>> HOMEpage

Achter Saeckma: gladde gevel

M.H.H. Engels, mei 2008

Het huis aan de Leeuwarder Oosterstraat (op de noordhoek Ossekop oostzijde) is opgetrokken in een (groen) geglazuurde bouwsteen: daarom heet het vanouds de gladde gevel ofwel de groene gevel. Overbuur (Ossekop westzijde) was het achterhuis en de tuin van het huis aan de Berlikumermarkt (indertijd Huizumer zuupmarkt) waar de raadsheer (1603) in het Hof van Friesland en curator (1625) van de Franeker universiteit Johannes Saeckma (1572-1636) woonde.
*** Volgens de overlevering zou Descartes in de gladde gevel gelogeerd hebben. W.B.S. Boeles, de schrijver van Frieslands Hoogeschool en het Rijks Athenaeum te Franeker, sprak 26 februari 1885 op de vergadering van het Fries Genootschap over de verblijfplaats van Descartes in Friesland en vertelde dat de Fransman te Leeuwarden het huis met de gladde gevel bewoonde; Leeuwarder Courant 28-2-1885 blz. 2. De bron van dit gegeven vermeldt het krantenartikel niet. Wellicht had Boeles als bibliothecaris van het Fries Genootschap (1876-1892) iets gevonden in "zijn" bibliotheek. Over die bibliotheek, die in de twintigste eeuw verdeeld is over Provinciale Bibliotheek, Rijksarchief in Friesland en Fries Museum, is lezenswaardig J.J. Kalma, Een bezoek aan de oude bibliotheek van het Fries Genootschap, De Vrije Fries 59 (1979) 19-23. ***
Volgens A. Jager, Aed Lieuwerd. De constructieve en ruimtelijke ontwikkeling van het woonhuis in Leeuwarden tot circa 1650. [Leeuwarden 1999], 203-204, dateert Ossekop 1 van ca. 1500. Het huis is opgetrokken in telkens twee lagen groene steen en één gele. Oorspronkelijk bestond het uit één bouwlaag, in de zeventiende eeuw is het met een verdieping verhoogd en van een nieuwe kap voorzien; de gevel Ossekop verhoogd met lagen gele en groene steen om en om, afkomstig van de gevel Oosterstraat die werd vervangen door op dat moment gangbare steen.
Uit de Groot Consentboeken en andere bronnen stamt het volgende over de eigendomsgeschiedenis van het pand: v = verkoper(s), k = koper(s).

1594 - Groot Consentboek ee 3: 37r
v: Mr. Focco Rommarts
k: Jan Hendricxz. ende Aalke Lauwerens de Veens dr. e.l.
huysingen ende hoff met den leedigen plaatze dairaan ten Zuyden
bij Mr. Doco Wyaarda raadt ord. bewoond wordende
streckende van voren van de straate lopende uyt den oosterstraate naa blockhuys tot achter aan 't diept
't weeshuys voor ende Mr. Eecke Isbrandi achter ten Zuyden
ende dair te boven vercofte hij hairluyden mede den huysinge In de glasuerden gevel bij Philips Cornelisz. gebruyckt
1 dec. 1594; consent 7 dec.

1595 - Groot Consentboek ee 3: 45r
v: Jan Hendricxen ende Aalke Lauweerens de Veens dochter e.l.
k: Philips Cornelis, schrijver des oversten luytenant Taco van Hettinga, ende Maayke Arent Hardenberchs dochter e.l.
zeeckere huysinge de groene geevel genaampt, staande op de hoeck van den Oosterstraat, hebbende het Salet ofte Camer van de vercoopers ten Zuyden ende Hoyte Obbez. ten Oosten
932 ggl.
18 jan. 1595; consent 7 febr.

1617 - Groot Consentboek ee 9: 27v
Philippus Cornelisz., schrijver van de compagnie van de overste Eysinga verkocht 8 februari / 19 december 1617 voor 1515 goudgulden het huis "in de Olde Oosterstraet, op de hoeck van de straet lopende nae het Blockhuys, den gladden gevel genaempt ... voormaels van den ontfanger Joannes Henrici in cope becomen" aan "Joannes Claesz. brouwer ende Eelck Clasedr. echteluyden, sampt Dije Sickes Atsma ontfanger van Baerderadeel"; consent 11 sept. 1618

1631 - Groot Consentboek ee 12: 69
De "huysinge cum annexis van Philips Cornelis ende Mayke Arent Hardenbergs dr. mediate in coop becomen" verkopen Minne Hillebrants, secretaris van Wonseradeel, en Anne Atsma, echtelieden te Bolsward, op 5 februari 1631 voor 1465 goudgulden aan Dr. Johannes Nijs, raadsheer in het Hof van Friesland, en diens vrouw Aeltie [Gerbrants] Getserda: "d'groene gevel genaemt, staende opte hoeck van de Oosterstraate, d'copers selve met een mandemuir ten Suiden, d'huisinge van wilen Hoytte Obbes ten Oosten, met welcke d'oostergevell deeser huysinge ende de schorstien aldaer mande ende gemeen is ... gebruyck ende oock de onderhoudinge pro quota van de goote loopende tot in het diept bij de Peperstraetspipe".
Nijs was een jongere collega (sedert 1624) van Saeckma in het Hof van Friesland en (vanaf 1626) ook in het viertal curatoren van de Franeker academie. Hij overleed begin april 1648.

