van Taecke Aysma (1-2), Johannes Bogerman (3-4), Festus Hommius (5-9), Gellius Snecanus (10-13) en Dothias Wiarda (14)
uitgegeven door M.H.H. Engels - Leeuwarden 1994/2002
INLEIDINGDeze editie van 14 brieven aan Johannes Saeckma uit de jaren 1593-1635, Prov. Bibl. v. Frl. coll. 515 Hs, sluit aan bij Brieven aan de curator van de universiteit van Franeker Johannes Saeckma (1572-1636), uitgave van de Codex Saeckma en de brieven van 12 overeenkomstige correspondenten uit de collectie Gabbema - zie mijn HOMEpage.
De schrijvers van deze 14 brieven zijn predikanten met uitzondering van Aysma en Wiarda.
AYSMA, Taecke, aan Johannes Saeckma,
Dordrecht 15.4.1619, in 515 Hs/4[1] ____________________ * | i | *
Mijn heere,Alsoe daer meer als drie weecken verloepen zijn, voer ende aleer die
Canones bij die Gecommitteerde gestelt, ende daernae bij ons hebben coenen
geapprobeert worden, soe hebbe ick geen materie gehadt, welcke ick hebbe
5] weerdich geacht om U.E. mede te deylen; ende dienvolgens op U.E. laeste
scrijven tot dese tijdt toe nyet geantwoordet. Dan diewijle wij nu tot
approbatie der voors. Canonum zijn gecoemen, ende alsoe tbeletsel om U.E. te
antwoerden is weggenoemen, hebbe desen van hier nyet willen laeten
vertrecken sonder mededeylinge van eenige saecken, die U.E. nyet sullen
10] wesen onaengenaem om te verstaen.
Nae lange ondersoeck zijn ten laesten die Canones van alle vijff
artyckelen geapprobeert, ende op gisteren doer die handen soe van
wtheemschen, als inlandische Gecommitteerde bevesticht geworden, waervan die
copien mijns erachtens wel haest gesien sullen worden; off dieselvige soe
15] sullen gestelt zijn, dat dparthien daerin sullen acquiesceren, sal den tijdt
leeren. Ick wilde wel, dat men meer neersticheyts ende arbeidts aenwende, om
die dissidierende gemoederen te vereenigen, ende die hevicheden van eenige
te verslaffen, om doer dien wech tot vrede ende ruste der kercke te coemen,
die welcke ick hoechnoedich achte. Want indien daerin nyet doer
20] christelijcke wijsheyt, voersichticheyt ende lieffde voersien weerdt, can
daerdoer ten laesten den kercke ende politie een groete nederlag toecoemen.
Van Heidelberg hebben wij hier tijdinge gehadt, dat die Ceurvorst
van Saxen oock soude zijn overleden, ende die vorstelijcke huysen van
Vimaren ende Oldenburg om die administratie des ceurvorstendoms in twist
25] staen; dat den ertshartoch Ferdinandus aen den Bohemen vrundtlick begeert
heeft, dat zij hem hommagie wilden op behoerlijcke conditien doen, dan dat
zij sulcke saecken souden geweigert hebben, seggende haer vrijheden ende
privelegien te willen maintenieren. Van gelijcken hebben die Stenden van
Oestenrijck den voors. Ferdinando den versochten hommagie geweigert,
30] seggende dat zij den hommagie den aertshartoch Alberto, als naeste
successeur, gehouden waeren te doen, als hij aldaer present soude zijn, ende
nyet absent wegblijven. Soe dat die saecken hem laeten aensien, als ofte het
huys van Oestenrijck, welcke nu naest eenige hondert jaeren het trefflixste
ende machtichste in geheel Europa is geweest, wel tot een groeten val mochte
35] geraecken.
Wat belangt tgeene, welcke U.E. begeerde te weeten noopende die
beroepingen van Bogerman tot Leyden, Philippus tot Rotterdam ende Florentius
tot Utrecht, zijn tsamen maer valsche geruchten, wtgenoemen van Florentius.
Hier worden veel gemeenten ende kercken van haer dienaers beroevet. Ofte
40] ditselvige tot Godes eere, bevestinge der waerheyt, rust ende vrede zijnder
kercken sal dienen, sullen wij doer den tijdt wijs worden. Ick wilde wel dat
alle jaer met rechte godtsvresenheyt, lieffde ende kennisse van saecken
gemenget waeren, opdat men somwijlen onder dien schijn zijn eigen passien
ende menschelijcke affecten nyet volbrochte, tot Godts oneere, affbreuck der
45] waere religie, ende groete schandael van eenige oprechte ende slechte
luyden, ende alsoe in plaetse van Godts segeninge zijn rechtveerdige straffe
over ons nyet en verweckte. Ende alsoe mij dunckt, dat ick van verre geen
cleyn ongeluck ende quaedt voersie, bidde ick Godt, dat hij 'tselvige om
zijns naems wille, ende der vroemen wille, welcke hem lieven ende eeren, wil
50] versoeten, ende U, mijn heer, in zijn godtlicke bescherminge aennemen.
Ilens Dordrecht desen 15 April, 1619.
U.E. dienstwillige vrundt Taecke van Aysma
55] [Adres:] Mijn heere, mijn heere Joannes Saekama, raedt ordinaris in den
Hoeve van Frieslandt, residierende tot Leewarden.
* | i | *
AYSMA, Taecke, aan Johannes Saeckma, Dordrecht 8.2.1619, in 515 Hs/4
[2] ____________________ * | i | *
Mijn heer,Alhoewel hier nyet bijsonders is om U.E. te communicieren, soe heb
ick nochtans nyet willen naelaeten om mijn beloften te voldoen, ofte ick heb
den brenger deses willen medegeven, ende U.E. verstendigen vant tgeene,
5] welcke hem alhier zedert mijn comste toedraecht.
