghs getracteert. Wegens podagra was hij
bedlegerich, de gravinnen met de fräulijn haer dochter hielden
ons 'smiddaghs geselschapt. Tegens 4 uren gingen wij wederom naer
Geneve. Alsoo het de geheelen tijdt regende, nat blijven en donderen,
soo en hebbe ik den tijdt niet gehadt om de plaets en casteel te
besien, te meer de Heere Graef mij geduurigh ophield met
verscheyden vraegen, over den toestandt van de oude bekenden, soo van
Hollandt als Vrieslandt.
Den 30/20 * Hebbe 'smorgens den Heer Turretin gehoort over Hos. VI v. 6
als passende op de gehouden vast- ende biddendagh; en nae de middagh
hebbe gehoort den Heer Calandrin over Luc. XVIII v. 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7.
Nae de predicattie gaf ik een visite aen Juffr. Maria Turretin,
neef Normandie de raetsheer en neef Baudichon den syndicq.
Den 31/21 Aug. * Op het versoek van den Heer Chevalier Ducré zijn we als moeder,
suster, swagher, 2 nichten en ik met de koets gereeden nae sijn
plaets 2 uren buyten de stadt Le Cré genaemt, alwaer we van
de susters seer deftigh wierden onthaelt. De Heer Michelij
predicant was ook aldaer. Door een dorp genaemt Sené rijden-

[Sené]

de sagen wij een kleyn soon van mijn suster genaemt Isaac
die aldaer was gebracht wegens eenighe onpasselijkheit aen
sijn beenen. Tegens den avont reden we wederom nae de stadt
en thuys komende ontvingh ik een brief van mijn Liefste onder
num. 6 met een ingeslooten van den Heer Justin[?] aen den Heer
Balthasar.
Den 22 Aug. * Hebbe 'savonts met moeder, suster en swagher gegeeten ten
huyse van den Heer Professor Turretin, aldaer genoodight zijnde van
Cath. Maria Turretin en wierde seer heerlijk en beleefdlijk.

29v
Den 22 Aug. * Op desen dagh en is sonderlinghs niet gepasseert als
met verscheyden visites van afscheyt, en geweest op de biblio-
theek.
Den 24 dito * 'sMorgens geweest in de Italiaense kerk, en nae de
predicatie met mijn suster hier en daer geweest.
'sMiddaghs met moeder gegeeten ten huyse van oom
Bonnet, en nae den eeten geweest tot Heer Dujan, Lullin
en Normandy en meteen afscheyt genoomen. Item ten huyse
van den Heer Turretin.
Den 25 dito * Alsoo het den gantschen dagh seer hart regende met blixem
en donder, ben t'huys gebleven en ontvingh nae de middagh
visites van den Heer syndicus Pictet en van neef Isaac Pictet.
Den 26 dito * Desen dagh deurgebracht met verscheyden visites van afscheyt
te neemen.
Den 27 dito * 'sMorgens gehoort den Heer Tronchin en nae de middagh
tot St. Gervais den jongen Heer Pictet; nae de predicatie
verscheyden visites gegeven en ontvangen.
Den 28 dito * Hebbende 'smorgens van verscheydene vrunden
visites van affscheyt ontvangen; en 'tselve van
moeder, suster, moey, nichten hebbende gedaen, ben
omtrent 12 uren van Geneve vertrocken, in 't geselschap

>> begin

Identificatie van de schrijver:
Andries Spanheim
rentmeester van de Friese stadhouder Hendrik Casimir II

