>> HOMEpage

Inventarissen van koekenbakkers
Leeuwarden 1671 resp. 1688

Bron: Historisch Centrum Leeuwarden aestimatieboek 3485 resp. inventarisatieboek 3413
Internetuitgave: M.H.H. Engels, januari 2019

Oranjekoek wordt niet vermeld, wel fijne koek en platte koek. De ingrediënten van de originele oranjekoek (geen slagroom): gekonfijte sinaasappelschil, anijszaadjes (die voor de typische smaak zorgen), roze glazuur, botercrème en garnering. Sinaasappels heetten in de zeventiende eeuw oranjeappels; volgens Van Dale's etymologisch woordenboek zijn ze vanaf 1534 resp. 1625 in de Nederlanden bekend als araengieappelen resp. oragnie-appelen. De van Harlingen stammende rekenmeester te Amsterdam Sybrand Hansz. Cardinael noemt ze in zijn Rekenkonst van 1639: inzage van de eerdere uitgave(n) van 1620 (resp. 1607?) is online (nog) niet mogelijk.
Oranjekoek is een platte koek, die in recht- of driehoeken wordt gesneden. Mogelijk is de naam in de zeventiende eeuw aan de Friese tak van het huis van Oranje gekoppeld: mededeling van prof. em. Philippus Breuker. In een rekening uit het familiearchief Eysinga-Vegelin van Claerbergen trof Gerard Mast een vermelding uit 1703 aan: Op versoeck gesonden een Orange Koeck van 1 18/32 pond, daarvoor betaalt 0-15-8 [car.gld.]; Letterhoeke 3, 2018, blz. 21.
Friese dúmkes, kleine harde anijskoekjes oorspronkelijk met een duimafdruk, ontbreken eveneens in beide inventarissen. Ze werden bijv. op de eerste schooldag uitgedeeld. Een andere naam voor dúmkes is dodemansvingers, die ooit gebruikt werden zoals het tegenwoordige plakje cake bij begrafenissen.
In verband met de duimafdruk is nog interessant wat het Middelnederlands woordenboek in kolom 478 van deel II in het lemma 'duumsteke' vermeldt: een indruksel, duw, stoot met den duim; uit het oudste keurboek van Delft (1565) wordt geciteerd: Dat men alle roggenbroot, dat men te koop backt, sal geven een duymsteeke ende daertoe elcx sal geven hair selfs teyken ofte merck.
Op Friese boeldagen werden koeken verkocht en gegeten.

Leeuwarden 1671, aestimatieboek 3485

87
Aestimatie ende vorderinge gedaen met consent van de here praesiderende burgermr. Dr. Hieronimus de Blauw, door Hendrick Lamberts ende Jan Janssen mren. koeckebackers bij partien daertoe versocht, van enige koecken ende andere soetene waeren, sampt beschrievinge bij mij G. Horreus gesworen clercq ter secretarie binnen Leuwarden van de goederen nagelaten bij w. Lysbettie Hayes in leven wede. van w. Jan Pytters lantmeter, ten versoecke van de olde hopman Tierck Sioerts als curator ad actum divisionis over Haye Jans, sampt Pytter Janssen koeckebacker ende Taecke Reyners mr. schoenmaker den 6en Julij 1671 praesent Thomas Daniels bode.

