>> HOMEpage
Chirurgijnsgilde Leeuwarden 1550/1639
Internetuitgave: M.H.H. Engels, april 2013
Uit: H.L. Straat, Het chirurgijnsgilde te Leeuwarden. In: De Vrije Fries XXXI (1932) 1-40; Bijlage A [transcriptie]: 25-28
1. Allen den gheenen die desen onsen openen letteren sullen sien ofte hooren lesen Gheven wij Burgemeesteren Schepenen ende Raeden der stadt Leeuwarden te kennen Certificerende voorden gerechten ende zekeren waerheit dat wij gheneghen zijnde ter ootmoedigher begheerten van den gemeenen Chirurginen ende barbiers binnen deser stede residerende den selffden tot nut, welvaren ende Conservatie van hun ende den gemeenen burgheren der voorscrever stede in navolgende manieren hebben gegundt accordeert ende toegelaeten ghunnen accorderen ende toelaten myts desen tot Revocatie van ons ofte onsen Successoren zekere ordinantie ende pollitie.
2. Ten eersten dat nyemandt tambacht vanden barbiers ofte eenichsins tselve ambacht aenghaende ofte concernerende zal moghen opsetten ofte doen ten sij saecke hij eerst ende voorall Burgherscap ende tgilde gewonnen de naevolgende proeve gedaen ende vollenbracht ende daer en boven verthoont zal hebben goede Certificatie Inhoudende waer dat hij zijn ambacht geleert ende zijn Leer Jaeren eerlijcken uuytgedient heeft.
3. Dat den ghehnen die tanbacht ofte gilde van den barbiers zal willen winnen ofte opsetten gehouden zal zijn eerst ende vooral zoe verre hij geen gildebroederszoon is drie carolus gulden ende hij een gildebroders zoon is ofte een gildebroders dochter getrouwt heeft dertich stuvers ende een gildebroeders weduwe getrouwt heeft twee carolusgulden voldaen ende betaelt zal hebben temployeren deene helft tot proffijt vanden Raedt ende dander helft tot proffijt van tgilde.
4. Ten eynde dan inden voorscreven stadt goede ende bequaeme meesters om den voorscreven ambachte van Barbiers texerceren bevonden mogen worden, zoe sal nyemandt in tvoorscreven gilde geadmitteert ofte toegelaeten moegen worden ten zij saecke hij eerst de naebescreven proeve in presentie ende aenschouw vanden gecommitteerden vanden Raide ende den proeffmeesteren - dwelcke proeffmeesteren daertoe bij den gemeenen gildebroeders ordonneert zullen worden behoerlijcken gedaen ende vollenbracht zal hebben.
5. Ten eersten den gheenen die de proeff versoeckt te doen zal den ontfangers van dien tot een honorarium ende voir hun vacatiën gehouden wesen te gheven ende betaelen twintich stuvers.
6. Ende om dan den voet vanden proeff te verthoenen - zoe is geordineert dat die gheene die de proeve zal willen doen zal gehouden wesen eerst ende vooral te bereyden in een meestershuys drye vlijmmen datse sonder craecken duer een proeffleer ghaen ende die daer blijve laeten tot dat die bereyt zijn ende daer mede te laeten drie aderen te weeten die hooft aer op te handt die lever aer ofte mediaen inden arm ende de brandt ofte moer aer opten voet alles datze springhen ofte ten minsten wel bloeden, tot welcke latinghe hij zal moghen bewillighen ofte kiesen den gheenen die hem gelieven zal Ende ofte hij nyemandt ende conde om tselve te doen bewillighen zal tgilde gehouden zijn hem daertoe luyden te leveren ende te bestellen.
detail uit een schilderij
door Egbert van Heemskerck (ca. 1634 - 1704):
Jacob Franszn (ca. 1635 - 1708) en zijn gezin
in zijn barbiers- en chirurgijnswinkel
8. Sal insgelijcx gehouden sijn te maecken deese emplasteren ende unguenten te weten een basilicum een griseum een egyptiacum ende een apium sonder fault.
