>> HOMEpage
Het baccalaureaat te Franeker onder Henricus Schotanus
Bron (petitie): Tresoar toegang 347 inv.nr. 1145
Internetuitgave: M.H.H. Engels, juli 2016
• Volgens Boeles' Frieslands hoogeschool ... II,1 blz. 42 heeft professor Henricus Schotanus tot 1595 tot doctor in de rechten bevorderd 2, tot licentiatus 3 en tot baccalaureus 8 studenten. Boeles heeft dat ontleend aan de petitie die de rechtenstudenten in 1595 aan Schotanus richtten. Op blz. 368 van deel I noemt hij van de laatste groep Johannes Saeckma en Rudolphus Wicheringe. Saeckma was de eerste die deze titel te Franeker ontving, in 1591. Wicheringe verkreeg hem in 1593.
• In 1591 had Schotanus "In promotionem quinque eruditorum juvenum baccalaureatus titulo ..." gepubliceerd. Het stuk was te Franeker gedrukt, waarschijnlijk door Gillis van den Rade. Schotanus had het ondertekend met D.H.S., d.i. Dr. Henricus Schotanus. Er is geen exemplaar van bekend. Het is opgenomen in de Typographia Batava 1540-1600, Nieuwkoop 1998, onder nr. 2622. De bibliografische informatie is ontleend aan de Catalogue de la bibliothèque de M. C[onstant] P[hilippe] Serrure, seconde partie - Bruxelles, Olivier, 1873 - onder nr. 2459 (volgnr. 4 in een verzamelband); exemplaren daarvan in UvA Bijz. Collecties, UBL, UBM en UBU.
• Van de acht tot 1595 getelde baccalaurei waren er in 1591 in een lofdicht al vijf geëerd. Helaas zijn behalve Saeckma en Wicheringe de namen van de overige (zes) baccalaurei niet bekend.
• De doctores in de rechten waren Laelius Lyckles a Nyholt, 30 okt. 1592 en Jodocus a Brantzum, 14 mrt. 1595. De licentiati Benno Meinsma, 29 mrt. 1591, Schato Gockinga, 30 mrt. 1592 en mogelijk Paulus Busius. Laatstgenoemde was afkomstig van Zwolle; toen hij zich te Franeker liet inschrijven (Alb. stud. Franek. 209, 12 mei 1593) bezat hij al het licentiaat - vgl. Boeles II,1 p. 87 en M. Ahsmann, De juridische faculteit te Franeker, Ts. voor rechtsgeschiedenis, LIV 1986, noten 48 en 318; had hij dat tevoren (privaat?) bij Schotanus verworven?
• De student Robertus Suffridus schreef in 1591 in zijn "Carmen gratulatorium ..." een acrostichon "laudem duorum juvenum Bennonis Meynsma & Schatonis à Gockinga licentie juris titulo primo solennique actu insigniendorum"; heruitgave in Boeles I, de specifieke regels op blz. 453-454.
• In het lofdicht van Henricus Schotanus en in dat van Robertus Suffridus zijn de eerste Franeker baccalaurei resp. de eerste licentiati geëerd.
• Marcus Lycklama schrijft in zijn brief van 19/23 januari 1594 aan Johannes Saeckma dat Sibrandus Meilema (ASF 91, 11 mei 1589 iur.) "in fac. iuridica gradum accepit". Of dat het baccalaureaat was, wordt niet vermeld.
• Petrus Schagius uit Amsterdam (ASF 103, 30-4-1590) verdedigde 18-12-1591 Theses de curatoribus; Gens Schotana II, p. 47 resp. Typ. Bat. 4484. Gerardus Thomas (ASF 99, 9-5-1590) in 1591[?] Theses de tutelis; GS II, p. 49 resp. TB 4889. Verkregen zij op grond daarvan het baccalaureaat? In een van de toegevoegde gedichten op Schagius wordt hij door zijn vriend Jacobus Bruno betiteld als 'iuris candidatus', wat zoveel wil zeggen als drager van de laagste academische graad in de rechtswetenschap, het baccalaureaat.
• Professor Henricus Schotanus publiceerde in 1591 een Oratio de disputatione [et] Leges collegio disputantium in jure ...; Tresoar 54 R/I, 28.• Volgens S.J. Visser, Samuel Naeranus ..., Hilversum 2011, blz. 65, werd het behalen van een universitaire graad in de zeventiende eeuw niet per definitie als het einddoel van een studie gezien. Doorgaans kozen de studenten in de faculteiten theologie, rechten of medicijnen voor het verwerven van de graad van baccalaureus. Anders denkt K. van Berkel daarover in zijn Universiteit van het Noorden: vier eeuwen academisch leven in Groningen, Deel 1: De oude universiteit, 1614-1876, Groningen 2014, blz. 160: Het doctoraat was de gebruikelijkste graad; het baccalaureaat werd in de Republiek en zeker in Groningen nooit verleend, het licentiaat zelden. Het doctoraat gold als eervoller dan het licentiaat; bij het laatste werd de student wel over dezelfde stof ondervraagd, maar minder streng.