Eerstel.
- Tien Rijders Deemter koecken t Rijder 14 st. 7-.-.
Deventer koeken versierd met zg. patacons, in dit geval ruiters; vgl. Reformatorisch Dagblad, 13 februari 2003, p. 9: aardewerken koekversieringen, plakken van 1 centimeter dik en ongeveer 12 bij 15 centimeter groot, ooit fraai beschilderd. De koeken werden bij Deventer koekbakkers gekocht door gegoede burgers. Na het eten van de koeken bleven de niet eetbare versieringen over. Die werden weggegooid of door kinderen gebruikt om mee te spelen. Dat deze objecten juist in Deventer zijn gevonden, benadrukt de toen ook al belangrijke rol van de stad als centrum van bijzondere bakkerijproducten. Patacons worden met name gevonden in Vlaanderen en Brabant. Vondsten boven de grote rivieren en in Noord- en Oost-Nederland zijn uitzonderlijk.
- Een en dartich koecken van minder gedeelte de rijder 12 st. 2-7-4
- Vier en twintich blauwe koecken 1-4-.
Blauwe koeken: lichtblauw geglaceerd, een Texelse specialiteit
87v
- Vijff hondert en drie pont fijne koeck, t hondertpont acht lb. 15 st. 44-0-7-
- Twee en sestich pont slechte koeck, t pondt een str. vier pen. 2-.-.
- Enige platte koecken 2-.-.
- Twee en dartich pont peperneuten, t pondt een stuyver en 12 pen. 2-16-.
- Seste halff vat honingh t vat tot ses en twintich car.glns.
no. 1 weecht 311 pondt
no. 2 weecht 289 lb.
no. 3 weecht 310 lb.
no. 4 weecht 277 lb.
no. 5 weecht 294 lb.
t halff vat weegt 131 lb. suyver
t samen 1612 lb.

88
- Een vat beste seroopholt 917 pondt, t hondert lb. 25 schellingen, suyver 835 lb. 62-12-.
- Een idem hold 1970 pond suyver 145-15-.
- Noch een als voren, 933 lb. suyver 69-19-.
- Noch een van gelijcken, 809 lb. s. 60-13-.
- Een wan vat seroop suyver vier hondert sestich pondt 34-10-.
- Een portie slechte seroop, weegt 370 lb., t hondert pondt 12½ schellingen 13-17-8
- Vijftien last, dartich lopen en een half rogge, t last tot vijfftich gout gulden, en sal als dan de solder huyren blieven tot laste van Pytter Jansen, bedragende de rogge in eener somma, aen cargln. 1107-18-11
- Achtien lopen semelen, t lopen 13 st. 11-14-.
- Seste halff lopen meel, t lopen twee gout glns. 15-8-.
- Ses duysent cleine peperneuten 1-12-.
- Een partie turff en hout, t samen 6-.-.

88v
- Negentien en een vierndel pond anijs, t pond 5 strs. 4-16-4
- Ses pond en drie vierndeel stoten geingber, t pond 8 st. 2-14-.
- ¾ nagelholt 1-1-.
- Acht pond peper. t pond 10 st. 4-.-.
- Ses pond gemalen kimmen, t pond 5 st. 1-10-.
- Twintich pond daij in de trogh t pond een st. acht pen. 1-10-.
- 2¼ pond en 2 lood nagelholt t pondt
- Een halff pond en een halff vierndeel cruyden 0-3-12
- Een pond liem 0-4-8[?]
- Een halff vierndeel suyckerbonen 1-2-.
- Een pond en een halff vierndeel suyckererten 0-9.
- Een pond en een vierndeel sucade 0-10-.

89
In de voorcamer

90
Boecken
- Een bijbel in folio
- Cronycke van Hoorn in quarto
- Conincklijcke leydstar
- de Bijecorff
- Gedenckweerdige, leersame spreucken door Baudartius
- de Coningkl. bruyloft door F. Elgersma
- de Twist des Heren met sijn wijngaert door H. Witsius
- een corffke met enige oude boecken

- een olde lanteern

In de gangh
- Twee schilderien met vergulde listen

90v
In de achtercamer
- Vier schilderien met swarte listen

91
[vervolg op het blad met X]

8
Int achterhuis

9
Op de solder

10
In de kelder

10v
Volgende goederen sijn getauxert doer Ruyrd Pytters ende Tierck Andries met inwillinge van partien
...
11
Dese navolgende goederen sijn Botte Jans toegewardeert door vorige uitdraegsters
...
11v
Inschulden
450-.-.
Utschulden
245-.-.

