>> HOMEpage

JOHANNES SAECKMA EN HUGO DE GROOT

Briefwisseling

Correspondentie van Johannes Saeckma (Kollum 1572 - Leeuwarden 1636) en Hugo de Groot (Delft 1583 - Rostock 1645) is niet bekend. In de uitgave "Hugo Grotius, Briefwisseling, 's- Gravenhage 1928vv." komt Saeckma's naam echter vanaf 1611 wel vijfmaal voor.
Mogelijk heeft Saeckma Hugo de Groot voor het eerst in Den Haag ontmoet, toen hij in 1608 en 1609 als buitengewoon afgevaardigde voor Friesland zitting had in de Staten Generaal. Saeckma compareerde in de vergadering van 19 december 1608 resp. die van 30 januari 1609 (Resolutiën der Staten-Generaal van 1576 tot l609, veertiende deel, 1607-1609, 's-Gravenhage 1970, blz. 324).

De Groot en Saeckma in Emden, 1611

De Groot heeft Saeckma in elk geval in Leeuwarden ontmoet in 1611, toen zij en vijf anderen, waaronder Barthold Cromhout, naar Oost-Friesland gingen om de geschillen bij te leggen tussen graaf Enno en de Stenden, in het bijzonder de stad Emden. Hugo de Groot en zijn medereizigers waren op maandag 22 augustus uit Den Haag vertrokken. Via Amsterdam, Purmerend, Hoorn, Enkhuizen, Stavoren en Sneek hadden zij op vrijdag Leeuwarden bereikt. Dat schreef de Groot op zaterdag 27 augustus uit Leeuwarden aan zijn vrouw Maria van Reigersberch in Den Haag. Hij verwachtte pas dinsdag (30 augustus) via Groningen en Delfzijl naar Emden te kunnen vertrekken, omdat de andere heren nog met de harde Vryesen te vergaderen hadden. Hij wilde daarom maandag alleen naar Franeker reizen, om de universiteit te bezichtigen. Ook schreef de Groot nog: Wy hebben doorgaens in Vrieslant quaedt tractement gehadt, doch t zelve is op huyden gerecompenseert met een goede maeltijdt van Graeff Willem, dye ons hadde genoot. Met graaf Willem bedoelde hij stadhouder Willem Lodewijk van Nassau. Verder meende hij dat Emden als vergaderplaats gekozen was om de commoditeyt van logement ende tractement. (Hugo Grotius, Briefwisseling. I. 1597 - 17 augustus 1618. 's-Gravenhage 1928, blz. 182-183).
Op doorreis naar Emden heeft Hugo de Groot in Groningen gesproken met Ubbo Emmius; vgl. C. van der Woude, Sibrandus Lubbertus: Leven en werken, in het bijzonder naar zijn correspondentie. Kampen 1963, blz. 9. Saeckma kende Ubbo Emmius waarschijnlijk al, mogelijk via de Franeker hoogleraar Grieks Johannes Arcerius of collega-raadsheer Gellius Hillema, dan wel Janus Gruterus uit Heidelberg of de secretaris van de derde stand van Oost-Friesland Sixtus van Amama. Later, in een brief van 10 augustus 1624 aan Gruterus, noemde Ubbo Emmius Saeckma zelfs zijn innigste vriend; vgl. H. Brugmans, Briefwechsel des Ubbo Emmius. II: 1608-1625. 's-Gravenhage 1923. Historicus Ubbo Emmius (1547-1625) was van 1594 tot 1614 rector van de Latijnse school te Groningen en nadien de eerste hoogleraar Grieks en ook de eerste rector magnificus van de Groningse universiteit.

Casaubonus, 1613

Isaacus Casaubonus (Genève 1559 - Londen 1614), de beste Griekskenner van zijn tijd, correspondeerde zowel met Hugo de Groot als met Johannes Saeckma. De Groot stond sedert 1602 met hem in briefwisseling (Hugo Grotius, Briefwisseling I, inleiding XXI vv.). Saeckma had hem leren kennen, toen hij op zijn "peregrinatio academica" in 1595 de universiteit van Genève aandeed, waar Casaubonus toen nog hoogleraar was.
Vóór zijn vertrek naar huis kreeg Saeckma op 27 augustus 1595 van hem een korte brief voor Scaliger mee met een introductie (Isaaci Casauboni Epistolae, insertis ad easdem responsionibus ... curante Theodoro Janson. ab Almeloveen. Roterodami 1709, blz. 21). Daaruit valt op te maken dat Saeckma vóór zijn terugkeer in Friesland de Leidse universiteit heeft bezocht om Scaliger te zien.
Op 3 maart 1613 stuurde Casaubonus uit Londen met een brief aan de Groot brieven aan Heinsius, Saeckma en Drusius mee, met het verzoek die door te zenden (Hugo Grotius, Briefwisseling I, 228-229). De brief aan Saeckma dateert van 21 februari 1613 (Isaaci Casauboni Epistolae, blz. 520).