• E. van Onacker schrijft in Het adellijk universiteitsbezoek in de 17e eeuw in de Zuidelijke Nederlanden, Gent 2018, blz. 13: Alvorens je een studie aan een van de hogere faculteiten kon beginnen ... moest je eerst de artes-faculteit doorlopen. In 1617 werd bepaald dat iedere student minstens twee jaar aan de artesfaculteit moest doorbrengen, alvorens ze een diploma konden halen. Toch werden op deze regel heel wat uitzonderingen gemaakt, waardoor het ook mogelijk werd de artes-studie op enkele maanden te doorlopen. ... Wanneer we naar de rechtenstudie kijken, dan zien we dat we een onderscheid moeten maken tussen burgerlijk recht en kerkelijk recht, maar de meeste studenten kozen voor de studie in de beide rechten aan het collegium utriusque iuris. Van 1617 af kon men het baccalaureaat behalen na anderhalf jaar studie; om licentiaat in de beide rechten te worden, was een studie van vier jaar vereist, maar voor een titel in een van de beide rechten was slechts drie jaar nodig. Het examen voor de kandidaat baccalaureus hield een ondervraging in over de Codex, terwijl een examen voor de kandidaat licentiaat een disputatio, repetitio en een tentamen rigorosum omvatte. Een doctoraat halen was slechts een formaliteit, maar dan wel een hele dure.
• Men zou het baccalaureaat resp. licentiaat kunnen vergelijken met het twintigste-eeuwse kandidaats- resp. doctoraalexamen, echter voor het behalen van een doctorstitel was indertijd het bezit van de lagere graden geenszins noodzakelijk; Leidse universiteit 400, Stichting en eerste bloei 1575 - ca. 1650, [Catalogus] tentoonstelling Rijksmuseum Amsterdam 27 maart - 8 juni 1975, blz. 49.
• Henricus Schotanus heeft te Leuven begin zeventiger jaren van de zestiende eeuw het baccalaureaat behaald. Het is niet denkbeeldig dat hij in Franeker de gang van zaken naar zijn eigen ervaring heeft gemodelleerd.• Uit de Statuten van de universiteit (Franeker 1586) citeren we:
53. Quod ad gradus promotionum in hac Academia attinet, Magistri in artibus, in reliquis autem facultatibus Doctores, Licentiati et Baccalaurei creantor: eaque creatio (praecedente ligitima examinatione et oblatione per professores eius facultatis, in qua ille gradum consequetur) a rectore, praesentibus professoribus, soribus, senatuque Academico, fiat. In quo hoc intelligendum est, ut in ea, quam diximus, examinatione atque creatione, vitae morumque ratio a rectore et professoribus habeatur, ne ii, qui aut perditis erunt moribus aut vita intemperanti, ranti, ad illum gradum admittantur.
54. Qui Doctoris gradum in theologia, iurisprudentia aut medicina consequetur, quadraginta libras Carolinas, qui Licentiati triginta libras praedictas Academiae rationibus inserendo persolvunto. Qui vero Magister artium creabitur, ut et Baccalaureus, in eiusdem Academiae thesaurum xii libras Carolinas inferto. Praeter eam autem summam praemissam a Doctore tres, a Baccalaureis et Magistris unus Carolinus persolvitor, ac triens quidem huius pecuniae scribae erit, reliquum bedellis cedet.
Petitie rechtenstudenten 1595
Opschrift van de hand van Schotanus:Libellus studiosorum Iuris, nomine plerumque exhibitus D. Henrico Schotano I.U. Doctori & in eadem facultate professori 1595, Cal. May à M[arco] L[ycklama] a N[ijeholt].
N.B. Onderstreept: aanvulling resp. correctie door Schotanus.
