>> HOMEpage

Keurmeesters-generaal van 't goud en zilver in Friesland XVIIe en XVIIIe eeuw

Naamlijst samengesteld door M.H.H. Engels, januari 2014
Bewerking van de bronnen # Tresoar, Nadere Toegang 5.09, Index resoluties GS, dl. I resp.
# Elias Voet jr., Merken van Friese goud- en zilversmeden; tweede herziene en vermeerderde druk door A. Wassenbergh en E.J. Penning met medewerking van C. Boschma, 's-Gravenhage 1974, p. XXI

Hendrik Koops, Leeuwarden, na 1587 - Voet nr. 367
Sytse Jarichs/Jarigs, Franeker, 23 december 1602 - Voet nr. 169
Harmen Bruinsvelt/Brunsvelt, Leeuwarden, 1 maart 1610; diens zoon Johannes Harmanni/Harmens Brunsvelt (1611-1637), mr. goudsmid sinds 1633, graveerde in datzelfde jaar de lijkstatie van Ernst Casimir naar tekeningen van glazenier Jelle Reiners - Voet nr. 382
Feie/Feye Joostes, Leeuwarden, 24 oktober 1629; "de weduwe van desselfs tractement vijftich gld. s'jaers geaccordeert", dito - Voet nr. 389
Eelcke/Eelke Wynties/Wyntjes, Leeuwarden, 6 september 1651, eed 8 dito - Voet nr. 399
Harmen Jacobs Raapsvelt/Raepsveldt, Leeuwarden, 10 april 1652, eed 12 dito - Voet nr. 403
Tjeerdt Jarigs "als substituut keurmeester van 't silver wegens disrespect inhabil verklaert" 16 februari 1670
Mr. Pieter/Pytter Matthijsen Faber, Leeuwarden, 22 april 1670 - Voet nr. 415
Claas/Claes Clasen/Claesen Balck de jonge, Bolsward, 24 december 1670; * ca. 1644, x 1679 Antje Ates Terwolt, † na 1694, burgemr. van Bolsward, grafsteen Martinikerk - Voet nr. 50
Jan Albartus Ketel, Leeuwarden, 25 april 1694; Jan Alberts Ketel, * Diever 21 aug. 1661, mr. goudsmid te Leeuwarden (1683, 1685), burger van Leeuwarden 12 okt. 1683, vaandrig (1688), schepen en lid van de vroedschap van Leeuwarden, keurmeester-generaal van het goud en zilver van Friesland, † Leeuwarden 2, begr. ald. (Westerkerk) 9 mei 1719, tr. Leeuwarden (Jacobijnenkerk) 15 febr. 1685 Jancke Ygrams van Achlum, * Leeuwarden 6, ged. ald. 12 dec. 1662, † Leeuwarden 24 dec. 1719, begr. ald. (Westerkerk) 3 jan. 1720, dr. van Igram Claesz van Achlum (van Achelen), bode bij het Mindergetal, deurwaarder der Staten van Friesland, en Sara van Vierssen - Voet nr. 438
Cornelis/Cornelius Jongsma, Leeuwarden, 11 juli 1715 - Voet nr. 445
Age Binses Looxma, Sneek, 21 juni 1735 - Voet nr. 650
Bense/Biense/Binse Ages Looxma 8 mei 1752; gedoopt 1 juli 1725 in Sneek, x 1759 Maaike Rinkhoud, † Marrum 7 juni 1806, grafsteen Ferwerd - Voet nr. 797
Jan Groeneveld, Leeuwarden, 15 oktober 1794 door de Staten van Friesland benoemd tot keurmeester generaal van het zilver; * Leeuwarden 1745, x 1771 Berber Pabinga, meester in 1771, † 10-11-1812; memorielepel van zijn hand in Fries Scheepvaartmuseum; jaarsalaris keurmr. goud en zilver 700, tin 100, totaal 800 gulden volgens Besluiten Eerste Kamer van het Vertegenwoordigend Lichaam des Bataafschen Volks, juli 1800 - Voet nr. 515