Het meest genoemd worden familieleden als broer (20x), neef, nicht, oom, tante, zus (meer dan 30x) en zwager, vaker zonder dan met familienaam. Broer wordt genoemd zonder voor- of achternaam. Er is sprake van suster/soeur Catharijne/Catherijne (Amsterdam), van suster/soeur René (Genève) en van "suster Bonet" (Genève)! Dat laatste gegeven deed eerst zoeken in de richting van de familie Bonet/Bonnet. Echter niet alle verbanden in het reisjournaal konden daarmee verklaard worden i.t.t. het hieronder geschetste. Men vergelijke de vet weergegeven namen met het journaal.
♥ De schrijver behartigde belangen van het Friese stadhouderlijk hof, zo blijkt uit het journaal: hij kreeg opdrachten van stadhouder Hendrik Casimir II, schreef brieven aan o.a. hofmeester Vegelin en rentmeester Raven, en deed betalingen. De stadhouder had meerdere rentmeesters in dienst - later heetten ze thesauriers/thresauriers. Op mijn site vindt men o.a. de betalingsordonnantie van Gedeputeerde Staten 1681-08-04 A. Spanheim rentemeester van sijn Furstel: Doorl: de hr. Erfstadhouder wegen een jaer turfgelt ten dienste van 't Hoff voor den jaere 1681 315 £, p. 191v; eenzelfde betaling noemt hem 1678-08-10 met voornaam: ANDRIES SPANHEIM. Volgens het Trouwregister van de Hervormde gemeente Leeuwarden is op 2 oktober 1681 attestatie afgegeven voor het huwelijk van bruidegom Andries Spanheim en bruid Ida Geldorpius ["mijn Liefste" in het journaal], die woonde te Amsterdam. Op 20 oktober 1681 zijn zij te Amsterdam in ondertrouw gegaan. Ytje was gedoopt op 19 februari 1645 in Amsterdam, als kind van Henricus Geldorpius en Neeltje Elberts Pool. Andreas/Andries Spanheim was op 8 mei 1643 in Leiden (Pieterskerk) gedoopt als kind van Friedrich Spanheim (geb. te Amberg 1 januari 1600, overleden te Leiden? 14 mei 1649) en (Françoise) Charlotte du Port (Parijs 1612 - Genéve 1648?). Van 1683 tot 1721 was hij rentmeester van de geestelijke goederen te Groningen. Hij maakte in 1721 het 'Groot staatboek van alle deser provincie landen en vaste goederen' over de jaren 1632-1721 op; vgl. arch. Groningen toegang 1 inv.nr. 2658. Andreas/Andries is overleden in 1727. Zijn opvolger in Leeuwarden als rentmeester van de stadhouder was Rienck Brouwer; vgl. de betalingsordonnantie van GS d.d. 9 november 1693 "wegens turfgeld voor desen jare 1683 tot dienst van 't Hof, 315 [£]".
In de Ndl. Leeuw jrg. 23 (1905) vindt men een lemma Spanheim in kolom 101. Vóór Andreas zijn geboren Ezechiel (x Anna Elisabeth Kolb) en Frederik (1632-1701), na hem Daniel (1644-1675), René, Jeanne en Maria. Andreas, Daniel en Fredericus studeerden te Heidelberg: de twee eerstgenoemden ingeschreven als Lugduno-Batavus, Fridericus Spanhemius, filius prorectoris, Heidelbergensis, samen met Henricus de Bilderbeck, Coloniensis, op 9 oktober 1660, alle vier gratis.
In het Biografisch Lexicon voor de geschiedenis van het Nederlandse Protestantisme 411-413 schrijft D. Nauta: SPANHEIM, FRI(E)DERICUS, filius, Genève 1 mei 1632, † Leiden 18 mei 1701. Zn. van Fridericus Spanheim, hoogl, en Charlotte du Port. Stud. philos. en theol. Leiden; dr. philos. 1651, dr. theol. 1655. Hoogl. theol. Heidelberg 1655, Leiden 1670, tevens bibliothecaris aldaar 1672. Hij huwde 1. in juni 1657 met Elisabeth de Bilderbeek († 1668); 2. in 1669 met Catharina du Fay († 1679); 3. in 1680 met Ursula van Heimbach († 1683). Reeds in zijn jonge jaren toen S. in 1642 met zijn ouders naar Leiden was gekomen, gaf hij blijk van grote opgewektheid en ijver voor de studie. De rector van het gymnasium Corn. Schrevelius had van zijn talenten hoge verwachtingen; deze liet hem daarom het opstel voor de overgang naar de academie, handelend "de laudibus linguae graecae" in het Grieks zelf uitvoeren. Toen na het overlijden van zijn vader in 1649 zijn moeder naar Genève vertrok, bleef hij alleen achter, maar hij zette de studie onvervaard voort. Op raad van zijn vader was het de theologie, al legde hij zich dan eerst toe op vakken uit de letteren ...
Jeanne Spanheim (1635-1700) trouwde met Theophilus Bonet/Bonnet, med. doctor (patholoog anatoom) te Genéve, lijfarts van de hertog van Longeville souverein van Neuenburg, auteur van meerdere werken, 1652 lid van de Conseil des Deux Cents, overleden 1689. Rond zijn vijftigste is hij doof geworden, waarna hij zich bezig hield met het schrijven van boeken. In Notices généalogiques sur les familles Genevoises, depuis les premiers temps jusqu'a nos jours, par J.-A. Galiffe, C.G. - Tome troisième, Genève 1836 wordt de familienaam Bonet behandeld op blz. 64-67 en Bonnet op blz. 71-75. Daarbij komen ook veel van de andere namen voor die door de reisbeschrijver bij zijn bezoek aan Genéve genoemd worden. De variant Galiffe online, die afwijkt en beperkter is, maar wel de familieverbanden (per gezin) fraai weergeeft, zoals Bonet - Dupan, Bonet - La Rive (de), Bonnet - Lullin, Gallatin - Sarrasin, Harsy (de) - Bonet, Lullin - Normandie (de) Pictet - Calandrini, Pictet - Favre, Pictet - Turrettini, Rilliet - Trembley, Sarrasin - Bonet, Sarrasin - Pictet, Turrettini - Burlamachi, Turrettini - Seve (de).
Duits was de taal van Andreas' vader, Frans die van zijn moeder. In het journaal schemert hier en daar Duits door: geselschapt[!], valeysen en koffer[!], 2 sohnen[!], hertoogh[!], Engeländer[!], 2 uren voor tagh[!] vertrocken, slimme[!] wegh. Op het Nederlands dat hij sedert zijn studie had opgedaan, is verder weinig aan te merken.