9. Ende zoe verre den ghenen die zijn proeve zal willen doen deselve zijne proeff nyet oprecht en dede zulcx dat die nyet voer ghoet worde aengesien zal alsulcken geholden zijn een Jaer daer nae te wachten eer hij tgilde zal moghen winnen ofte de proeve weder beghinnen te doen.
10. Item en zal nyemandt binnen deser stede moghen meesteren tzij man ofte wijff uuytgesondert gildebroders wijven kulsnijders ende oghenpelters ten zij saecke hij tgilde gewonnen ende den voorscreven proeve gedaen zal hebben bij pene van drie carolusgulden temployeren als voren.
11. Sal oock nyemandt tzij gildebroeder ofte nyet buyten den vrijen marckten op den bruggen ofte andere plaetzen hier bynnen deser stede met salve olye wormcruyt ofte andere medecijne voerstaen ofte doen ten sij saecke hij daer toe verloff ende consent hebbe van den raidt bij pene van twintich stuvers temployeren als voren.
12. Ende alsoe dagelijcx groote gebreecken ende periculen comen ende vallen duer den unervarene meesteren ende vrouwen die dagelijcx in deser stede ende jurisdictie vandien zijn residerende ende den luyden drancken ende medecijnen nae hueren simpelen verstandt innegeven zoe is geordonneert dat nyemandt wye hij zij uuytgesondert ende beholdelijcken doctoren medecijns ofte anderen bij den Raide geadmittert ende toegelaten van nu voortaen water besien ende drancken ofte medecijnen gheven zal mogen ten zij wondtdrancken ende pockdrancken die nochtans alleenighen den gildebroeders zullen mogen maecken ende ingeven bij pene van drie karolus gulden voor deerste reyse voor de anderde reyse zes carolus gl. temployeren als vooren ende de derde reyse bij arbitrale correctie vanden raide.
13. Item ofte een gildebroder eenich pacient hadde die begheerde noch eenen anderen gildebroeder ofte meester tot hem te hebben om hem te cureeren ofte wilde hebben dat den ersten gildebroeder ofte meester hem soude verlaten ende daer toe een ander alleenighe requireerde zal den eersten meester desselven pacients versoeck gehouden zijn nae te ghaen ende tachtervolghen bij pene van drie carolus gulden temployeren als voeren.
14. Welverstaende dat alsulcken gereqiurden gildebroeder ofte meester nyet in den eersten meesters werck zal moghen treden ten zij saecke dat den selven eerste meester tot taxatie vanden gecommitteerden van den raide ende den ghenen die zij vanden gildebroeders daer meer toe zullen willen nemen zal vernoeght ende betaelt zijn insgelijcx bij pene van drye Carolus gulden temploieren als voere.
15. Dat nyemandt vanden gildebroeders latelpannekens zal mogen uuytsetten dan op goede lateldaeghen ende die nyet langher dan tot sunddaeges ten twaeleff uren laeten staen bij pene ende verbuertenisse van vier stuvers temployeren tot proffite van den gilde.
16. Sal voorts nyemandt in den diepten ofte opter straeten deser stede moghen werpen ofte uuytghieten eenich latei bloet bij pene van een carolusgl. temployeren als voeren deen helft tot proffijt van den raidt ende dander helft tot proffijt van tgilde.
17. Item en zal gheen gildebroeder eenige leer Jonghe moghen aennemen om tambacht van tbarbieren te leren ten zij saicke dat de selve Jonghe (zoe verre hijt van stade is) tot proffijt ende onderhoudenisse vanden gilde betaelt zal hebben een pondt was ende daer en boven thien stuvers. Ende zoe verre de Jonghen nyet van stade is alsulcx te gheven sal hem zulcx om Oodts willen quytgelaten worden.