Die Remonstranten overgegeven hebbende in een groet ende wijdlustich
gescryfte haer bewijsredenen over den 1en ende 2en articulen van die
questieuse poincten, welcke nu in onse vergaderinge gelesen worden, hebben
van niuws die Gecommitteerde van die heeren Staten Generael behandiget haer
10] declaratie over die 2 laeste articulen, om te bemiddelen, dat dieselvige in
onse vergaderinge oeck souden moegen gelesen worden; twelcke sonder twijffel
noch sal geschien. Onderdes gaen wij voert om onse advysen ende iudicia over
den eersten, 2en ende 3en artikel te formeren, ende bij gescryfte in te
brengen; wat hiervan gemaeckt sal worden, sal den tijdt leeren.
15] Die van Gelderlandt een predicant in plaetse van een overledene
gecommitteerde ouderling gecoeren hebbende, is tselvige bij die
Gecommitteerde der heeren Staten Generael quaelick genoemen, soedat sij
denselvigen nyet hebben willen aennemen, om nyet t'overtreden den ordre bij
die heeren Staten Generael op dit stuck gemaeckt.
20] Dit ist geene, welcke die kercklijcke saecken betreft, maer wat die
politie aengaet verneem ick een groete veranderinge, vermidts meestal d'oude
regenten ende overheden verandert zijn, ende noch daechlickx meer worden
verandert. Die Heer van Matenesse is wt die Staten den adel representerende
gestelt, ende in zijn plaetse gecoeren den schout deser stede, genaempt Muis
25] van Holy. Die Heer van Moesbergen gevangen zijnde is gepijniget (soo men
segt) ende Bremen ende Bijl zijn die apprehensie doer die vlucht ontcoemen.
Die gevangene heeren verwachten sententie van die rechters tot dien einde
bij die Staten Generael genomineert, wiens naemen ick achte U.E. wel bekendt
te zijn.
30] Men segt hier oock, dat in Brabandt ende Flaenderen veel volckx
wordt aengenoemen, ende den marquis Spinola groete sommen van geldt
behandiget zijn; tot wat einde, sal die tijdt ons leeren. Soe dat onse
saecken in geen cleyn gevaer ende peryckel staen. Maer Godt den Heere sal
dieselvige wenden, soe als hij sal bevynden, dat tot zijns naems eere ende
35] welvaeren zijnder wtvercoerene sal dienstich zijn. Denwelcke ick bidde, mijn
heer, dat hij U.E. ons tsamen soe wil sturen ende regieren, dat wij nyet
anders moegen dencken, spreecken ende doen, als tot zijns naems eere,
stichtinge zijnder kercke ende bevestinge onses hemelschen beroeps mach
dienstich zijn.
40] Ilens Dordrecht desen 8en Februarii 1619.
U.E. dienstwillige vrundt Taecke van Aysma
[Adres:] Aen mijn heer, mijn heer Joannes Saeckama, raedt ordinaris in den
Hove van Frieslandt, Leewarden.
45] [Door Saeckma:] Recepta den 13en Febr. 1619.
* | i | *
BOGERMAN, Johannes, aan Johannes Saeckma,
Leiden 15/25.11.1633, in 515 Hs/4[3] ____________________ * | i | *
Amplissimi, nobilissimi, doctissimi viri, domini et fautores plurimumcolendi,
Novi, Domine, (inquit propheta Ieremias) non esse penes hominem viam
ispius; nec penes virum ambulantem, dirigere gressum suum. Ea quippe est
5] mortalitatis nostrae conditio, ut de rebus nostris certi quid statuere,
easve dirigere, non sit in manu nostra, sed eius, qui omnia nostra moderatur
secundum beneplacitum voluntatis suae. Huius sententiae veritatem uti in
publicis et privatis verum conversionibus facile observamus omnes, ita se
mihi illa in consiliorum meorum dissolutione impraesentiarum offert
10] evidentissime. Dum enim arduo huic et diuturno labori Biblico velut
immersus, et ad confecti laboris terminum anhelans, nihil aliud meditor,
nisi ut, isthoc absoluto, me quieti tradam, et privatim tranquille Deo meo
vivam; dumque exoptatae quietis dulcedinem cogitatione nonnunquam praecipio.
Ecce ex improviso superne intervenit divina manus, ductus (inquam) divinae
15] providentiae, alio me vocans, et Amppl. VV. corda, nec me nec meis quicquam
tale cogitantibus, ita gubernans, ut primariam sacrosanctae theologiae
professionem in Academia patria non tantum mihi benevole decreverint, sed
etiam illust. Deputatorum Ordd. authoritate effectam dederint, et quidem
conditionibus aequis atque ad teneram meam valetudinem accomodatis ita (sit
20] venia verbo) modificatam, ut reluctari et abnuere (ingenue fateor) mihi
religio fuerit. Quare re tota in timore Domini expensa, reiectisque omnibus,
quae aliud suadere videbantur, statui in simplicitate cordis sequi vocantem
Dominum, operamque meam, qualis quidem a mea tenuitate exspectari potest,
Vestris Amppl. in nomine Domini addico, daturus operam, si superstitem me
25] volet Altissimus, ut exacto hoc labore Biblico me quamprimum Franekerae
sistam, et sacro mihi demandato munere pro virili, divina aspirate gratia,
perfungar; confidens Vestras Amppl. eadem benevolentiae aura me meosque
labores prosecuturas provecturasque, qua me iisdem piissime destinarunt.
Caeterum, cum omnia in domo Dei ordine et legitime fieri debeant, hoc
30] unum Vestris Amppl. demisse velim commendatum, uti honestam mei dimissionem
apud spectatiss. Leovardiae magistratum et presbyterium procurare haud
graventur, prout ita in casu simili olim factum memini, idemque nunc fore
coram et per Vestras, humanissime est pollicitus Vestrarum Amppl. collega
clariss. D. Pruyssen.
35] In quo acquiscens Deum Opt. Max. animitus et humilime veneror, ut
Vestrarum Amppl. affectum, quem in me honorifica hac vocatione ornando et
augendo prolixe demonstrarunt, large remuneretur, clementer eas servet
incolumes, pioque et laudabili earum instituto cumulatissime benedicat, ut
Academiam patriam omnimoda doctrina et solida pietate florentem quam
40] diutissime cum sancta voluptate conspiciant!