• Graviter a Plinio dictum, Magnifice Dne. Rector, Praeses et praeceptor observandissime,
omne perire tempus, quod non studiis impartiatur, hinc Pomponius [vgl. Erasmus' Adagium] cupiditatem
discendi statuit optimam esse rationem vivendi, memor sententiae eius qui dixisse
fertur, κ'αν τον ετερον ποδα εν τηι σωρωι εχων, πρωσμαθειν τι βουλοιμην
[= Zelfs met één been in het graf heb ik willen bijleren]. Quod ipsum
et memoriae proditum est de Solone, sapientissimo illo Atheniensium nomotheta, qui
gloriabatur se cottidie aliquid addiscentem fieri senem. Haec et similia praestantissi-
morum virorum exempla quoties diligentius apud nos retractamus, calcar nobis
additur et monemur, ut horas nostras bene collocemus, nec eorum qui liberalioribus nos
disciplinis manciparunt, desiderium et expectationem fallamus. Proinde cum videremus
tantam iuris civilis esse prestantiam et amplitudinem, ut si cum ea reliquae artes
ingenuae ac liberales conferantur, ne minimam partem dignitatis eius videantur aequare,
nobis in hac potius divina legum scientia, quam in aliis studiis elaborandum esse
iudicavimus. Caeterum de studii huius difficultate etiamsi non desint, qui in
utramque partem disputent, contendentibus nonnullis miram illius difficultatem,
nonnullis ediverso obviae facilitatis esse hoc studium adseverantibus; nos tamen existimamus
illius cognitionem sive facilem illam sive dixerimus difficilem, sine interprete et aliqua
exercitatione neminem posse consequi. Nec ea est nostra opinio (si dicenda sit opimo, nec
veritas, aut oraculum) sed et magnus ille eloquentiae pater Cicero in epistola quadam
ad Trebatium in eadem fuit secta. Siquidem in illa nominatim de iure civili agens,
idipsum hisce adfirmat verbis. Num vis civile vestrum ex libris cognosci potest: qui
quanquam plurimi sunt Doctorem tamen lumemque desiderant. At quid Ciceronis nobis
opus est testimonio? Esto, inter Latinos optimus disciplinarum tractandarum
censor habitus fuit, habeatur etiamnum quid tum? An non res ipsa clamet
versari nos in vasto aliquo scientiae Oceano, in quo nisi ad Cynosuram aliquam
direximus nostram navigationem, verendum profecto ne diuturni erroris (cuius Ulysses
in sua peregrinatione) fiamus participes: et quinquennium intra quod temporis
spacium iuxta methodum ab Imp. nobis praescriptam studium nostrum facillime
absolvi et potest et debet, vertatur in decennium. Habuimus autem hactenus et
gratia Dei etiamnum habemus te, clarissime Dne. Doctor et praeceptor vigilantissime,
qui nobis ad veram hanc et non simultam (teste Ulpiano) philosophiam aditum
monstrasti feliciter, et monstras, qui tam clam quam palam tam publicè quam privatim quam optimos et
doctissimos reddere nos conatus es et conaris. Et profecto magna nos hic reprehensione
dignos existimaremus, si in te tam exquisitam in omni virtutis genere industriam,
tam incredibilem studia eorum qui tibi commendati tuaeque institutioni sunt com[m]issi,
promovendi cupiditatem, et denique tantum ardorem mentis ad veram gloriam, taciti
praeteriremus, quae quidem non obscuris aut incertis aliquibus signis, sed apertissimis
indiciis et luce clarioribus argumentis comprobabimus. Speramus vero te non gravatim
haec pauca, quae non tam ad tuam et quo meritorum tuorum perhibeamus tibi
testimonium, quam ad gloriam nostram, quo debitam tibi praestitisse gratitudinem
perhibeamur, pertinebunt, auditurum, cum non ex mentibus assentantium, sed
maximo te amore prosequentium proficiscantur. Fatemur (ita nos Dii ament) si
quam parentibus liberi pietatem, si quam praeceptoribus discipuli gratitudinem,
si denique patronis liberti reverentiam aliquam vel obsequia debeant; fatemur (inquam)
fieri non posse, quin obtorto colle instar Cerberi cuiusdam (si alioquin nollemus) ad hanc
laudum tuarum decantationem ratione tuorum meritorum protrahendi essemus.
Etenim si ab ovo nobis oriendum, sic statuimus salutare et memorabile aliquod
sidus Frisiae nostrae aff
variis variorum populorum Academiis in patriam revertereris, fremant
licet qui velint, non deerunt, qui te, si non causam, saltem magnam occasionem
publicae huic scholae aperiendae dedisse testabuntur, quandoquidem primum Leoverdiae
octo plus minus menses te discipulos eius scholae in consistorio instituisse, librum
primum Institutionem dictatis illustrasse, et Regulas iuris (quae medullam continent
Jurisprudentiae) enarrasse in confesso sit, et notum plurisque. Quam tuam
singularem industriam quis non praesumeret occasionem praebuisse, ut de gymnasio
alibi publice erigendo serio deliberaretur? Siquidem non multo post deliberatio
effectum sortita est, et Franekerae Academia ab Ordinibus Frisiae in medio
bellorum armorumque strepitu pie et fortiter Christo et ecclesiae erecta est, et
aperta. Quo cum Gregem istum tuum Leoverdiensem velut in coloniam adduxisses,
primus Professor in ea es inauguratus,
In qua professione quid praestiteris (etsi loquatur tot Frisia) non abs re tamen videtur
verbulo attingere, ne id quod antea praestiteris aliis, postea et nobis denegandum putes.