18. Sal oock alsulcken ende allen anderen leerjonghen gehouden wezen zijn leerjaren hem bijden meester besteedt eerlijcken uuyt te dienen voor ende alleer hij zal moghen hem bij eenighen anderen meester besteden ende zoe verre hij hem van zijne meester eer zijne leerjaeren uuyt waeren absenteerde ende hem bij eenen anderen meester bestede zal hij verbeurt hebben drie carolusgl. temploieren deene helft tot prouffijt vanden raidt ende dander helft tot proffijt ende onderhoudenisse van den gilde.
19. Item en zal den eenen gildebroder den anderen zijn knecht nyet moghen onderhuyren ten zij bij consent ende wille van den meester alwaer de knecht bij woont ofte sonder zijne tijt uuytgedient te hebben uuyt zijnen dienst ghaet bij pene ende verbeurtenisse van drie carolus gls. temployeren als voorscreven ofte andersins tot kennisse ende arbitrage vanden gecommitteerden van den raede
20. Item sullen die gemeene gildebroeders ter eeren van den Heyligen Waerdigen Sacramente alle tijt gehouden zijn te onderhouden twee toortsen.
21. Sullen insgelijckx alle de gildebroeders gehouden zijn alle jaeren op Sinte Cosmas dach ter eeren godts bynnen der kercken van Oldehove op hun costen te laeten doen een singhende misse ende een yegelijck gildebroder met sijn huysfr. ter kercken te comen de misse te horen ende elcx besunders een halve stuver te offeren bij pene van een halff pondt was tot proffijt van tgilde temployeren.
22. Tenselven daeghe zullen alle de gildebroeders met huere huysfrouwen tot voldoeninge ende onderhoudinge van guede vrundtscap ende lieffelicke eendrachticheyt tsaemen een behoirlijcken maeltijt holden ende teeren; ende zoe verre emande van hun onwillich waer om mede te teren zal die selve onwillighe gehouden zijn te betaelen tot proffijt van den geenen die teren acht stuvers daer mede hij vrij sal zijn.
23. Item wye int selve teeren eenighe ongenuchte maeckt ofte yemanden in eenigher manieren injurieert ofte slaet zal die selve gehouden zijn te betalen tgene hem bijden gecommitteerden vanden Raide - die de gelegentheyt van de saecke zullen aensien - ofte gekendt wordt welcke betaelinge zal coemen ende geimployeert worden deen helft tot proffijt van de Raedt ende dander helft tot proffijt ende onderhoudenisse vanden gilde te betaelen. Dat soe wie int selve teren onweerdelijcken meer biers stort dan hij met zijnen eene voet mach bedecken zal gehouden zijn tot proffijt ende onderhoudenisse van tgilde te betaelen twee stuvers.
24. Item zal den joncxten gildebroeder ofte degheenen die laest int gilde gecomen zal zijn gehouden wesen zoe wanneer de gemeene gildebroeders zullen willen vergaeren deselve gildebroeders deur hem selffs ofte een uuyt zijnen name te verboodtschappen ende adverteeren waer ende op wat uere zij sullen ghaer coomen die elcke tijt daer van zal ghenieten twee stuveren die hem bij den gemeenen gildebroeders ofte uuyt tgemene gilde geit betaelt zullen worden ende zoo verre den selven joncx- ten ende laestincoemende gildebroeder zulcx recuseert ofte onwillich is om te doen zal hij verbeurt hebben ende gehouden zijn tot proffijt vant gilde te betaelen telcker reyse zulcx geschiet seven stuvers.
25. Welverstaende nochtans dat bij den gildebroeders gheen vergaderinge gedaen ofte geholden zal mogen worden buyten wille weten consent ofte bijwesen vanden gheenen die bijden gerechte als superintendenten vanden gilde geordinnert ende gecommittert zullen wesen alles bij ernstighe straffinge vanden Raede, nae gelegentheyt vander zaecken.
26. Wanneer yemandt vande gildebroeders sterft zullen alle dandere gildebroeders ende susters ofte te verstaen elcx hun huysfrouwen gehouden zijn met tet lijck ter begravinghe ende oock ter beghanckenisse te coemen ofte ghaen ende elcx uuyt hun eyghen buydel te offeren bij pene van twee stuvers temployeren als voren.