Ita vovet Nobiliss. VV. Amppl. demisse in Domino addictiss. Iohannes
Bogermannus.
Lugd. Batav. 15/25 Nov. 1633.
45] [Adres:] Amplissimis, nobilissimis, doctissimis dominis, D.D. curatoribus
Academiae Franekeranae, dominis et fautoribus observandis.
* | i | *
BOGERMAN, Johannes, aan de curatoren van de universiteit van Franeker c.q. Johannes Saeckma, [Den Haag september 1634], in 515 Hs/4
[4] ____________________ * | i | *
Gedicteerde brief [met eigenhandige aanvullingen] aan de curatoren, zonder adresE.M. grootgunstige heeren,
Uwer E.M. missyve van den XI Septembris laestleden is mij in den Hage
(alwaer ick op't aenschrijven van hare Ho. Mo. hebbe moeten compareren) wel
overhandicht, bij dewelcke U.E.M. begeeren, dat ick, also de translatie van
5] den Bijbel, waertoe ick mede was gecommitteert, nu geeyndicht ende
voltrocken is, mijne saeckem daernae wille dirigeren, om op het
alderspoedichste bij U.E.M. te komen, de commissie te ontfangen, ende den
dienst van de professie, mij voor eenen geruymen tijt geoffereert te
betreden, om redenen in deselve missyve vorder verhaelt.
10] Waerop ick U.E.M. onderdanichlijck voor antwoort ende bericht laet
weten, dat uwe E.M. onder de translatie (als zijnde de basis ende substantie
van't gantsche werck) seer wel hebben verstaen het geheele werck, gelijck
deselve in de voorgaende missyve, ende oock in dese laeste, onder de
translatie van de Bijbel alles begrijpen wat daertoe gehoort: hoewel
15] andersins de translatie al in December des jaers 1632 is geeyndicht ende de
revisie in't begin van dese lopende maent September, in plaetse dat ick
vastelijck gemeynt hadde datse al voor seven maenden soude gedaen zijn
geweest, ende dienvolgens de druck nu voleyndt zijn, waerop ick gehoopt
hadde door Godts genade ontrent desen tijt in Frieslant te zijn: doch de
20] saecke is tegen alle mijne hope anders uytgevallen, sulcx dat ick met
onuytsprekelick verdriet ende groote krenckinge mijner overige gesontheyt
den volgenden tijt hebbe moeten arbeiden, om dit hoochwichtich werck tot een
behoorlicke forme, ende gewenschte uytkomste volgens mijnen last te
dirigeren. Dewijle nu den arbeyt alsoo door Godts H. regeringe (die ick mij
25] met gedult hebbe moeten onderwerpen) is verlengt, ende ten laesten
geluckelick dusverre gebracht, so konen uwe E.M. nae derselver hooge
wijsheyt lichtelijck considereren, dat aen den druck ende de nette correctie
van dien, (die onse translateurs alleen van hare Ho. Mo. stricktelick is
bevolen, als uwe E.M. sullen gelieven te gesien in't octroy, waervan ick de
30] copye hierneffens sende) zijnde het slot ende als de croone van dit
voortreflijck werck, de gantsche Nederlantsche kercke mitsgaders de eere
ende reputatie deser vereenichde landen, ende specialick de provincie
Frieslant, in't regard van mijn persoon, (als zijnde in uwer E.M. dienst)
soo veel is gelegen, dat sonder seer genauwe toelicht in de correctie,
35] het gantsche werck der translatie ende revisie, tot eene eeuwige
disreputatie, allen luster soude verliesen, ende tot groot misnoegen aller
vroomen ende spot aller vijanden moeten gereycken, waeromme oock
verscheydene reviseurs op haer vertreck mij ten hoochsten hebben versocht
ende gebeden, also mij't gantsche werck van vooren tot achteren ten besten
40] was bekent, dat ick doch niet eenen voet van de correctie wilde wijcken,
opdat geen vreemde ooge ofte hant daerover komende ergens eenen misslach
mochte geschieden tot oneere ende miscontentement van hun allen, ende harer
principalen, t.w. der E.M. heeren Staten der respective provincien, ende
aller kercken van Nederlant.
45] Voorts ben ick terstont nae gedane revisie van de vergaderinge gecommitteert om met DD. Polyandro, Gomaro ende de scriba te gaen nae den
Hage om hare Ho. Mo. van alles rapport te doen, gelijck geschiet is, ende
hebben hare Ho. Mo. ons uytermaten gunstichlick ontfangen, ende zeer
verblijdt zijnde dat het werck door Godts genade dusverre was gebracht,
50] daerop dattelick geresolveert den druckers te belasten, dat sij binnen den
tijt van drye weken den druck souden beginnen, (als U.E.M. konen sien bij de
gedruckte insinuatie aen de druckers overgesonden, hierneffens gaende) ende
dat om dese reden, (soo hare Ho. Mo. verclaerden) dat seer veel duysent
vroome zielen, als oock hare Ho. Mo. selve, daernae grootlick verlangden.
55] Weder te Leyden gekomen zijnde, wort ons translateurs nae weynich dagen
aengeschreven, dat wij in den Hage souden komen om te exhiberen 't geheele
werck, alvorens te treeden tot den druck, waerop wij weder alhier
gecompareert zijnde ende onse consideratien overgelevert hebbende, heeft het
hare Ho. Mo. belieft, ons van de exhibitie t'ontlasten, [insonderheyt omdat
60] den druck alhaest, volgens hare Ho. Mo. resolutie, moeste beginnen, daerbij
het origineel ende wij als gestelde correcteurs moesten present zijn].