Accurate Institutionum enarrationem aggressus, singulis lectionibus regulam unam
atque alteram iuris pro ratione argumenti quod complectuntur, adiunxisti. Non
dicemus hoc loco, quantaa domi tuae studiorum occupationes nunc in horum, nunc in illorum
gratiam subiveris, ut modo Theophilum Graecum, alias Classes Oldendorpii, quandoque
Paratitela Wesenbecii, interdum alios atque alios succinctos perstrinxeris commentarios,
addita exacta ipsius textus a principio usque ad finem recitatione. Attamen hoc addendum,
ne quid provectioribus deesset, te postea Codicem alternis legisse, eiusque tres libros continuou
eodemque cursu absolvisse. Verum cum veterani illi ad alias Academias tanquam ampliorem
mercaturam se contulissent, totum te recepisti omneque otium et negotium ad Institutiones
enucleandas nomine tyronum convertisti, et singulis septimanis textum explicatum
veritatis inquisitioni subiecisti, eo ut credimus respiciens, ut disputationis beneficio
titulos ante enarratos auditores repeterent, et textum sibi facerent quam familarissi-
mum. In qua palaestra etiamnum persistimus, te videtur firma animo stare
ententia, adamantinumque propositum haec exercitia urgere, movere et retinere. Idque
ob multiplices earum utilitates et commoda, quae inde ad nos redundant. Porro nec illud
singularis tuae industriae argumentum silebimus, quod Rubricas digestorum in modum
paratitlorum ex praescripto meyhodi explicare quondam, et ita eadem pera tam
veteranis quam tyronibus inservire non fueris gravatus. O hominem post homines
natos laboriosissimum, qui quod in aliis Academiis vix plures professores praestarent,
unis haec hîc praestare fideliter potuerit, hinc factum, ut conatus tui et labores
infiniti non fuerint irriti in Domino. Nam quid indefessa tua sedulitas effecerit,
ostendunt tam ordinariae quam extraordinariae disputationes, monstrant
collationes aliaque plurima sive publica, sive privata exercitia. Loquuntur promotiones
duorum Doctorum trium Licentiatorum et octo Baccalaureorum. Haec
omnia quoties in memoriam revocamus, fieri non potest quin plenis buccis preconia
tua praedicare cogimur. Praesertim quo optime noverimus in iuris civilis scientia
quantopere excellas, etiamsi labores tui et sedulitatis monumenta non ubique locorum
id testarentur/ Mirati enim sumus saepissime, quod tot et tantis occupationibus
nonnumquam districtis tam promptè et paratè nobis cum publicè tum privatim
responderis, atque ingenii tui acumine es difficillias et obscurissimas, quae nulle
pacte explicari posse videbantur, facillime declaraveris. Jan fere su exponere
vellemus, quibus institutis et moribus totam domum ac familiam tuam instructam
esse cures, qua sanctiotate domi tuae vivatur, an non esset hic latissimus nobis dicendi
campius. Caeterum veremur, ne modestissimum tuum animum diutius offendamus,
laudesque has tuas auribus excipias invitissimis. Memor Christiani dcumenti quo
precipitur, ut quo quisque maior est, eo se summissius gerat. Itaque materiam laudum
tuarum Hîc amputantes ad id, quod in exhibitione huius epistolae nobis propositum
fuit, accedamus. Cum enim Dne. Doctor, praeceptor optime de nobis merite, praedicta
tua diligentia satis superque nobis satisfeceritet interpres unus multorum instar
suffeceris, optavimus tamen non semel iam Institutionibus absolutus, ut aut Dns.
Doctor ad ipsos libros artis reliquosque iurisprudentiae libros missae Isagogices pergeret,
aut collega aliquis qui id praestaret, hisce comitiis adiungeretur. Jam vero cum
istud votum os falsos habuerit et interesse nostra multum iudicemus, quo studia
nostra maturentur, nullum remedium quo id fieri possit, invenire datum est
magis salutare, quam ut qua fronte olim alii, eadem et nos iam ad tuam operam hac in
re tanquam sacram anchoram confugeremus. Miraris (scimus) importunitatem
nostram qui hoc praesertim Rectoratus tui tempore, quo maxime occuparis, a te
flagitare quid amplius non erubescamus. Verum enimvero posteaquam a magistratibus
quippiam petere nunquam denegatum sit subditis, nec Praeceptores interpellare,
obedientiae repugnare discipuli putaremus, frintem perfricuimus, tuamque dignitatem
vero eruditionis amore correpti, molestare non dubitavimus. Speramus immo
confidimus si post enarrationem Institutionum quam propter graves causas
a principio tibi repetendam iure statuis, aliquid otii aut temporis detur, nobis
in reliquis partibus iuris non gravatim communicaturum hoc avide
petentibus, et obnixe suppliantibus nobis, si annuere non fueris dedignatus,
ingenii, industriae, probitatis et meritorum talium in nos collatorum, buccinatores,
et quidem non ingratos fore pollicemur non perpetuo. Vale. Deus optimus
maximus magis magisque indies tibi tuisque benedicat studiis, et incolumemque
tum Scholae tum nobis diutissime conservet, quo in divina hac scientia ita nos
erudias, ut nobis honori, amicis utilitate et Reipub. emolumento tamen esse
queamus.