27. Sullen oock alle den gildebroeders gehouden zijn van nu voortaen aen den Raidt aen te gheven alle pacienten van verschen wonden die zij sullen hebben ofte crijghen ende dat nae ende zoe gheringe als zij dieselve de eerste reyse zullen hebben verbonden ende mede den Raedt tontdecken wat wondinge dattet zijn ende hoe ofte in wat manieren die gestelt zijn bij verbeurte van een halff jaer neringhe.
28. Sullen insgelijcx die gemeene gildebroeders gheene breuken boeten ofte mesusen onder hun selff moghen uuytrechten ofte liquideren ten zij saecke daer insgelijcx de gecommiteerden ende superintendenten vande raede bij over ende present waren geweest.
29. Sullen in alle zaecken tgilde aenghaende ofte concernerende de minste stemmen die meeste zullen gehouden zijn te volghen ende nae te ghaen. Ende want wij desen alle onderholden ende onverbreckelijcken naegegaen willen hebben tot onszen revocatie. Belasten wij den gemeenen gildebroeders ofte den gheenen die vanden gilde als overste gestelt zal wesen goede opsicht opden breucken te holden ofte in gebrecke vandien daer selfs voor te staen.
Oorconde des voors. stadts secret signet den handt vanden secretarys hier onder gestelt den 17en Aprilis 1550. M. Rommarts. Gepubliceert voer den gerechte der stede Leeuwarden den 29en Aprilis 1550.
ed. Augsburg 1660
Bron: Historisch Centrum Leeuwarden, inv. nr. 126: Politieboek I.
[324r] Aen de E. Magistraet der Stad Leeuwarden:
Remonstreren U.E. reverentl. de Olderman en Bisitters vant Chirurgijnsgilde voor haer, en tot desen gelastigd van hen andere Gildebroederen, hoe dat door lankheit van tijd en andersins enige van hun gilde-articulen niet werden onderholden, in sodane vougen deselve in effecte wel behoren onderhouden te werden, waerdeur de samentl. gildebroeders enige van hen gilde-articulen hebben veranderd en gecorrigeert dewelke correctie principal. bestaet int examineren van de aencomende chirurgijns die haer proef onderleggen te doen, alsmede tot affschaffinge van de menigvuldige en onnutte verteringen die geschien als de proef gedaen wort, te sien uytten 1, 3, 4, 5, 7, 11, 12, 13, 14, 19, 20en articulen bij desen annex.
En alsoo supplten. sulkes niet vermogen te doen sonder U.E. consent, soo versouken deselve gansch dienstel. U.E. gelieve de gedane veranderinge te approberen, of anders op deselve of ieder articule vandien te resolveren en disponeren, soo en als U.E. tot dienst en maintien van der supplten. gilde en oirbaer en profite van de Ingesetenen bevinden sullen te behoren. Dit doende etc.
Was ondertekent Thomas Dirks chirurgijn, meister Hans Bottes, Barent Juriens chirurgijn, Jasper Jilles chirurgijn, Joannes Lautenbach chirurgijn, Henrick Alberts Voldrynk chirurgijn, Jouke Pieters chirurgijn, Harmen Lamberts chirurgijn, Douwe Symons chirurgijn, Claes Cann chirurgijn, ende J. Reen. Op welken requeste is geappoincteert. De politien wert gecommitteert het inhouden deses nader te examineren.
Actum den 5en Septembr. 1639. Ter ordonnan. van den E. Raad G. Jorritsma.
Dienvolgens de heeren politien van henne besoigne rapport gedaen hebbende heeft den E. Raad nagemelte articulen tot haer revocatie, het gilde geconsenteert luidende als volcht:
Allen dengeenen die desen onsen opene letteren sullen sien of horen lesen salut.