Den Haag 1629: Saeckma en Reigersberch

In de tijd dat Hugo de Groot als vluchteling in Parijs verbleef (1621-1631) werd hij van het Nederlandse nieuws op de hoogte gehouden door zijn zwager Nicolaas van Reigersberch, die raadsheer in de Hoge Raad was. In zijn brief van 27 mei 1629 heeft Reigersberch een hele alinea aan Saeckma gewijd: Twee dagen geleden heb ick hier gesien ende gesproocken een raetsheer wt Vrieslant, genaemt Saccama, qui magnos et liberos gerit spiritus. Hij is een groot vrient van uE. ende uwe saecke ende van aensien onder de sijne, heeft begeert ick uE. soude groeten, seyde selven met sijn soon, die met Mr. Billant overcompt, te sullen schrijven. Den vader meriteert, dat den soon vrientschap geschiede, die oock een jongman is van apparentie. UE. sal tsijnder comste, als wanneer ick hem met een brieff sal accompagneren, veel van de gelegentheyt van Vrieslant wt hem connen verstaen. Tis mijns oordeels niet buyten apparentie, dat de heer Saccama in de Staeten-Generael soude mogen werden gebruyckt, dat ick seer garen sage.
Van april 1628 tot in 1629 was Saeckma met collega-raadsheer Hector Bouricius buitengewoon afgevaardigde ter Staten Generaal om voor Friesland versterking van de schansen te vragen tegen de keizerlijke troepen, die uit Oost-Friesland en Westfalen naderden (Aitzema I, 776).
Reigersberch noemt Saeckma - voorzichtigheidshalve in het Latijn - een man met een groot zelfbewustzijn en een ruimdenkende geest. Bekend is dat Saeckma welwillend ten opzichte van de remonstranten stond. Zoals uit deze brief blijkt, was hij een groot vrient van Hugo de Groot. Vandaar dat hij laat groeten en zijn (oudste) zoon Suffridus, die een studiereis naar Frankrijk zal maken in het gezelschap van predikant Jason Bijlandt, een brief voor de Groot wil meegeven. Ook over Saeckma junior is Reigersberch lovend: hij zal hem een introductiebrief meegeven.
Suffridus Saeckma (1607-1655) had zich op 24 mei 1624 als student in de rechten laten inschrijven in het register van de universiteit van Franeker. In 1629 werd hij als Siverdus Saeckma Leoverd. Frisius ingeschreven in het matrikel van de Germaanse natie van de universiteit van Orléans, alwaar hij in het derde kwartaal van 1630 het doctoraat in de rechten schijnt verworven te hebben. Op reis naar Frankrijk bezocht hij Barlaeus in Leiden, die een gedicht in zijn album amicorum schreef (vgl. M.H.H. Engels, Een briefwisseling tussen Saeckma en Barlaeus, 1630. In: De Vrije Fries LXIX(1989), 45-56). Waarschijnlijk was hij daar in gezelschap van zijn vader, met wie hij op 25 mei 1629 in Den Haag Reigersberch ontmoette. Op zijn reis naar Frankrijk zou hij begeleid worden door Jason Bijlandt.
Bijlandt was van 1614 tot 1619 predikant bij de Nederlandse ambassade te Parijs geweest. Hij had zijn ambt wegens remonstrantse sympathieën moeten neerleggen. Sedert 1625 was hij belast met de expeditie van de brieven die uit Den Haag naar Frankrijk verzonden werden. Zijn opvolger als predikant was van 1619 tot 1628 Lambertus van Baerle (= Barlaeus), broer van Caspar (vgl. L.A. van Langeraad, De Nederlandsche ambassadekapel te Parijs, s-Gravenhage 1893, I, 47-56). Suffridus Saeckma moest Hugo de Groot inlichten over de toestand in Friesland.