Leeuwarden 1688, inventarisatieboek 3413

Verkocht werd via de toonbank in de winkel, koekkramen voor de winkel of op de markt; ook beschikte deze bakker over een huifkar met paard, twee sleeën en een zeilschip om zijn producten af te leveren.

184
Inventarisatie ende beschrijvinge gedaan ten overstaan van de here presiderende burgemr. Tiberius Taecama door mij Patrus Viglius gesworen clercq ter secretarije der stede Leeuwaarden van de goederen, actien ende gerechticheden tegenwoordich bij Albart Abels mr. koeckebacker cum uxore gepossideert ten versoecke van Dr. Henricus Popta advocaat s'Hoffs van Frieslandt voor hem selven, Dr. Simon Hogenheim wegens Elisabeth Heimans tot Amsterdam ende de not[ari]s Zachaeus Abbema wegens Jelis Gerryts tot Acker- sloot, alsmede wegens Jan Martens Post tot Alckmaar, Pier Harmens backer tot Arum ende Jan Andles coopman binnen Leeuwaarden t'samen in dier qlt. crediteuren van vs. Albert Abels periculo petentis volgens request ende daarop becomene appointement in dato den 14en deses bij den E. Raad daarop verleent, op aangevinge van meer- gemelte Albert Abels ende Maayke Cornelis echteluiden, die om sulcks alles wel ende getrouwelijck te sullen doen den behoorlijcken eedt aan handen van voorengedachte heere president hebben gepraesteert desen 16en January 1688

184v
In de kelder

186
Int voorhuys de winckel

- Een rond geverft vatie met eenige gebroockene tweebacken
- Een uts. met suycker candij
- Noch een ad idem met eenige St. Nicolaes goedt
- Een uts. met een weinich syrop
- Een uts. ledich bevonden
- Een platte doos met een weinich peeper
- Een uts. met wat anijs
- Een ad idem met anijs
- Een uts. met een weinich rosijnen
- Een uts. ledich
- Een ad idem met cumijn
- Een uts. met een weinich gestooten gengber
- Noch een met wat geerst
- Een uts. met een weinich nagelhout
- Een ad idem met gengber
- Een uts. met stijffzel

186v
- Noch een doos met gengber
- Een uts. met caneel
- Vier ledige doosen
- Een ronde bos met heele bloem
- Noch twee ledige
- Noch een bos met heele ende gestooten muscaat
- Noch een met calmus
- Noch drie ledige
- Twee tinnen plytrompen[?]
- Twee tinnen trachters
- Een koperen uts.
- Noch een tinnen met een blicken trachter
- Een tinnen lamp
- Een koperen vijsel en stamper
- Ses koperen gewichties
- Drie glasen boutellies

187
- Vijff paar kooperen schaelen ende ijseren evenaars soo clein als groot
- Een tinnen mingelen
- Een tinnen halff mingelen
- Een tinnen vierendeeltien
- Twee tinnen halff vierendeelties
- Een tinnen stuyvers kantie
- Twee mesken rijsleepels met ijseren stallen
- Een paar houten schalen met een ijseren evenaar
- Een grote ijseren evenaar met een paar houten bladen
- Een groot vat met tweebacken
- Noch een vat met eenige ockernoten
- Een groot ledich vat
- Een sackien met een weinich rijs
- Ses en dartich pont keerssen
- Drie a[an] yder vijfftich pont ijser gewicht
- Vier uts. a[an] yder 25 lb.

187v
...
- noch twee platte doossen met coliander
...
- twee groene schapekaassen
- Een korff met eenige rosijnen
...

188
- Een vatie met eenige haesenooten
...
- Eenige eyers
...
- Een vat met nagelgruys
...
- Een papiren sack met anijs
- Een partij grauw papier
- Een bierstellingh
- Acht koeckkisten met ijseren banden toegesegelt
- Een toonbanck ende eenige winckelplancken
- Een glasen lantaarntie
- Een wachtlist
- Twee schilderijckes
...

188v
...