1653 - inventarisatieboek y 38: 151
Inventaris van de "sterfplaetse van Gratianus Hannema in de huisinge genaemt de gladde gevel op 't aengeven van Lysbettie Aernts dr. aldaer ten huise wonende ... 26 Martii 1653"
155: Het conterfeitzel van Dr. Gratianus Hannema
De inventaris vermeldt geen onroerend goed.

1679 - inventarisatieboek y 58: 1vv
[beschrijving van de boedel van] Harcke Reyners meester timmerman
ten versoecke van Agnietie Harckes, huysvrouwe van Hendrik van der Schildt wijnhandelaar, ende Meynske Harmens Visscher, wed. wijl. Reyner Harckes, als moeder ende wettige voorstanderse over Reinuke Reyners, haar dochter bij vs. haar wijl. man in echte verweckt ... ter eenre, gesterckt met Dre Josua Rispens, ende Doutien Heres, wed. wijlen gedachte Harcke Reyners, gesterckt met de notaris Isbrandus Stonebrinck requireerden ter andere sijden, op aandringen van bovengedachte Doutien Heres
12r/12v Vasticheden
de gladde gevel ... tegenwoordich bij Jacob de Water gebruyckt
[Jacob te Water, mr. glaesmaker, trouwde 9-10-1664 met Bauckien Keimpes]

1681 - hypotheekboek gg 77: 4r
Juffer Catharina van Nijs requirante ... ende [o.a.] Joh. Simonides van Nijs requireerden ... gedeelt te hebben de vasticheden bij hun us broeder ende oom de heer Pyter van Nijs in leven Raed Ordinaris ... nagelaten [o.a.] het huys ende hoff naest de gladde gevel ... bij de requireeerden bewoont [buren niet genoemd] ... Actum den 1en May 1681

1715 - inventarisatieboek y 78: 1 r
Reinuke Reiners Posthuma [overleden 5-1-1715; = Marijke, dochter van Reiner Harckes]
5r: Vasticheden
Een huysinge de gladde gevel genoemt staande binnen Leeuwarden tegenwoerdich bij Hotse Sioerdts bewoont
13 febr. 1715

1731 - Groot Consentboek ee 35: 233r
v: Juffr. Meynskien Clock echte huysvrouwe van de secretaris Gerardus Schout en woonachtig opt Heerenveen
k: Barent Munnix extraordinaris bode der heeren Staaten van Vrieslandt
op de hoeck van de Oosterstraet [= de gladde gevel]
[uitvoerige beschrijving]
de gemeene straat ten Westen en Noorden, de bode Boonstra ten Oosten en de Heere [Sjoerd Johans] Molenschot cum uxore [Anna Sophia Gramberringen] ten Zuyden
770 goltgls.
27 febr. 1731; consent 20 april 1731

1767/1768 - Groot Consentboek ee 45: 77r
v: Bernardus Munnick secretaris van Haskerland, wonende op de Joure
k: Jan Hamstra, mr. kleermaker
de gladde gevel
[uitv. beschr.]
gebruikt bij de sergeant Kan
naastlegers de hopman Raasvelt ten Oosten, vroedsman Pierson ten Z., de straat ten W. en N.
531 gg. 14 st.
... december 1767; consent 26 januari 1768

1775/1776 - Groot Consentboek ee 48: 169v
v: Jan Hamstra, mr. kleermaker en Siokje Posthuma e.l.
k: Jan Hendriks, vogelkoper, en Berber Struiving e.l.
op de hoek van de Oosterstraat na de Ossekop gaande, de gladde gevel genaamt, tegenwoordig bij de kopers werdende bewoond
naastlegers old hopman P. Raasveld ten O., de Heere grietman Glinstra ten Z., de straat ten W. en N.
1200 Caroli guldens
16 Dezember 1775; consent 2 febr. 1776

1784 - decreetboek aa 15: p. 126
verk.: Barbera Struiving wed. Jan Handriks
k.: Sytske Wagenaar wed. J. Jellema
staande bij de Ossekop de gladde gevel genaamd
Actum 31 decemb. 1784
bestaande in een groot voorhuis met een schuifraamt en een kruiscosijn, een groot voorkamer met een zeer groot schuifraamt na de Ossekop uitziende, met haardsteede, staande en leggende plaat, bedsteed en twee kleerkasten, een agterkamer met een kruiscosijn in de Oosterstraat uitziende ...
althans bij de weduwe van Jan Hendriks bewoond ... naastlegers schrijver Fenhuyzen ten Oosten, mevrouw Glinstra ten Zuiden en Oosterstraat ten Westen en Noorden
9 febr. 1785 ... gedecreteerd op den Raadhuize 25 febr. 1785

>> begin