>> HOMEpage
Auletius aan Heurnius, 1594
over witte Helleboruswijn als braakmiddel
Bron: UB Leiden, collectie Prosper Marchand MAR 3
Internetuitgave: M.H.H. Engels, september 2016
Met dank aan Arjen Dijkstra voor de bemiddeling van een pdf-scan
S.P.• Frequenter ad te Doctor Clarissime scribere volenti modo materia/ idonea, modo nuncii defuit opportunitas. Cum interim et magno/ consuetudinis tecum ineundae tenerer desiderio, et, nisi gravi suadente/ causâ, tuas occupationes scriptione nostrâ interpellare dissuaderet/ innata nobis a primis usque annis verecundia singularis. Salutem/ quidem subinde tum per collegas nostros, tum per studiosos ultro/ citroque commeantes et tibi nunciavi, et rursus abs te accepi.
Caeterum momentaneae istae salutationes, gratae quidem, mihi saltem
a tanto profectae viro, at momentaneae (ut dixi) sunt: quae sicuti
non multum avocamenti a studiis et occupationibus habent, ita
non aeque durabilem, ceu illae quae conscriptae sunt, sui relinquunt
memoriam. At nunc silere non debui ulterius utpote occasionem
pariter nactus commodam et augmentum scriptione dignissimum.
Occasionem quidem, quum collegae nostri coniunx ad vos iret, quae
brevi reditum pararet. Argumentum vero petitorium, ac prope
medicum sic habe.
• Transiit hâc nuper D. Henricus à Bra
Campensis Reipubl. Medicus ordinarius, cum quo mihi usus
amicitiae vetus est. Is, quum inter nos (ut fit) de arte
nostra conferremus, exposuit mihi de Ellebori albi in vino
Hispanico Petro Simenio vulgo dicto ad usum commodum
et ευφορον praeparatione abs te sibi communicata. Qua quidem
oratione valde incendit animum meum desiderio cognoscendi
remedii: adeo ut summopere contenderem ab homine descriptionem
mihi communicare ne gravaretur. Id quod et promptè promisit
et praestitit quoque. Nam tuamet ipsius verba, quae remedium
exponerent, transcripta nobis misit. Quibus equidem lectis
gavisus sum haud mediocriter. Nec enim ignoro, quid ad contumaciores
morbos Elleborismo tribuant Medici. Verum enimvero
quia interim non nisi magnâ cautione religioneque adhibent (cum
alias evitari nequeant graves molestiae, periculosaque, quae inferre
solet, symptomata) fit ut eius usus hodie fere
totus (saltem apud nos) exoleverit, negante videlicet more
patrio tractationem aegroto debitam. At nunc, tuto iucundoque
huius medicamenti tam generosi invento usu, ipsum non restitutum,
sed prope de novo inventum videri queat. Sed, ut quo tendebat, eo
tandem veniat oratio. Videris quidem tuâ illâ descriptione
omnia, quae huc spectant, plenè persecutus, praeparationem medicamenti//
quantitatem doseos, et facultatem seu usum triplicem, ad vomitum
ad alvi deiectionem, ad expectorationem. Interim tamen nobis
in pharmaco tam generoso timidioribus scrupuli nonnihil adhuc relinquitur.
Eum velim pro humanitate tua mihi eximere ne dedignere
Primo enim ubi ad vomitum ciendum cochlearii mensuram praescribis,
dubium mihi fit, vinum ne hoc merum syncerumque et per se
exhibendum sit? an verò alii liquori, et cuinam isti; remistum?
Tum calidum, an frigidum, an denique tepidum? Hic quaeso me
haesitantem confirma. Tametsi suspicer syncerum exhiberi
posse inductus vi commendationis tuae, dum optimum esse praedicas
remedium, validè movere vomitum, nec admodum affligere.
Et si syncerum dari possit, nihil prohibere credam, quo
minus frigidum offeratur. Cum ex vis sit vini Hispanici,
ut ad sumptum promptè admodum et suo parte instinctu incalescat.
• Praeterea, quum nulla hîc praeparationis ad vomitum necessariae
fiat mentio; nulla item tractationis aegroti inter vomendum;
nulla denique post absolutam vomitionem curationis: ambigendi
datur occasio, hanc sit huius medicamenti praestantia? Ea
facultas, ut hisce omnibus omissis (quod ex tuis verbis mihi
fere persuadeo) uni ipsi et soli simpliciter totum committere liceat?