Ter verduidelijking van de funktie van de keurmeester-generaal: aanstelling van Sytze Jarichs tot keurmeester-generaal van goud- en zilverwerken; Archief Staten van Friesland, commissieboek van het Mindergetal, 5 januari 1603.
Die Gedeputeerde Staten van Vrieslandt allen den geenen die desen sullen sien, hooren ofte lesen salut.
Alzoe om moverende redenen bij den Heeren Volmachtige Staten deser Landtschappe ten laest verleden landtsdage gearresteert is omme alhier te lande zeeckere Statuten, costumen ende wetten beroerende d'administratie van de justitie ende politicque saecken bij nieuwe ordonnantie te doen uutcondigen ende observeren gelijck d'selve alrede den laesten novembris anno 1602 verleden alomme opentlijck alhier gepubliceert is; ende wij achtervolgende d'authorisatie ende goede believen van de Heeren Staten onse meesters ons amptswegen verplichtet vynden, omme d'voorschreven ordonnantie metten dependentien ende aencleef vandien binnen desen voorschreven landtschappe metterdaet doen in treyn brengen ende in alle sijne poincten te doen effectueren ende naecomen; ende onder andere mede daerinne gestatueert is, dat om voor te comen allen frauden die bij den goudtsmeden int wercken vant gout ende silver souden mogen begangen worden een generaelen ofte over keurmeester sall moeten worden gehouden die ofte selve wercken goede toesicht hebbe, doen te wetene dat wij om het goede rapoirt ons gedaen van de persone van Sytze Jarichs burger ende goudtsmidt binnen Franeker, sijnder wetenschap, experientie, vromicheit ende getrouwicheit ons volcomelijcken vertrouwende als bij onsen Gecommitteerden ter presentie van meesters hem des verstaende geexamineert sijnde den selven geauthoriseert, gecommitteert ende gestelt hebben, authoriseren, committeren ende stellen mitsdesen tot generael oft overkeurmeester van allen golden oft silvere wercken oft soewel van t'geene van buyten innecompt ende hier binnen desen Landtschappe te cope gebracht wordt als van t'geene bij den goudtsmeden hier te lande gewrocht sall worden, omme op alle deselve goede ende scherpe toesicht te hebben ende houden, dat daerinne gevolcht werde die generaele ordonnantie opt stuck vant goudt ende silver te wercken gestatueert ende hiervooren gevoert int welcke doende hij macht sal hebben allen wercken ter presentie van den onderkeurmeester daer geenen gilden en is ende desnoodt met overroepinge van yemandt uutten magistraet te mogen icken, proberen ende keuren soe dickwijls alst nodich sijn sall sonder tegenseggen van ymandt, ende bevyndende yemant d'voorschreven ordonnantie te buyten gegaen te hebben daer tegens te doen procederen daert behooren sall totten breucken, poenen ende amenden inde voorschreven Ordonnantie uutgedruckt; ende voorts generalijcken alles te doen t'gene een goet, vroom, expeert ende getrouw generael ende overst keurmeester schuldich is ende behoort te doene achtervolgende mede d'instructie hem tot dien fine specialijcken beneffens desen behandiget ofte noch naemaels hem te behandigen, ende dat op een tractament van twee hondert vijftich Carolus guldens s'iaers waerop ende van hem wel ende getrouwelijck int voorschreven ampt te quiten hij gehouden wordt den behoorlijcken eedt in onsen handen te presteren.
Ordonnerende allen eenen yegelijcken dien dit aengaen sall ende specialijcken allen goudtsmeden die in goudt ofte silver wercken ofte oock hier int landt te cope brengen, dat sij den voornoemden Sytze Jarichs voor generael ofte overkeurmeester respecteren ende erkennen, ende oversulcx hem int bedienen van dese sijne Commissie ende instructie voorschreven gene verhinderinge ofte belettinge maer veel meer hem daerinne alle mogelijcke hulpe, bijstandt ende bevorderinge (besonder des versocht) willen doen ende bewijsen, daeraene der landtschappe dienst ende onse goede meininge geschien werdt. Gegeven binnen Leuwarden onder t'segel der landtschappe van Vrieslandt ende den handt van den secretaris derzelver den 5en Januarii anno 1603. Was geparagrapheert E. Algera vidit.
Instructie voor Sytze Jarichszn, generalen overkeurmeester van de goude ende silvere wercken in Vrieslandt, waernae hij hem int bedienen vant voorschreven ampt sall hebben te reguleren.