In de schuyr
...
- Twee koeckkraemen met sijn annexen

In de stall
- Twee paarden, een witte ende een bruyne
- Een verdoeckte waegen
- Een Poolse sleedt
- Een boere sleedt
189
...

In 't backhuys
- Het koeckebackers gereetschap soo troch, taaffel, braack etc.
- Een koeckkiste
- Een houten trechter met een koperen piep
- Drie houten aarden
- Een vier huysde canarykorff

Op de kelderskamer
...

189v
- Vier schilderijen
...

Linnen
...

190
...
- Een obl[igat]ie tot laste van Abel Albarts ende profijte van Albart Abels ter somma van seshondert Cargls. in dato den 2en Maij 1685 met de int[e]r[ess]en a dato des brieffs tegens 5 p[er]cento d[aa]rop t'goede
- Een lombart chedulle in dato den 25en 9ber 1687 tot 2 lb. 10 strs.
- Acht cleine stuckies alderhande silver
- Twee laackens geteeckent met de letters van M A
- Een acte van borchtichte in dato den 21en Febr. 1681 bij Albart Abels voor Jan Jansen ende Trijntie Albarts betaalt tot driehondert een gulden ses strs. acht penn.

Linnen tegenwoordich in de wasch
...

190v
Profijtelijcke boeckschulden
- fol. 85 Sioucke ... coopman tot Tzumarum debet 5-10-8
- 84 Claas Beerns brouwer 4-4-8
- 75 [.....] achter de Oldehooff 1-6-.
- ibid. Gerben coopman tot Deinum 3-1-.
- 74 Grietie Lambarts tot Franeker 5-.-.
- ibid. Otto Bockes tot Jurwer 10-11-4
- ibid. Moses Turalta 126-5-.
- 60 Hylck Gerbens tot Blessum 5-14-.
- 44 Jarich Backer tot Tzumarum 3-10-.
- 43 Elske Wytses op de Groenewech 4-8-8
- ibid. Trijntie op de hoeck van de Meulensteegh 5-2-.
- ibid. Taecke Freercks aan Annaparochie 1-16-.
- Steven schipper van Jacobikerck 1-2-8
- ibid. Pyter Dircks soldaat onder Papley 3-17-.

191
- ibid. Wytse verwer in Ipe Brouwerssteegh 3-18-.
- ibid. Jan Ernst tot Annakerck 3-2-.
- 70[?] Arrien Burgerts aldaar 4-8-.
- ibid. Harmen Douwes tot Wirdum 4-7-.
- 39 Pier sleeper 2-9-8
- Jelle Ides tot Deinum 4-.-12
- 38 Geeske viswijff 9-16-.
- ibid. Hendrick Cuypers 3-6-.
- 37 Hendrick Harmens lijndraeyer 3-17-.
- 36 Albart schipper van Annakerck 1-.-.
- 36 Lieuwe Gerbens tot Stiens 5-1-.

191v
- Een schip met seil en treil cum annexis tegenwoordich bij Hette de Boer berustende
- Een buylmeulen
- De gerechticheit van een reedt op Groningen

Profijtelijcke huyshuyren
- Susanna Greindorp debet een halff jaar kamerhuyr May 1688 sullende verschijnen 30-.-.
- Harmen Harmens uts. wegens een geheel jaar kamerhuyr 24-10-.

192
Schadelijcke staat
- Johannes Coopmans cum socio compe[?]teren een geheel jaar huyshuyr May 1688 sullende verschijnen 180-.-.
- Jilles Gerryts ter sake geleverde waren
- Jan Martens Post uts.
- Pier Harmens backer tot Arum
- Jan Andles
- Dr. Henricus Popta
- Juffr. Elisabeth Hermans
- Steven Clasen uts. van waren
Aldus gedaan, geinventariseerd ende geslooten. In kennisse mijn commissaris handt beneffens de subscriptie van de geswooren clercq. Actum bij continuatie den 1. Sept. 1688.
T. Taecama - P. Viglius 1688

>> begin