>> HOMEpage

Veiling bibliotheek Reinerus Neuhusius
Leeuwarden [maandag] 6 mei 1680 vanaf 9 uur
in de rolzaal van het Hof van Friesland

Internetuitgave: M.H.H. Engels, augustus 2015

Aanleiding: S. Sybrandy en P. van Tuinen, Geldzucht en godsvrucht. Bloemlezing uit de brieven van rector Reinerus Neuhusius (1608-1679). Ingeleid, vertaald uit het Latijn en toegelicht. Ljouwert 2014.
Reinerus Neuhusius (1608-1679) was sedert 1632 rector aan de Latijnse school te Harlingen totdat hij in 1638 dezelfde functie aannam in Alkmaar.
Waar schreef een humanist zijn Neolatijnse brieven? In de studeerkamer. De op blz. 133 van de bloemlezing afgebeelde autograaf van Neuhusius' brief aan Meinardus Aitzema, secretaris van de Admiraliteit te Dokkum, sluit af met Harlingae ex museo meo. De drukker Abraham Elsevier las dat de door Reinerus aan hem gerichte brief d.d. 5 juni 1639 (blz. 77-79) verzonden was vanuit diens museo Alcmariensi. De vertaling "studeerkamer" is verre te verkiezen boven "museum". Lewis en Short geven in hun Latin dictionary in het lemma "museum" als vertaling naast museum ook "a place for learned occupations, a library, academy, study". De studeerkamer was veelal tegelijk de boekkamer of bibliotheek van de geleerde.

Afbeelding hieronder: Latijnse school in Harlingen aan de Wortelhaven (nu Simon Stijlstraat) hoek Grote Kerkstraat, gemerkt met nr. 5 op de plattegrond uit ca. 1620 door Jacobus Laurentius; boven de ingang is een cartouche te zien; de tekst en/of afbeelding daarbinnen is niet bekend.



Detail uit: Plattegrond der Stad Harlingen / Jacobus Laurentij hanc urbis Harlingae tab. delineavit jussu Superiorum ; Robbertus de Baudouz sculp. Auteur: Jacobus Laurentij; Robbertus de Baudouz. Jaar: [ca. 1620]. Uitgever: [S.l. : s.n.] Annotatie: Zonder eigenlijke titel; aan de rechter zijde, beneden: Aenwysinghe der voornaemster plaetsen der Stadt Harlinghen. Formaat: 88x76 cm. Tresoar: 280 KvF