Obientissimi et ex animo
addictissimi tui
discipuli et auditores
Petitie rechtenstudenten [eind] 1599
Ad Clarissimum & Celeberrimum virum D. Henricum Schotanum J.U.D. & Professorem in alma Frisiorum (quae est Franekerae) Academia ordinarium et primumCum a condita usque Academia semper omnes tui discipuli et
auditores experti sint, et etiamnum quotidie reipsa compe-
riamus, quod nunquam in tua vocatione professionisque
munere aliud quid spectaveris (quod est sinceri et veri
praeceptoris) quam ut etiam neglecta nominis tui cele-
britate et famâ tuum coetum ad utilitatem et salutem
Christianae Reip. suo ipsius bono praeparares atque
erudies, id est, huc omne otium et negotium retuleris, ut
tuos auditores ad gloriam Dei doctiores et meliores,
quacunque occasione, posses efficere. Cognovimus etiam
tam usu et experientia, quam ex aliorum commemorat-
ione et praedicatione quomodo at ipsis Academiae incuna-
bilis[!] praeter Institutiones et Regulas Juris, quotidie
nulla intermissione aut viciscitudine enarratas
perpetuo progressu, ordinarias ex eisdem Institu-
tionibus instar Repetitionum disputationes septimanales
(labore semper in orbem redeunte) contumaveris et
in singulas disputationes poena prestituta perorare et
praefari sanciveris, ut et stilus a nôbis, optimus dicendi
effector et magister, exerceretur: reipsa illud Anaxagore
comprobans, manum videlicet, causam esse sapientiae.
Deinde extra-ordinaria varia exercitia pro ipsorum
Studiosorum salutari arbitrio, cupientium aliquod
specimen edere, quibus suam diligentiam parentibus, curato-
ribus, patronis ac Mecenatibus, amicisque suis probarent,
indesinenter et libenter susceperis, sicut ex impressis
fasciculis Thesium videre est: breviter quod nullum
laborem, quo cuicunque gratificari vel commodare potueris,
atque adeo solus in ea Facultate detrectaveris. Praeterea
contempta omni familiae et rei familiaris iactura, et
omni eiusdem amplificandae ansa, cunque dispendio vale-
tudinis (qua nihil homini debet esse commendatius)
eodem die et saepius non solum in publico loco, verumetiam
domi tuae, tum publicis lectionibus, nunc Pandectarum,
nunc secundi libri Decretalium, tum privatis examinibus,
collationibus vacaveris, ut etiam Digestorum 43
libros disputationibus, quarum positiones partim express[ae]
extant, partim scriptae in usum tamen suo tempore com-
municandae et proferendae publicum, servantur: atque illa
omnia magnâ et infractâ mentis constantiâ, incredibilique
animi et corporis labore et patientiâ. Ad haec 4 priores
libros Codicis Erotematis et quaestionibus quasi com-
mentariis ad explorandam et adipiscendam genuinam
singulorum titulorum sententiam, et ad difficilia quaeque
et obscura loca illustranda, aptis idoneisque illustrasti.
Quae iam sub praelo sunt, et brevi lucem (quod speramur
et expectamus) aspicient. Quid multis? omnia
omnibus cum illo vere magno Paulo factus es, et te
praebuisti, ut omnibus prodesses, omniaque fecisti, ut omnes
tui tuo indefesso studio proficerent. Ut mirum te
hominem et Universitatis conventibus adeo distractum
et obnixium (utpote cui numquam a clavo vel potius
sceptro Academiae vel ut Rectori, vel ut Assessori
licuerit, uni nempe eius facultatis et soli professori,
abesse) tantum praestitisse! Induisti paternum planè erga nos affectum,
quem in honestate morum, innocentiâ integritateque vitae
nobis commendanda; et in studiorum nostrorum cursu
promovendo, et fine eorundem accelerando, ubique ostendis
et demonstras, ut te in pietate et eruditione nobis
inculcanda habeamus amicissimum. Quod quantum
momenti adferat ad discendum, quis non videt, quis
non (cui vel saltem mica salis in toto corde) intelligit?
Hisce igitur freti et fulti argumentis ne tua in
Codice praelectio conticescat et dormiter diutius, roga-
mus officiosissime (multis rebus tibi tristibus et adver-
sis reluctantibus, quantumlibet meliore digno fortunâ)
et obtestamur, (Cum longa consuetudo et quotidiana
docendi munia et actiones in habitum tibi et quasi in
naturam quodammodo abierint, et habeas ingenium
meditationibus multifariam subactum) ut ubi desiisti,
inde rursus, id est, a Quinto libro inchoes, pertexas
et prosequaris usque ad finem, eumque nobis pro tua fide-
litate, diligentia, usitata opera, hoc est, enuclees,
enarres atque interpreteris, amicis precibus sollicitamus
et lacessimus. Porro in Institutionibus studio eodem,
et quo hactenus modo, et quo coepisti pede perseveres
currere. Illa non possunt non tibi, nocturnâ diurnâque
manu et tamdiu et toties tritae, versatae, non semel, bis,
ter, quater, quinquies, sed vicies et saepius lecta, et
anniversaria fere repetitione iteratae non minus, quam
nomen tibi tuum et digiti ad unquem notae, vel saltem
familiares esse. Atque haec flagitamus eo
maiore fiduciâ, non quod ambigamus (absit hoc) de
tua benevolentia, promptitudine et propensa voluntate,
cum nihil aliud (et quomodo dubitaremus?) quod iam multis
indiciis perspicuum habeamus, quam Lydum (ut dicitur)
in planiciem provocemus, et currenti calcar stimulosque subdamus,
memores illius
Acer & ad palmae per se cursurus honoresAnimum insuper nobis addunt graviter et sapienter
Si tamen horteris, fortius ibit equus.