Uyt welcx alles ick vastelick vertrouwe, dat uwe E.M. nae derselver
discretie ende affectie tot dit heylich werck, sullen verstaen, dat ick met
meerder dienst van't gemeen in een werck dat voor altoos ende eeuwich sal
65] zijn, hier bij den druck eenen tijt van ongeveerlick ses maenden verblijve,
als dat ick eenen korten gebrokenen tijt (met peryckel van vervreemdinge des
gantschen wercks) in de Universiteyt soude zijn, ende alsdan wederkeeren nae
Leyden, te meer also ick mijne lichamelicke dispositie door desen
lanckduerigen ende seer swaren arbeyt, ende dese 2 reysen nae den Hage,
70] terstont op den arbeyt gevolcht, alsoo gevoele verswackt te zijn, dat ick de
reyse nae Frieslant ende wederom van daar niet en soude konen doen sonder
merckelick peryckel van mijn leven, ende volgens tot ondienst van U.E.M.
ende de Universiteyt, hoewel ick, meer als yemant, daerna verlange.
Versoecke derhalven gantsch onderdanichlick dat uwe E.M. believe te
75] doen, gelijck deselve in hare laeste missyve van dato den 29 Octob. 1632 op
mijne voorgestelde conditien nae haren godtsaligen ijver hebben verclaert,
te weten, dat deselve mij geensins gemeent waren desen heyligen arbeyt [der
Bijbelsche translatie] (dewelcke te dier tijt was de revisie, de translatie
al lange tevoren geeyndicht zijnde) t'onttrecken, doch begeerden
80] eernstichlick dat dien arbeyt voleyndt zijnde te spoedichsten soude
overkomen; waerop ick uwer E.M. beroepinge in des Heeren name hebbe
aengenomen, ende sulcx uwe E.M. onderdanichlick genotificeert bij mijne
antwoorde van dato den 15/25 Novembris 1633. Ende sal dien dach van
voleyndinge verschenen zijnde, indien't Gode belieft mij in leven ende
85] redelicke crachten t'erhouden, niet een uyre (om soo te spreken) vertoeven,
hoopende door Godts genade voor aencomende Mey in Frieslant te compareren,
ten eynde, als U.E.M. begeeren, niet kunnende twijffelen, oft U.E.M. sullen
dien kleynen tijt goedertierenlick afwachten, gelijck ick selfs met
extraordinare patientie moet doen, alleenlick ter eeren Godts, dienst sijner
90] kercke ende uyt liefde van't werck.
* | i | *
HOMMIUS, Festus, aan Johannes Saeckma,
Leiden 11/1.1.1625, in 515 Hs/4[5] ____________________ * | i | *
Amplissime et clarissime vir,En tibi exemplar ordinis lectionum Academicarum, quod in nundinis
Francofurtensibus publice solet affigi et ad alias Academias transmitti, ut
studiosis per Germaniam constare queat, quid in hac Academia discere
5] possint.
D. Altingius nondum deponit spem se a serenissimo Rege tandem aliquando
dimissionem esse impetraturum. Haud expedire arbitratur, ut res cum impetu
urgeatur, sed per occasiones opportunas non negliget instare. Pertaesus enim
iam dudum est vitae aulicae, et nihil magis optat, quam ut sui aliquando
10] iuris factus ad pristinum vitae genus ipsi redire liceat. Rogat itaque ut ne
moleste ferant hanc moram amplissimi domini curatores, quorum votis ut
tandem satisfiat omnem daturus est operam.
Cum nuper in reditu Amstelodamum transirem, non licuit, propter
temporis angustiam, compellare Henricum Laurentium bibliopolam de excudendo
15] D. Sibrandi Lubberti p.m. Anti-bellarmino. Compellavi quosdam ex nostris
bibliopolis, qui respondent hoc tempore, turbata bello tota Germania, novos
libros excudere nequaquam ipsis expedire, cum excusos ad nundinas
Francofurtenses tuto mittere, ibique distrahere, non liceat. Memini etiam D.
Ammama submonuisse integram Bellarmini refutationem in schedis non extare,
20] sed quaedam desiderari non confecta. Rogabo eum ut ad me accurate velit
perscribere quomodo sit affectum exemplar, et quid sit quod desideretur: ita
securius et facilius cum typographis agi poterit. Hac de re ubi certior
factus fuero, tentabo per literas prius animum Henrici Laurentii, quem
existimo minus difficilem fore.
25] Responsum, quod nuper a vobis retuli, ampliss. dominis curatoribus
Academiae nostrae molestum ingratumque accidit. Sperarant enim mollius,
aequabiliusque a viris humanissimis et publici boni amantissimis.
Rerum novarum apud nos nihil narratur. Classis Anglicana, re infecta, sed salva, domum repetit. Sic miseri mortales saepe magnis excidimus ausis.
30] Deus Opt. Max. bonae Christianorum regum et principum caussae contra
Babylonem benignius benedicat, teque, vir amplissime, reipubl. nostrae,
nobisque quam diutissime incolumem conservet.
Lugduni Batavorum 11/1 Ianuarii anni MDC vigesimi et quinti, quem tibi
tuisque auspicatissimum exopto.
35] Amplissimae Dignitati atque Humanitati Tuae omni officio atque affectu
addictissimus Festus Hommius, 1625.
[Adres:] Amplissimo, doctissimo et clarissimo viro, D. Ioanni a Sakema,
I.U.D. in suprema Frisiorum Curia senatori gravissimo, et Academiae
40] Franekeranae curatori dignissimo, Leoverdiam.
[Door Saeckma:] Recepta 25 Ianuarii 1625.
* | i | *
HOMMIUS, Festus, aan Johannes Saeckma, Leiden 14.3.1627, in 515 Hs/4
[6] ____________________ * | i | *
Amplissime et consultissime vir,Academiae patriae, quae ruinam nuper minitabatur, ex animo gratulor,
quod, tua potissimum cura ac diligentia, asscitis simul tribus in ordinem
professorium praestantibus viris, restitutaque morum disciplina, caput
5] iterum attollat, et ad pristinum aspiret splendorem. Ostendis sane, vere te
eius curatorem agere, qui tanta cura, tantoque ac tam laudabili zelo, omnia
tam diligenter procures, quae ad studiorum iuventutis promotionem et
Academiae ornamentum faciunt, adeo ut nihil ipsi deesse velis, ne quidem
authorum bonorum exemplaria, quibus cum officinae vestrae destituantur, non
10] gravaris ad me perscribere, an ex nostris defectus ille suppleri nequeat.