De Groot uit Parijs, 1629: Saeckma is een clouck persoon

Johannes Saeckma was volgens Reigersberch zeer bruikbaar in de Staten Generaal. Dat wordt door Hugo de Groot beaamd, want in zijn antwoordbrief van 9 juni 1629 schrijft hij uit Parijs: "Saeckema* is een clouck persoon, dye credyt heeft bij den president Cromhout zijnde zijn verwant." (* in de editie: Salcheme)
Nicolaes Cromhout (1561-1641) was sedert 1591 raadsheer in het Hof van Holland, vanaf 1620 president, en van 1626 tot 1635 curator van de Leidse universiteit. Een opmerkelijke parallel is, dat Saeckma raadsheer in het Hof van Friesland was, vanaf 1631 presiderend raadsheer, en sedert 1625 curator van de Franeker universiteit. De familieband was een belangrijk pluspunt voor Friesland, zeker toen Cromhout de vergadering van de Staten Generaal voorzat.

Familieband Cromhout-Saeckma

Johannes Saeckma trouwde in 1603 met Hylck Boner (overl. 1656), de dochter van de Leeuwarder oud-burgemeester Albert Boner (overl. 1611). Een nicht van Nicolaes Cromhout was ook een Boner. Dat blijkt uit "J.E. Elias, De vroedschap van Amsterdam 1578-1795. Eerste deel. Haarlem 1903, blz. 16-18" en uit een grafsteen in de Franeker Martinikerk.
Iefke Everdsdr. Boner is - als weduwe van Philips du Gardyn! - begraven in het graf van Hylck Albertsdr. [Aernsma?], die is overleden te Franeker 3.1.1555, 28(?) jaar oud, en aldaar begraven als vrouw van Everd Reinerz. Evenals Cromhout is Brenaert een aangenomen familienaam.

Laatste vermelding, 1635

Saeckma's oordeel over de verandering van de procedure van de magistraatsbenoemingen in de Friese steden - hij was voor de autonomie van de steden - werd door Reigersberch belangrijk genoeg gevonden om in zijn brief van 6 december 1635 aan Hugo de Groot mee te delen. (Hugo Grotius, Briefwisseling. VI: juni 1635 t/m februari 1636. 's-Gravenhage 1967).

Geschriften van Saeckma en de Groot

Evenals de Groot was Saeckma jurist en kenner van de Griekse en Latijnse literatuur. Saeckma was sedert 1603 raadsheer in het Hof van Friesland, de Groot sedert 1607 advocaat- fiscaal van het Hof van Holland. In de opstelling van het nieuwe wetboek van Friesland (1602) had Saeckma een belangrijk aandeel gehad. Of Hugo de Groot de "Statuten, ordonnantien ende costumen van Frieslandt" kende, weten we niet. Ook in de thans als onderdeel van de bibliotheek van de Hoge Raad resterende bibliotheek van het Hof van Holland komt de uitgave niet voor (vgl. P.P. Schmidt, Catalogus oude drukken in de bibliotheek van de Hoge Raad der Nederlanden, Zwolle 1988).
In de bibliotheek van Johannes Saeckma, die geërfd werd door zijn tweede, langstlevende zoon Theodorus, treft men daarentegen onder de "libri jurisconsulti in quarto" als nr. 60 aan: de Groot, Inleyd. tot de Hollandsche Rechtsgeleerth. 1631. De rubriek "Libri theologici in quarto" bevat Grotii Pietas Ord. Hollandiae & Westfrisiae, Lugd. Batav. 1613 (nr. 38), De Satisfact. adversus Socinum, It. Vossii Responsio ad Jud. Ravenspergeri de libro Grotii, Lugd. Batav. 1617 (nr. 39) en Pietas Ordin. Hollandiae, Item Lubberti Responsio ad Grotium, Item Grotii Responsio, Item Bogermanni Annotat. in Grotium & Corvini Responsio ad Annotat. Bogermanni (nr. 40; Catalogus rarissimorum in omni materia, facultate, & lingua librorum bibliothecae [...] Theodori Saeckma [...] quorum auctio habebitur Leovardiae in aedibus nobil. defuncti, die 27. mensis Septembris stylo vet. & sequentibus. Franekerae, excudebat Johannes Wellens, Illustrium Frisiae Ordinum & eorundem Acad. Typograph. ordinarius, 1666, blz. 20 resp. 5).

>> begin