Wij Burgemren., Scepenen en Raden der Stad Leeuwarden certificeren en geven voor den oprechten waerheit te kennen dat wij genegen sijnde ter ootmoediger begeerte van de gemene Chirurgijns binnen onser Stad residerende, denselve tot nut, welvaren en conservatie van hun en den gemenen Borgeren deser Stede in volgende manieren hebben gegunt, accordeert en toegelaten, gunnen, accorderen en laten toe mitsdesen tot believen en revocatie van ons ofte onse successoren sekere ordonnan. en Politie.
1. Ten eersten dat niemand het handwerk ofte konst van Cirurgie of tgene enigsins tselve handwerk aengaet of concerneert, sal mogen opsetten of exerceren ten sij sake hij eerst ende [324v] vooral 't Burgerschap en Gilde gewonnen, de navolgende proeve gedaen en vollenbracht, en daerenboven eerst vertoond sal hebben goede certificatie, inhoudende waar dat hij sijn handwerk van Chirurgie geleert, ende sijne leerjaren eerl. uitgedient heeft.
2. Ende dat dengeenen die 't handwerk of gilde van de Chirurgijns sal willen winnen ofte opsetten gehouden sal sijn eerst en vooral sooverre hij geen Gildebroederszone is acht carol. gl., ende een gildebroederssone sijnde of een Gildebroedersdochter getroud vier carol. gl. en een gildebroederswedue getrout hebbende etc. ses carol. gl. voldaen ende betaelt sal hebben, aleer men de proef opneemt. Sullende de helft van vs. penn. werden geconverteert ende genoten bij de Policye, en d'ander helft bij d'overluyden van vs. gilde.
3. 't voors. handwerk van Chirurgie te exerceren bevonden mogen worden, Soo sal niemant in de voors. Stad en jurisdictie int gilde geadmitteert mogen worden ofte toegelaten, ten sij sake hij eerst de nabeschreven proef in praesentie van de Gecommitteerden van den Raad ende van de olderman en keurmrs. die daertoe van de gemene gildebroeders gecoren sijn sal voldaen en volbracht hebben.
4. Soo emand de proef sal willen doen, sal sulx eerst aen den heeren Politien te kennen geven, om consent van hen becomen hebbende nader daerover mette olderman en keurmrs. te spreken, die voor hen vacatien sullen genieten drie carolus gl. te weten d'eene helfte voor de Raad, en d'ander helfte voor de olderman ende keurmrs.
5. Ende om den voet van de proef te vertonen of beginnen, Soo is geordonneert dat dengeene die de proef sal willen doen, sal gehouden wesen eerst ende vooral te bereiden in een Chirurgienshuis twelck hem van den gemeene gilde geordonneert wort, drie lancetten dat se sonder craken door een proefleer gaen ende die daer laten blijven totdat se bereid sijn; ende daermede laten drie aderen te weten die hooftader op de hand, die leverader ofte mediaen in de arm, ende de brant- ofte moederader op den voet, alles dat se springen, of tenminsten wel bloeden, tot welke latinge hij sal mogen bewilligen of kiesen dengeenen diet hem believen sal.
6. Sal voorts gehouden wesen behoorl. te weten sijn examen van Chirurgie en anatomie gelijk een ieder behoort reden te weten daer hij hem voor uytgeeft.
7. Sal mede gehouden wesen een scheermes wel te slijpen.
8. Sal insgelijken geholden sijn te maken dese Emplaesteren ende unguenten te weten een Basilicum, een griseum, een Egiptiacum ende een apium sonder faut.
9. Ende sooverre dengeenen die sijn proef sal willen doen ende deselve zijn proef niet oprecht en dede sulx dat die niet voor goed worde [325r] aengesien, sal alsulken gehouden wesen een jaer daerna te wachten eer hij het gilde sal mogen winnen en proef weder beginnen te doen.
10. Ende sal diegene die de proef doet gedurende de tijd dat hij daerover doende is den olderman, keurmrs. of gildebroeders met geen wijn, bier ofte enigh anders mogen tracteren ofte enige costen en verteringen doen, maer sal den olderman en keurmrs. soolange hij over den proef doende is elx daegs betalen een carol. gl. sonder wijders.