Demosthenis orationes Olynthiacae, vel aliae, nullae hic haberi
possunt: dicitque typographus operae non esse pretium, ut quinquaginta
tantum exemplaria describerentur, cum collectio typorum, quibus mille
excudi possent, eodem constet pretio, quam quo quinquaginta.
15] Elzevirius nuper excudit hic primum et quintum et nonum librum Iliados,
et exemplarium copiam habet. Nuper etiam in suum huius Academiae excudit
libellum Xenophontis de republica Lacedemoniorum, quem D. Vossius, Graecae
linguae hic professor, publice praelegit. Eius quoque sat multa habet
exemplaria. Habet quoque sub praelo eiusdem Xenophontis Cyropaediam, quae
20] post paucos dies absolvetur. Horum librorum si D. Pasor aliquem praelegere
velit, satis exemplarium ab Elzevirio pro discipulis habere poterit.
Nos quoque nihil habemus hic novi quod delectare possit. Omnia videntur
quotidie magis magisque in peius ruere et retro sublapsa referri. Deus Opt.
Max. tandem aliquando ecclesiam suam miserrime afflictam benigne respiciat,
25] teque, vir amplissime ac praestantissime, patriae, Academiae, nobisque quam
diutissime incolumem conservet.
Lugduni Batavorum XIV Martii anno 1627.
Ampl. T. omni officio atque affectu addictissimus Festus Hommius, 1627.
30] [Adres:] Amplissimo, doctissimo et consultissimo viro, D. Ioanni a Sakama,
I.U. Doctori et in suprema Frisiorum Curia senatori integerrimo, Leoverdiam.
[Door Theodorus Saeckma:] F. Hommius.
* | i | *
HOMMIUS, Festus, aan Johannes Saeckma, Leiden 4.6.1628, in 515 Hs/4
[7] ____________________ * | i | *
Amplissime et consultissime vir,Memini cum nuper hac transires, ex sermonibus tuis intellexisse
amplissimos dominos curatores Academiae Franekeranae, collegas tuos, in eam
incumbere curam, ut virum aliquem praestantem nancisci possint, qui studia
5] literaturae humanioris, passim, atque etiam in Academia vestra, iacentia ac
spreta resuscitare possit, barbariemque magnis passibus ubique grassantem
profligare. Ego, ex amore Academiae patriae, ab eo tempore omnes intendi
cogitationes meas, ut vobis suggererem, si quid forte occurreret, quod
laudabile hoc propositum vestrum promovere queat.
10] In hanc rem dum curam cogitationemque omnem confero, ecce commodum se
offert clarissimus hic vir, qui has perfert, D. Ianus Gebhardus, Palatinus,
qui a teneris unguiculis huic studio eam navavit operam, ut inter
praestantissimos nostri seculi philologos iure merito censeri possit. Per
integrum novennium assiduus fuit D. Gruteri non tantum discipulus, sed
15] assecla et sectator. Edidit ante annos tredecim, admodum adhuc iuvenis,
Crepudiorum libros tres doctissimos, in quibus multa bonorum authorum loca
emendantur atque illustrantur. Ante annos decim edidit doctissimas in
Catullum, Tibullum et Propertium animadversiones, et alias in Nepotem. Legi
ipsius poematia nondum edita, quae cum ipsa antiquitate certant. Exercuit
20] aliquandiu in hisce studiis, atque imprimis in conscribendis orationibus et
epistolis, simulque in historia, iuventutem Rostochiensem: fuitque ibi
expetitus ut publicam susciperet professionem, sed impediverunt partim
theologrum consilia, quia nostrae est confessionis, partim tumultus bellici,
qui Academiam illam disturbarunt. Destinatus etiam fuit professioni in
25] Academia Heidelbergensi paulo ante eius dissipationem, uti testabitur D.
Altingius S. theologiae in Academia Groningensi professor. Exornatus est
insignibus testimoniis cum eruditionis, tum quoque singularis pietatis,
modestiae ac temperantiae. Agit nunc annum trigesimum quintum in ipso flore
aetatis, quam omnem in hoc studio contrivit. D. Gerardus Vossius, historiarum
30] apud nos professor, qui hodie de studiis istis unus optime potest iudicare,
hanc ei laudem tribuit, quod neminem hodie noscat in studiis istis
exercitatiorem, putatque eum praeceptorem suum D. Gruterum p.m. si non
superare, saltem aequare posse.
Volui itaque virum hunc praestantem, cum Groningam ad D. Altingium
35] properaret, ad A.T. mittere, ut coram eum videre, compellare atque audire
possis: et deinceps cum amplissimis collegis tuis dispicere, an vobis usui
esse possit. Non dubito quin pro singulari tui erga Academiam, literas et
literatos studio gratum A.T. sit futurum hoc officium meum, quod amor
Academiae patriae extorsit, quam, etiam prae nostra, ornatissimam velim.
40] Vale, vir amplissime, et de republica literaria bene mereri perge.
Raptim, Lugduni Batavorum IV Iunii anno 1628.
Ampl. T. omni officio atque observantiae addictissimus Festus Hommius,
1628.
45] [Adres:] Amplissimo, doctissimo et consultissimo viro, D. Ioanni a Saeckama
I.C., in suprema Frisiorum Curia senatori gravissimo, et curatori Academiae
Franekeranae dignissimo, Leoverdiam.