a te crebrò dicta, ut ea semper debeamus, non sine
fructu, animo recolere. Studia nostra nempe eo redi-
gamus tanquam ad suum unicum et praecipuum scopum,
ut Deum verè ex praescripto sui verbi, in quo ipsius
lucet voluntas, agnoscamus, celebremus et vocemus:
ut ex animo proximi saluti consulamus, nullum dicto
aut facto offendamus, offensi remittamus vindictam;
ita nos instuamus et praeparemus, ut honestam perso-
nam et locum in Repub. aliquando sustinere et suscipere possimus
et pro nostra vocatione Deo grata, salutaria Reipub.
cogitemus, dicamus, faciamus. Denique ut vitae subsidia
victum et cultum honestis rationibus pro nobis nostrisque
domesticis paeemus et amplificemus. Huius rei gratia inque
eundem finem, solitus es nobis, quacunque data et arrepta
occasione, hac et similia occinere, et quasi in aures
insusurrare, ut ex praecepto Platonis bene et utiliter
collocemus bonas horas: ut nihil putemus pretiosius
tempore, cuius iactura irrecuperabilis et inemendabilis
est; nihilque velocius ac fugacius esse iuventa quae
ubi semel avolarit, redit nunquam: ideo agamus quod
agimus, simus quod esse volumus, nilque malimus et
necessaria discamus, ne non necessaria (ut Senecae
habet oraculum) affectantes, ignoremus;
et sic cavebimus, ne vel aliud agendo, vel nihil agendo,
vel male agendo (sicut plerique omnes a vero instituto et
recto tramite aberrant) transigamus tempus sine
fruge veluti pecora, quae natura prona atque ventri obe-
dientia finxit animi opibus gloriam quaeramus; nostrique
memoriam longam, claram et aeternam efficiamus;
meminerimus etiam, qui ubique sit, nusquam eum esse: et
si iuxta Isocratem fuerimus discendi cupidi multa dis-
cemus: imo auctore Alciato, si studiosos nos praebu-
erimus, possidebimus cumulabimusque multa animi, corporis
et fortune bona. Meminerimus etiam atque etiam omne
tempus perire, quod studiis non impartiamus, hodieque
vivendum esse, crastinam posse seram esse vitam; item,
ut nobis succurrat semper et in conspectu sit, quod
Epicharmus dixit Deum omnia laboribus vendere; laboreque
et assiduitatem omnia vincere, nec quidquam tam difficile
quin quaerendo facile queat investigari, et ut cecinit
Ferrea mens, podex sit plumbeus, aurea pera,His non solum probabilibus, verumetiam urgentibus, et
Juris-consultus suo potes esse bonus.
ne dicamus, necessariis propemodum rationibus excitati
et ducti, cum ne taedium et satietas obreperet,
ne eandem cramben toties coctam recoctam feramus, quo ipso
nihil potest fingi in studiis perniciosius, sed potius ut varie-
tate et diversitate librorum nos quasi oblectantes, idem non
aliud, verum alio modo agentes, eâdem operâ et in officio
contineamur, et plus proficiamus, partibus nostris et
personis a Deo Rep. Ecclesiâ et parentibus impositis
sedulo fungamur negotium potius quam otium amplecta-
mur, illudne nobis utilius-melius capessamus. Maxime cum
(auctore D. Viglio praeside et summo non tantum patriae
nostrae, sed pene totius Europae ornamento et illustri adhuc tam iuvenili aetate
sidere) studia in hac vitae brevitate (quod dictum, et
in sermonibus quotidianis in ore habuisse, et scriptis cele-
brasse, minime obscurum est) quantum liceret, ma-
turanda esse. Non ideo, ait totam aetatem in scholis
commorabimur, qua si olim apud Minoem et Aeacum
(sicut Cato dicere solitus fuit) causas dicturi. Item
neminem citius absolvere studia, eaque ad finem
perducere, quam qui disciplinam aliquam a suis principiis
auspicatus, media idonea et bona eligens, eaque negens & persequens
tantisper gradatim et ordine procedat, donec continuo progressu ad op-
tatam metam et in portum, quasi aurâ velis aspirante
secundâ, provehatur. Hoc est igitur (ut in pauca
contrahamus) quod expetimus, ut quemadmodum
Graeci tentando tandem pervenere Troiam, ita et
nos in juris curriculo, itinereque plusquam Labyrintheo
conficiendo vastissimoque Oceano emetiendo, praesertim
Codice cognoscendo, te porro utamur duce, auspice et inter-
prete. Nam huc invitat, imo Diomedea quaedam,
atque adeo Justineanea (ut ita loquar)
necessitas nos compellit, ut nos Codicem praelibemus,
et saltem gustemus propter gravissimam D. Imp.