11. Ende als de proef goedgekeurd is, alsdan sal den nieuwen aengenomen gildebroeder geholden sijn tot profite vant gilde te betalen vijftig carol. gl. ende de heeren Politien, sampt olderman en keurmrs. met hen vrouwen een eerl. proefmaeltijd geven, voor en aleer hij den kunst van Chirurgie sal mogen exerceren bij poene int volgende articule gestatueert.
[in de marge bij 11/12:] Te weeten een proefmaeltijt van een avont sonder widers bij poene van achtien lb. bij d'olderluiden van den gilde te verbueren. Aldus deese articule bij d'vs. Raedt interpreteerdt den 16en Martii 1640.
In kennisse van mij secretaris G. Jorritsma
12. Dat ook niemant binnen deser Stede of jurisdictie vandien sal mogen meisteren het sij man ofte wijf, dan de operateurs sullen mogen hare operatien cureren als steen ende breuken die se geneden hebben, en oogen gedrameert en andere werken die haer toegelaten sijn, alle welke sij niet sullen mogen opereren sonder kennisse van den Magistraet of de praesiderende Burgemr. bij poene van vier carl. gl. voor de eerste mael en acht gl. voor de tweede mael, ende sullen de praesiderende Burgemr. wanneer se sullen enige operatien doen, sdaegs tevoren daervan verwittigen, ende diegeene die de E. Magistraet gelieven sal daerbij te committeren, opdat se clare inspectie daervan mogen nemen tot profite van dengeene die daeraen gelegen is, bij poene van drie carol. gl., d'eene helfte tot profite van de praesiderende Burgemeester, en d'ander helfte tot profite dergeener die van de Magistraet daerbij gecommitteert sijn.
13. Sal ook niemant het sij gildebroeder of niet buiten de vrije merkten op de bruggen of andere plaetsen hier binnen deser stede met salve, olie, wormcruit of ander medicinen voorstaen, ten sij sake hij daertoe oorlof en consent hebbe becomen van de E. Raad bij poene van 20 st.
14. Ende alsoo dagelijks grote gebreken en periculen ontstaen doordien verscheidene personen de medicinen niet verstaende hen vervorderen luiden dranken in te geven, Soo is geordonneert dat niemant wie hij sij, voorbehouden Doctoren in de Medicinen ofte andere bij den Raad geadmitteerd ende toegelaten, van nu voortaen enige dranken ofte medicinen mogen ingeven bij poene van drie gul. voor de eerste mael en ses gul. voor de tweede mael, en voor de darde mael bij arbitrale correctie van den E. Raad, uitgesonderd nochtans gildebroeders die tot genesinge van ulceratien, wonden, pocken en diergel. bequame dranken mogen maken, ofte doen maken en ingeven. [325v]
15. Item of een gildebroeder enig patient hadde, die begeerde noch een ander gildebroeder of meister tot hem te hebben om te cureren, of wilde hebben dat den eersten gildebroeder of meister hem soude verlaten, en daertoe een ander alleen requireerde sal den eersten meister of gildebroeder desselven patients versouk gehouden wesen na te gaen, en te achtervolgen bij poene van drie guldens, des dat alvoren den eersten meister worde gecontenteert tenminsten tot taxatie van des Raeds gecommitteerden.
16. Item dat niemant beckens of pannekens met bloed voor de deur sal mogen setten dan tot middage van half April tot half Junio en in de maend van Septembr. bij poene van telkens te verbeuren ses st.
17. Item dat niemant in de diepten of op de straten deser Stede sal mogen uitwerpen of gieten enig latelbloed bij poene van een carol. gl.
18. Item sal een gildebroeder geen leerjongen mogen aennemen om 't handwerk van Chirurgie te leren ten sij sake dat deselve jonge (soo hij sulx van stade is, soo niet sal hem sulx om Gods wille geremitteert worden) tot profite en onderholdinge vant gilde betaalt sal hebben een goudgl., voor en aleer hij in des meisters dienste sal mogen gaen ofte die meister sal der voor moeten betalen, en daerenboven verbeuren drie carol. gl.