* | i | *
HOMMIUS, Festus, aan Johannes Saeckma, Leiden 10/20.1.1631, in 515 Hs/4
[8] ____________________ * | i | *
Erentfeste, hoochgeleerde ende zeer voorsienige heer,Alsoo door het overlijden D. Hachtingii sal. g. de professio logices in
uwe Universiteyt is comen te vaceren, so is dese jongman, met namen Henricus
Regnerus, liberalium artium Magister, geraden geworden sijnen dienst aen de
5] EE. heeren curateurs te presenteren; dewelcke alsoo hij voor vele jaren
bekent is geweest van mij, hebbe ick niet willen nalaten denselven aen Uwe
E. door desen oock naerder bekent te maecken.
Hij heeft vele jaren alhier in de Universiteyt gestudeert, meest in de
philosophie, in welcker alle deelen, ende voornamelijck in logica, hij
10] uytermaten zeer wel geverseert is, ende de name heeft dat hij daerinne
bijsonderlijck excelleert. Sodat hij voordesen oock in goede consideratie is
gecomen, om in dese Universiteyt tot de professie gevoordert te worden.
Waertoe hij wel soude geraeckt hebben, indien hij selve niet en hadde
gedesisteert van sulcks te versoecken, hem tevreden houdende met een
15] conditie, die hij hier heeft van private institutie, die hem profijtiger
was.
Ick twijffele niet ofte hij soude een bequaem man zijn om het studium
philosophiae in uwe Universiteyt te doen opcomen ende floreren, alsoo hij
niet alleen wel geverseert is, maer oock van een gereleveert verstant ende
20] goede dexteriteyt heeft om te doceren, waertoe hij een bijsondere methodum
analyticum heeft, die zeer bequaem is om de goede autheuren grondelijck te
verstaen. Uwe E. believe dese jongman, die oock bovendien van zeer
vreedsame, vrome ende godsalige conversatie is, in desen met uwe gunste
alsoo te bejegenen, dat hij moghe verstaen, dat dese voorschrijvinge hem
25] dienstigh is geweest, niet twijffelende ofte uwe Universiteyt sal hem sijner
hebben te bedancken, dien welcke ick saghe immers so gaerne welvoorsien als
de onse.
De Heer wil uwe E. eerenfeste, hoochgeleerde, zeer voorsienige ende
goetgunstige heer in sijne godlijcke hoede nemen, ende ten dienste vant
30] vaderlandt ende van de Universiteyt langhe in goede gesontheyt bewaren.
Tot Leyden den 10/20 Ianuarii anno XVIc een ende dertigh.
Uwer E. dienstwillighste dienaer Festus Hommius, 1631.
[Adres:] Eerenfeste, hoochgeleerde ende zeer voorsienige heer, mijn heer
35] Joannes van Saeckama, der beyden rechten Doctor, raedt ordinaris in den Hove
van Vrieslandt, ende curator van de Universiteyt van Franecker. Tot
Leuwarden.
* | i | *
HOMMIUS, Festus, aan Johannes Saeckma, Leiden 7.5.1635, in 515 Hs/4
[9] ____________________ * | i | *
Amplissime et consultissime domine, vir clarissime,Significavit mihi per literas frater meus Sixtus, amplissimos dominos
curatores Academiae Franekeranae cogitare de vocandis duobus S. theologiae
professoribus, altero Anglo, altero Gallo, eumque in finem petere A.T. ut si
5] quos idoneos viros in Anglia aut Gallia norim, qui eos A.T. indicare velim;
ac nominatim quid sententiam de D. Twisso. Tametsi is non sim qui de viris
magnis iudicare possim, nolui tamen A.T. et patriae Academiae, cuius
splendorem ac incrementum omni studio desidero, debitum hoc officium
negligere. D. Guilhelmus Twissus nobis nuperrime innotuit eruditissimo
10] scripto contra Arminium et eius sequaces, in quo ostendit luculenta non
tantum orthodoxias, sed et singularis acuminis et eruditionis documenta.
Caeterum de ipsius vocatione, moribus, dexteritate in docendo, et
inclinatione ad capescendam extra patriam vocationem hactenus parum mihi
constat.
15] In Scotia degit vir eruditissimus, Ioannes Scarpius, qui in Academia
Diensi in Delphinatu per annos quam plurimos cum laude functus est
professione theologica, ex qua interdicto regio, de non tollerandis exteris
in functione ecclesiastica in regno Galliae, nuper est eiectus. Inclaruit
Cursu theologico, Symphonia sacra, aliisque scriptis, in quibus et
20] orthodoxian et eruditionem suam abunde manifestavit. Puto eum in patria nunc
fungi ministerio ecclesiastico, et facili labore posse obtineri: quod ex
amico in Anglia degenti penitius inquirere possem, si de ipso cogitaretur.
In Gallia vix quemquam novi hoc tempore. D. Molinaeus iam vergit ad
aetatem decrepi, tam, in qua extra patriam transferri non velle facile
25] existimari potest. D. Andreas Rivetus, qui in hac Academia professione
theologica defunctus fuit, habet fratrem, ecclesiae Soubisianae pastorem,
qui ante aliquot annos a Synodo destinatus erat ad professionem theologicam
in Academia Salmuriensi, sed a D. Plessaeo p.m. D. Camero praeferebitur. In
Academia Sedanensi S. theologiam magna cum laude hodie profitetur Abrahamus
30] Ramburtius, qui collegam habuit haud minore eruditione, ingenio, docendi
dexteritate praecellentem N. Demaresium, qui post reductum Traiectum ad
Mosam, deserta theologiae professione, ex singulari zelo, amplexus est
ministerium ecclesiae Gallicae in ista urbe, in quo adhuc versatur magna cum
laude et admiratione.
35] Nuper etiam eruditionem suam singularem, et ingenium admirabile
ecclesiis publice manisfestavit D. Fridericus Spanhemius, ortu Palatinus,
sed educatione Gallus, pastor et S. theologiae professor in ecclesia et
schola Genevensi, edito libro cui titulo fecit Dubia evangelica, omnimoda
eruditione refertissimo, cui si Deus, iuveni adhuc, aetatem et valetudinem
40] largitus fuerit, haud dubium est, quin summis aliquando theologis iure
merito annumerandus sit.
Hi sunt qui hoc tempore occurerunt. Si de horum quoquam inquiri penitius velint amplissimi D.D. curatores, libentissimo animo officium hoc
praestabo. Interim rogabo Deum ut in hanc praeclaram messem eiusmodi
45] operarios velit extrudere, qui eius et gloriam et veritatem celestem cum
maxima ecclesiarum aedificatione et pace queant propagare; atque imprimis
etiam ut A.T. cum amplissimis et nobilissimis collegis quam diutissime
ecclesiae et patriae sospitet.