interminationem, quam etiam constitutione sua π
praefixa expressit. Sancivit enim et diligenter et severe;
Se velle tunc demum iis viris Remp. in suis partibus
gubernandam credere, quando ipsi opus legittimum
perlegissent et perspexissent. Quinetiam Imp.
eadem potissimum de causa graviter edicit, se nolle
candidatos iuris antea lege studiorum solvi vel rude
donari, nisi reliquis iuris libris iam utrunque perlustratis
Codicis cognitionem adiecerint. Quare rogamus et ora-
mus te, quo videamur aliquando digni qui militia
[links in de marge en onderaan:]
Quae vel praecipua & nobilissima iuris pars, quod in ea per Const. IMpp leges veteres, responsaque ICtorum corrigantur, & eorundem quaestiones decidantur & suppleuntur, discenda & excutienda est.
scholastica honeste et cum laude mittamur, mereamurque
Titulum nomen, honoremque προλυτων, vel (ut quidam)
λυτων, vel (sicut alii malunt) παραλελυμενων, bonis
auspiciis accingere, [e]t ad praelectionem Quinti libri C.
perge. Denique nos quotidie magis magisque inescat et
pellicit, singularis Codicis utilitas, quem non speratur neque
percipitur ex aliis iuris voluminibus. Quare in eo, quod
prudenter commodo Academiae et bono studiosorum coepisti,
constanter et foeliciter progredere. Quoniam hîc nihil
discitur, quod est dii discendum. Quod in aliis iuris partibus
non rarò accidit. Nam in iis multa extant correcta et
abrogata, dubia atque incerta, quae hîc certa et ultima;
ut qui in hoc libro sudant et laborant, minime actum
videantur agere. Accedit et hoc, qui Codicem negligit,
eum oleum et operam pene perdere, hoc, dico, praeterito vel
cum reliquis non coniuncto. Quia sibi satis fidere non
ausint, aut adseverare quid iuris sit, vel secus, sed refe-
rant nobis istos Academicos philosophos mihil recto pro-
nuntiantes, neque respondentes, qui ob id σκεπτικοι, ζητητι-
κοι και απορητικοι cognominabantur, et verius rectiusque
εφετικοι απο του επεχειν, quod assensum suspenderent.
Hac de re non immerito quidam censuerunt, ut post Inst.
Codex traderetur, ne cogerentur studiosi duplicare
labores cum animi molestia, et non sine temporis et
sumptuum iacturâ. Ut non mirum sit, clarum in arte
tibiarum (ut Quintilianus refert) Timotheum
duplices solutum exigere mercedes, quando necessitate
flagitante, dedoceret discipulos, quod alibi male
imbibissent. Hinc fit, ut splendido epitheto libri
Codicis ornentur et predicentur ex omnibus Emendatorii,
in quibus, subsidio quidem Novellarum passim insertarum,
veterum legum, Edictorum, JCtorum, Responsorum dissidia
vel conciliantur, vel corriguntur. Quis ignorat in
Romana Repub., leges saepe mutatas et abolitas
fuisse? Quod videre est in L. 2. de orig. iuris. Unde
et illud existet, ut posteriores leges priores vel prorsus
abrogent, vel saltem iis derogent, iuxta illud Modestini
'Αι μεταγενεσεραι διαταξεος ισχεροτεραι τ προ αυτων
εισιν. Constitutiones tempore posteriores potiores sunt
his, quae ipsas praecesserunt. Eo igitur pluris faciendus
est Codex, quam [re]liqui iuris libri, quod his cum
Novellis quasi colophon et ultima manus juris civilis
imposita sit. His votis et desideriis nostris si annueris,
profectum nostrum mirum in modum promoveris, alacriter
currentibus immensum calcar addideris, servies et grati-
ficaberis Academiae Patriae, nobis, parentibusque nostris
Academiam, Patriam, nos parentesque nostros vicissim
ad bene de te merendum obstringes. Nos quantum
in Nobis est promittimus nos gratos et memores
futuros, et imprimis assiduos, attentos et diligentes
sicut te ultro ad nobis et nostrae saluti consulendum
novimus proclivem, experimur te quoque vel aegrotum et
imbecillem ad docendum propendere, atque ex eo volup-
tatem capere summam: ita et nos re ipsa demonst-
rabimus nos proficere cupere, atque sic fore nobis
persuademus, ut nunquam te nostris suffragiis auscul-
tasse, nunquam te obsequii nobis prestit, nec nos
unquam poeniteat id tantopere a te contendisse
breviter utrique gavisuri simus officio.
|
[1] Haio â Ringhia 1599 [2] Goffo â Zyaerda [3] Jarichus â Cammingha [4] Focco Feiconis F. [5] Renicus Dion Atsma [6] M. Martini Iunior L. F. [7] Sixtus â Donia [8] Phocaeus Raardt [9] Teotardus a Walta |
[10] V. van Roorda [11] Eijso Lycklema a Nyholtt [12] Joannes Georgij Juusum [13] Tzommerus Faber U. St. [14] Wiltetus Matthiae [15] Joachimus Hero Oppenhuysen [16] Abelus Attama Leovard. Fris. [17] Fredericus Regnaerda [18] Everardus Ter Stege |
Pro Lectione Codicis
Album studiosorum Academiae Franekenesis
[7] * 321 13-7-1595 Sixtus a Donia, nobilis, iur., sch. Leovardiensi
[12] * 341 25-6-1595 Joannis Georgius, Leowardiensis, philos.
