>> HOMEpage

Martinus Lydius, Apologia pro Erasmo,
opposita calumniis eorum, qui ipsum Arrianismi accusant, [1585]

Internetbewerking: M.H.H. Engels, januari 2012

Martinus Lydius (1539-1601) was predikant te Amsterdam, en vanaf 1585 hoogleraar theologie te Franeker. Hij schreef zijn Apologia pro Erasmo nog in zijn Amsterdamse tijd. Het manuscript kwam na zijn dood in handen van zijn zoon Johannes Lydius (1577-1643), die sinds 1602 predikant te Oudewater was. Johannes onderhield nauwe contacten met Leidse humanisten als Josephus Scaliger, Gerard Vossius en Petrus Scriverius, en ook met Hugo de Groot. Evenals zijn vader heeft Johannes Lydius het niet aangedurfd de Apologia in druk uit te geven. Hij was bevreesd, dat hem dit op het verwijt van onrechtzinnigheid zou komen te staan en zijn positie in gevaar zou brengen. Ook Scriverius stond hij niet toe het stuk te publiceren, hoewel deze hem in de jaren 1609-1614 herhaaldelijk verzocht dit te mogen doen. Pas in de editie van Erasmus' werken door Johannes Clericus werd de apologie gedrukt, en wel in het tiende deel (Lugduni Batavorum 1706: kol. 1759-1780).
Martinus Lydius betoogt dat Erasmus' opvattingen rechtzinnig waren en verregaand in overeenstemming met de protestantse. De tendens van het stuk is, Erasmus theologisch voor protestanten aanvaardbaar te maken.

∨ Epistolae Palaeonaeoi 1532: index  

Op 3 augustus 1606 zond Johannes Lydius zoals beloofd jeugdwerken van Erasmus aan Paulus Merula († 20.7.1607). Verder schrijft hij, in het Latijn: "Ik stuur ook de Apologie van mijn vader zaliger, maar slechts met grote vrees. Want ik weet zeker dat mijn broer bezwaar zal maken, omdat ik buiten zijn medeweten handel; ik kan hem echter niet altijd schrijven. En als ik hem wellicht zou schrijven, zou ik een neger witwassen [Aethiopem lavarem]. Het zal u misschien verwonderen dat ik het werk van mijn vader heb opgedragen aan het stadsbestuur van Rotterdam, en ge zult zeggen dat die opdracht de uwe in de weg kan staan. Nu doe ik dit vanwege mijn broer, opdat hij niets om tegen te protesteren heeft: zeer eerwaarde heer, stuurt gij eerst uw voorrede [...] anders had ik liever dat gij de apologie terstond zoudt terugsturen, want ik zie dat er brieven van Erasmus [Epistolae Palaeonaeoi = Oude en recente brieven; de verzameling bevat 131 brieven, waarvan er maar 25 nooit eerder zijn gepubliceerd; het was de laatste grote overzichtsbundel die Erasmus publiceerde] zijn, zoals weinigen die misschien ooit onder ogen gehad hebben, en die ik zal laten drukken, omdat ik constateer dat daarbij veel gedenkwaardigs is. Ik vind niet alleen de brief van de koning van Engeland, maar ook veel gedenkwaardigheden van paus Paulus III, van de koning van Polen en van zeer veel kardinalen, die alle aangemerkt kunnen worden als tevens vol van eigenaardigheden. Uitgegeven zijn die brieven te Freiburg im Breisgau, gedrukt bij Johannes Emmeus in 1532 [in folio, 166, [2] pp.]. Op het titelblad tref ik van de hand van mijn vader aan: wie van mijn zonen dit boek verkoopt of verliest, die wil ik onterven als een ontrouw beheerder van het vaderlijk erfgoed. Dit mandaat van mijn vader is dwingend voor mij.
Het door u uitgegeven leven van Erasmus heb ik met dat door mijn vader geschrevene vergeleken, en mijn aantekeningen stuur ik terug, opdat gij ziet dat het manuscript van mijn vader veel beter geweest is. O mochten deze aantekeningen met betrekking tot Erasmus alsnog ingevoegd kunnen worden.
De brief van pater Servatius heeft dezelfde strekking als die van Luther, die deze aan zijn vader Johannes Luther schreef: waarom hij het klooster had verlaten; die brief komt naar ik meen niet voor in zijn uitgegeven werken. De brief is gedrukt in 1521. Ik heb een dergelijke brief van Zwingli en van anderen, die ik, als ik wist dat ze openbaar gemaakt konden worden, zou samenvoegen onder de titel: Brieven over de wedergeboorte van het evangelie.
Op uw advies zal ik me in mijn waardigheid handhaven, mijn beste Merula; en ik bid God dat hij u voor het algemene welzijn bewaart.
Oudewater, 3 augustus 1606."

>> begin