Lugduni Batavorum VII Maii anno 1635.
50] A.T. omni officio addictissimus Festus Hommius, 1635.
[Adres:] Amplissimo, consultissimo et clarissimo viro, D. Ioanni Saeckama,
in suprema Frisiorum Curia senatori primario et gravissimo, Academiae
Franekeranae curatori prudentissimo, Leowerdiam.
* | i | *
SNECANUS, GELLIUS, aan Johannes Saeckma,
[Leeuwarden 1596], in 515 Hs/2[10] ____________________ * | i | *
Non potui committere, quin has literas communis nostri amicissimi amici tibilegendas exhiberem. Heri scripseram, statim hodie respondit. Non potui has
literas sine lachrymis legere. Inter alia hortatus sum D. Schotanum, quia me
multis parasangis, superat, ut nobiliss., honestiss. et piissimae tuae
5] materterae consolatorias scriberet literas etc. Alias pluras Deo volente.
Licet suas literas servare in unum aut alterum diem, sed propter tui cognati
memoriam in Domino quiescentis cupio suo tempore mihi restitui eas.
Quotiescumque de meo praesagio et carmine cogito:
Wiglius accedat patriam fulgentibus armis
10] Tutans, quo Papae foeda popina ruat;
Magnum pro patria decus est opponere vitam,
Splendeat ut pura relligione Deus;
toties lachrymae haererit meis oculis. Nescio quid Deus mihi in mente
suggesserit, cum ista scriberem. Imo tuus avunculus Reinalda superioribus
15] annis, cum Wiglius primum inauguratus esset et designatus centurio, dixit ad
me: Nunc res redit ad tuum carmen etc.
Tui studiosiss. amantissimus Gellius Snecanus.
[Adres:] D. Iohanno Saeckma etc.
* | i | *
SNECANUS, GELLIUS, aan Johannes Saeckma, Leeuwarden 23.9.[1593], in 515 Hs/2
[11] ____________________ * | i | *
Dilecte in Christo amice Iohannes,Oro hoc taedium, eumque subire laborem meo nomine non graveris, ut
Radaeum typographum adeas, et ab eo petas meis verbis exemplar thesium D.
Sib. de praedest. et reprobat., qua de re superiori anno apud vos disputatum
5] est. Meum exemplar cuidam amico donavi: at iam incidit quiddam, ut istis
thesibus opus habeam. Si Radaeus non habet plura exemplaria, rogo tuum mihi
mittas, aut a studioso aliquo accipere mutas in meum usum. Post aliquot dies
bona fide per Dei gratiam restituam.
Si in his nundinis aut aliis veneris Leovardiam, quaeso ne me
10] insalutatum praetereas: accepi a Iacobo Arminio literas, quas tecum Deo
volente tibi legendas exhibebo, et spero non poenitebit te eas vidisse et
legisse.
Indicet Radaeus pretium thesium, et commodo tempore mittam. Raptim
Leovardiae. Duas obsecro D. Henrico Schotano me heri eius accepisse literas;
15] sed nihil a D. Antonide missum esse, quod viderim et legerim. Volo hominem
sibi posthac relinquat etc.
23 Septembris.
Tuus in Christo Iesu Gellius Snecanus.
20] [Adres:] Honesto et pie docto iuveni et I.U. Baccalaureo Iohanni Suffridi,
dilecto in Christo amico.
Per amicum et nepotem.
* | i | *
SNECANUS, GELLIUS, aan Johannes Saeckma, Leeuwarden 15.8.1594, in 515 Hs/2
[12] ____________________ * | i | *
Quanquam, doctissime Iohannes et dilecte in Christo frater, nihil peculiarehabeo, quid scribam, tamen vetus nostra amicitia et tua illa humanitas et
benevolentia erga me, quid tuis ad D. Henricum Schotanum communem nostrum
amicum literis aperuisti: quaquam te paritum proptumque ostendis, si qua in
5] re mihi gratificari queas, me movent et ultro currenti calcar addederunt, ut
hoc tumultuario epistolio te resalutarem et aliqua ex parte mearum rerum
statum tibi significarem. Zoile mei, quia veris et solidis argumentis nihil
adversum me possunt, igitur toti in hoc incumbunt, ut mendacibus calumniis
et scriptis quaque versum missis me gravent et persequantur. Cognove illos
10] omnium solum ad Mensonem, Pezelium, et Leidenses, verumetiam ad Tossanum,
Kimmedoncium et Iacobum Grynaeum scripsisse. Nihil certi habeo, quaenam et
qualia fingant; sed inter alia audio, quod in literis ad D. Grynaeum
appellent me perturbatorem ecclesiarum in his regionibus. Accidit, cum
Grynaeus data occasione cuidam ordine praelegeret literas ad se scriptas,
15] cumque alter finita lectione pro sua erga veritatem favore honorificum de me
perhiberet testimonium, inquiens: me primarium aut praecipuum fuisse, qui
ecclesiam Christi apud nostrates pro meo modulo instaurasse, quod summus
ille vir in lachrymas fuerit solutus, et inter caetera dixerit: eone res
rediit, ut virum optime de ecclesia meritum ita perstringant? etc.
20] En, mi frater, vides, quid sit sua praetoria authoritate mysterium
novae iniquitales rursum in ecclesia stabilire? Et controversias in
religione non ad legem Dei iuxta Iesaiam, verum ad personalem Iezum aut
illorum hominum authoritatem sine ulla fidei analogia iuxta pontificiorum
exemplum revocare. Imo quoniam solidis argumentis nihil possunt contra
25] veritatem, ergo insidiose et malitiose per duos aut, summum, tres in minori
numero, ut nostrates loquuntur, hoc effecerunt, ut os boves triturantes
obligarent, et ducentos aureos meis studiis, mihique ore semel quidem audito
subtrahant quotannis, nisi Dominus Deus instanti anno in comitiis patriae et
propitios amicos aliud dederit eventum.