In den eersten sall den generaelen keurmeester goede ende scherpe opsicht nemen op den keur van gout ende silver ende dat die goudtsmeden in onsen lande van Vrieslandt geen ander goudt ofte silver en wercken, anders als in den Ordonnantie, den laesten Novembris anno 1602 gepubliceert, is geordonneert ende dat op de poene ende boete inde selve Ordonnantie verhaelt ende sullen die poenen naer eysch der wercken geinnet worden.
Sall oock mede d'voorschreven keurmeester goede opsicht hebben op alle vrembde van buyten ingevoerde wercken, dat sodanige wercken niet vercoft en worden, hetsij in vrije mercken ofte andersins, sij en sijn dan van soo goeden goude ofte silver als die goudtsmeden in onsen lande van Vrieslandt (nae luydt d'ordonnantie daervan sijnde) moeten wercken op pene als d'ordonnantie vermelt.
Sall oock alle twee maenden verschijnen in een yder stadt ofte plaetse alwaer goudtsmeden wonen omme aldaer te visiteren die wercken bij haerluyden gemaeckt, oock mede haer silver ende goudt daervan sij wercken met hem nemende den onderkeurmeester van der stadt.
Sall oock mogen trecken opte merckt soewel in steden als ten plattenlande daer eenige wercken van goudt ofte silver te cope gepresenteert mochte worden ende aldaer die wercken sampt die wichten dergener die met silver ofte goudt ommegaen te visiteren, oft sij oock na d'ordonnantie wel gemaeckt, geteeckent ende gekeurt sijn, ende vyndende eenige wercken d'ordonnantie contrarie, sall sulckes richten nae der Ordonnantie.
Sall oock in een yder stadt ofte plaetse daer meer als twee ofte drie goudtsmeden woonen, daer geen gilde en is een onderkeurmeester stellen, met overroepinge van de magistraet derselver plaetse, diewelcke alle die wercken bij de goldtsmeden derselviger plaetse gemaeckt sall steecken ende keuren mits doende den eedt ten overstaen van de generaele keurmeester in handen van den magistraet derselviger plaetse.
Sall oock in sijn bewaer hebben een patroon van een marck trois gewichte met een correcte balance omme daernae te ytken ende te adiusteren die wichten dergener die hun met gemaeckte wercken van silver ende goudt geneeren.
Sall mede doen maecken een koeperen plaet omme daerinne te doen drucken het merck van een yder goudtsmidt in desen landtschappe meister sijnde ende sall die plaete blijven bij den generalen keurmeester.
Sall oock in questiose saecken nopende die keur van goudt ende silver neffens het proberen ende steecken mogen gebruycken den assay, oven ende gewichte, oock desnoodt met kennisse van den magistraet aldaer naer eysch der saecken.
Sall oock een yder onderkeurmeester bestellen een staal ofte patroon van een yder keur van silver, om daernae te proberen ende steecken die wercken die bij hunlieden om te teeckenen gebracht werden ende sullen die staelen ofte patronen (soe dickwijls als een onderkeurmeester sall gestelt worden) den nieuwen gekooren keurmeester overgelevert worden.
Sall oock in een yder stadt bestellen een teecken derselver stadt met het getall vant jaar ende sall dat getall vant jaer veranderen nae gelegentheyt des tijts.
Aengaende die wercken tegenwoirdich bij de goldtsmeden gemaeckt om te vercopen, sullen die keurmeesters van een yder stadt met den generalen keurmeester ommegaen, ende die wercken, die sij sullen vynden bij den goldtsmeden gemaeckt om te vercopen, geholden weesen te registreren ende met een cleyn bijteecken te mercken, opdat geen meer en mogen gemaeckt worden ende oock geen olde wederomme voor nieuwe vercoft en worden.
Sullen oock die gemeene goldtsmeden nae den insinuatie van den generael keurmeester voorschreven tot den eersten Martii 1603 tijt hebben om heurlieder wercken die sij onderhanden te mogen affwercken, maer den tijt overstreecken sijnde sullen moeten wercken nae de ordonnantie op poene in deselve verhaelt.
Aldus gedaen ende gearresteert in den vergaderinge der Gedeputeerde Staten van Vrieslandt binnen Lieuwarden den 5en Januarii 1603. Was geparagrapheert E. Algera vidit. Onderstont ter ordonnantie derzelver geteeckent A. Aysma met eenige streecken.

>> begin