19. Dat ook geen gildebroeder meer als een leerjongen sal mogen tseffens hebben om 't handwerk van Chirurgie te leren de tijd van twee jaren, doch soo hij noch een begeert sal daervoor betalen tot profite vant gilde vier carol. gl. des dat geen gildebroeder meer als twee leerjongens sal mogen hebben.
20. Dat ook alle leerjongens haren tijd eerl. sullen uitdienen bij de meisters daer se bij besteed sijn, voor en aleer sij bij eenen anderen haer sullen mogen besteden, en sooverre hij hem bij een ander bestede voordat sijn leerjaren uitgediend sijn, sal verbeuren drie carol. glns., en nochtans bij sijn vorige meister moeten verblijven ende sijn leerjaren uitdienen.
21. Item sal den eenen gildebroeder den anderen zijn knecht niet mogen onderhuiren tensij bij wille en consent van de meisters alwaer de knecht bij woont ofte sonder sijn tijd uitgediend te hebben, uit sijn dienste gaat bij poene en verbeurtenisse van drie carol. glns., of anders tot kennisse en arbitragie van den Raad.
22. Sullen insgelijken de gemene gildebroeders in praesentie van hare politien op den verkiesdagh sijnde den 27en Septembr. ofte des Sondags daeraen volgende haren olderman en keurmeisters na older gewoonte kiesen bij meeste stemmen ende denselve dagh met haer politien een maeltijd holden met hare vrouwen soo haer de gelegentheit van plaets praesenteert, om de vrouwen mede te hebben, en soo se mette meeste stemmen daerin connen accorderen tot [325a recto] onderholdinge van goede vruntschap en enigheit. En sooverre emand onwillich ware om mede te teren sal daervoor betalen een goude gul. tot profite van degeene die teeren, en sal daermede vrij sijn, en sullen de politien voor hunne vacatien genieten dartich st.
23. Sullen insgelijks wanneer de gildebroeders door haren boode van de olderman en keurmrs. belastigd is, om op sekere uire en plaets te compareren verwittigd sijn, en na de uire compareerde datel. betalen vier st., en die hem gehelijken absenteert ses st. twelk datelijk aen de gildes boode sal moeten betaeld worden, die sulx aen den olderman sal behandigen, en daeraf rekeninge doen, en soo emand onwillig ware te betalen, sal voor de heeren Politien worden geroepen, en boven de breuken hunne E. comparitien tot dartich st. betalen.
24. Die in het teren enige ongeneuchte maekt, of emand in eniger manieren iniurieerdt, of slaet, sal gehouden sijn te betalen, 'tgene hem bij de Gecommitteerden van den Raad (die den gelegentheit sullen aensien van de sake) afgekeurd wort.
25. Soo ook emand onweerdiglijken meer bier stort als hij met zijn eenen voet kan bedecken, sal betalen acht stuivers.
26. Den jongsten aencomenden gildebroeder of die laest int gilde gecomen is, sal gehouden sijn, wanneer de Gemeene gildebroeders sullen vergaren, de gemene gildebroeders door hem selfs of een uit zijnen name te boodschappen en adverteren, waer en op wat uire sij sullen bijeencomen, en of deselve jongste gildebroeder onwillig was sulx te doen sal daervoor betalen tien st. soo menigmael sulx gebeurt.
27. De gemeene gildebroeders sullen geen vergaderingen mogen hebben in absentie van de Gecommitteerden van de Raed in wat manieren ende onder wat praetext het soude mogen wesen.
28. Sullen ook alle de gildebroeders wanneer der een gildebroeder of zijn vrouw sterft, en door de gildebode ter begraefenisse wert gebeden, gehouden sijn mede te gaen en wie in gebreke blijft, sal betalen tien st., en sal datelijk door den bode geinnet worden, ende soo hij onwillig blijft sal voor de Politien worden geroepen en tot poene betalen drie carol. gl.