30] Summis igitur precibus te oro et obtestor per Christum, ut isthic apud
hos aut illos, quatenus salvo tui nominis honore fieri potest, non dedecius
mihi et meae causae, et re et consilio patrocinari. Atque hoc tibi de me
persuasum habeas, quod paratum me semper offero ad reddendum longiorem
declarationem, si quis mihi ullas meorum errorum rationes scripto
35] monstraveret. Si quid igitur habes, dilecte in Christo frater, quod mea
scire refert, obsecro ne istud me coeles. Non est quod tui nomini neque
isthic, neque hic timeas: in aeternum non te prodam, nisi meipsum perdere,
et fidelissimos amicos, qui mihi literae prius ab aliquo intercipiantur
Davo, quam ad me perferantur, utere potius hac aut simili clausula pro tui
40] nominis subscriptione: tuus in Christo Iesu, quem nosti.
His raptim; vale in Domino. Opt. Max. Deus benedicat tuis studiis et
laboribus in sui nominis gloriam, patriae utilitatem et tuae prosapiae
honorem, amen.
Datum Leovardiae vet. stylo 15 Augusti anno noviss. temporis 1594.
45] Tuus in Christo quantulus sum Gellius Snecanus.
[Adres:] Praestanti doctrinae et pietate iuveni, Iohanni Suffrido Saeckma,
Frisio, dignissimo Iuris Baccalaureo, singulari meo amico et fratri in
Christo unice colendo, Heidelbergae commemoranti.
50] Per amicum.
* | i | *
SNECANUS, GELLIUS, aan Johannes Saeckma, Leeuwarden 16.2.1598, in 515 Hs/2
[13] ____________________ * | i | *
Clarissime D. Ioh. Saeckma et integerrime in Christo frater,Literas tuas heri 15 Februarii sub noctem accepi, at scriptum meum
noster Hannia tuus cognatus in unum aut alterum diem, ut minister eius
dicebat, sibi servavit. Gaudeo quidem te obiter semel percurrisse illud, sed
5] doleo quod deficit otium secundi relegendi. Sum nunc occupatior in
scribendis literis ad D. Monavium et Hiero. Commelini haeredes (apud quem
mihi pauxillulum erat reliquum) quod ut retorices status pulsare et excutere
quid adversus tuam praeposteram excusationem, quasi meum scriptum iusto
diutius detinueris. Mi frater, vel una et sola mea infirmitas tuam
10] taeditatem, ut loqueris, excusari potest, adeo enim fui inutilis hac hyeme
ad studias, ut vix sciam an quae affecta sub manibus habeo, Dei gratia
absolvere liceat. Tautologia non simpliciter in meis scriptis ex
incogitantia stitur, verum ex adversariorum coccysonis andabatorum aut
nostrorum anabaptistarum more semper eadem chorda oberrant et pugnant, ne
15] statione pulsi videantur. Hinc superioribus annis scripsi
Error uti multus, sic una solutio veri est:
Quae me tautologum lector amice facit.
Interim tamen tibi ex animo gratias ago, et admonitus dabo operam Deo
auxiliante, ut quaedam loca littera fortassis inducam, aut lectorem ad
20] superiora remittam. De locis Pauli Rom. 14 et Marci 13 alias coram tecum
loquar. Nihil possum nisi inspecto prius meo scripto. Hoc generatim tantum
dico, Dei iustitiam non posse dici iustam, nisi misericordiae vicissim suum
locum in Christo concedat. Tantum abest ut quidam ab aeterno aut in integra
natura dici possint aut debeant reprobati, indurati aut excaecati etc.
25] Deinde non propterea tollitur fidelium consolatio, etiamsi loci Math. et Marci
accipientur in sensu composito, ut scholastici loquuntur, sed recte
stabilitur. Christus enim nullos designat electos, nisi vere credentes et ad
finem usque perseverantes. Non agit Deus cum humano genere essentialiter,
sed iuxta proprietatem suae imaginis. Alias Deo favente plura.
30] Gratias habeo quod me tuis votis Deo commendes: nulla in re magis
gratificari poteris, et summis precibus oro Tuam Humanitatem ut in prima
deprecatione ad Deum contentio mei, meorumque laborum meminisse digneris.
Imo et nostri Camminga periculosi aegrotantis una memineris velim. Est enim
meis studiis maxime utilis. Vale praestantissime amice in Christo Iesu cum
35] omnibus gloriosae Dei gratiae et gratuitae redemptionis Christi amantibus.
Amen, amen. Raptim.
Leovardiae 16 Februarii anno noviss. temporis 1598.
Tuus quantulus sum in Domino Gellius Snecanus.
40] [Adres:] Doctrina et pietate praestantissimo I.U. Doctori Iohanni Saeckma
etc., singulari meo in Christo amico et fratri unice mihi colendo.
* | i | *
WIARDA, DOTHIAS, aan Johannes Saeckma en Reynier Pauw,
Norden 26.7.1620, in 515 Hs/3[14] ____________________ * | i | *
Mijn heeren,Deesen ooghenblick U.E. missive ontfanghen hebbende geve dieselve
wederom te vernehmen, datt vanweghen die contagieuse sieckte tot Aurick
5] ingevallen sijnde, S.G. goedt gevonden heefft, die dachvaert, raekende die
quaestieuse saeken met die van Bondernielandt, herwaerts te transferen,
allwaer heeren Hoffrechter ende Assessores mede bescheiden sijn. Daerom
macht U.E. believen hun soo daetelick oeck hier te transporteren. Deesen tot
gheen ander einde dienende, mijn heeren, bevehle U.E. in die protectie des
10] Alderhoochsten.
Met der haest uit Norden, 26 Julii anno 1620.
U.E. dienstwillighe Dothias Wiarda
[Adres:] Eedelen, eerenvesten ende hoochgeleerden, mijn heeren Joannes
15] Saekema ende Reynier Paw
* | i | *