---

Citaat uit bovengenoemde bloemlezing, blz. 67-70
CATALOGUS [in quartoformaat van het boekenbezit van] Reinerus Neuhusius (1680)
Gebaseerd op: CATALOGUS rarissimorum in omni facultate, materia, et lingua LIBRORUM clarissimi viri REINERI NEUHUSY, J.C. et dum viveret Gymnasy Alck. Rect. Vigilantissimi, quorum auctio habebitur Leovardiae in rotula Supremae Frisiae Curiae ad diem 6 Maji 1680, hora 9. Leovardiae, catalogi apud Hauconem Egberti Heringa distribuuntur, 1680.
I. Telling:
Folio: 69, Quarto: 164, Octavo: 433, Duodecimo: 349, totaal: 1015
II. Rubrieken:
1. a. klassieke teksten en commentaren:
resp. 18 + 24 + 111 + 77 = 230
b. klassieke grammatica en retorica:
resp. 2 + 13 + 28 + 19 = 72
c. lexica, dictionaria, etc.:
resp. 12 + 23 + 33 + 25 = 43
totaal: 395
2. neolatijn:
resp. 6 + 26 + 69 + 90 = 191
3. theologie, incl. bijbels en griekse NT:
resp. 10 + 33 + 50 + 42 = 135
4. filosofie, logica, ethica:
resp. 0 + 6 + 58 + 23 = 87
5. moderne historie, incl. politica en militaria:
resp. 12 + 16 + 26 + 28 = 82
6. literatuur in nederlands en frans, vertalingen:
resp. 2 + 7 + 26 + 17 = 52
7. geografie, reisverslagen, stadsbeschrijvingen:
resp. 6 + 8 + 4 + 13 = 31
8. juridische boeken:
resp. 0 + 4 + 10 + 7 = 21
9. medische boeken:
resp. 0 + 1 + 7 + 7 = 15
10. documenten (statuten, catalogi):
resp. 1 + 3 + 1 + 1 = 6
III. Uit Friesland afkomstige auteurs:
Rein zelf: 32X
Edo: 11x
Winsemius: Amores, Sirius, Frisia (2x)
Fungerus: Ethymologicum
Belida: Grammatica Graeco-Latina
Emmius: Vetus Graecia (2x), Frisia
Gabbema: Catullus-Tibullus-Propertius, Epistolae Clarorum Virorum (2x)
Henricus Neuhusius: Poëmata
Tobias Gutberleth: Poëmata
J. Bouricius: Paraphrasis Poëtica
Chr. Schotanus: Chronijk van Friesland
Bern. Schotanus: Examen juridicum
Mein. Schotanus: Systema theolog.
J. de Veno: Historia politica
Thomas Herbajus: Liber singularis
L. Aitsema: Historia Pacis
J. v.d. Sande: Decisiones Frisicae
A.M. van Schurman: 1x s.t.
IV. Franeker hoogleraren (voorzover niet onder III):
Pasor: 10x (Lexicon Graecum, Manuale Graecum, Hesiodus)
Amesius: 5x
Verhell: 4x
Maccovius: 3x
Cocceius: 3x
Blancardus, Steindam, Drusius, Lubbertus (In bonam fidem Grotii) elk 1x
V. Neolatijnse auteurs:
Erasmus: Adagia (2x), Copia rerum et verborum, Flores, Miles Christianus, De Civilitate Morum, Epistolae
Ang. Politiano: Epistolae (2x)
Valla 2x
Vives 3x
Barlaeus: Poëmata, Orationes, Epistolae, America, Faces Augustae
Vossius: Instit. Orat. et Gramm., Rhetor. (4x), Rhetorica Contracta, Logica Contracta, Gramm. Graeca, De Historia Graeca, De Historia Latina,
Cognitio sui, De Idolatria, de Vera Aetate Mundi (2x)
Heinsius: Poëmata (3x), Orationes (2x), Laus Asini, De Cont. Mortis, Silius, Italicus, Max. Thyrius
Boxhorn: Poëmata, Epistolae, Orationes, Emblemata, Aenigmata, Civitates Hollandiae, Hist. univ., Typogr., Quaestiones Rom., Cato, Plautus (2x), Agricola (Tac.), Ammianus Marcell., Monum. Veterum
Lipsius: Epistolae, Cicero, Physiologica Stoica (2x), Flores, Compend. Antiquit., Opera, Critica (2x), Politica (2x), Horologium Principum, Monita (2x), Tacitus, Saturnalia
Grotius: Poëmata, Tragediae (2x), De veritate religionis, Lucanus (2x), De jure belli, Annales, Antichristus Revelatus, Excerpta ex Poet. Vet.
Huijgens: Poëmata, Tractatus, Otia, Pietas
Dousa: Praecidanea, Petronius
Janus Secundus: Poëmata (3x)
Hadr. Junius: Epistolae, Nomenclator (4x), Emblemata, Batavia
Baudius: Epistolae (2x), Orationes, Indiciae Belgicae
Gronovius: Statius, De sestertio
Schrevelius: Batavia, Harlemium, Diatriba Scholastica, Lexicon en een tiental tekstedities
G. Hornius: Britannia
Petr. Francius: Epicedium in funere Ruteri
Staphorstius: De Bello Britannico carmen, Poësis
Buchaneus: psalmen, Scotia
Barclay: Argenis (2x)
Gruterus: Epistolae (2x), opera
Scaliger: Epistolae, Poëmata, De subtilitate, De Emendatione Temporum, De Corr. Caus. Linguae Lat.
Graevius: Tortura, Hesiodus
Salmasius: Epistolae, Florus, De Coma
Casaubonus: Epistolae
Puteanus: Epistolae
Cabeljauius: Epistolae (2x)
Bronckhorst: Centuriae
Blijenburg: Centh. Ethicus
VI. Kenschets van de bibliotheek
De catalogus is, zoals gebruikelijk, ingedeeld naar formaat (2 pagina's voor de folio's, 4 voor de quarto's, 11 p. octavo en 8 p. duodecimo). Plaats en jaar van uitgave worden in de titels meestal niet vermeld. Er zijn vaak meer exemplaren van hetzelfde werk, waarschijnlijk in verband met Reinerus' onderwijswerkzaamheden.
Het is niet duidelijk of en in welke mate (delen van) de bibliotheek van Edo in die van Reinerus is geïncorporeerd, aangenomen dat hij een redelijke bibliotheek bezat. Te denken valt aan een boek als Fungerus' Etymologicum, maar dat kan ook een latere druk (na 1638) zijn, of aan vroeg werk van Pasor. In het algemeen is het uiteraard mogelijk dat er al eerder boeken zijn verkocht of geschonken, of dat zoon Edoardus boeken heeft gehouden. Opvallend is ook dat van de broers B. en M. Schotanus, met wie Reinerus veel heeft gecorrespondeerd, maar één werk aanwezig is.
De oudste twee werken zijn een Thucydides (grieks/latijn) uit 1508 en een boek met scholia op Euripides uit 1541. De meest recente nummers zijn de uitgave van Reinerus' vier laatste brievencenturiae uit 1678 en drie keer een Grieks Novum Testamentum uit 1675.
Als we letten op de behandelde onderwerpen valt op dat de bibliotheek beslist niet alleen taalkundige of literaire werken bevat. Zo is er relatief veel contemporaine historie, werken over oorlog en vrede, over Engeland. Er is eveneens belangstelling voor reisverhalen, zoals zeereizen, stedenbeschrijvingen en itineraria.
Ook is er veel op het gebied van de logica: veel van en over Ramus, de Ramisten Timpler en oudoom Casmann, Goclenius, Heereboord (negen keer), Burgersdijk (zeven keer), maar ook Descartes (drie keer). Eveneens is er relatief veel theologie aanwezig: Beza en Calvijn, Maresius (zeven keer), prekenbundels (o.a. Sibelus), maar ook boeken over Armenius, de
Socinianen en de Jezuïeten.
Op het gebied van de moderne talen is er relatief veel Frans, geen Duits, tweemaal Vondel (Virgilius, Harpsangen), tweemaal Hooft (Metamorph., Hendrik de Groote), H. de Brune (driemaal), de Byekorf van Marnix (twee keer).
Op het gebied van de klassieke talen valt op dat er veel Grieks aanwezig is en tweetalige edities (Grieks/Latijn). Er is veel van Lucanus (vijftien werken).
Op het gebied van het Neolatijn zijn er veel brievenedities en bundels oraties. Wat grammatica betreft vinden we uiteraard de 'klassieke' werken, bijvoorbeeld veel Vossius, driemaal de Colloquia van Corderius, maar ook tweemaal Comenius (o.a. de Pansophia) en slechts één Ratio studii.

>> begin