Sin minus, velim, me (qui docilem et gratum hic tibi profitere
discipulum) quam accuratissime haec omnia, et si qua praeterea
sunt alia observatu digna, edoceas, necubi imprudens impingam.
Paratum enim iam ad manum habeo remedium, eius periculum
facturus, quam primum responsum (quod equidem avidissime
exspecto) abs te accepero. Quare maiorem in modum te
Vir Clarissime Doctissime rogo, ne nos, quae ad hoc pharmacum
attinent, celatos velis. Tum autem παρρησιας, quam
tuâ humanitate animique candore freti nimiam fortasse
et importunam nobis sumimus, ignoscere.
• Ego, quod rependam,
hoc rerum statu nihil habeo. At interim me totum tuis commodis
et officiis offero vicissim, illud obtestatus mihi locum
aliquem in numero amicorum tuorum relinquas. Quod superest,//
te Vir Clarissime Doctissime una cum dilecta thori [= geliefde]
tui socia [= Christina Beiers] charisque mutui amoris pignoribus, ac reliquâ
familiâ Divinae commendo committoque clementiae.
Dno. quaeso Bontio et Pawio licet caetera ignotis,
amicis tamen vel hoc nomine quod ομοτεχνοι, tum
autem D. Bronckhorstio veteri amico nec non Dne.
Vulcanio collegis omnibus tuis ex me salutem dicere
ne gravere amplissimam ipse foelicissimus esto.
Raptim 14 Augusti Anno 1594 Franequerae.
Tuus ex asse
Alardus Auletius//
[Adres:] Clariss. Doctissimo etExpertissimo Viro, Dno
Joanni Heurnio S. Medicinae
Doctori et Professori
apud Leidenses facundissimo
amico suo unicè observando
Leidam
Auletius
S.P.
• Literae tuae Vir Clarissime Doctissme, quantopere me affecerint
verbis effari nequeo. Singularis enim candoris et humanitatis
testes luculentissimae istae. De facie tibi planè ignotus ego: nec
quiquam unque tecum negotii mihi. Ausus tamen fui te
compellare de communicando usu vini elleborati. Quid fit? Tu pectoris
tui scrinium opulentissimum hic tam effusè referas. Non contentus,
de quibus consultus, explicasse, ad amicitiam tuam aditum insuper
patefacis ultrò. Occupationes tuas exponis, ab aliis missa communicas.
Quid ad hanc humanitatem addi potest? Nihil certè. At interea
non parum nobis (fateor) ruboris illâ epistolae tuae parte movisti,
quâ mihi longè plus adscribis, quam ipse vel agnoscam, vel mihi
sumam pulcrè quippe mihi conscius tenuitatis meae. Sed hic tuus
(video) Genius. Amicis quum nihil invideas, his nimirum omnia
tribuis. O te verè Virum antiquâ virtute ac fide. Quotus
enim quisque reperitur hodie literaria sectantium studia? qui,
modò leviter supra communem eruditulorum captum ingenii dotibus
excellat, non statim supercilium tollat? Cunctos prae se contemnat?
Humilioribus, imò verò et aegnatibus, et se nonnumquam doctioribus
insultet? Quodque dolendum magis, ipsis id vitii Theologis familarissimum.
Quo magis ille mihi Genius tuus suspiciendus; qui, licet
ipse insigni eruditione et reconditâ rerum experientiâ prae ceteris
excellens, scriptis extra omnem fortunae aleam positis edendis indies magis
magisque celebreris (nam crescit occulto velut arbor aevo, fama
tua). Animum tuam geras adeo moderatum, ut nihilo inde
elatior factus, comitatis morumque suavitatis
non obliviscaris. Sed hîc vela contraham: ne assentandi animo
ista a me dici quispiam existimet. Ad rem venio.
• Equidem mi Heurni
gratias tibi ago (prout debeo) maximas, quod nobis dubia, quae de vini
Elleborati tui usu moveram, maximam partem explanaris. Relicta
enim sunt nonnulla, sed quae per me iam non difficulter expedi vero
unico tamen hoc excepto, quod me maxime semper torsit et
suspensum tenuit. Nimirum, anne (ut praxeos tuae libro
secundo praecipis) opus quoque sit aegrum ante exhibitionem
elleborati huius vini ad balneum deducere? Nam si hoc omnino,
necessarium, iam frustra usum Elleborati huius requiro, cum
patria nostra Balneis omnino careat. At si ad nostrum hoc
medicamentum balnei usus supervacaneus, aut saltem tuto omitti//
queat, id velim mihi per occasionem significare ne graveris.