29. Sullen alle gildebroeders van nu voortaen den Raad aengeven alle patienten die deur vechten of tumult in de Stad of jurisdictie vandien gequetst worden, Soo haest [325a verso] als sij het eerste verbant gedaen hebben ende de Magistraet of praesiderende Burgemr. de gelegentheit van de quetsure verclaren bij verbeurte van vijfentwintig carol. gl. voor de eerste mael, vijftig gl. voor de tweede mael, en voor de darde mael daerenboven bij verbot van een jaer neringe, en voorts tot arbitragie van den E. Raad.
30. Sullen insgel. de gemene gildebroeders geene breuken, boeten of mesusen onder hunselfs mogen uitrechten ofte liquideren tensij de superentendenten van den Raad daerbij, over, aen en praesent sijn gweeest.
31. Alle saken 't gilde concernerende sullen de meeste stemmen gevolgd ende nagegaen worden.
32. Alle voors. breuken niets daervan uitgesonderd exempt die int XIIe en XXIXe articule verhaelt sijn, sullen geconverteert worden den eene helfte tot profite vant gilde ende de andere helfte tot profite der heeren Politien sonder anders, en sullen de breuken int XXIXe articule verhaelt geconverteert worden bij de Raad tot behouf der armen.
Ende want wij desen allen onderholden en onverbreekel. willen nagegaen hebben, doch tot ons believen en revocatie, Soo belasten wij de gemene gildebroeders of dengeenen die van den gilde als overste gestelt sal wesen goede opsicht op de breuken te houden, ofte bij gebreke daervoor selfs instaen en dien betalen.
Aldus gedaen, beraemd ende gearresteerd in de vergaderinge van den Magistrât desen IIIen Octob. 1639.
In kennisse van mij secretaris G. Jorritsma 1639 10/3
[325b] Ampliatie van der Chirurgijns gilde-rolle binnen Leeuwarden [1682]
De E. Raad gehoort hebbende 't rapport van de E. Policyen van 't Chirurgijnsgilde, en overwegende de excessive kosten die door onnutte ende ongeregelde maeltijden ende drinckerijen, soo voo, onder als na't Examen van den proeffknecht tot desselffs kosten, directelick tegens de articulen van de Gilde-rolle aenlopende, worden aengerecht, waerdoor veele ervarene ende gequalificeerde doch onbegoedigde persoonen worden geweert haer konst ende manuaal binnen dese Stadt te exerceren, heeft geresolveert tot voorkominge van sodanige misbruycken, dat de proeffknecht sal konen volstaen, betalende voor een tentamen (dat na deesen vooraff op den Raadhuyse sal worden gehouden) vijfthien Car. gls. waervan de helfte sal komen tot profijte van de E. Policie, ende de ander helfte voor de Overluyden van 't Gilde. En soo wanneer de proeffknecht tot het vordere Examen toegelaten wordt, sal daerenboven moeten betalen drie hondert Car. gls. te distribueren, soo volght:
Aen de E. Policie voor vacatien vierentwintich Car. gls.; de Overluyden gelijcke vierentwintigh gls. De Stadts Bode twee Car. gls. thien st., de Dienstmaecht ten huyse daer de proeff gehouden wordt mede twee lb. 10 st.. Ende de resterende tweehondert sevenenveertigh Car. gls. sullen komen voor 't Gilde, soo nochtans dat de maeltijt, articule 11 van de Gilderolle geroert alsmede alle andere lasten wat naem die oock mogen gehadt hebben, daeruyt sullen worden gehoed ende betaelt, sonder dat de proeffknecht yts daerteboven onder wat praetext 't oock soude weesen, sal mogen worden te laste gelecht ofte affgevordert.
Aldus gedaen, geresolveert ende gearresteert bij provisie ende tot revocatie van de E. Raad in derselver vergaderinge den 3en Martij 1682.
In kennisse van mij secretaris J. Dotingh 1682
>> begin