[16] * 370 28-3-1596 Abelius Siboldi, Leovardiensis, iur.
[10] * 426 23-4-1597 Valerius a Roorda, Frisius, iur.
[13] * 428 27-4-1597 Tiammerus Remmeri (Faber) (of: Tjomme Riemers Smid), Leovardiensis Frisius, ling. et art.
[6] * 429 27-4-1597 Martinus Martini, Leovardiensis, ling. et art.
[5] * 433 4-5-1597 Renicus Dionysii, Frisius Jorwerdanus, art. et iur.
[17] * 438 10-5-1597 Fridericus Onophri art.
[11] * 11-5-1597 Eiso a Licklama, iur. et art.
[14] * 477 4-3-1598 Vultetus Matthiae, Leovardiensis, iur.
[15] * 481 25-3-1598 Joachimus Heronis, Leovardiensis, iur.
[2] * 483 12-4-1598 Goffo Wiarda, Leovardiensis, theol. alumnus [door rector magnificus Johannes Drusius zo in het rectorsalbum genoteerd: waarschijnlijk heeft hij Goffo Sjaerda verkeerd verstaan; Goffo a Zyaerda Frisius Leovardiensis is op 21 mei 1602 opgenomen in de Germaanse natie van studenten aan de universiteit van Orléans]
[4] * 484 13-4-1598 Focco Feiconis, Leovardiensis, lit.
[8] * 498 6-5-1598 Phocaeus Phocaei, iur.
[1] * 499 8-5-1598 Hajo Rijnia, Frisius nobilis, iur.
[9] * 529 28-3-1599 Theotardus a Waltha, iur.
[3] * 530 30-3-1599 Jarichus Kamminga
[18] * 558 13-11-1599 Everartus ter Steghe, Steenvicensis, iur.
Baccalaureus vel Artium liberalium MagisterIst anzutreffen in der St. Nicolai Kirche in Greifswald in Tabula Professorum at [= ad?] praesentia[?] fundatae Academiae.
een typisch Frans gebruik?
⇑ NOS DOCTORES, LICENTIATI, BACCALAUREI ET STUDIOSI ⇑
3 Juin 1759
Attestation rédigée en latin sur parchemin délivrée à Pierre Arnaud Salles Martiniquais des Amériques (Petrum Arnoldum Salles, Martinicanum apud Americanos).
| Erasmus: Adagium 1052. II, I, 52. Alterum pedem in cymba Charontis habere Extremae decrepitaeque senectae homines etiam hodie vulgo dicuntur alterum pedem in sepulchro habere. Nec hinc abhorrent, quae scribit Lucianus in Apologia: Πρὸς αὐτῷ δὲ ἤδη τῷ Αἰακῷ γενόμενον καὶ μονονουχὶ τὸν ἕτερον πόδα ἐν τῷ πορθμείῳ ἔχοντα, id est Qui iam sit Aeaco ipsi vicinus quique iam tantum non alterum pedem in cymba Charontis habeat. Idem in Sectis: Καὶ τὸν ἕτερον πόδα, φασίν, ἐν τῆ σορῷ ἔχων, id est Et alterum pedem, ut aiunt, in tumulo habens. Pomponius libro Pandectarum XL., titulo De fideicommis. libert. , cap. Apud Iulianum, dixit his verbis: Ego discendi cupiditate, quam solam vivendi rationem optimam in octavum et septuagesimum annum aetatis duxi, memor sum huius sententiae, quam dixisse fertur Iulianus: et si alterum pedem in sepulchro haberem, adhuc addiscere quaedam vellem. Haud scio, an huc pertineat, quod Lucianus scribit in Votis: Ὅς γε δὴ ἐν τῆ νηὶ τὸν ἕτερον πόδα ἔχει, id est Qui quidem iam alterum pedem habeat in navi. Plutarchus in commentariolo De puerorum institutione notat senes vulgato convicio vocari solere κρονολήρους καὶ σοροδαίμονας, quod iam aetate desiperent et fossae confines essent, magisque bustuariae larvae quam homines. Plautus Acherontium senem dixit, Terentius silicernium; et capularem dixit nescio quis. Graeci τυμβογέροντας vocant, auctoribus Hesychio et Suida, ac πεμπέλους extremae aetatis homines; illos, quod tumulo sint proximi, hos, quod brevi mittendi sint ad inferos, παρὰ τὸ πέμπειν, quod est mittere, et ἕλος, palus, quod qui moriuntur, crederentur per Stygiam paludem transmitti ad inferos. |
>> begin