Equidem magno teneor desiderio cognoscendi tutum aliquem
usum Ellebori albi, quum non ignorem quid Elleborismo tribuant
Medici. Caeterum quia interim eius vehementiam et pericula non
minus deperedicant (Atque huiusce rei iam ante octennium exemplum
quoque vidimus ipsi, quum centurionem, cui non minus temerarius
quam imperitus Chirurgus Ellebori albi pulverem ad alvum
deiiciendam propinaverat, maximâ cum difficultate a gravissimis
symptomatis Dei beneficio liberavimus). Ego profecto tum
Medicorum monitis, tum exemplo iam commemorato deterritus
ab Elleborismo hactenus tanquam a periculoso scopulo curiose
abstinui. Nec unquam in usum vocaturus, ni tuis ad D. a Bra de
tuto eius usu datis literis excitatus fuissem. Quare hac semel
spe ostensâ non possum quiescere donec eius compos ero factus.
Teque unicè idcirco rogo, ut pro tua humanitate huic nostrae importunitati
ignoscas, quâ tuis obstrependo occupationibus molestus
sum. Nosti hoc duntaxat peti, ut lumen de lumine accendatur
tuo: quô aequiore nos animo feres.
• Porro autem remitto
tibi paginam illam tuam, quae specimen continet edendi a Föecio
Hippocratis, serius quidem quam aut vellem, aut deberem. Verum enim verò
id nullâ factum vel negligentiâ vel culpâ meâ. Sed quia iusseras
eam amicis quoque ostendi; id feci. Atque intereâ dum eorum tento
iudicia, de editione istâ quaenam ferrent (quod tibi non fore
ingratum, imo abs te tacitè iniungi suspicabar) inde mora
nobis haec iniecta. Et certè eorum, quos quidem ego
conveni, haec est sententia: ne tuos illos conatus Divinos (quorum
limatissimum exspectamus effctum) Föeciana quicquam
remoretur editio. Sunt ad rem nonnunquam attentiores Typographi
quam debebant. Deterrere te voluerunt Wecheliani a studio tuo,
ne quid inde decedat suo, quem ex Föeciano iam indies sperant
foetu, quaestui. Sed malè, et magno Reipubl. literariae detrimento.
Quare maiorem in modum rogamus, ne te ab instituto
illo tam utile, tam pulcro avocent istae Sirenes. Quae nobis
omnibus, qui hunc fundum aramus, messem tam opimam invident.
Sed te dignum aggressus opus, id forti et infracto animo
strenuè promoveto istarum contemptis cantibus. Non//
deerit salutaribus conatibus sumus ille noster Apollo.
Quin potius spiritu suo sic tuis benedicet Vigiliis, ne vel
fructu, vel debito apud doctos omnes honore destituantur.
Huic uni, immenso, aeterno, clementi per Jesum Christum
patri, te, cum tua coniuge dilectâ, charisque mutui amoris
pignoribus ac ceterâ familiâ commendo. Quibus ex me
salutem quaeso dicas amplissimam, nec non collegis tuis
omnibus professoribus Academiae vestrae, ubi opportunum.
Resalutant te collegae nostri, quotquot praesentes erant,
quum iis salutem tuo nomine renuntiari. Vale literarum
decus, et Asclepiadarum hoc seculo Phoenix.
Raptim Franequerae 24. Octobris Anno 1594.
Tui observantissimus
Alardus Auletius[P.S.:] Nostras occupationes aliâs
audies, nunc propter eius
festinationem, cui has
traditurus eram, non erat
ad eam rem otium. Interim
si quid rar[i]oris tibi sit seminum
horum per occasionem nobis copiam
facere ne dedignere talionem
hanc pollicentibus.//
[Adres:] Clarissimo Doctissimoque
Viro D.D. Joanni Heurnio
Sacrae Medicinae Doctori
excellentissimo, eiusque in
Leidensi Academia Professori
celeberrimo, Dno. et amico suo
unicè colendo.
m[issio] Auletii
tot Leiden
>> begin